Economie
Race tegen de klok
om nieuwe cacao-
en koffieverdragen
Zomer
van voorzichtige hoop breekt aan voor Sovjets
1
Donderdag 20 juni 1991
Redactie 023-150224 JAN1NE BOSMA Vertaling:
LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: HENK CEIST
ROEMENIE gaat deze maand voor
het eerst sinds 1982 weer een lening
afsluiten bij de Wereldbank. De le
ning - ongeveer 360 miljoen gulden -
wordt besteed aan technische hulp
en de import van goederen
HET TERUGDRINGEN van het auto
gebruik is schadelijk voorde econo
mie. Economische groei gaat onver
mijdelijk gepaard met een toename
van het verkeer, aldus een onderzoek
van de Universiteit van Amsterdam
NIEUWSLIJN
CLBN leent geld aan MGM/Pathé
Crédit Lyonnais Bank Nederland (CLBN) is bereid onder voor
waarden nieuwe kredieten te verschaffen aan de noodlijdende
Amerikaanse filmstudio MGM/Pathé. Volgens berichten in de
buitenlandse media volgt de nieuwe lening op een eerdere kre
diet van 145 miljoen dollar. Pathé Communications, het moe
derconcern van MGM, heeft inmiddels een proces aangespan
nen tegen CLBN en MGM/Pathé. De zet is een reactie op het
proces dat de bank en de filmstudio hebben aangespannen te
gen de topman van Pathé, de omstreden Italiaanse zakenman
Giancarlo Parretti omdat hij zich tegen gemaakte afspraken in
bemoeit met het dagelijkse bestuur van MGM.
A. van der Zwan naar Eurometaal
Prof.dr. A. van der Zwan is benoemd tot commissaris bij Euro
metaal. Volgens het Zaanse munitiebedrijf houdt dat verband
met „toekomstige vacatures" in de Raad van Commissarissen.
Van der Zwan is bijzonder hoogleraar Ondernemingsbeleid en
Management aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij was
vice-voorzitter van het warenhuisconcern Vendex/Vroom
Dreesmann. In de jaren zeventig maakte Van der Zwan deel
uit van Tien over Rood, een groepering binnen de PvdA die zich
fel kantte tegen onder meer de bewapeningswedloop.
Sickinghe stelt orde op zaken bij Noro
Jhr. mr. F. Sickinghe (ex-commissaris Nedlloyd, ex-topman
Stork) is door Noro, het beleggingsfonds voor miljonairs, aange
trokken als adviseur. Hij zal zich bezighouden met het oplossen
van de problemen binnen Noro. „Ik heb de opdracht om zo snel
mogelijk helderheid te verschaffen bij Noro en ga kijken wat er is
gebeurd en wat er moet gebeuren", aldus Sickinghe gisteren.
Noro is sinds enkele weken negatief in de publiciteit. Aandeel
houders verwijten directie en commissarissen dat ze zich niets
aantrekken van een door een aandeelhouderscommissie opge
steld zwartboek. Vooral directeur J. Fentener van Vlissingen
krijgt het in dit zwartboek zwaar te verduren.
Alle ogen op struikelblok Brazilië gericht
LONDEN USA VAUCHAN
De jaren negentig leken de ondergang van internationale
akkoorden voor koffie en cacao in te luiden. Maar de pro
ducerende landen hebben het opeens Spaans benauwd
gekregen en doen wanhopige pogingen om de opge
schorte verdragen alsnog te redden.
die de onderhandelingen de af
gelopen jaren kenmerkten. Het
is opvallend hoezeer de cacao
en koffie-organisaties de afgelo
pen jaren gelijke paden hebben
bewandeld. Hun pogingen tot
prijsstabilisatie - buffervoorra
den cacao en exportquota voor
koffie - hebben de afgelopen
twee jaar volledig gefaald. De
prijs van koffie en cacao is op
de vrije markt gekelderd en dat
hakt flink in op de inkomsten
van producerende landen die
juist van deze export afhankelijk
zijn, zoals bijvoorbeeld Brazilië.
