Economie
'Technologie is
geen synoniem
voor Tsjernobyl'
Geen touw vast te knopen
aan wisselen in Europa
lf.
'Nedlloyd-commissarissen moeten weg'
Meeste ideeën worden geboren uit ergernis
Dinsdag 18 juni 1991
Radactie 023-150224 J AMINE BOS AAA Vertaling: MAR GREET HESUNGA LÜUTJÉ NIEAAANTSVERDRJET Vormgeving: AATTZIE MEUERHOF
RODAMCO, het vast- HET VERLIES van 241
goedfonds van de Robeco miljoen gulden dat In
Groep, heeft in de eerste 1990 werd geleden is
drie maanden van dit jaar door de goede kwartaal-
ruim tweehonderd mil- cijfers weer grotendeels
joen gulden winst ge- weggewerkt
boekt
DE GELEDEN verliezen
worden in het gisteren
verschenen jaarverslag
toegescheven aan de ont
wikkelingen op belangrij
ke onroerend-goedmark-
ten
NIEUWSLIJN
Trump bijna alles kwijt
De Amerikaanse onroerend-goed magnaat Donald Trump
heeft met banken en andere crediteuren een schuldenrege
ling getroffen die hem op het nippertje van de ondergang
redt, zo hebben de Amerikaanse kranten New York Times en
The Wall Street Journal gisteren gemeld. Trump moet een
groot deel van zijn bezittingen afstaan in ruil voor de kwijt
schelding van 650 miljoen dollar schuld. Door deze regeling
blijft niet veel over van het eens machtige I rump-imperium.
Hij moet het doen met het Plaza Hotel in New York. de nabu
rige Trump Tower, deelnemingen in drie casino's, een nog
niet ontwikkeld stuk grond in Manhattan en zijn privé-hui-
Minister Andriessen drukt Nederland met zijn neus op Eureka
BRUSSEL GERDA V
De kosten die in het buitenland
worden berekend voor betaling
met Eurocheques, Visakaarten
en dergelijke, verschillen van
land tot land. Er is geen touw
aan vast te knopen, zo blijkt uit
een studie van de Europese
Consumentenorganisatie
BEUC. EG-commissaris voor
consumentenzaken, Karei Van
Miert wil met het oog op het
aanbrekende vakantieseizoen
zo spoedig mogelijk maatrege
len om net deviezenverkeer
eenvoudiger te maken. Banken
moeten duidelijker hun koersen
en de door hen berekende wis
selkosten aangeven. De algeme
ne conclusie van het onderzoek
luidt dat de consument wordt
geconfronteerd met allerlei kos
ten via percentages, vaste pla
fonds en commissiegelden. De
ze kosten verschillen per finan
ciële transactie. De uitgevers
van krediet- en bankkaarten
(Visa, Eurocard/Mastercard en
American Express of Diners
Club) doen uiterst geheimzin
nig over de wijze waarop zij hun
kaarthouders wisselkosten
doorberekenen. BEUC had de
grootste moeite om de gegevens
los te krijgen. Visa-Nederland
antwoordde niet eens. Wie
denkt slim te wezen door con
tant geld mee te nemen naar
het land van bestemming, komt
bedrogen uit. Per transactie
kost het wisselen van de ene in
de andere valuta gemiddeld 5
procent. BEUC heeft berekend
dat de reiziger die met een paar
duizend gulden uit Brussel ver
trekt en steeds in elk van de
twaalf EG-landen zijn geld om
wisselt, nog maar de helft over
heeft als hij terug komt in Brus
sel. BEUC raadt vooral af om in
Nederland en Duitsland vreemd
geld te wisselen. Daar worden
de hoogste kosten in rekening
gebracht. Ook reischeques zijn
duur in de praktijk, zegt BEUC.
Eurocheques zijn zeer bekend,
maar in het buitenland vaak
duur door allerlei kosten. Zo
vragen de Italiaanse banken
sinas 3 juni behalve een heffing
van 500 lire nog een extra vast
bedrag van 3.500 lire voor een
eenvoudige Eurocheque. Uit de
tabellen blijkt dat voor Neder
landse houders van een Ameri
can Expresskaart de kosten het
laagst zijn. Verder is het geld
ophalen in het buitenland met
de girobetaalkaart nog altijd een
veilige en goedkope manier. De
Postbank rekent geen kosten,
alleen een wisselkoers in haar
voordeel.
