Feiten
Vooral Oost-Europa verwacht
veel van vernieuwde CV SE
Oorlog dreigt om Europees vliegtuig
EG-ambtenaren vechten
voor behoud topsalaris
EN MENINGEN
•ew ÜIT GiBNOONte. 5TAAT I?£ AlFRUPgBY AL |NE££- 1®
L^AAAJMLT^ÊFLJgöycoTiAKtie..
Zuidafrikaanse registratiewet bracht veel leed
Dinsdag 18 juni 1991
Radactie 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRJSART ONNO HAVERMANS PATRICK V
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRJET Vormgeving: CMfTZlE MEUERHOf
M DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PRE ENEN SJAAK SMAKMAN
WAAR MOETEN REGERING en
parlement van het herenigde Duits
land zitting hebben, in Bonn of Ber
lijn' Donderdag beslist de Bondsdag,
morgen op deze pagina een reporta
ge uit beide steden
WIM STEVENHAGEN
Ivwisreü vracht iSooo eu&ewpze^ per jaar ujtb vokpejsem...
we. onze
f ACHre^BAKiP- eH &AN
opgoepÊN NI6T HAKDÖ*.
PAN 100 TE (Zpp&i ÊN
V Z0NPÖ2. AfCOH* /(CHIE^
VH6T
Historische momenten vragen om historische locaties.
Dat hebben de Duitsers goed gezien toen zij voorstelden
om de eerste bijeenkomst van de vernieuwde Conferen
tie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE) in
het herenigde Berlijn te houden. In de Reichstag nog wel,
ooit het politieke centrum van een geheel ander verenigd
Duitsland.
■ERLUN-BRUSSElHANS Dl BRUUM
CORRESPONDENT
Bondskanselier Helmut Kohl zal
daar morgen de eerste bijeen
komst openen van de ministers ker niet is. Na de val
van buitenlandse zaken van de
CVSE sinds de topconferentie
van november vorig jaar in Pa
rijs. Daar droegen de leiders van
alle Europese landen, de Vere
nigde Staten en Canada de kou
de oorlog ten grave en staken
elkaar plechtig 'een hand van
vriendschap' toe.
Nu moeten de in Parijs ge
maakte afspraken over samen
werking en overleg tussen oost
en west in concrete afspraken
omgezet worden en moeten be
sluiten vallen over toekomstige
structuur en organisatie van de
CVSE in het nieuwe Europa. En
moet ook meer duidelijkheid
komen over de positie van die
CVSE naast de EG, de West-
opese Unie, de NAVO en de
ld van Europa.
In Berlijn gaat het licht op
lAI-
r de toelating vi
ban ie als 35e land tot de V si
waarmee dan alle Europese lan
den in de organisatie vertegen
woordigd zullen zijn. De Duitse
minister van buitenlandse za
ken Hans-Dietrich Genscher,
fungerend voorzitter van het
CVSE-overleg, is speciaal door
voor afgelopen weekeinde in Ti
rana op bezoek geweest.
Maar de bijeenkomst zal
vooral duidelijk moeten maken
wat de CVSE wel en wat zij ze-
/an de Ber-
lijnse Muur en de omwentelin
gen in Oost-Europa waren de
verwachtingen die men had van
de CVSE hooggespannen. Maar
na de snelle Duitse hereniging
raakte de 'schwung' er een
beetje uit, tot grote teleurstel
ling van met name de Oost
europeanen.
Voor Moskou is CVSE vooral
een paneuropese veiligheidsor
ganisatie, die op den duur ook
tot ontbinding van de NAVO en
zelfs de EG als 'relieken van de
koude oorlog' zou moeten lei
den. Maar net westen denkt
daar anders over. Zo'n veilig
heidsorganisatie kan immers
nooit effectief zijn met straks 35
leden, die elk vetorecht hebben,
of zij nu Malta of de Verenigde
Staten heten.
En die bovendien, met leden
als de Sovjetunie en Joegoslavië,
voorlopig ook weinig stabilise
rend in Europa zou kunnen
zijn. De Sovjets willen de CVSE
ook bevoegdheden geven op
terreinen als economie en
milieu. Maar de VS die de
CVSE vooral als een mensen
rechtenorganisatie zien en
de EG wülen de CVSE niet te
breed, en dus onbestuurbaar,
maken.
Het zijn vooral de nieuwe de
mocratieën in Oost-Europa die
veel verwachten van de CVSE.
