Economie
Zuid-Afrika
weer in trek
bij bedrijven
Ze dragen sportschoenen onder hun pak
Buitenlandse restauranthouder
vaak hals over kop in zaken
Dinsdag 25 juni 1991 Redactie: 023-150224 JANINE BOSMA Vertaling: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
NIEUWSLIJN
FNV roept op tot staking stukgoed
De Vervoersbond FNV zal de werknemers in de stukgoedsec
tor van de Rotterdamse haven oproepen het werk 24 uur neer
te leggen als de werkgevers, verenigd in de SVZ, voor morgen
middag niet instemmen met de vakbondseisen voor 3,5 pro
cent loonsverhoging bovenop de prijscompensatie. Tijdens
de cao-onderhandelingen voor de stukgoed-sector afgelopen
vrijdag, bood de SVZ niet meer dan 2,5 procent loonsverho
ging bovenop de prijscompensatie. De onderhandelingen
werden daarop opgeschort. De Vervoersbond FNV eist verder
dat de werkgevers een aantal voorgestelde verslechteringen
laten schieten, zoals een verplichte late nachtdienst.
Cresson 'jaloers' op Duitsland
Wil de politieke eenwording in Europa slagen, dan moet
Frankrijk economisch gelijkwaardig zijn aan Duitsland. Dat
heeft de Franse premier, Edith Cresson, gisteren verklaard in
een interview met de Duitse krant Die Welt. De plannen voor
eenwording zullen volgens Cresson niet werken als er geen
economisch evenwicht is tussen Frankrijk en Duitsland. „De
twee landen zijn nu eenmaal de steunpilaren van de eenwor
ding. Als de Duitse economie overheersend is, zullen er poli
tieke problemen zijn", aldus de Franse premier.
Eind Britse recessie nog niet in zicht
Britse fabrikanten hebben tot op heden nog geen tekenen ge
zien die er op wijzen dat de economie van het land zich her
stelt van de recessie. Dat blijkt uit een gisteren gepubliceerd
rapport van de Britse vereniging van industriëlen (CBI). Vol
gens het onderzoek dalen werkgelegenheid en export nog
steeds. „Vraag en produktie in de Britse industrie tonen nog
geen enkel teken van herstel", aldus de CBI. Het rapport
meldt dat de orderportefeuille bij 66 procent van de Britse fa
brikanten voor de tijd van het jaar abnormaal klein is. Ten
opzichte van juni 1990 zijn de uitkomsten twee keer zo slecht.
Joegoslavië en EG tekenen akkoord
In ruil voor een flinke lening van de EG is de Joegoslavische
regering bereid haar doorgaande routes de komende tien jaar
per spoor en over de weg te verbeteren. Dat is ruwweg de in
houd van een akkoord dat de Europese Gemeenschap en Joe
goslavië gisteren hebben getekend. De EG stelt een langlo
pende lening van 580 miljoen ecu (1,35 miljard gulden) ter
beschikking via de Europese Investeringsbank. In ruil zal Joe
goslavië de beruchte weg van 1.200 kilometer die Griekenland
met Centraal-Europa verbindt verbeteren en uiterlijk vanaf
1998 vrachtwagens tot 40 ton uit EG-landen toelaten.
Newtron spant geding aan tegen Noro
Het Amsterdamse automatiseringshuis Newtron spant een
kort geding aan tegen World Software Group (WSG) en Noro
Nederland. Volgens Newtron weigeren zij in tegenstelling tot
de gemaakte afspraak hun belang van 35 procent in het soft
warebedrijf Ordina Beheer aan Newtron te verkopen. Het
beurgenoteerde bedrijf eist in kort geding dat de beide partij
en hun 709.025 gewone aandelen leveren op straffe van een
dwangsom van 1 miljoen gulden, zo is gisteren bekendge
maakt.