„Ach, iedereen zal wel weer zeggen dat het handen vol
geld heeft gekost, maar zo ligt het niet." Minister An
driessen berust in het - volgens hem - onvermijdelijke.
Treurig eigenlijk, want het eerste lustrum van Eureka is
hem een feest waard. Tenslotte is het alweer vijf jaar ge
leden dat bedrijven en onderzoeksinstellingen uit negen
tien Europese landen via de computer de handen ineen
sloegen op zoek naar nieuwe technologieën en uitdagin
gen voor de toekomst van morgen.
gens de bewindsman snel ver
klaard. „Wanneer je vroeger als
Nederlandse ondernemer een
idee had, kostte het veel tijd en
geld om dat verder te ontwikke
len. Daarom ging je op zoek
naar een partner. Vond je die
niet, dan was het vaak afgelo
pen. Nu is er de Eureka-compu-
ter. En dan blijkt dat er ook ie
mand in Zwitserland of Groot-
Brittannië met
DEN HAAG CAREL GOSELING
Vijfjaar geleden stond de Fran
se president Francois Mitter
rand aan de wieg van Eureka
(letterlijk: ik heb het gevonden).
Europa moest op technologie
gebied de strijd met de Verenig
de Staten en japan aangaan, zo
motiveerde hij zijn initiatief. Vijf
jaar later omvat Eureka vijfhon
derd projekten met tweedui
zend deelne
mers. Neder
landse bedrij
ven zijn be
trokken bij
kwart van
projecten.
Dat moet
vierd worden.
Vandaag en
morgen is er
feest in Den
Haag. Vijf jaar
Eureka, met
een lasershow
in Rotterdam
en een congres
van bewinds- Minister Andriessen
lieden en sche zaken: „VS en Japan zien Eu-
staatshoofden. ropa dankzij Eureka nu wel
Mitterrand staan." foto bert verhoeff de bron
economische
technologieën
komt persoon
lijk „Daaruit blijkt ook weer de
Franse interesse", zegt An
driessen. „Ik zie Bush of Kohl
hiervoor nog niet zo snel op reis
gaan."
Andriessen is nog steeds ver
baasd over de snelheid waar
mee Eureka van de grond is g
komen. „Een hele mooie
zo vindt hij. Het succes i:
Rotterdamse hoogleraar: Transportconcern is ouderwets
ROTTERDAM JAN SMIT
„Alle commissarissen van Ned-
lloyd moeten hun positie aan
bieden. Er is geen vertrouwen
meer in het bestuur en het is de
taak van commissarissen daar
maatregelen tegen te nemen.
Welnu, dat hebnen ze niet ge
daan. Dus moeten ze opstap
pen."
Dat is kort maar krachtig de
mening van prof. mr. W. Slag
ter. Hij is als emeritus hoogle
raar burgerlijk recht en handels
recht verbonden aan de Eras
mus Universiteit in Rotterdam.
Slagter Is zeer beslist: de com
missarissen kunnen volgens
hem niet anders dan opstappen
omdat een meerderheid van de
aandeelhouders tijdens de jaar
vergadering van 30 mei tegen
de jaarstukken stemde. De Raad
van Commissarissen ziet echter
geen aanleiding om af te treden,
zo maakte hij vorige week in
een summier persbericht be
kend.
Met hun protest op 30 mei
probeerden de ontevreden aan
deelhouders, onder aanvoering
van grootaandeelhouder Tor-
steln Hagen en de Vereniging
van Effectenbezitters (VF.B). de
raad te dwingen akkoord te
gaan met de cis van Hagen. Hij
wil drie zetels in de raad; een
voor zichzelf en twee voor me
destanders.
Ondanks de afgekeurde jaar
rekening blijft het Nedlloya-be-
stuur weigeren tegemoet te ko
men aan de eisen van Hagen en
de zijnen. Bestuursvoorzitter H.
Root liep beschouwt het afkeu
ren van de jaarstukken niet als
een motie van wantrouwen te
gen de top van de onderne
ming. Dat zei hij gisteravond In
het televisieprogramma NOS-
Laat.
Volgens de bestuursvoorzitter
hebben Hagen en de VEB nog
steeds niet kunnen aangeven
wat er nu precies anders moet
in het bedrijf. Rootliep liet ver
der weten nog geen contacten
te hebben gehad met Hagen om
tot een oplossing van het con
flict te komen.