De CVSE kan hen houvast bie
den nu zij niet meer op het
Warschaupact kunnen rekenen
en ook geen NAVO-lid kunnen
worden. Hun 'veiligheidsva
cuüm' kan de CVSE niet hele
maal opvullen, maar zij kan wel
een forum zijn voor het bespre
ken van de problemen van deze
landen.
Joegoslavië
Bovendien kan door de CVSE
voorkomen worden dat de Sov
jetunie zich steeds meer geïso
leerd gaat voelen, naarmate de
Oosteuropese landen zich meer
tot het westen richten. „De CV
SE is er voor de dialoog, voor
het vergroten van vertrouwen,
de ontwapeningsbesprekingen,
de beheersing van crises en de
vreedzame geschillenbeslech
ting", zegt een Nederlandse di
plomaat.
Geheel in dat kader past dan
ook de discussie die de minis
ters van buitenlandse zaken
zullen hebben over de spannin
gen in Joegoslavië, momenteel
de grootste bedreiging voor de
vrede in het Europa van na de
koude oorlog. De EG-landen en
de meeste andere westerse lan
den zullen in Berlijn pleiten
voor een verenigd, en vooral de
mocratisch en geweldloos Joe
goslavië.
Het valt niet te verwachten
dat de CVSE-landen nu al ant
woorden klaar zullen hebben
op de vraag wat te doen als in
loegoslavië toch een burgeroor-
veel
log uitbreekt. Er wordt
spanning uitgekeken
opstelling van Moskou
discussie. Kiezen de Sovjet
betrokken worden. Andere lan-
r de den voelen niet veel voor een
deze arbitrageregeling, omdat het tot
misbruik kan leiden als landen
voor die Europese lijn, of kiezen elk pietluttig geschil aan zo'n
zij de kant van bijvoorbeeld de hof voorleggen (zoals bijvoor-
Serven?
De tweede dag zullen de mi
nisters vooral wijden aan de
toekomstige organisatie van de
CVSE. Er is al een vast secretari
aat in Praag en volgend jaar
komt voor het eerst de 'parle
mentaire assemblee' van de lid
staten bijeen. Maar belangrijker derland zal
is het maken van afspraken over
het vreedzaam regelen van ge
schillen en het opzetten van een
zg. 'conflictbeheersingscen-
trum'.
Bij het eerste moet volgens
Nederland ook het pe
beeld de eeuwige ruzies tussen
Griekenland en Turkije over Cy
prus).
'Hof van Arbitrage' in Den Haag den.
In elk geval komt er een com
municatienetwerk tussen de
CVSE-landen, dat door Neder
land zal worden opgezet. Ne
derland zal in Berlijn ook voor
stellen om in navolging van de
EG een 'troika' in te stellen, een
steeds wisselend gezelschap van
drie ministers van buitenlandse
zaken, die in geval van politieke
spanningen als bemiddelaars
|de CVSE kunnen optre-
Duitsers willen koste wat het kost eigen toestel op de markt brengen
Europese ambtenaren hebben
gisteren het werk neergelegd uit
protest tegen de plannen van de
EG-lidstaten om te korten op
hun salarissen. Nieuwe acties
zijn in het vooruitzicht gesteld,
en dat kan het Nederlandse EG-
voorzitterschap, dat op 1 juli
begint, nog aardig in de proble
men brengen.
Het lijkt op een luxe-pro
bleem: F.G-ambtenaren worden
over het algemeen goed tot zeer
goed betaald, in elk geval vaak
stukken beter dan de meeste
van hun collega's in de afzon
derlijke lidstaten. Maar volgens
de vakbonden van het EG-per
soneel gaat het nu om 30 pro
cent minder in tien laar.
Daarnaast zou ae 'crisishef
fing' van vier procent, die in
1981 werd ingevoerd om van de
EG-ambtenarcn net zo'n offer
te vragen als van de ambtena
ren in de lidstaten, gehand
haafd moeten blijven. Voorts
moeten de hoogste salarissen
worden afgetopt en de inflatie
correctie worden aangepast.
De EG-salarissen liggen op
een zeer hoog niveau. De laag
ste EG-ambtenaar neemt nog
altijd 3200 gulden bruto per
maand mee naar huis, de hoog
ste (de directeuren-generaal)
strijken bijna 25.000 gulden per
maand op. EG-commissarissen
krijgen nog eens 30 procent
meer. Bovendien betalen EG-
ambtenaren maximaal 45 pro
cent belasting over dat salaris.
Zo'n directeur-generaal houdt
dus minimaal 13.000 gulden
netto per maand over.
