Feiten
Slovenen verrast door geweld
Deur naar Brussel nog niet open voor Lubbers
<ranje*">* Celje Uaribor
iLjubljana Slovenië^
s
A PosloinaTrebn(9-' "Z
lens. Hij heeft geen idee hoe het
verder gaat. Net als de bewo
ners van Bmik en de meeste
Slovenen lijkt hij eigenlijk nog
te geloven dat allemaal echt aan
het gebeuren is. Een burgeroor
log. dat leek toch meer iets voor
de buurrepubliek Kroatië.
Kroatië
#Kostajnica
Karlovac
Mensenlevens
Plitvice
Bosnië
Hercegovina
Sibenlk
Montenegro
too km
Het slachtoffer zelf vindt het
'onhygiënisch en onproper, ver
velend en vervuilend' om erover
te discussiëren. De meeste an
deren in politiek denken daar
echter gans anders over. En
daarom zal Lubbers ermee
moeten leren leven: de komen
de acht maanden zullen de be
richten telkens weer opnieuw
opduiken. Doet-ie 't of doet-ie 't
niet? Wordt Lubbers eind vol
gend jaar voorzitter van de Eu
ropese Commissie of gaat deze
post aan hem voorbij.
De huidige voorzitter van de
Europese Commissie, de Frans
man Delors, gaat mogelijk eind
volgend jaar weg. Hij wil naar
wordt aangenomen, een gooi
doen naar het presidentschap
van Frankrijk. Al jaren duiken
bij tijd en wijle geruchten op
dat Lubbers wel in is voor die
post Eigenlijk is hij tot nu toe
ook de enige serieuze naam die
voor deze functie de ronde
doet.
Het is een publiek geheim dat
Lubbers de gewraakte functie
graag wil hebben, maar hij weet
als geen ander dat openlijke sol
licitaties de kans daarop vrijwel
onmiddellijk tot nihil reduce
ren. Toen Lubbers enige jaren
geleden Onno Ruding openlijk
kandideerde voor het president
Doet-ie 't of doet-ie 't niet? Wordt Lubbers eind volgend jaar voorzitter
van de Europese Commissie of gaat deze post aan hem voorbij. Lubbers
zelf vindt elke discussie hierover 'vervelend en vervuilend'. foto bert
verhoeff
schap van de Oost-Europa
Bank, slonken zijn kansen zien
derogen en ging de post aan
diens neus voorbij. Tot op de
dag van vandaag weet niemand
zeker of Lubbers het al of niet
opzettelijk zo heeft gespeeld.
Aan Lubbers' werkdrift is niet te
merken dat hij weg zou willen.
Bekend is dat hij zich de eerste
anderhalf jaar van het huidige
kabinet weieens geërgerd heeft
aan de stroperigheid van de mi
nistersploeg. Maar juist de
laatste weken zit de vaart er
flink in.
Het kabinet heeft twee hele
zware onderwerpen, waarover
al twintig jaar wordt gepraat, tot
een goed einde weten te bren
gen. Het gaat daarbij om de
nieuwe opzet van de ziektekos
tenverzekering en de basisvor
ming in het voortgezet onder
wijs. Lubbers heeft zich met
beide onderwerpen zeer inten
sief beziggehouden, omdat hij
per se wilde dat ze nog voor de
zomervakantie door de Tweede
Kamer behandeld zouden wor
den. Dat is gelukt.
De voorspellingen die een half
jaar geleden nog volop de ronde
deden, dat het kabinet binnen
afzienbare tijd zou sneuvelen,
zijn inmiddels verstomd. Maar
daarmee heeft de premier wel
een probleem. Als dit kabinet de
rit uitzit en dat lijkt heel wel
mogelijk zijn er pas begin
1994 verkiezingen. De functie
van voorzitter van de Europese
Commissie komt echter al op 1
januari 1993 vacant. Als Lub
bers deze functie ambieert
moet hij dus tussentijds uit zijn
eigen kabinet verdwijnen. Dat is
nog nooit eerder vertoond.
Voor dit probleem zijn twee op
lossingen. Lubbers kan in de
loop van volgend jaar, als dui
delijk wordt dat hij een serieuze
kandidaat is voor de overige re
geringsleiders van de EG, naar
een mooi moment zoeken om
het kabinet op te blazen. Het is
echter een weinig elegante op
lossing, die ook politiek voor het
CDA slecht kan uitvallen. Niet
zo'n aantrekkelijke optie dus.
Veel mooier is het als de rege
ringsleiders van de grote EG-
landen Frankrijk, Duitsland
en Groot-Brittannië een be
roep doen op Lubbers om het
voorzitterschap op zich te ne
men. Nu verlopen dit soort 'sol
licitatieprocedures' zelden in
het openbaar, maar Mitterrand,
Kohl en Major zijn slim genoeg
om een modus te vinden om
publiekelijk bekend te maken
dat ze Lubbers willen.