Strijdbaar adviseert Slagter de
aandeelhouders naar de Onder
nemingskamer te stappen om
alsnog hun zin te krijgen. „Ik
acht de kans groot dat de rech
ter de aandeelhouders gelijk
geeft. Het bestuur heeft fout op
fout gestapeld, zonder dat de
commissarissen ook maar een
keer hebben ingegrepen."
Evenals veel andere juristen
prefereert Slagter de weg van
net overleg. De kans daarop
acht hij in dit geval echter ver
keken. Nedlloyd heeft alle voor
stellen naast zich neergelegd en
zich voortdurend tegen elke be
moeienis van Hagen verzet. „Zo
fel zelfs dat ik de kans op een
vreedzame oplossing uitgeslo
ten acht."
Slagter begrijpt niet waarom
het bestuur van Nedlloyd zich
zo tegen Hagen verzet. ..Zijn eis
is misschien iets aan de ruime
kant. Twee zetels in de raad,
waarvan een voor Hagen en een
in overleg, vindt ik alleszins ac
ceptabel. Maar zelfs dat willen
ze niet."
De commissarissen weten
van geen wijken, in tegenstel
ling tot hun collega, mr. F.
Sickinghe. die onlangs zijn
commissariaat teruggaf uit on
vrede over de koers die het
noodlijdende Nedlloyd vaart.
Slagter heeft veel respect voor
het vertrek van de voormalige
Stork-bestuurder. „Sickinghe
hëeft van alles geprobeerd om
het conflict op te lossen, zowel
bij de Raad van Bestuur als bin
nen de raad van commissaris
soortgelijk
idee bezig is. je
gaat praten, er
ontstaan con
tacten, mensen
met ideeën ko
men bij elkaar.
Vooral voor
kleine landen is
dat erg interes-
sant. Eureka is
het vehikel, het
apparaat, het
systeem. Er
ontstaan allian
ties", aldus An
driessen.
Voor de be-
economi- windsman vor-
groei in de toekomst. Nu al
hangt een kwart van groei in
Nederland ervan af. Desalniet
temin stemt deze constatering
de minister treurig. Hij consta
teert een ontbrekend draagvlak
voor nieuwe technologie in ons
land. „Wij hebben er weinig in
teresse voor, terwijl we toch
graag economisch willen groei
en". zegt hij.
„We vinden nieuwe technolo
gie eng. Er wordt meteen ge
dacht aan zaken als genen-ma
nipulatie of Tsjernobyl. In elk
ander land wordt technologie
interessant gevonden. Daar heb.
je ook elke dag tv-programma's
over nieuwe vindingen. Hier
niet. Ik denk dat het komt om
dat wij geen achtergrond heb
ben als industriële natie. Wij re
deneren al gauw van: „Het is
geen witte-boorden beroep dus
net is niks. We zijn er bang
„Dat werkt ook door in onze
beroepskeuze. We gaan niet de
kant van de exacte vakken op.
We leiden in ons land mensen
op voor kantoordiensten. Daar
heb ik niets op tegen, maar in
feite creëren we op deze wijze
de werklozen van de toekomst.
Het bedrijfsleven klaagt nu al
enorm dat er geen ingenieurs te
krijgen zijn."
Na deze 'tirade' volgt de er
kenning dat het soms ook wel
jaren duurt voordat de burger
enig resultaat ziet van een nieu
we vinding. Andriessen noemt
als voorbeeld de auto-dash
board-van-de-toekomst met
een boordcomputer die zelf de
route uitstippelt. „Dat kost ja
ren. Je moet het hele land vol
zetten met paaltjes waarop de
computer zich kan afstemmen.
Daar heb je bepaalde standaar
den en normen voor nodig die
overal gelijk zijn. Ik heb een
Apple-computer, maar daar kan
ik geen IBM-programma op zet
ten. We moeten uniforme stan
daarden ontwikkelen voor de
gehele EG. Kijk maar naar de
Verenigde Staten. Of je nu in
San Francisco zit of New York,
de standaarden zijn daar het
zelfde."
Zijn eigen ministerie noemt
de bewindsman inmiddels al
liefkozend het technologiede
partement. Hij zet de strijd
voort, blijft erop hameren dat
sen. Alles echter zonder succes.
Vervolgens dacht hij: als ik nu
blijf zitten word ik mede verant
woordelijk, dus ik vertrek. Ik
noem dat een moedige stap.