Minimaal, want een EG-amb
tenaar krijgt ook extraatjes. Zes
tien procent op zijn bruto-sala
ris bijvoorbeeld als hij werkt in
een ander dan zijn eigen vader
land. Zoals de meeste EG-amb
tenaren in Brussel dus. Daar
naast nog een toelage van 5
procent als hij er een gezin op
nahoudt, 350 gulden per kind
en nog eens 300 gulden voor elk
studerend kind.
Het zijn vooral die extraatjes
die aantikken. Voor de hoogste
ambtelijke categorieën leidt dat
tot buitengewone inkomens.
Maar ook de 'middengroepen'
- en dan gaat het om mensen
met salarissen tussen 4.000 en
11.000 gulden per maand -
Ambtenaren van de EG demonstreren in Luxemburg voor het behoud
van hun riante salaris. Op het (Spaanstalige) spandoek links staat 'Nee
tegen de gekheid van de Raad' Genoeg!' »foto Af
hebben het niet slecht. Een por
tier bij de EG verdient nog altijd
zo'n 3000 gulden netto, maar
een tolk-vertaler krijgt elke
maand al gauw ruim 6000 gul
den netto op zijn bankrekening.
Lucratief
Een EG-baan en -inkomen is
overigens niet voor alle ambte
naren een verbetering. In Duits
land kunnen lagere ambtenaren
immers ook hoge salarissen
krijgen. Voor Nederlandse amb
tenaren is een carrière in Brus
sel of Luxemburg echter al gauw
wel lucratief, en dat geldt ook
voor de vaak slechtbetaalde
ambtenaren in de meeste zui
delijke EG-staten. Het zijn niet
zozeer de salarissen als wel de
extraatjes en het gunstige betal-
stingtarief die het verschil uit
maken.
Nu krijgen de EG-ambtena
rcn jaarlijks loonsverhogingen
die zijn gebaseerd op het ge
middelde van de loonstijgingen
in de lidstaten. Omdat de infia
tie in veel EG-landen hoog is le
vert dat dus aardig wat op, vorig
jaar 7,6 procent. De lidstaten
willen de salarissen echter
evenveel laten stijgen als de in
dex in België, het land waar de
meeste van de 23.000 EG-amb
tenaren wonen. En daar is de
inflatie minder dan vijf procent.
De lidstaten moeten de EG-
salarissen elk jaar aanpassen.
En het Europees Hof van Justi
tie heeft bepaald dat dit procen
tueel moet gebeuren. Dat bete
kent dat de hoogste salarissen
er in absolute bedragen meer
op vooruit gaan dan de lage.
Door de koppeling aan het Bel
gische inflatiecijfer en het hand
haven van de crisisheffing ho
pen de ministers toch een wat
evenwichtiger salarisontwikke
ling te krijgen.
Uitgangspunt is in elk geval
dat de kloof tussen de EG-sala-
rissen en die in de lidstaten niet
groter mag worden. Of de amb
tenaren daar ook zo over den
ken. mag worden betwijfeld. De
komende dagen zal met hen
onderhandeld worden. Mislukt
dat dan komen er nieuwe ac
ties. De ministerraad weet zich
in elk geval gesteund door het
Europees Parlement dat ook
een rem wil zetten op de groei
van de EG-salarissen.
PARUS/HAARLEM BILL MEYER
„Concurrenten
vliegtuig? Dat zijn er eigenlijk
maar twee: Fokker en British
Aerospace. Als zij er tenminste
rond het jaar 2000 nog zijn."
Stoere taal, afkomstig van Hart-
mut Mehdorn. De topman van
het kersverse Duits-Frans-Itali-
aans consortium 'Deutsche
Aerospace, Alenia en Aerospa
tiale' (DAA) nam hiermee het
afgelopen weekeinde verbaal
een voorschot op een komende
oorlog in de luchtvaartindustrie.
Inzet: een nieuw Europees
vliegtuig.
Mehdorn ging tijdens de Parifse
luchtvaartshow 'Le Bourget' uit
voerig in op de plannen van
DAA voor een nieuw Europees
toestel. De DAA-92, een passa
giersvliegtuig dat de Fokker-100
vanaf 19% uit de markt moet
drukken. De drie partners gaan
twee miljard dollar investeren
in het nieuwe produkt. Rond
het jaar 2000 komt ook de ver
lengde versie de DAA-122
met 130 stoelen beschikbaar. En
nogmaals heet de concurrent
Fokker, die tegen 1996 de Fok
ker-130 wil lanceren.
Ook de Europese Airbus Indu
strie en British Aerospace heb
ben plannen op deze markt. In
totaal vier nieuwkomers op één
markt. Dat zijn er minstens
twee teveel. Duidelijk is in ieder
geval dat de strijd om de '130-
zitter' slachtoffers gaat eisen.