Als dat gebeurt kan het CDA
met de rug recht zeggen dat het
toch een hele eer is voor een
klein landje als Nederland, als
haar premier wordt gevraagd de
belangrijkste Europese functie
te vervullen. Dan kan Lubbers
volgend voorjaar, als de beslis
sing valt, uit het kabinet stap
pen, om zich voor te bereiden
op zijn nieuwe functie.
Dat heeft voor het CDA een
groot voordeel. Elco Brinkman
kan in dat geval de plaats van
Lubbers in het kabinet inne
men. Op die plaats heeft hij een
betere uitgangspositie voor de
verkiezingen die uiterlijk in
1994 zullen volgen. Bovendien
kan hij vast wat ervaring op
doen met het premierschap,
een functie die hij na die verkie
zingen waarschijnlijk toch zal
moeten vervullen.
En wordt Lubbers het uitèinde-
lijk niet, omdat toch een ander
land om wat voor reden dan
ook de voorkeur verdient, dan
kan hij misschien toch nog een
periode premier worden.
De bemanning van een Joegoslavische legerhelikopter verloor gisteren het leven toen zij door de Sloveense
militie boven Ljubljana uit de lucht werden geschoten. foto apdrusan vrank
Het eerste wat de Joegoslavische troepen gisteren deden na het 'heroveren' van de Sloveense grensposten
s het strijken van die daar een dag eerder gehesen Sloveense vlaggen. f^to
Vrijdag 28 juni 1991
IN KROATIË BLEEF HET gisteren re
delijk rustig. Servische inwoners van
Clina bedankten Joegoslavische sol
daten voor de bescherming tegen de
'vijandige' Kroaten.
EN MENINGEN
TOM JANSSEN
'Zolang het leger niet terug is in de kazernes, praten we niet'
Met twee snerpende explo
sies drong de oorlog gister
avond tot in de Sloveense
hoofdstad Ljubljana door.
Met twee raketten haalden
de territoriale verdedi
gingstroepen een helicop
ter van het Joegoslavische
leger neer, die volgens ver
klaringen van het ministe
rie van binnenlandse zaken
even daarvoor dreigend
boven het parlementsge
bouw en het ministerie van
defensie had gecirkeld. De
piloot en zijn copiloot kwa
men beiden om het leven.
De helicopter bleek met
brood beladen te zijn.
UUBUANA RUNA HEUJNGA
De Sloveense minister van de
fensie janca verklaarde gister
avond dat Slovenië in oorlog is
en dat er 'honderd doden en ge
wonden' zijn gevallen. Volgens
Janca zijn in totaal zes helikop
ters van het federale leger neer
gehaald.
De hele dag door was in Ljublja
na nauwelijks iets te merken ge
weest van de problemen in de
rest van Slovenië. In de straten
van de hoofdstad overheerste
dan ook vooral een gevoel van
ongeloof. De aanval van het le
ger op de grenzen en de vlieg
velden was het gesprek van de
dag, maar desondanks ging het
leven in de stad gewoon door.
Winkels waren open en mensen
dronken een pilsje op het terras.
Van de oorlog was weinig te
merken, al vloog af en toe een
formatie militaire vliegtuigen
over de stad. Alleen de lange rij
en voor de benzinepompen ver
rieden de algemene bezorgd
heid.
Maar het Joegoslavische leger
concentreerde zich gedurende
de dag alleen op de grenzen van
Slovenië, dat wil zeggen de
grensposten en de vliegvelden,
geheel volgens de verklaring die
de legerleiding in de nacht had
uitgegeven. In de stad zelf heer
ste een opvallende rust. Dat
kwam ook omdat veel forensen
thuisbleven na het bericht dat
de belangrijkste uitvalswegen
met bussen, vrachtwagen en
containers waren geblokkeerd.
Op de meeste plaatsen verliep
de dag in gespannen rust, met
een groot aantal troepenbewe
gingen, maar zonder echt ge
welddadige incidenten. Beide
partijen leken elkaar af te
tasten.
Gespannen sfeer
De Sloveense kapitein Nevem
Soic besteedt zijn dag groten
deels aan politietaken. In de
buurt van het vliegveld van Lju
bljana moet hij op de splitsing
«>»w
OOSTENRIJK r
Truck en tractors tegen tanks. De
tanks van het Joegoslavische leger
hebben weinig last van de inder
haast opgeworpen barricades in
Slovenië. foto ap teresa willis
KONG,- it
JOEGOSLAVIË-
van een landweg zijn eentje de
boel regelen: hij wijst auto's de
weg, staat journalisten te woord
en houdt burgers tegen die de
legertanks rond het vliegveld
van Ljubljana van dichtbij wil
len bekijken. Die burgers baren
hem zorgen, want zijn voor
naamste taak is het voorkomen
van iedere provocatie die de
Joegoslavische soldaten tot ac
tie kan verleiden.
Dorpelingen uit het nabijgele
gen Brnik vertellen hoe de tanks
in de vroege ochtend tussen vijf
en zes uur door het dorp trok
ken. Ivan, een technicus die op
het vliegveld werkt, vertelt dat
hij vanochtend nog wel naar
zijn werk is gegaan en door het
leger is doorgelaten.
