De avonturen
van Bill
Speckmann
Zwarte agressie
ZATERDAG 22 JUN11$
|ZA
Denkwijze^
n
Iedere keer als ik een stel van die duistere jon
gens tegenkom -en dat gebeurt op een of andt ff
manier altijd óf bij de ingang van een dubieti j)
snackbar öfop een beoliede parkeerplaats lar\
het strand -kan ik een gevoel van onbehagei r
niet onderdrukken.
ZATERDAGS
7
Bill Speckmann:
„Ik heb in mijn leven bijna nooit iets erg gevonden."
het maakte allemaal niets uit, ik kon geen
kwaad meer doen. Het gaat namelijk toeval
lig allemaal om de personal touch. Én die had
ik, als ik even zo onbescheiden mag zijn."
FRAU MULLER
Dat er af en toe ook wel eens een beetje brute
tactiek aan te pas kwam,' dat zou Bill niet
durven ontkennen. „Kan niet anders. Echt,
we werden gek van bij voorbeeld Frau Mül-
ler. Kent u dat? Tachtig jaar en nog met een
bikini in een Marlène Dietrich-pose op het
Lido-dek. Ik zal niet in detail treden, maar
het was geen vrolijk gezicht. Andere gasten
ergerden zich er grijs aan. Ja, want soms wil
je toch wel eens een hapje eten in je ligstoel,
en als je dan een tachtigjarige vrouw in een
ietsiepietsie-yellow-polka-dot-bikini... 'Bill
kan jij dat mens nou niet duidelijk maken dat
ze... nou u begrijpt het al."
Dat Bill met opgewekt gemoed op Frau Mül-
ler toe stapteNou nee. Het water stond
me in de handen. Ze ziet me aankomen en ze
zegt: Ja bitte, was ist los? Ik zeg 'Frau dr. Mül-
ler - ze was nog tandarts ook - ik zeg Frau dr.
Müller, ik weet uit de passagierslijst hoe oud
u bent en ik moet u zeggen, ongelooflijk zoals
u er nog uitziet. Alleen - en toen begon ik te
fluisteren en schichtig om me heen te kijken,
er is toch een acteur aan me verloren gegaan
- alleen, ik zal het u maar eerlijk zeggen, veel
vrouwen aan boord klagen. Ze vinden dat u
hun mannen probeert te verleiden. U ziet
toch zelf hoe die naar u kijken? Het pleit niet
voor het vertrouwen dat die mensen in elkaar
hebben, maar het is niet anders: het geeft
wrijving tussen de getrouwde paren. Was soil
ich machen Frau Müller, maar doet u mij een
plezier en stelt u zich alsjeblieft niet meer zo
verleidelijk op. Waarbij ik nu nog heel duide
lijk wil zeggen dat u er in elk geval allemaal
niets aan kunt doen. U kunt het ook niet hel
pen dat u er zo goed uitziet."
Ze verscheen niet meer in bikini aan boord,
een apetrotse Frau dr. Müller. Probleem op
gelost. Zoals Bill Speckmann elk probleem
oploste. Hij vaart nog steeds. Zo'n drie, vier
keer per jaar omdat z'n vrouw hem na al die
tijd ook wel eens thuis wil hebben. Hij 'doet'
alleen nog speciale trips omdat ze hem daar
voor vragen. Laatst nog maakte hij in op
dracht van Gist Brocades met tachtig artsen
een trip van Singapore naar Bangkok. Voor
alles had hij gezorgd. Tot nep palmbomen
voor de tropische avond aan toe. Gelachen,
gelachen. „Weet je ook niet wat je meemaakt
hoor. Vier dagen feest. Mooi toch? Ik ben nu
61, maar ik heb nog steeds een heerlijk leven.
Het is net wat de Amerikanen zeggen: I don't
want to be a millionnaire - I just want to live
like one. En daar ben ik - als ik zo terugkijk -
aardig in geslaagd."
Welkom aan Boord', door Bill Speckmann.
Uitg. Fontein (f24,90).