Nulpunt
Eén ding kan Mehdom en zijn
collega's bij DAA niet ontzegd
worden, en dat is lef. Want DAA
moet zo ongeveer vanaf het
nulpunt beginnen. Geen van de
drie partners heeft ooit op eigen
kracht voet aan de grond gekre
gen op deze markt. Die koek is
sinds jaar en dag verdeeld on
der Boeing. McDonnell Douglas
en Airbus Industrie. Fokker en
British Aerospace pikken 'aan
de onderkant' een graantje mee
met hun Fokker-100 en de Bae-
146. Maar bij die vijf bleef het
tot voor kort.
Ervaring bij de bouw van grote
straalvliegtuigen hebben Deut-
■- v,
vam>nR|
sche Aerospace en Aerospatiale
echter wel als afzonderlijke
partners in Airbus Industrie. Sa
men met British Aerospace en
het Spaanse CASA hebben zij al
drie zeer succesvolle vliegtuigen
gebouwd: de A300, de A310 en
de A320. In oktober van dit jaar
zal ook de viermotorige wide-
body, de A340, zijn eerste vlucht
maken.
Voor de Duitsers levert deze sa
menwerking in Airbus echter
onvoldoende op. De Fransen
overschaduwen Deutsche Aero
space steeds in het Airbus-pro
ject. De Duitsers leveren, net als
de Britten en Spanjaarden,
componenten en onderdelen
die vervolgens in Toulouse tot
een vliegtuig worden samenge
steld.
De Fransen strijken met de eer.
Deutsche Aerospace is de me
ning toegedaan dat een econo
mische grootmacht als Duits
land eigenlijk niet zonder een
eigen produkt kan. Vandaar dat
de DAA-92 en de DAA-122 er
wat hen betreft koste wat het
kost moeten komen.
Samenwerking
Gevolg voor Fokker en British
Aerospace is dat ze kans lopen
de boot te missen. Ook zij heb
ben partners nodig om hun
130-zitters te kunnen bouwen.
Met de vergevorderde plannen
van DAA is de spoeling dun ge
worden. De Duitsers hebben ex
pliciet laten weten niets in een
samenwerking met Fokker te
zien. Wellicht worden Fokker en
British Aerospace door de om
standigheden zelfs tot elkaar
veroordeeld. Dan zal één van de
twee in ieder geval een 130-zit-
ter moeten laten schieten.
En dat zou geld kosten. Volgens
DAA valt er op de markt voor
vliegtuigen met tachtig tot hon
derd stoelen tussen 1996 en
2006 zo'n 58 miljard dollar te
verdienen. 55 procent daarvan
gaat traditioneel naar Boeing.
Mehdom eist zonder blikken of
blozen 35 procent voor zichzelf
op. En daarmee zijn de dagen
van Fokker en British Aerospace
geteld, aldus de DAA-topman.
De wens is in dit geval de vader
van de gedachte. Want Mehd
om heeft vooralsnog weinig
meer te bieden dan deze ge
spierde taal. Zijn concern richt
de échte daden tot 1996 op de
introductie van de kleine DAA-
92. Die inspanningen zijn voor-
al bedoeld om de achterstand
op deze markt Fokker heeft
al honderden dergelijke toestel
len verkocht in te halen.
Ontwikkelingskosten
Ondertussen kan Fokker zelf
vrolijk verder werken aan de
ontwikkeling van de Fokker-
130. Tweede voordeel is dat de
ontwikkeling voor dit begeerde
toestel Fokker 75 procent min-
der kost dan DAA. Dat telt: de
ontwikkelingkosten worden al
tijd doorberekend in de prijs
van een vliegtuig. DAA heeft
zich daarom nu al grotendeels
uit de markt geprijsd, tenzij de
Duitse. Italiaanse en Franse
overheden met stapels geld over
de brug komen.
Mehdom had in Parijs echter
op alles een antwoord. Van een
achterstand op de concurrenten
is volgens hem geen sprake. In
tegendeel. Het vliegtuig dat
DAA in het jaar 2000 op de
markt brengt zal het modernste
in zijn soort zijn. De technolo-
gie in de DAA-122 zal de Fok
ker-130 volledig doen verble
ken, hogere ontwikkelingskos
ten of niet, aldus Mehdom. Als
zijn krachttermen op waarheid
berusten, komt DAA wel met
een zeer spectaculair vliegtuig j
op de proppen. Een vliegtuig j
dat nu nog niet eens op papier
bestaat.