'Belangstelling maar ook voorzichtigheid'
Voor de tweede keer binnen drie maanden is deze week
een Nederlandse delegatie van ambtenaren en zakenlie
den op bezoek in Zuid-Afrika om de kansen te bekijken
voor het Nederlandse bedrijfsleven. Terwijl de apartheid
langzaam maar zeker wordt ontmanteld, melden zich
steeds meer bedrijven bij het ministerie van economi
sche zaken die interesse hebben in het land waar tot voor
kort bijna niemand in wilde investeren.
INTER PRESS SERVICE
„Er is zeker belangstelling voor investeringen,
maar ook voorzichtigheid", zegt topambtenaar R.
Kasten van het ministerie. Hij leidde in april al
een kleine ambtelijke missie en is ook deze week
weer van de partij. De delegatie bestaat uit verte
genwoordigers van het bedrijfsleven, Kamers van
Koophandel en ambtenaren van economische
zaken, buitenlandse zaken, verkeer en waterstaat
en landbouw en visserij.
Nieuwe mogelijkheden voor het Nederlandse
bedrijfsleven lijken te liggen op het gebied van de
chemische industrie, elektronica, transport, com
municatie, de agro-industrie en de scheepsbouw.
Kasten noemt ook samenwerking in het kader
van Wereldbankprojecten; wellicht in Zuid-Afri
ka, maar zeker in Zuidelijk Afrika.
Jarenlang gold een investeringsstop voor Zuid-
Afrika, om dat land te dwingen tot het overboord
zetten van apartheid. Die werd begin dit jaar ech
ter opgeheven omdat de overheid overtuigd is
van de ernst van de regering-De Klerk de zwarte
bevolking een gelijkwaardige behandeling te ge
ven.
Een versoepeling van economische sancties,
zoals de boycot van Zuidafrikaans goud, staal en
ijzer, lijkt voor de deur te staan. Het Afrikaans Na
tionaal Congres (ANC) is tegen opheffing van de
sancties. Nog onlangs deed ANC-leider Nelson
Mandela een beroep op de Europese Gemeen
schap de strafmaatregelen te handhaven.
Het pakket boycotmaatregelen betekende niet
dat er in voorgaande jaren geen Nederlandse on
dernemingen actief waren in Zuid-Afrika. Bekend
zijn ondernemingen als Shell, Unilever en Philips
die al jaren in Zuid-Afrika zitten. Vorig jaar be
droeg de Nederlandse export naar Zuid-Afrika
ruim vijfhonderd miljoen gulden, meer dan bij
voorbeeld de export naar Indonesië.
Kasten wijst erop dat de structuur van de Zuid-
De Ergo Installatie in Witwatersrand wint goud en uranium uit oude mijnhopen. Volgens topambtenaar Kas
ten exporteert Zuid-Afrika minerale grondstoffen zoals goud nu nog klakkeloos. In de toekomst moet dat ver
anderen en daar kan het Nederlandse bedrijfsleven handig op inspelen, zo vindt hij. archieffoto
President F. W. De Klerk.
Ie grondstoffen, waarover het in grote hoeveelhe
den en soorten beschikt, zoals goud, kolen en
staal." De kansen voor Nederland liggen volgens
Kasten op het gebied van technologie-overdracht.
De topambtenaar is zich er van bewust dat
Zuid-Afrika een moeilijke periode doormaakt.
Nog afgezien van eventuele stammentwisten tus
sen Inkatha en het ANC zijn er zaken als de enor
me werkloosheid, die een verlammende uitwer
king heeft op de Zuidafrikaanse economie. Elk
jaar melden zich 300.000 tot 400.000 nieuwko
mers op de arbeidsmarkt, met name zwarten. De
economie is niet in staat hen op te vangen en de
meesten verdwijnen in het informele circuit. De
economische groei is nul. Om de werkloosheid te
bestrijden is een groei van 5 procent nodig, waar
van 2 tot 3 procent door de eigen Zuidafrikaanse
economie moet worden opgebracht. De rest moet
fotopersburo dijkstra van buitenlandse investeringen komen, zegt Kas-
afrikaanse economie onevenwichtig is. Allereerst
wordt ze gedomineerd door een tiental grote con
glomeraten, zoals in de mijnbouw waar Anglo
American en Barlow Rand de lakens uitdelen. Het
midden- en kleinbedrijf ontbreekt vrijwel. Het
Nederlandse bedrijfsleven zou volgens Kasten
een belangrijke rol kunnen spelen bij de opbouw
daarvan.