Met zwarte kisten
aan hun voeten,
zwarte broek,
zwart T-shirt en een zwartleren
jack volgetimmerd met zilver
kleurige spijkers die martelka
mer-associaties oproepen, laten
ze nooit na op mij de indruk te
maken van onheilsrijders. Een
indruk die versterkt wordt door
het imponerende geluid van hun
zware motoren waarop ze weg
scheuren met een gezicht alsof
de rest van de mensheid te min
is om ook maar een blik waardig
te keuren. In mijn fantasie opper
ik steevast dat ze op weg zijn om
als de wrekende hand van een of
andere duistere godheid ergens
vernietigend toe te slaan.
Ik heb lange tijd gedacht dat
mijn associaties een symptoom
van een verdrongen jeugdtrauma
of een herinneringsspoor uit een
vorig leven moesten zijn. Totdat
ik een videoclip van Michael
Jackson zag, waarop hij helemaal
in het motorzwart en behangen
met bespijkerde riemen en riem
pjes het nummer Bad brengt.
Met extatische dansbewegingen
en een van vervoering vertrokken
gezicht zingt hij van zichzelf dat
hij in en in slecht is: „I'm bad."
Zwart staat voor slecht en slecht
is blijkbaar geheimzinnig, fasci
nerend, lustvol.
In westerns herken je de echte
schurk ook meestal aan zijn
zwarte outfit en aan het feit dat
onschuldig ogende actrices
weerloos op hem vallen. Dat
merkwaardige mengsel van
slecht en aanlokkelijk vind je
trouwens ook terug in uitdruk
kingen als zwart geld en zwarte
magie.
Uit kleurpsychologische stu
dies blijkt dat mensen zwart
behalve met slechtheid ook voor
al associëren met de dood, met
geheimzinnige macht en met de
duivel of satan. Als dat zo is, is de
kleur zwart dan van invloed is op
ons gedrag? Gedragen we ons
slechter als we in het zwart ge
kleed zijn? Nemen we zwart ge
klede mensen in het algemeen
als negatiever of bedreigender
waar dan kleurrijk geklede?
Onlangs heeft een groep psycho
logen daarover een serie onder
zoeken gedaan. In een daarvan
werd over een periode van drie
jaar nagegaan of rugby- en ijs-
hockeyteams die regelmatig in
zwarte shirts aantreden, agres
siever en gemener spelen dan
andere teams. Een manier om
dat vast te stellen is het aantal
begane overtredingen en opge
legde straffen te turven. En in
derdaad: teams in zwarte shirts
krijgen duidelijk meer straffen
opgelegd. In die paar gevallen,
waarin een team gedurende het
speelseizoen het eigen tricot voor
een zwarte verwisselde, bleek
met de omkleding ook het aantal
straffen drastisch toe te nemen!
Maar je kunt er over twisten of
dit werkelijk bewijst dat wij in
het zwart slechter en agressiever
worden. Het kan namelijk ook
zijn dat scheidsrechters op zwart
anders reageren dan op andere
kleuren. Misschien verwachten
ze van zwarte spelers eerder ge
donder en treden ze daarom
strenger tégen hen op.
Om dat na te gaan werd van een
American footballwedstrijd,
waarin een team verdedigend en
een ander sterk aanvallend
speelde, een videoband gemaakt.
Van de band werden vervolgens
met behulp van een kleuren-
mengtechniek twee versies ge
maakt. In de ene versie was de
kleding van het verdedigende
team wit, in de andere zwart. De
kleding van het aanvallende
team was in beide versies rood.
Beide banden werden door een
groep sportliefhebbers bekeken
en beoordeeld.
Het bleek dat de kijkers naar de
'zwarte' versie veel vaker unfair
spel en veel meer overtredingen
zagen. Ze hadden ook vaker het
idee dat je als scheidsrechter ver
rekte goed moest oppassen dat
het spel niet uit de hand zou lo
pen. Als het om kleuren gaat is
geloven blijkbaar zien.
Toch is dat niet het hele verhaal,
zoals de onderzoekers wisten aan
te tonen. Als je iemand in het
zwart kleedt en hem vraagt om
Vijfentwintig
jaar lang be
voer hij per
cruise-schip de
zeven wereld
zeeën en nooit
-zo wilde
overlevering-
nooit heeft een
passagier zich
bij hem ook
maar een se
conde ver
veeld. Bill
Speckmann,
een buiten
beentje dat z'n
avonturen te
boek stelde.