Als 'opwarmertje' voor het
overleg in Londen reisden lei
ders van de Cacao Organisatie
onlangs de wereld af om de po-
Dat het menens is, blijkt wel uit
de drukke pendeldiplomatie de
ze week door hoge pieten van
de Internationale Cacao Orga
nisatie en de Internationale
Koffie Organisatie. Zo sloot de
Cacao Organisatie vandaag in
Londen een tweedaagse zitting
af die moet uitmonden in een
nieuw cacao-verdrag tussen de
achttien aangesloten produce
rende landen en 22 consume
rende landen. Het huidige In
ternationale Cacao-akkoord
loopt in september 1992 af.
Deze energieke inzet vormt
een welkome afwisseling na de
lusteloosheid en het gekibbel
litieke wil voor een nieuwe ca-
cao-overeenkomst te polsen. Ze
bezochten de producerende
landen in Afrika en Latijns-
Amerika en voerden gesprekken
in Brussel, Zweden, Zwitserland
en Moskou. Zowel producenten
als consumenten leken geïnte
resseerd.
De Cacao Organisatie heeft
haast. Ze dreigt deze zomer in
de rode cijfers te belanden door
de schulden die aangesloten
landen bij haar hebben uit
staan. Bovenaan de lijst van
schuldenaren staan Brazilië en
Ivoorkust, de grootste cacao-
producent ter wereld.
Brazilië, de op één na grootste
cacao producent, heeft een ad
ministratieve schuld van ruim
835.000 gulden. Als Brazilië niet
terugbetaalt, raakt de organisa
tie in het derde kwartaal van dit
jaar door haar kapitaal heen.
Daarnaast staat het land nog
voor 55 miljoen gulden bij de
De scherpe daling van de koffieprijzen bedreigt de kleine koffieproducenten.
foto pater pennart'
organisatie in het krijt voor de
opslag van de buffervoorraad
cacao. Ivoorkust moet zelfs
ruim 185 miljoen voor de opslag
betalen. Hoewel deze schulden
beduidend groter zijn, zijn ze in
tegenstelling tot de administra
tieve schuld niet levensbedrei
gend voor de organisatie.
In mei hebben de Braziliaan
se autoriteiten zich al bereid
verklaard te betalen. Tijdens de
besprekingen in Londen heb
ben management- en financie
ringscommissies van de Cacao
Organisatie geprobeerd deze
toezeggingen bindend te ma
ken. Want handel floreert niet
op hoop alleen. Zolang er geen
oplossing is voor de achterstalli
ge betalingen en financierings
problemen van Brazilië zijn de
consumerende landen niet hap
pig op een nieuwe overeen
komst.
Ook op het koffiefront vindt
er druk overleg plaats. Afgelo
pen maandag kwamen de 25
lidstaten van de Inter-Afrikaan-
se Koffie Organisatie in Nairobi
bijeen voor driedaagse bespre
kingen met Brazilië, Mexico,
Colombia en Indonesië. Het
doel was te komen tot een ge
meenschappelijk beleid voor
exportquota. Het Internationaal
Koffie-Akkoord dat de produce
rende landen quota oplegde, is
sinds juli 1989 opgeschort.
Het is opnieuw Brazilië, de
grootste koffieproducent, dat
dwars ligt. Rio de Janeiro wil
voorlopig niet terugkeren naar
een systeem van exportquota,
hoewel de regering zegt de zaak
te overwegen. In maart zorgde
Brazilië voor beroering op de
koffiemarkt door de export tij
delijk op te schorten. Officieel
luidde het argument dat Brazilië
wilde kijken hoe de wereld
markt zou reageren.
