Binnenland
'Alles beter dan tussen zes plankjes'
Bescheidenheid siert de voorzitter
Dinsdag 25 juni 1991
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOCAN RONALD FRISART dief PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER MARCOT KLOMPMAKER Vormgeving: HANS BOEZELUN
4
KOKANJE
Folklore
Laatst, bij de kapper, vertelde
iemand in de stoel naast mij
een anecdote die ik al eens eer
der gehoord had. Een vriend
van hem, zo ging het verhaal,
die met een groep andere sport
vissers vanuit de haven van
West-Terschelling het ruime
sop had gekozen, kreeg op ze
ker moment de schrik van zijn
leven toen hij zag hoe een van
de anderen zelf het visaas opat.
De geep en makreel wilden niet
bijten en daarom liet hij de pie
ren nu in zijn eigen keel glijden.
De man stond daar met
wijdopen mond aan de reling
alsof hij een demonstratie ha
ringhappen ten beste gaf. Nade
re inspectie bracht aan het licht
dat het aasbakje ook werkelijk
in dunne, lange reepjes gesne
den zoute haring bevatte.
Een andere geschiedenis, die
mij onlangs ter ore kwam, her
kende ik onmiddellijk als een
verhaal dat mijn vader mij in
een ver verleden vertelde. Een
boerenzoon, die geen zin had
om de wapenrok te dragen, le
verde bij de dienstkeuring een
flesje paardepies in. Na een
paar dagen werd hij bij de keu
ringsarts ontboden, die bij de
deur al met uitgestoken hand
op hem stond te wachten: „Mag
ik u van harte feliciteren, mijn
beste! U bent al vier maanden
in blijde verwachting!"
Het gaat hier om sterke verha
len die van mond tot mond
gaan en hoewel ze onderweg
vaak van uiterlijk veranderen,
toch dezelfde kern blijven be
houden. Ze maken deel uit van
de moderne folklore. Zoals de
mensen elkaar vroeger verhalen
vertelden over spoken, kabou
ters en betoverde kikkers, zo
vertellen ze elkaar nu verhalen
over allerlei andere griezelige en
komisch-absurde gebeurtenis
sen. In haar 'Broodje aap' heeft
de schrijfster en antropologe Et-
hel Portnoy, gelijk een moderne
Clinge Doorenbos, een verza
meling van dergelijke ever
greens aangelegd. Mijn zoute
haring- en paardepies-verhaal
komt daar overigens niet in
In een artikel in het recente
nummer van het blad Psycholo
gie wordt er op gewezen dat de
vertellers van deze 'moderne sa
gen' het beschreven voorval
nooit zelf hebben meegemaakt.
Ze beroepen zich altijd op een
vriend, of een vriend van een
vriend, die er zijn hand voor in
het vuur wil steken dat het ver
telde op waarheid berust. Hoe
wel de inhoud van de broodje
aap-verhalen vaak bizar of
schokkend is, klinken ze ons
door hun realisme heel plausi
bel in de oren het zou best
waar kunnen zijn.
Het is de bedoeling van deze
hedendaagse folklore om de
luisteraar van zijn stuk te bren
gen, schrijft Portnoy in haar
boekje..De wereld die door deze
verhalen wordt opgeroepen, is
allesbehalve een plezierige: „Er
wordt geen tederheid in gevon
den, niets dat aardig is of lief.
Angst is er een belangrijk ele
ment in: angst voor de weten
schap en haar ontdekkingen,
angst voor vreemdelingen en
hun voedsel, angst voor dood
en ontbinding, angst om bedro
gen of te kort gedaan te wor
den."
Zij wil een streng onderscheid
maken met de mop, 'die andere
nederige reiziger van de mon
delinge literatuur'. Volgens haar
wil een mop de mensen alleen
maar aan het lachen maken. De
opzet van een broodje-aap-ver
haal is daarentegen om de toe
hoorders versteld te doen staan.
Volgens deze omschrijving zou
mijn verhaal over de zwangere
boerenzoon tot het moppendo-
mein gerekend moeten worden.
De geschiedenis over het visaas
zou misschien tot het andere
domein behoren. Maar in wer
kelijkheid is, zo blijkt ook uit
Portnoys collectie, de grens tus
sen beide domeinen niet scherp j
te trekken.