Op de beroemdste Love Boat van Nederland
hoefde niemand zich te vervelen
Het zat er al jaren in natuurlijk.
Alleen kwam het er nooit vap.
Elke keer als ze snikkend van
het lachen riepen 'Maar Bill dat moet je op
schrijven, daar moet je een boek van maken'
zei hij: „Daar heb ik geen tijd voor."
Achteraf bezien wil hij best toegeven dat het
een schamel excuus was. Want tijd is er vol
doende. Kwestie van vroeger opstaan en later
naar bed gaan. „Bovendien" schoolmeestert
Bill Speckmann met opgeheven vingertje,
„als je er op gaat letten, merk je dat je over
dag vaak uurtjes vermorst. Die heb ik nu
mooi kunnen benutten."
Bill heeft een boek geschreven. Zijn eerste en
- beweert hij met grote stelligheid - tegelijk
z'n laatste. Het heet 'Welkom aan boord'
maar heeft niets te maken met het panne-
koekschip dat hij sinds een jaar of twee in de
binnenstad van Heerenveen bestiert. Het
werkje is een weergave van zijn belevenissen
als cruise-director.
Bill Speckmann (61 jaar
nu) werd vooral bekend
als gangmaker op wat
tijden lang de beroemd
ste Love Boat van Ne
derland was, de Black
Prince. Zijn voorstelling
tijdens de sloepenrol,
aan het begin van de
cruise, zette ogenblik
kelijk de toon. Met die
knaap kon je lachen.
Duitsers, Engelsen,
Fransen en Nederlan
ders luisterden met
groeiende hilariteit naar
Bill die in een niet te
imiteren, maar moeite
loos te volgen ratjetoe uitlegde hoe bij nood
het zwemvest om de tors moest worden ge
gord. „Well dat doet u dus aan de left side.
Sous le bras. Und achtung, machen Sie den
Knoten gut fest, want als dat ding in volle zee
losschiet, then you have to swim to Gran
Ganaria. Et c'est une distance terrible.
Hahaha."
PERFORMANCE
In zijn boek is Bill ietwat serieuzer („had ik
die nonsens dan echt moeten opschrijven?").
En wat de lezers die hem kennen ook terdege
zullen missen is 's mans performance. Onna
volgbaar en gekruid met de kleinste details.
Bill, opstaand: „Dat was dus een man, een
Duitser, en die... Kijk die liep zo... Er zal in de
oorlog wel wat met die voet zijn gebeurd, ko
geltje of zo. maar dat heeft hij me nooit wil
len vertellen...'Misschien heb ik het hem ook
niet durven vragen, want ik lijk wel brutaal...
Maar hij liep dus zo... Niet echt hinkend,
maar slepend... Zo dus... Sleep, sleep... Nou
ja, forget it, want in wezen is het niet van be
lang... Maar goed, die man komt dus met dat
sleeppoot naar me toe en die zegt Bill, zeg-
t-ie..."
Verhalen op dergelijke wijze verteld, vreten
tijd. maar dat is voor Bill geen enkel bezwaar.
Voor de meeste van zijn toehoorders trou
wens ook niet. Hier praat een artiest. „Ja,, dat
zeggen er wel meer. Waarom ben je nooit op
de televisie gekomen, vragen ze. Weet ik het?
De AVRO heeft het een keer geprobeerd. Me
neer Speckmann, vroegen ze, wilt u een scr
eentest bij ons doen? Dat wilde ik best. Glos
sy pak, gepoetste schoenen, haar in de
plooi... Moest ik verdomme een schaakpartij
voorlezen. E2-e4, d7-d5... Nou kan ik veel,
maar daar was geen chocola van te maken.
Afgewezen. Maar ik vond het niet erg. Ik heb
in mijn leven bijna nooit iets erg gevonden."
BANGER
Bill Speckmann werd in 1930 in Padang,
Indonesië geboren. Zoon van een KNIL-apo-
theker en „een knappe
moeder." Acteur mocht
hij niet worden, want
dat was armoe troef.
Daarom maar naar de
Hogere Hotelvakschool
in Den Haag. Snelle
carrière. Assistent van
de assistent van de ad
junct-hofmeester op
een schip van de Ko
ninklijke Paketvaart
Maatschappij, iets
soortgelijks op de be
faamde Oranje, steward
bij de Koninklijke
Luchtvaart Maatschap
pij, purser bij Canadian
Pacific Airlines...