Zowel in de koffie- als in de
cacaomarkt zijn alle ogen op
struikelblok Brazilië gericht. Om
de prijsval van cacao en koffie
te stuiten, mag er nu geen tijd
meer verloren gaan. Maar de
vele speciale besprekingen en
de drukke pendeldiplomatie
onderstrepen de talrijke proble
men. De zo gewenste handels
verdragen zullen - zo zij al tot
stand komen - vermoedelijk
nog minstens een jaar op zich
laten wachten.
Na winter van onvrede liggen schappen in Moskou eindelijk weer vol
Opnieuw gaat de Sovjetunie een
zomer van hoop tegemoet. Vo
rig jaar putte het land hoop uit
de politieke strijd om president
Gorbatsjov's 500-dagen plan
voor de overschakeling naar een
markteconomie. Ook dit jaar
zijn er factoren die hoge ver
wachtingen verwekken.
Gorbatsjov lijkt het orthodoxe
leiderschap van de communis
tische partij de rug toe te keren
ten gunste van een mogelijki
coalitie met de democratisch
krachten. Bovendien is
zicht op een omvangrijke eco
nomische injectie uit het We
ten nu Gorbatsjov in juli na a
loop van de top van de zeven
grootste geïndustrialiseerde lan
den (G-7) in Londen met de pet
rond mag gaan.
En dan is er natuurlijk ook
nog het weer. Na de lange, kou
de winter nadert midzomer met
zijn vele zonnige dagen en
weelderig ontluikend groen.
Voor het eerst sinds mensen
heugenis zullen velen in hun
vrije tijd de zeis ter hand nemen
om grasveldjes om te werken
tot moestuintjes.
Er zijn nog steeds voedselte
korten. De prijzen blijven stij
gen en de toenemende loonei
sen worden met stakingsdreige
menten onderstreept. Maar de
winkels in Moskou, die tijdens
de donkere maanden leeg wa
ren, liggen nu vol met groenten
van de eerste oogst.
Allemaal dingen die de burger
moed geven. Sommige kranten
spreken van een 'tweede dooi'.
Het voelt inderdaad aan alsof
het politieke ijs van de late win
ter en de lente is gebroken. De
belangrijkste spelers in de her
vormingsbeweging (de staken
de mijnwerkers, de Russische
president Boris Jeltsin en de
naar onafhankelijkheid streven
de republieken) praten weer
met de machthebbers in het
Kremlin.
Voorheen eisten de mijnwer
kers en Jeltsin het aftreden van
Gorbatsjov. De unie-president
wilde op zijn beurt stakingen en
demonstraties verbieden, de
pers aan banden leggen en het
leger inzetten om de onafhan
kelijkheidsbewegingen in de
Baltische staten te verpletteren
en de strijdende nationalisti
sche facties in Armenië en Azer-
bajdzjan en in Georgië en Zuid-
Ossetië te scheiden.
Ondertussen woonden Sov
jet-burgers stakingsbijeenkom
sten bij. Ze zagen de woede van
de communisten neerdalen op
de hervormingsgezinden en
stonden in de rij terwijl er geen
voedsel was, soms zelfs geen
brood. In Moskou - schokkend
dieptepunt - ging zelfs de wod
ka op de bon.
De geruststellende woorden
van westerse leiders en diplo
maten die hun steun betuigden
aan Gorbatsjov waren voor de
Privatisering van staatsbedrijven is e
Sovjet-burgers moeilijk te verte
ren. De kloof tussen wat er in
het buitenland over de Sovjet
leider werd gezegd en hoe de
gemiddelde inwoner van de
Sovjetunie over hem dacht, leek
onoverbrugbaar.
Op 27 maart bereikten de
spanningen hun hoogtepunt.
Gorbatsjov volgde het advies
van de 'hard liners' op en pro
beerde een pro-Jeltsin demon
stratie in Moskou een halt toe te
roepen. Op het Pushkin-plein
stonden met waterkanonnen
uitgeruste soldaten tegenover
de demonstranten, die vastbe
sloten waren om hun bood
schap via de Gorkistraat naar
het twee kilometer verderop ge
legen Kremlin over te brengen.