Ook in de ver- en bewerkende industrie liggen
goede kansen voor Nederland, denkt Kasten. „Die
gaat de komende jaren heel belangrijk worden.
Nu exporteert Zuid-Afrika nog klakkeloos minera
ten.
Hij heeft het volste vertrouwen dat president
De Klerk van zins is de beroerde situatie van de
zwarte bevolking te verbeteren door betere huis
vesting, onderwijs en meer werk. Zelf denkt Kas
ten dat het ANC en de regering elkaar zullen vin
den. Hij sluit een coalitieregering in 1994 niet uit.
Verwijzend naar de activiteiten van de Belgen
en de Fransen, die reeds de grootste Zuidafri
kaanse hotelketen hebben overgenomen, zegt
Kasten; „De neiging is groot om te zeggen dat
Nederland te laat komt. Dat is denk ik niet juist.
We zijn er op het goede moment bij om de juiste
activiteiten op te kunnen zetten. Mijn advies is
dat het bedrijfsleven zich, gezien de nieuwe situa
tie in Zuid-Afrika, niet afzijdig moet houden. Wel
moeten de risico's worden gespreid door bijvoor
beeld joint-ventures aan te gaan met conglome
raten."
Economische groei is het sleutelwoord voor
Zuid-Afrika, aldus Kasten. Rust en gelijkheid zijn
daar de voorwaarden voor, want geweld schrikt
investeerders af. Tijdens zijn vorige missie zag
Kasten de squattercamps liggen, de armzalige on
derkomens van de zwarte trekarbeiders. Hij zag
de scheiding tussen rijk en arm, die langs zwart
witte lijnen loopt. Zuid-Afrika is een combinatie
van een Eerste- en een Derdewereld-economie,
zegt Kasten.
Toch gelooft hij dat het land het potentieel
heeft om de motor voor het Afrikaanse continent
te worden. Hij wijst erop dat - ondanks de politie
ke hobbels - andere Afrikaanse landen economi
sche toenadering zoeken tot de zuidelijke buur.
„Zuid-Afrika ziet voor zichzelf een kans wegge
legd om de poort voor Afrika te worden. En daar
ligt een overeenkomst met Nederland omdat wij
onszelf ook presenteren als de poort van Euro
pa."
Speculerend voegt Kasten eraan toe: „Mis
schien ontstaat er wel een nieuw economisch
blok naast Europa, het Verre Oosten en Amerika.
De geluiden over een gemeenschappelijke markt
van Zuidelijk Afrika klinken tenminste optimisti
sche."
Moskou scharrelt rond op de beurs
MOSKOU HELEN WOMACK
THE INDEPENDENT
Kostja Wasiltsjisjin is een Russi
sche yuppie. Hij heeft geen au
totelefoon, sterker nog: hij heeft
niet eens een auto. Maar met
zijn 25 jaar verdient hij met zijn
werk op de nieuwe effecten
beurs in Moskou vijf keer het
gemiddelde Russische salaris,
en hij lijkt aardig op weg naar
een hartaanval op zijn veertig
ste.
„Ik denk niet aan de toe
komst", zegt hij, zenuwachtig
trekkend aan het toetsenbord
van zijn computer. „Ik weet niet
eens wat morgen zal brengen.
Het leven in de Sovjetunie heeft
me geleerd bij de dag te leven."
De Russische Beurs voor
Handelsartikelen, Ruwe Materi
alen en Effecten lijkt met een
trotse omzet van 45 miljoen
roebel (officiële koers 150 mil
joen gulden) een blijvertje.