In 'Broodje aap' komen ever-
'greens voor zoals die over het
echtpaar dat met hun poedeltje
een Chinees restaurant bezoekt;
na de heerlijke maaltijd krijgen
ze van de eigenaar alleen de
staart en de halsband van hun
lieveling terug. Of die over de
zwarte dienstbode van een
blank gezin in de tropen, dat
net een koelkast heeft aange
schaft; als ze na een dag afwe
zigheid weer thuiskomen, ligt
de baby die het zo warm had
gekregen doodgevroren in de I
kast.
Maar in deze bundel staan ook
nogal wat verhalen waarvan ik
nog nooit gehoord heb. Dat
heeft waarschijnlijk te maken
met het feit dat een deel er van
in vroegere woonplaatsen van
de schrijfster, te weten Amerika
en Frankrijk, verzameld is. Wat
moet je met een verhaal over
een vrouw die op het strand
haar schede vol stopt met zand,
om zo een aanrander te ont
moedigen? Of met dat onzinni
ge, walgelijke verhaal over een
jongen die zijn aars vol smeert
met pindakaas waaruit hij tij
dens de dienstkeuring op opval
lende wijze zit te snoepen? Dit
verhaal heeft met 'angst' even
weinig te maken als mijn veel
smakelijker anecdote over het
flesje met verkeerde urine.
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
Menselijk leed en samenzang bij ontruiming nomadenkamp Amsterdam
Nederland leidt Europese Gemeenschap komende zes maanden
Genoeg is genoeg, vond de gemeente Amsterdam. Ernsti
ge vervuiling en ziektes zorgden voor een onhoudbare
toestand in het nomadenkamp aan de Gevleweg in het
.Westelijk Havengebied. Gisteren ontruimde de politie het
terrein grotendeels, geholpen door ambtenaren en
.bulldozers. Voor de één een drama, voor de ander een
'kosmische ervaring'. Fuck off en Welcome to Paradise.
door de
PATRICK VAN DEN HURK
„Hë, hier zit er nog een." Heel
voorzichtig, met haar duim en
wijsvinger, licht een agente het
bruine, vlekkerige zeil van een
huifkar op. Twee vuile tenen
steken uit een tot op de draad
afgesleten sok. „Wakker wor
den! Wake up!". Binnen een
paar seconden heeft zich een
kordon van fotografen en came
ra's rond het hoopje menselijk
leed verzameld. „No photo's.
Please, fuck off." De man rest
niets anders dan met een deken
over zijn slaapdronken hoofd
een sprint te nei
blubber.
Er zijn leukere
wakker te worden. Maar de el
lende voor de langslaper is nog
niet voorbij. Nog maar net van
de schrik bekomen, ziet de treu
rig kijkende man dat gele grijp
grage bulldozers hem van zijn
slaap- en woonplaats beroven.
Hij is in één klap gedegradeerd
van stadsnomade tot zwerver.
Terug bij af. „Damn' fascists.
Het is gewoon een razzia".
Razzia is te sterk uitgedrukt.
Het woord ontruiming is echter
ook te zwak voor de manier
waarop de Amsterdamse politie,
de stadsreiniging, de GG&GD
en de brandweer te werk gaan
op het nomadenkamp aan de
Gevleweg.
Inspectiebeurt
Vanaf half negen 's ochtends
waden agenten en ambtenaren
door de stinkende modderpoe
len op het nomadenterrein aan
de Amsterdamse IJ-havens. Ie
dere tent, caravan, wigwam of
hut krijgt een vluchtige inspec
tiebeurt. Daarna doen drie
bulldozers zich tegoed aan de
hutten. Niets ontziend vreten
de machines zich een weg door
sloophout, tentdoeken, matras
sen, meubilair en keukengerei.
Tot groot plezier van enkele
toeschouwers, ,,'t is mooi hun
eigen schuld. Ze hebben het zelf
uit de klauwen laten lopen",
zegt een buurtbewoner verge
noegd.
Dat vindt de gemeente Am
sterdam ook. De toestand op
het nomadenkampje in het
Westelijk Havengebied van de
hoofdstad was al enkele maan
den onhoudbaar. Steeds meer
daklozen vestigden zich vanaf
vorig jaar illegaal aan het IJ.
Huisvuil, honden, ratten, dierlij
ke én menselijke uitwerpselen
maakten het terrein tot een
menselijke vuilnisbelt, waar
ziektes als geelzucht heersten.