Urenlang stonden de twee fron
ten tegenover elkaar, neus tegen
neus. Eerst werd er over en
weer geschreeuwd en geschol
den, vervolgens werd er druk
gediscussieerd en uiteindelijk
raakten de twee partijen in ge
sprek als Russen onder elkaar.
Op een gegeven moment draai
den de demonstranten zich om
en liepen langzaam weg. Nie
mand had gewonnen, maar er
had ook niemand verloren.
Grigory Javlinsky, bedenker
van zowel het verworpen 500-
dagen plan als de nieuwe voor
i de belangrijkste punten van de nieuwe economische hervormingsplannen v
i Grigory Javlinsky. foto bert verhoeff Alcoholisten steken e
hki vorig jaar.
i handje toe bij de aardappeloogst op e
stellen voor economische her
vormingen, ziet in de demon
stratie een belangrijk keerpunt.
Gorbatsjov werd onder druk ge
zet om zijn houding ten opzich
te van de hervormingsgezinden
te herzien en stelde zich open
voor een programma van eco
nomische maatregelen dat wes
terse geld in het laatje zou bren
gen.
„We moesten
een oplossing zoeken
door compromis
door een bundeling
van krachten
Volgens Javlinsky maakte de
demonstratie van 27 maart de
mensen bewust van de risico's
die ze namen. „Dit betekende
dat we een oplossing moesten
zoeken door compromissen,
door een bundeling van krach
ten."
Javlinsky liet zich geenszins
ontmoedigen door Gorbatsjov's
afwijzing van zijn 500-dagen
programma, maar stelde een
nieuw economisch plan op met
als belangrijke punten omvang
rijke westerse hulp, privatise
ring van staatsbedrijven en het
vrij inwisselbaar maken van de
roebel.
Het nieuwe plan is tot stand
gekomen met behulp van de
Amerikaanse hoogleraar Allison.
Dat gebeurde nadat Javlinski
een uitnodiging kreeg van het
Amerikaanse ministerie van
buitenlandse zaken om eind
april in Washington een zitting
van de adviesraad van de G-7-
lidstaten bij te wonen.
De Amerikanen wilden hem
van naderbij bekijken en horen
wat hij precies van plan was.
Ook wilden ze weten of hij na-
Gorbatsjov sprak wanneer
strategie sprak.
Washington is altijd al gauw
van zijn stuk gebracht door
Gorbatsjov's onverwachte ma
noeuvres. Vooral met zijn
laatste twee zetten heeft Gor
batsjov de Amerikanen bijzon
der verward. Eerst verrastte
Gorbatsjov vriend en vijand
door in april een politiek ver
bond, te sluiten met Jeltsin's
Rusland en acht andere repu
blieken over een nieuw Unie
verdrag. De zogenaamde 'negen
plus een' overeenkomst leek
een snelle noodmaatregel om
hard liners in het Centrale Co
mité een spaak in de wielen te
steken. Een dag later maakte
Gorbatsjov's conservatieve pre
mier Valentin Pavlov het tweede
besluit bekend. Hij wilde rivali
serende politieke groeperingen
en vertegenwoordigers van alle
vijftien republieken in zijn rege
ring opnemen. Deze gebeurte
nissen vormden reden genoeg
voor Washington een van Gor-
batsjovs naaste adviseurs een
onder de loep te nemen.
Alvorens de 39-jarige Javlins
ky naar Washington afreisde,
kreeg hij van Jevgeny Primakov,
Gorbatsjov's rondtrekkende
ambassadeur verantwoordelijk
voor de economische veiligheid,
toestemming om officieel mee
te delen dat de Sovjetunie graag
zou willen deelnemen aan de
eerstvolgende top van de G-7.