Dat zal hem bij Nedlloyd niet in
dank zijn afgenomen. Daar zeg
gen ze: hij vervuilt zijn eigen
nest. Zo denkt men nu eenmaal
in Nederland-vennootschaps-
land."
Slagter staat duidelijk niet
achter deze moraal. „De be
voegdheden en verantwoorde
lijkheden van een commissaris
zijn anno 1991 verzwaard. Een
commissaris mag wel degelijk
in het informele circuit met an
deren overleg plegen, zolang hij
geen toezeggingen doet. Ik
proef bij Nedlloyd echter iets te
veel van een ouderwetse be
drijfscultuur van reders, die het
altijd alleen voor het zeggen
hadden."
Vondsten werknemers besparen bedrijven miljoenen guldens
niets."
Het Ideeëncentrum draait
volledig op de bijdragen van de
leden, die jaarlijks, al naar ge
lang de grootte van bedrijf of
organisatie, enkele honderden
guldens contributie betalen. In
ruil daarvoor adviseert het cen
trum over het opzetten of ver
beteren van ideeënsystemen en
beloningsstructuren. Daarnaast
organiseert het centrum regio
nale en landelijke bijeenkom
sten en looft het jaarlijks onder
scheidingen uit aan bedrijven
en werknemers met de beste
ideeën.
Davis: „De leden zelf spelen
een belangrijke rol, vooral de
grotere bedrijven. Philips en
Hoogovens bijvoorbeeld. Die
hebben zelf een gigantisch ap
paraat voor de beoordeling en
structurering van ideeën. Mana
gers van dat soort bedrijven
hebben altijd veel gedaan voor
het Ideeëncentrum."
De laatste jaren richt het
Ideeëncentrum zich vooral op
verfijning van de hulp aan be
drijven. „De samenwerkende
energiebedrijven in ons land
zijn zelf gestart met een ideeën-
beurs voor de uitwisseling van
ideeën. Wij zijn nu iets derge
lijks aan het opzetten voor de
ziekenhuizen. Verder kunnen
bedrijven vanaf september via
ons de hulp van een consulent
inroepen."
Het opzetten van een ideeën-
systeem is volgens Davis vrijwel
altijd lonend. „Zo n systeem zelf
is eigenlijk al het eerste goede
idee. De ervaring leert dat iede
re gulden die in een ideeënsys-
teem wordt geïnvesteerd min
stens vier gulden aan besparin
gen oplevert. In de industriële
sector is die besparing zelfs tien
tot vijftien gulden. In tijden van
bezuinigingen en reorganisaties
een aantrekkelijk alternatief."
DEN HAAG PETER VEENENDAAL
Een werknemer van Volvo Car
had eens een aardig idee. Hij er
gerde zich er aan dat er altijd
een druppeltje lak van vers ge
spoten autodaken op een ander
onderdeel droop. De werkne
mer nam een stukje plakband
van drie centimeter, plakte dat
als een gootje onder de lekken
de daklijst en het probleem was
verholpen. De vondst bespaar
de het bedrijf vele tienduizen
den guldens per jaar en de man
kreeg een passende beloning.
„De meeste ideeën worden
geboren uit ergernis", zegt
Maureen Davis, secretaris van
het Ideeëncentrum in Den
Haag. Deze vereniging, aange
sloten bij de Nederlandse Ver
eniging voor Management (Nl-
VE), stimuleert en begeleidt de
invoering van ideeënbussen in
Nederlandse bedrijven en orga
nisaties.
Davis spreekt overigens liever
van 'ideeënsysteem' dan een
ideeënbus, want met het op
hangen van een bus is een bc
drijf er nog niet. Dat het met
een goede organisatie wèl werkt
bewijzen de cijfers over 1990.
die vorige week door het
Ideeëncentrum werden gepu
bliceerd.
Van de 460 bedrijven, organi
saties en (overheids)instellingen
die bij het Ideeëncentrum zijn
aangesloten werden er 140
schriftelijk ondervraagd. In to
taal werden bij deze bedrijven
57.219 ideeën in de bus gestopt.
Daarvan werden 15.631 be
loond. Van 11.767 ideeën was
de financiële besparing bere
kenbaar een totaal bedrag van
ruim 143 miljoen gulden. Dat
bedrag is in werkelijkheid aan
zienlijk hoger omdat sommige
besparingen moeilijk meetbaar
zijn en andere uit concurrentie-
1985 1986 1987
Aantal ideeën dat is ingediend
Ideeën die in behandeling zijn g
Ideeën die zijn gehonoreerd
overwegingen door bedrijven
geheim worden gehouden.