„Maar er konden sinds gisteren
al geen vliegtuigen landen of
stijgen, dus we hadden hele
maal niets te doen. We hebben
zitten wachten, het was een he
le vreemde, gespannen sfeer,
omdat niemand wist wat er ging
gebeuren. Om elf uur kregen we
van de territoriale strijdkrachten
op het vliegveld te horen dat er
een luchtaanval werd verwacht
en werden we naar huis ge
stuurd".
Het vliegveld is volgens Ivan via
veldwegen nog wel te bereiken.
Maar om de nieuwsgierige bur
gers tegen te houden, heeft de
territoriale verdediging daar in
middels een einde aan gemaakt.
Zelfs onverharde wegen zijn
met stadsbussen afgezet. Ter
wijl op de achtergrond legerhe-
likopters aan- en afvliegen, zegt
kapitein Soic dat zich in zijn
sector tot nu toe geen inciden
ten hebben voorgedaan. Om
ongelukken te voorkomen,
heeft hij inmiddels hulp van de
Sloveense politie ingeroepen.
Hun komst doet de nieuwsgieri
ge burgers afdruipen.
„Een absurd toneelstuk, zoiets
als Wachten op Godot", om
schrijft de kapitein zijn gevoe-
Hoewel de Sloveense regering
de territoriale strijdkrachten in
middels opdracht heeft gegeven
te schieten als dat nodig is voor
de verdediging van vitale objec
ten, was de inzet van geweldlo
ze middelen als barricades tot
nu toe belangrijkste strategie.
„Mensenlevens zijn voor ons de
hoofdzaak", aldus minister van
defensie Janez Janca. Juist daar
om kwam het neerschieten van
de helikopter als een volslagen
verrassing
Dat de onafhankelijkheid van
Slovenië reacties van Joegosla
vië zou uit lokken, had iedereen
wel verwacht. Maar dan toch
eerder in de economische sfeer.
Inzet van het leger, meenden de
meeste mensen eri ook de Slo
veense regering, behoorde feite
lijk tot de onmogelijkheden. De
hoop van de Sloveense regering
is nu vooral gericht op de ver
deeldheid van het Joegoslavi
sche leger. Veel dienstplichti
gen, zeker de Albanezen uit Ko
sovo en de Kroaten, zijn nauwe
lijks gemotiveerd om tegen de
Slovenen te vechten. Janca be
nadrukte gisteren dat een aantal
tankbemanningen inmiddels is
overgelopen.
Lang niet overal was het giste
ren overdag zo rustig als in de
hoofdstad of rond het vliegveld.
De televisie toonde beelden van
in brand geschoten barricades,
tanks die bussen wegslepen en
troepenbewegingen in Kroatië
en Slovenië. In de loop van de
middag werd duidelijk dat de
Slovenen niet in staat zijn de
grensposten met hun passieve
verzet in handen te houden.
Een aantal posten aan de Itali
aanse en aan de Oostenrijkse
grens werden door het leger
veroverd, waarbij in een geval
granaten werden afgeschoten.
Grenspost
Maar het ernstigste incident
deed zich voor bij Ormoz, een
stadje aan de Sloveens-Kroati
sche grens, waar Slovenië sinds
enkele dagen een grenspost
heeft opgericht. Het leger slaag
de er daar niet in de barricade
op de brug tussen Slovenië en
Kroatië te slechten en besloot
daarom het stadje met infante
rie te veroveren. Hier viel een
halve dag na het begin van de
legeractiviteiten, de eerste dode,
een kapitein van het Joegoslavi
sche volksleger.
Inmiddels lijkt de situatie zich
snel te escaleren. Na het neer
schieten van de helikopter wer
den er ook in de binnenstad van
Ljubljana barricades opgericht,
duidelijk in afwachting van een
aanval van het leger. Eerder op
de dag dreigde de generale staf
in Belgrado met luchtaanvallen
op de vliegvelden en grenspos
ten als de Slovenen die posities
niet opgaven. Bovendien ko
men er sinds gisteravond ook
meldingen van troepenbewe
gingen in het oosten van Kroa
tië.
De Sloveense regering heeft in
middels al haar vertegenwoor
digers uit de federale Joegosla
vische instituties teruggetrok
ken. Ze heeft verklaard niet tot
onderhandelingen bereid te zijn
als het leger zich niet terugtrekt.
Dat gold ook voor het compris
voorstel dat de Joegoslavische
premier Ante Markovic gisteren
deed. Hij vroeg Kroatië en
Slovenië hun onafhankelijkheid
drie maanden op te schorten. In
ruil daarvoor zou de door Servië
omstreden Kroaat Mesic als
president worden geïnstalleerd.
De drie maanden zouden dan
gebruikt moeten worden voor
nieuwe besprekingen over de
toekomst van Joegoslavië..,Zo
lang het leger niet terug in de
kazernes is, praten we niet", al
dus een reactie van de Sloveen
se regering.