Maar hij bevindt zich in een ju
ridisch grijze zone omdat de
parlementen van Rusland en de
Sovjetunie formeel hun goed
keuring nog moeten geven aan
het traditioneel smadelijke be
roep van 'makelaar'.
Russische kapitalisten in de
dop worden ook geconfronteerd
met de vijandigheid van bu
reaucraten en de massa van ar
me mensen voor wie zaken
doen een vies woord is. De
morsige menigte in de Kirov-
straat bekijkt met achterdocht
het komen en gaan van de han
delaren, wiens sportschoenen
niet helemaal passen bij hun
pakken.
Binnen in de grote hal waar
wordt gehandeld en die vroeger
dienst deed als sorteerkantoor
van de Russische postdienst,
beklinken de yuppies handeltjes
voor miljoenen roebels, onder
de buste van Lenin. „Wij wilden
hem er eerst uitgooien, maar
hebben toen besloten hem te
De Russische Beurs voor Handelsartikelen, Ruwe Materialen en Effec
ten is niet te vergelijken met andere beurzen ter wereld, zoals de we
reldberoemde effectenbeurs van Wall Street (foto). foto ap
laten blijven om toe te kijken",
aldus Wasiltsjisjin.
De beurs was het geesteskind
van Konstantin Borovoy, een
wiskundige die een coöperatie
ve onderneming in computers
leidde. Een groep van 35 bedrij
ven, waarvan sommigen in
staatsbezit, zorgde in april 1990
voor het beginkapitaal. In okto
ber werd een beursraad geko
zen die een voorstel moet ma
ken voor een reglement en druk
moet uitoefenen voor legalisa
tie. Het parlement van Rusland
is nu bezig met een wet op de
handel. Dat zette de beurs twee
maanden geleden aan tot de
verhuizen, van de drie benauw
de kamertjes waar ze is begon
nen, naar het oude postkantoor.
Klanten kunnen niet direkt
haar de beurs komen, maar
moeten gebruik maken van een
makelaardij, waarvan er al acht
honderd zijn. Kopers en verko
pers bellen vanuit de hele repu
bliek om alles te verhandelen,
van koelkasten tot timmerhout,
net zo goed als effecten en aan
delen. Twee weken geleden bo
den 162 verkopers computers
aan. Je kunt de uitrusting voor
een steenfabriek kopen, maar
niet de fabriek zelf, omdat de
staat haar privatiseringsbeleid
nog niet heeft vastgesteld.
Volgens Alexander Deduts-
jenko, een lid van de beursraad,
kan de beurs niet goed worden
vergeleken met westerse beur
zen of met die van het Rusland
van voor de revolutie, omdat
het belangrijkste feit uit het
Sovjet-leven gebrek is. Inder
daad zijn de meeste goederen
die te koop worden aangeboden
van buitenlandse oorsprong.
En als een klant iets Russisch
wil kopen? Dat zou dan ruw
materiaal moeten zijn, zegt
Wasiltsjisjin terwijl hij door zijn
computerbestanden bladert tot
hij stuit op driehonderd kubieke
meter berkehout voor 150.000
roebel per kubieke meter.
Zoals zovelen van de make
laars en het beurspersoneel
heeft hij economie gestudeerd
aan de Staatsuniversiteit van
Moskou, waar hij eerder werd
doordrenkt met de werken van
Marx dan met het functioneren
van de markt. Hij bestudeerde
thuis de kapitalistische econo
mie, en verkreeg zijn kennis van
de computer in de tijd dat hij in
de metaalfabriek Hamer en Sik
kel werkte, waar ze wat westerse
hardware hadden. Hij heeft
nooit buiten het oude commu
nistische blok gereisd en
droomt ervan een westerse
beurs te bezoeken. „Ik zou
graag naar Chicago gaan", zegt
hij.
Met zijn werk voor de make
laars verdient hij 1500 roebel
per maand, wat bij een realisti
sche koerswisseling slechts
ruim honderd gulden oplevert,
maar wat volgens sovjet-maat
staven een vorstelijk salaris is.