Overigens komt het zelden
voor dat werknemers rijk wor
den van een goed idee. Zo le
verde een voorstel van een
werknemer van Fokker, dat het
bedrijf jaarlijks bijna drie ton
bespaart, vorig jaar een belo
ning van 20.000 gulden op. Een
werknemer van Philips, wiens
Elan de baas jaarlijks bijna een
alf miljoen gulden aan uitga
ven scheelt, kreeg ruim zesdui
zend gulden. Leuke extraatjes,
maar geen kapitalen.
Soms is een idee van een
werknemer zo goed, dat er oc
trooi op wordt aangevraagd.
Dat kan problemen opleveren,
zoals onlangs bij Fokker. Een
student van de Technische Uni
versiteit Delft ontwikkelde tij
dens zijn stage bij de vliegtuig
bouwer een instrument waar
Fokker en de universiteit samen
patent op aanvroegen. De stu
dent werd nergens bij betrok
ken en diende daarom zelf een
octrooi-aanvraag in, waama
Fokker naar de rechter stapte.
Die stelde de student vorige
week in het gelijk. Dat de rech
ter eraan te pas moet komen, is
volgens Davis uitzonderlijk:
„Meestal worden dit soort za
ken in goed overleg geregeld.
Dan hoort de buitenwereld
foto anp paul stolk
Onder het toeziend oog
- 0 handjevol toeschouwers werd gisteren gewerkt aan het gigantische decor
het optreden van de Griekse muziekvirtuoos Vangelis vanavond op de Rotterdamse Boompjeskade. Het
optreden vormt een van de hoogtepunten van het Eureka-feest
nologieprogramma's. Ik heb op
mijn begroting nog zo'n miljard
gulden voor gerichte steun en
daarmee'ga ik aan de gang."
Het geld zal wat de bewinds
man betreft vooral worden ge
stoken in de opbouw van zoge
noemde computer-netwerken.
Een ander belangrijk thema
voor Andriessen is het milieu.
„De meeste mensen denken dat
technologie milieuvervuilend is.
Door technologische ontwikke
lingen zouden al die vieze fa
brieken er gekomen zijn. Maar
ik zeg u dat we het Nationaal
Milieubeleidsplan alleen kun
nen uitvoeren als we de techno
logie te hulp roepen. Kijk maar
naar het mestprobleem. Je kunt
natuurlijk zeggen 'alle varkens
moeten weg' maar dat is te sim
pel. Dus moet je nieuwe tech
nologie uitdenken. Varkens
t beroepsopleiding
moeten gaan volgen waarbij het
bedrijfsleven betrokken wordt.
„Dat brengt technologie dichter
bij de mensen. Het werkt ook
beter dan een leuze als 'Kies
exact'. Het onderwijs is nu ge
woon verkeerd georganiseerd,
maar daarover zijn we in het ka
binet al bezig."
Geconfronteerd met het ver
wijt dat hij zelf bezuinigt op de
steun aan het bedrijfsleven voor
technologie-ontwikkeling (de
Instir. een subsidie op loonkos
ten voor onderzoekers ver
dwijnt), verzucht Andriessen:
„Dat is een rib uit mijn lijf."
Toch verdedigt hij de keuze om
de Instir-subsidie (220 miljoen
gulden) te schrappen. „Het was
een ongerichte subsidie. Ieder
een die erom vroeg, kreeg geld.
Ik werk liever gericht via tech-
minder mest laten produceren.
Gist Brocades heeft nu een vin
ding gedaan die de mesthoe-
veelheid met 50 procent terug
brengt bij dezelfde hoeveelheid
voedsel. Veel van wat we willen
op milieuterrein is zonder tech
nologie onoplosbaar."
Voor de toekomst van Eureka
toont de minister zich niet be
vreesd. De Oosteuropese lan
den gaan meedoen. Verder zal
via Eureka de concurrentiestrijd
met Japan en de Verenigde Sta
ten worden voortgezet. „Die
zien Europa dankzij Eureka nu
wel staan. Zo hebben we bij
voorbeeld bij de ontwikkeling
van super-tv (HDTV) de achter
stand op de Japanners ingelo
pen. Toch blijf ik zorgen hou
den. In de computer-, electroni-
ca- en chiptechnologie lopen
we nog achter."