•In Washington kreeg Javlinsky
de status van deelnemer aan de
zitting van de adviesraad in
plaats van alleen maar toe
schouwer. Hij bezigde alle to
verwoorden over economische
en politieke stabiliteit die hij
maar kon bedenken - samen
werking tussen de centrale re
gering en de republieken, on
derhandelingen, compromis
sen, coalities. De Amerikanen
vroegen bewijs van zijn politie
ke status in het Kremlin; hij gaf
het.
Bij zijn terugkeer stelde Ja
vlinsky een brief op waarin hij
zijn nieuwe voorstellen in grote
lijnen uiteenzette. Primakov on
dertekende. In de brief werd on
der andere gerept over 'effectie
ve samenwerking' tussen het
'hervormingsgezinde leider-
Ondanks alles
dringt zich de
vraag op of deze
nieuwe zomer van hoop
zal aanhouden
schap van de USSR' en de G-7.
Ook werd de noodzaak onder
streept van een „duidelijke af
bakening van de bevoegdhe
den" tussen het centnim en de
republieken, een strak finan
cieel en monetair beleid, libera
lisatie van de prijzen, privatisa-
tie en demonopolisatie.
De brief eindigde met de op
merking dat „de omstandighe
den waaronder dit programma
kan worden verwezenlijkt in de
herfst van dit jaar kunnen wor
den gerealiseerd". Tenminste,
als het Westen bereid is te hel
pen. „Het is moeilijk te voor
spellen wat er in ons land zal
gebeuren, als we deze kans mis-
Maar ondanks alles dringt
zich de vraag op of deze nieuwe
zomer van hoop zal aanhouden.
Jeltsin houdt zich redelijk ge
deisd. Gorbatsjov en de com
munisten onthouden zich van
commentaar. De stakers zijn
weer aan het werk. Maar in de
Baltische staten is een nieuwe,
potentieel explosieve situatie
ontstaan, sinds Moskou enkele
weken geleden aanvallen uit
voerde op hun douanekanto
ren.
En wat zal er gebeuren nu de
impulsieve Jeltsin vorige week
zoals verwacht tot president van
de grootste republiek, de Russi
sche Federatie, is gekozen? Zal
hij genoegen nemen met een
formele functie zonder duidelij
ke bevoegdheden? (Gorbatsjov
heeft ooit gezegd dat Jeltsin na
zijn verkiezing de status zal
hebben van een Britse mo
narch). Of zal hij de confronta
tie met de centrale regering
voortzetten?
In zijn verkiezingstoespraken
riep Jeltsin om afschaffing van
de federale belastingen, stop
zetting van de buitenlandse
hulp aan oude vrienden zoals
Cuba en de onmiddellijke priva
tisering van de defensie-indu
strie. Zelfs in zijn huidige ver-
zoenings- en onderhandelings
gezinde stemming kunnen bot
singen niet uitblijven.
Een opstandige Jeltsin is niet
het enige waar Gorbatsjov voor
op moet passen. Hij heeft meer
zorgen aan zijn hoofd. Twee
van zijn belangrijkste medewer
kers uit de begindagen van de
hervormingen, Eduard Sjevard-
nadze (cx-nuitenlandse zaken)
en Alexander Jakovtev (ex-bin
nenlandse zaken), overwegen
de vorming van een nieuwe so
ciaal-democratische partij.
Daarnaast moet de president de
generaals in het oog houden,
die nog steeds luidkeels klagen
over verraad aan het Moeder
land. Zullen ze er opeens het
zwijgen toe doen? Zal het
spookbeeld van militaire inter
ventie zomaar verdwijnen?
Gorbatsjov's verschuiving
naar het centrum en zijn recen
te vrijage met de hervormings
gezinden zullen ongetwijfeld op
de proef worden gesteld; mis
schien zelfs al voor de top van
de G-7 in Londen.