„Maar toen stapten ze ineens met zand-
schepjes en zandvormpjes in het vliegtuig.
Charters naar de Costa del Sol. Daar had ik
niks op tegen hoor, helemaal niet, maar ik
dacht: kijk Wim - ik heette toen nog Wim -
dat je die mensen plastic bestek en een pe
permuntje moet brengen, dat is natuurlijk
geen punt, daar ben je voor aangenomen.
Maar toevallig heb ik daar geen opleiding
voor genoten. Daarbij, hoe langer ik vloog,
hoe banger ik werd. Ik bedoel, je hoort die pi
loten wel eens met elkaar lullen. Dikke mist
en de kerktoren van Amstelveen op veertig
meter voorbij gevlogen, weet je wel. Ik dacht,
ik moet toch maar eens in de States gaan kij
ken."
Bordenwasser in Burbank, ober in Holly
wood, bartender in de peperdure Los Angeles
Country Club („Daar heette ik trouwens Wil
helm, want dat klonk zo lekker continen
taal"), filmacteur bij Warner Brothers. „Hou
je niet voor mogelijk hè? Toch is het zo. Dat
is Amerika jongen. Om tien minuten over
een gaat de telefoon. Ik vergeet het nooit
meer, tien minuten over een. 'Zimmermann
hier'. Ik dacht nog: Hé, Zimmermann, wil ze
ker reserveren voor vanavond. Ik zeg: zal ik u
maar noteren voor dat tafeltje aan het raam?
Hoor ik in de telefoon: 'Hey hallo, is that mis
ter Speckmann, I'm looking for mister Speck
mann.' Ik denk ineens: Zimmermann? Zim
mermann?"
Vier uur later al zweette Bill Speckmann
peentjes onder de filmlampen van Holly
wood. Zimmermann bleek niet de Zimmer
mann van de Country Club maar Zimmer
mann van het filmagency waar de Nederlan
der zich niet lang daarvoor had laten in
schrijven als acteur.
„Ik had een sheet laten maken onder de titel
'Introducing Willem Jan Speckmann'.
Hahaha. Ik ken de tekst nog steeds uit mijn
hoofd, want ik had er nogal lang over gedaan:
He followed various courses in stage acting.
Film training was experienced in Rotterdam,
where he was accepted as a student in the
filmschool where methode acting was practi
ced... Als je voor een dubbeltje bent geboren,
moet je liegen voor een kwartje."
MET KOGELS DOORZEEFD
De ideale Duitse legerofficier uit de Tweede
Wereldoorlog. Niet zodra had Hollywood
zo'n geniepige rotzak nodig of Speckmann
kwam aangesneld. Willem Jan, he was such a
fantastic German-looking guy. Maar toen Bill
voor de zeventiende achtereenvolgende maal
met kogels doorzeefd en bloedend als een
rund uit een legerauto moest vallen, vond hij
het tijd worden eens in Nederland te gaan
kijken.
„Ik vaar terug op de Statendam, is er een ta
lentenjacht. Ik denk nog: och talentenjacht-
Maar Uc maak graag een beetje drukte, dus ik
stap dat podium op. Ik tap een mop, ik zing
een liedje, ik maak een geintje... Een kwartier
later was ik gecontracteerd als assistent crui
se-director Voor een tocht door de Caribean.
Een baan voor het leven, naar later bleek.
Maar kwamen de sloepenrollen, de ochtend
gymnastiek, de paardenraces, de goochel-
acts hem dan echt nooit de keel uit? „Eh, nee.
Ze zeiden wel eens: 'Bill dat speel je toch ze
ker? Je zou ons als passagiers toch wel eens
een schop onder onze kont hebben wilen ge
ven?' En dan zei ik: 'Nee, dat heb ik nooit
overwogen, geen moment'. Dat kan namelijk
ook niet. Je kunt mensen niet blij maken ter
wijl je er zelf de pest in hebt. Ja, een dag mis
schien, en wie weet ook nog wel twee dagen.
Maar de derde dag ga je plat op je bek. Dan
schiet je uit je slof."