Om de echte ofwel door de
gemeente gedoogde stadsno-
maden te scheiden van illegale
bewoners, maakte de gemeente
in oktober en april luchtfoto's
van het kamp. Wiens onderko
men niet op de foto's van okto
ber, maar wél op die van april
stond, moest verdwijnen. De
gemeente was bereid een 'ver-
huisvergoeding' 'oprotpre
mie' noemen de nomaden het
te betalen van maximaal
driehonderd gulden.
De meeste kampbewoners
accepteerden dit en hielden het
zaterdag of zondag al voor ge-
Een stadsnomade die mocht blijven: „Peace brothers, en bedankt voor het bezoek aan deze kosmische eivaring." foto Patrick van den hurk
zien. In de vroege morgen op de
dag van de ontruiming staken
sommigen hun onderkomen
maar in brand. Beter ten prooi
aan de vlammen dan een hap
klare brok voor de politiebulldo-
zers, was de gedachte. Ongeveer
vijftig bouwsels mogen na een
keuring door de brandweer en
de GG&GD blijven staan tot 1
januari 1992.
Schaterlach
mer hoor. Als iedereen zich een
beetje aan de regels had gehou
den. Gewoon in een potje poe
pen, de honden bij je houden
en je vuilnis netjes weggooien.
We hebben geprobeerd om
vooral de Britse kampbewoners
van de noodzaak daarvan te
overtuigen. We hebben stencils
uitgedeeld, het op een vriende
lijke manier geprobeerd. Het
heeft helaas niet geholpen",
zegt Johannes Kelder, nadat de
meeste bulldozers zijn uit-
„Noem me maar een trou
badour", vervolgt hij. „Dat ben
ik wel een beetje." Bruinver
brand hoofd. Onvervalste hip-
piejdeding en dito armbanden.
Hij speelt gitaar. Woont naar
zijn zeggen al twee jaar aan de
Gevleweg. „Het gaat eigenlijk
over zelfbeschikkingsrecht, weet
je wel. Mensen zoals ik zoeken
een eigen woonvorm, buiten in
't groen. Ik wil geen dure, ge
subsidieerde woning. Gewoon,
wonen waar ik wil. Dat moet
toch kunnen in een democra
tisch en ontwikkeld land?".
Tussen een aantal achterge
bleven agenten en de nomaden
tenkoning' stond, ligt nog ontstaat een haast onwerkelijke,
slechts een stapel planken. De ontspannen sfeer. Een
landse nomaden moet al z'n
overredingskracht voor de dag
halen om de politie te overtui
gen dat hij hier legaal verblijft.
De mededeling 'hands off
handen af op de deur van
zijn caravan en een papier van
de gemeente zijn voldoende om
zijn verblijf nog enige maanden
te rekken. De vertrekkende
agenten kunnen rekenen op
een schaterlach en een fuck off-
gebaar van de tandeloze Brit. Bij
schelden en gebaren blijft het
meestal. De nomaden slaan de
ontruiming gelaten gade.
Waar de wagen van 'de Rat-
bijnaam van de vertrokken be
woner is snel verklaard. Zijn
woonwagen was één grote rat-
tenkooi. Het waren er honderd,
zegt de een. Hóónder-
den, op z'n minst,
weet de ander. Een rj nrint a8enten zitten voor
weëe geur herinnert Ue man sPnnt ze er erg in heb-
nog aan de knaagdier- met een deken ben, met samba-
wit gewaad nodigt drie dienders
uit op zijn bankje langs het IJ.
Hallelujah bröthers, welcome
to paradise", roept hij. Zijn vin
gers vormen een
vredesteken. De
tjes. De stank
komstig van een enor
me berg rattekeutels,
die op de lege stand
plaats is achtergeble-
over zijn
hoofd door
de blubber
ballen en een
trommel in hun
handen, ,,'k zag
twee heren zonder
kleren", improvi
seert het bonte ge-
.popdew"
i kinderlie
Een ambtenaar van
de reinigingspolitie
verklaart met grote stelligheid
dat de Rattenkoning zijn dieren
heeft meegenomen naar een
woning „op de Gooise matras".
Hij haalt zijn schouders op. Vol- H
gens hem pakt de gemeente de maken?" vraagt hij zich af. „No-
Johannes begeleidt ze op zijn
gitaar. Niet van harte. „Waarom
doet de overheid zoveel moeite
nomaden het leven s
nomaden veel te zacht
„We halen nu de helft weg en
we maken het een beetje
schoon. Denk maar niet dat het
probleem daarmee is opgelost.