Niet alleen op de markt voor
kleine straalvliegtuigen woedt j
overigens een felle stijd. Ook
rond de allergrootste toestellen
is de verbale oorlog in ieder ge
val flink opgevoerd. Eén ding is
in Parijs nog eens benadrukt: de
hevige concurrentiestrijd tussen
het handjevol overgebleven
vliegtuigbouwers gaat de ko
mende tien jaar nog meer
slachtoffers eisen.
Jarenlang heeft de Bevol-
Idngsregistraüewet, die
er voor zorgde dat Zuid
afrikanen werden inge
deeld naar ras en kleur,
voor ellende gezorgd.
Een goede indeling of
kwalificatie Is nu een
maal niet mogelijk. Be
rucht was de ballpoint
test. Het schrijfgereed
schap werd in het haar
gestoken, als de pen bij
het buigen van het hoofd
bleef zitten dan was die
gene zwart of tenminste
kleurling.
Op die manier was het
mogelijk dat hmnm één
gezin mensen verschil
lend werden ingedeeld,
met alle gevolgen van
dien. Voor tallozen, maar
misschien wel in het bij
zonder voor Sandra Laing,
komt de afschaffing van
de wet, de laatste apart-
heidswet van Zuid-Afrika,
te laat om de schade te
herstellen.
Omdat haar huid iets
donkerder was dan die
van haar blanke ouders en
broers werd zij, na aan
vankelijk als 'blank' gere-
gisteerd te hebben ge
staan, ingedeeld bij de
'kleurlingen'. Het gevolg
daarvan was dat haar le
ven drastisch veranderde.
Ze moest haar opleiding
afbreken, haar omgeving
ging haar mijden en ze
werd praktisch veroor
deeld tot een leven van
armoede.
Sinds haar 16de heeft
de inmiddels 35-jarige
Sandra Laing, moeder van
vijf kinderen, nooit meer
iemand van haar familie
gezien. Ze heeft geen idee
waar haar familieleden
zijn.
In 1966 werd de toen
10-jarige Sandra door de
politie verwijderd van de
school voor blanken in
Piet Retief, 300 kilometer
ten zuidoosten van Johan
nesburg, waarop ze zat.
Ze was niet blank genoeg,
zeiden ze. „Dat ze zeiden
dat ik niet blank was kon
me niet schelen. Ik was
nog maar klein. Ik was al
leen overstuur omdat ik
van school moest zegt
Hoewel ze met haar ho-
ningkleurige huid altijd al
donkerder was geweest
dan haar ouders Sannie
en Abraham cn haar
broers Leon en Adriaan,
stond op haar geboorte
akte dat ze blank was. En
natuurlijk had ze zichzelf
altijd beschouwd als een
gewoon lid van het gezin.
Na van school te zijn
verwijderd echter, werd ze
door haar blanke buren
doodverklaard. De twee
jaren volgend op haar ver
wijdering van school bleef
ze thuis. Haar ouders
hebben haar nooit verteld
hoe het kwam dat haar
huid donkerder was dan
die van de rest van de fa
milie, vertelt ze.
Ze speelde voortaan
met de kinderen van de
zwarte huishoudster van
het gezin en met de kin
deren van de zwarte klan
ten van de winkel die haar
ouders dreven. Ze leerde
hun taal en werd door
hen geaccepteerd. Haar
ouders stuurden haar uit
eindelijk naar een speciale
privéschool ver weg van
huis. Op die school door
liep ze de eerste twee
klassen van de middelba
re school. Op haar 16de
werd ze verliefd op een
zwarte man. bij wie ze in
trok. Sindsdien heeft ze
haar ouders niet meer ge
zien. „Mijn vader was
kwaad. Ie moet weten dat
ze destijds erg tegen zwar
ten waren", zegt ze.
Haar vader overleed in
1988. De brieven die haar
moeder haar schrijft zijn
niet geadresseerd.
Toen Sandra Laing 21
was en identiteitspapieren
nodig had om een baan te
kunnen zoeken, werd ze
officieel geregistreerd als
kleurlinge. Vele jaren was
ze werkloos. Uiteindelijk
ging ze bij haar man weg.
Haar drie kinderen wer
den onder de zorg van de
kinderbescherming ge
plaatst.
Tegenwoordig woont ze
met naar nieuwe man en
hun twee kinderen in een
eenvoudig bakstenen huis
met drie kamers in Ge
luksdal. een nederzetting
voor kleurlingen op het
platteland. 50 kilometer
ten oosten van Johannes
burg.