Sommige yuppies werken in
veel groter verbond, zoals Ger
man Sterlikov, directeur van
een kleine privé-beurs genaamd
Alica en president van de recen
telijk opgerichte Club van Jonge
Miljonairs. In een interview met
het tijdschrift Ogonyok verde
digde Sterligov vorige week zijn
geheimzinnige clubje tegen be
schuldigingen geld van crimine
len te witten. Het is een 'vak
bond' voor eerlijke onderne
mers die in de nieuwe Sovjet
industrie willen investeren, zei
hij.
Voor een gemiddelde werkne
mer die 300 roebel per maand
verdient en met werkloosheid
wordt bedriegd in een versleten
industrie, is het idee van een
miljonairsclub weerzinwek
kend. Sterlikov heeft geen me
delijden met mensen die, zoals
de Russen zeggen, een schijn-
loon krijgen voor schijn-werk.
„Waarom zou ik met ze te doen
moeten hebben? Volwassen
mannen verdienen geen mede
lijden als ze verkiezen te leven
als vee."
Bang om zich te specialiseren richten veel buitenlandse restauranthouders zich op een te breed publiek, waar
door ze vaak aanmerkelijk minder succes boeken dan hun Nederlandse collega's.
united photos de boer archieffoto
De horeca is favoriet bij buitenlandse onderne
mers. Draait een buitenlands restaurantje goed,
dan wordt in een mum van tijd nog zo n bedrijf
geopend. Heel gemakkelijk allemaal. Tenminste,
zo lijkt het op het eerste gezicht.
Volgens het onlangs verschenen rapport 'Buiten
landse restaurants en allochtone ondernemers',
blijft het succes van buitenlandse ondernemers
achter bij dat van hun geboren en getogen Ne
derlandse collega's. Als redenen daarvoor worden
de - vaak - gebrekkige kennis van de Nederlandse
taal en een bescheiden startkapitaal genoemd.
Het aantal buitenlandse restaurants valt grof
weg in drie categorieën uiteen. Zo is er het kleine
eethuisje gericht op de eigen bevolkingsgroep,
het grote, buitenlandse restaurant gericht op het
Nederlandse publiek en het specialiteiten-restau
rant, waar mensen met een bovenmodaal-inko-
men hun geld besteden aan verfijnde gerechten.
„Mijn familie hielp me", vertelt Daniël Beraki,
eigenaar van restaurant Oost-Afrika, over zijn be
ginperiode. Al vijf jaar runt hij zijn zaak met een
familielid. Binnenkort breidt hij uit: dan heeft
Rotterdam er een Afrikaanse pizzeria bij.
Beraki is het wel gelukt, anderen struikelen over
de taal en de financiën of komen in moeilijkhe
den doordat ze zich te veel richten op een breed
publiek, zo schrijft het rapport. En, zo blijkt uit
gesprekken met branche-specialisten, specialisa
tie is maar al te vaak de sleutel tot succes.
Een ander probleem schuilt in het feit dat de
buitenlandse ondememer-in-spé zich vaak nau
welijks heeft voorbereid op de opening van zijn
zaak. Vestigingseisen zoals een horeca-diploma
worden maar al te vaak over het hoofd gezien
omdat die in het land van herkomst niet van toe
passing zijn.
Door een goede taalbeheersing zijn de buiten
landse restauranthouders beter in staat de vesti
gingsopleiding te volgen, zo vinden ze zelf. Snel
veel geld verdienen is een belangrijke motivatie
om voor de horeca te kiezen. Daarom wordt maar
al te vaak familie aangetrokken om in de zaak te
werken. Dat lijkt misschien goedkoop, maar
werkt op de lange termijn vaak remmend op de
groei van de onderneming, aldus het rapport.
Enkele andere aanbevelingen in het rapport:
zorg voor voldoende inzicht in de eigen financiële
situatie. Denk goed na over de vestigingsplaats.
De prijs is niet het enige belangrijke, let ook op
gastheerschap. En realiseer je dat de Nederlandse
klant kritisch is.