IJzeren zelfbeheersing, hij had het nooit no
dig. „Het kwam vanuit mezelf. Had ik bij de
KLM al. Kwam er een vrouw met een baby
aan boord, ging ik er meteen naartoe. 'Had u
nog iets bijzonders nodig voor uw kindje,
mevrouw?' Mevrouw natuurlijk zeggen dat ze
alles al had. Oké, zei ik dan, maar wij van de
KLM hebben ook pap, spenen en wat u maar
wil... Het gebeurde niet hoor, want de KLM is
een prima company, maar ik kon die vrouw
later kouwe koffie serveren of rubberen kip,
'Als dat ding in
volle zee losschiet,
then you have to
swim to Gran
Ganaria. Hahaha'
uit een aantal meer en mindei
agressieve spelen (bij voorbed
computerspelletjes) een keus
maken, kiest hij vaker voor
agressieve dan als je hem in h(
wit aankleedt. Hetzelfde versdfcrK
vind je tussen groepjes zwart
wit aangeklede personen, die At
groepje zo'n keuze moeten tos
ken.
Hoe komt het dat zwart
gen gedrag en onze beoordetö
van het gedrag van anderen zo
kan beïnvloeden? Bekend is da
kleuren stemmingen kunnen
roepen. Fel rood licht bij voor
beeld, jaagt onze hartslag en
ademhaling op, terwijl blauw
licht ons juist rustiger lijkt ten rM
ken. Wat zwart licht doet wetefi;
we natuurlijk niet, want dat bè
staat niet. Wat we wel weten is
- dat de duisternis verandering^!
in ons lichaam veroorzaakt,
der meer in de vorm van de af
scheiding van bepaalde hormo
nen zoals het z.g. melatonine
(zwartstof) door de pijnappel-
klier, dat ook onze stemming
duisterder, somberder kan m<
Maar dat kan natuurlijk nooit
verklaring zijn voor het feit dat
we op klaarlichte dag in het
zwart gekleed op het sportveld
eerder tot het slechte geneigd
zijn. Het ligt meer voor de haij <2
de verklaring te zoeken in het i
dat zwart psychologisch verwij
naar nacht, dat wil zeggen naa ifg
dat gedeelte van ons leven wa«
in we niet kunnen zien en waa
onzichtbare krachten of bedrei
gingen ons onverwacht kunnei js
overvallen.
Vandaar de angst voor het don
ker bij kinderen en sommige v<
wassenen, en de behoefte aan
licht, hoe zwak ook, in de slaap
kamer of op de gang. Vandaar
ook de angst van nogal wat mcft
sen voor de slaap, want slaap
een toestand van bewusteloos
heid en controleverlies
gemakkelijk een prooi lijkt te
kunnen worden van duistere
krachten van buiten of vanuit
eigen onbewuste.
De slaap is sinds onheugelijkëi
den al beschouwd als de twee
lingbroer van de dood (de 'i
wige slaap', 'hij is ingeslapen').
De associatie van zwart met del 1
dood, dreiging en hét onbewua
- dat gebied in onze geest waar]
over het alledaagse verstand
geen controle of zeggenschap I
heeft - is daarom psychologisch
gezien een natuurlijk gegeven.
De verklaring voor het feit dat
zwart in seksueel of erotisch om
zicht aantrekkelijk kan zijn
(zwarte lingerie) moeten we ooli-t
hierin zoeken. Psychologisch
biologisch zijn dood en seksual
teit twee kanten van dezelfde
munt. Omdat we sterfelijk zijn;
moeten we ons voortplanten.
Niet voor niks dus dat liefde er
dood in zo veel opera's, pop
songs en romans zulke onaf
scheidelijke thema's zijn.
doet er dus blijkbaar goed aafl
te beseffen dat hij of zij daarmi
het gedrag en gevoel van ande
ren en van zichzelf ingrijpend
kan beïnvloeden. Hoe die in
vloed uitwerkt hangt natuurlijk
niet alleen van het zwart zelf al
maar ook van de situatie waar/
Maar het heeft er wel alle schij!
van dat in situaties waarin conl
petitie, agressie en confrontati/
een rol spelen, we er zowel voci
onszelf ais voor anderen beter
gekleurd op kunnen staan.
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische- en gezond-
heidpsychologie