We hadden het terrein helemaal
moeten leeghalen."
maden, zigeuners: noem ons
maar hoe je wilt. We zijn er al
tijd al geweest. En nog steeds
voelen we ons vervolgd en'op
gejaagd. Ik wil mijn eigen leven
leiden. Zonder gelazer. Het is
mijn eigen keuze."
Poepen
Praten over de ontruiming wil
len eigenlijk alleen de legale en
gedoogde nomaden. „Tjsa, jam-
Donald Ducks
Niet iedereen verblijft echter uit
vrije wil aan de Gevleweg. Een
vrouw van middelbare leeftijd
gericht op één Europese munt, één centrale bank en
één monetair beleid. Zowel over EPU als EMU moeten
aan het eind van het Nederlandse voorzitterschap kno
pen worden doorgehakt. Die twee terreinen zullen dan
ook verreweg de meeste aandacht opeisen.
Minister De Vries (sociale zaken) probeert daarente
gen de 'Europese boot' wat af te houden. Hij gruwt van
Europese regelgeving over sociale zekerheid, loonvor
ming en andere arbeidsvoorwaarden. De stelsels van
sociale zekerheid moeten wel naar elkaar toe groeien,
maar wat De Vries betreft is daarmee de kous af. Meer
waarde hecht de minister aan een richtlijn over in
spraak van werknemers bij belangrijke beslissingen van
multinationals. Ook de veiligheid op het werk heeft zijn
aandacht.
Offensiever is de houding van verkeersminister Maij-
Weggen. Ze wil niet alleen in Nederland, maar in heel
Europa snelheidsbegrenzers invoeren. Vooral de Duit
sers liggen dwars, want die vrezen dat zulke begrenzers
niets alleen voor vrachtwagens maar ook voor perso
nenauto's verplicht zullen worden. En daarmee is de
Duitse auto-industrie niet gediend. Een ander plan van
Maij betreft de Europese binnenwateren. Die moeten
wat haar betreft beter geschikt worden gemaakt voor
transport. Daarnaast heeft ze een warme belangstelling
voor het vrachtvervoer per trein.
Ook minister Alders (milieu) gaat straks als een druk
baasje door Europa. In het jaar 2000 mag de uitstoot
van kooldioxide (C02) in heel Europa niet groter zijn
dan in 1990. Zo hoopt men het broeikaseffect in te
dammen. In de zuidelijke EG-landen (die graag meer
industrie willen) kan Alders op harde tegenstand reke
nen. Het zal er wel op uitdraaien dat de zuidelijke lid
staten hun zin krijgen. In ruil daarvoor moeten de
Noordeuropese EG-landen hun C02-uitstoot dan extra
beperken, maar daaraan zitten nog heel wat haken en
ogen.
Om het gebruik van fossiele brandstoffen en dus
de milieuvervuiling terug te dringen, wil Alders graag
dat de energieprijzen met de helft worden verhoogd. De
bewindsman verwacht niet dat dat in zes maanden zal
lukken, maar hij wil wel een akkoord over de uitgangs
punten van zijn plan.
Zelfs in eigen land moet Alders daarbij op verzet re
kenen, voord van zijn collega Andriessen van economi
sche zaken. Andriessen wil de Nederlandse industrie
namelijk alleen aan-zo'n heffing blootstellen als bedrij
ven in de andere EG-landen even hard moeten bloed
en.
Minister Hirsch Ballin (justitie) wil in november graag
Na een korte inspectie gaat de bulldozer zonder pardon over de wrakki
ge onderkomens. De schamele persoonlijke bezittingen van de bewo
ners worden niet ontzien.
dwaalt verdwaasd tussen de naar school gingen. Het was
modderplassen en bergen best vol te houden. Het had
sloophout. In haar armen klemt zelfs iets charmants, 's Avonds
ze een paar smerige schoenen, zaten de kinderen bij het kamp
een plastic tas met onbestemde vuur, daarna las ik ze voor het
inhoud, een nog verbazingwek- slapen gaan een verhaaltje
kerid wit speelgoedkonijntje en voor."
stapeltje doorweekte Do- De komst van steeds
nald Ducks. „Van
m'n drie kinderen,
het is alles wat ik nog
heb".
Haar wagen mocht
eerst van de ge
meente blijven
staan. Ze stond er
immers al vóór okto
ber vorig jaar. De
brandweer en de GG
&GD beslisten an
ders. Volgens hen was het on
verantwoord om met drie kin-
De agenten
krijgen een
lach van de
tandeloze
Brit
deren in de woonwagen te
nen. Het onderkomen is toch moet ik nu?"
nog weggesleept.
zwerfjongeren
junks maakte het
verblijf er de laatste
tijd niet plezieriger
op. Er werd veel va
ker dan vroeger ruzie
gemaakt, zegt ze.
„De kinderen waren
soms bang om hier
te slapen. Moesten
voortdurend uitkij
ken dat ze niet in ge
bruikte naalden stapten. Dat ze
die junks hebben weggehaald,
vind ik niet zo erg. Maar wat
Jaren geleden is ze voor haar
echtgenoot gevlucht. Zijn 'han
den zaten los'. „We moesten
weg. Anders hadden we het niet
overleefd. Hij sloeg de kinderen
tegen de muur", zegt ze uiterlijk
onbewogen. De ex wist haar tot
in tien Blijf-van-m'n-lijfhuizen
te vinden. Pas toen ze anoniem
tussen de stadsnomaden te
rechtkwam, voelde
voor hem.
„Ik wilde dat de kinderen er
verzorgd uitzagen. Dat ze keurig
Ik ga maar onderdak zoeken
bij een van de overgebleven no
maden. Of bij een ander kampje
in het Westelijk Havengebied,
zegt ze gelaten. „Ik zal wel moe
ten. Alles is beter dan tussen zes
plankjes."
Als de laatste agenten het
kamp verlaten, doet de zingen
de nomade in het witte gewaad
zich veilig hen omstandig uitgeleide. „Be
dankt dat jullie deze kosmische
ervaring met ons wilde delen.
Peace brothers."
Nederland hanteert vanaf komende maandag een half
jaar lang de voorzittershamer van de Europese Ge
meenschap. Dat heeft voordelen, maar ook minder
zonnige kanten. De Nederlandse ministers weten dat.
Plannen zijn er zat, maar als voorzitter kun je het je niet
veroorloven aan de lopende band ideeën te lanceren.
De indruk mag namelijk niet onstaan dat het voorzit
terschap alleen maar goed is om het eigen belang te
dienen.
Buitenlandse Zaken vervult de komende zes maan
den een spilfunctie. Minister Van den Broek buigt zich
vanaf 1 juli met nog meer energie over de Europese Po
litieke Unie (EPU), waarover binnen de EG nog flink
wat onenigheid bestaat. De belangrijkste vraag luidt: in
hoeverre zijn de EG-landen bereid politiek samen te
werken, bijvoorbeeld ten aanzien van de Europese vei
ligheid.
Samen met minister Kok van financiën zal Van den
Broek zich voorts inspannen om de Economische en
Monetaire Unie (EMU) tot stand te brengen. Die is
nauw verbonden met de Politieke Unie. Het streven is
d'Ancona: weinig plannen. united photos de boer
fw7/^BBiI
Ritzen: weinig plannen. foto anp
met zijn EG-vakbroeders praten over bestrijding van
fraude. Zijn speerpunt is echter het asielbeleid. Er is de
bewindsman veel aan gelegen forse vooruitgang te boe
ken en de regelingen voor asielzoekers in de diverse
EG-landen meer op elkaar af te stemmen.
Tot slot zijn er de depertementen met weinig of geen
noten op hun EG-zang. Onderwijs, WVC en Binnen
landse Zaken bijvoorbeeld. Onderwijsminister Ritzen
wil leerkrachten in het buitenland ervaring laten op
doen, d'Ancona (WVC) gaat zich inzetten voor het cul
turele erfgoed, en Dales (binnelandse zaken) heeft het
voornamelijk begrepen op samenwerking bij rampen
bestrijding.
Door ervaring wijs geworden, heeft minister Bukman
van landbouw en visserij misschien nog wel de minste
aspiraties. Hij verwacht nauwelijks een poot aan de
grond te krijgen. Een nieuw visserijbeleid dat tegemoet
komt aan de eisen van de Nederlandse vissers is on
haalbaar, weet Bukman. Bovendien heeft Europa al be
sloten dat er tot 1 januari 1993 alleen maar zal worden
gediscussieerd. Van besluiten is dus geen sprake. Jam
mer voor Bukman, maar op landbouwgebied is het van
hetzelfde laken een pak.
