Feiten
Aids eist nog miljoenen slachtoffers
Van Velzen heeft een te groot ego
Tandem Jeltsin-Gorbatsjov
'Jeltsin kan als hij dat wil
een gevaarlijke dictator zijn'
Vrijdag 14jun: 1991
ONNO HA VERMAMS
a HURK HAWS jACOftS MARCOT KLOMPMAKER JAN PRE ENEN p SJAA' SMAKJAAN
AIDS KRIJGT IN AFRIKA
nu ook invloed op de be
volkingsgrootte Een ver
mindering van de bevol
king wordt aannemelijk
geacht
EN MENINGEN
Conferentie in Florence daagt ziekte met moed der wanhoop uit
TOM JANSSEN
'Wetenschap daagt aids uit' luidt het motto van de ze
vende Internationale Aidsconferentle, die vanaf ko
mende zondag tot vrijdag 21 juni in Florence wordt ge
houden. Een overmoedig klinkend motto. De weten
schap heeft in tien jaar tijd geen antwoord op de we
reldwijde epidemie kunnen vinden en ook in Florence
zal het verlossende woord niet klinken.
vesteerd.
Door de Afrikaanse familie
structuur zijn velen ook verre
verwanten afhankelijk van de
weinigen die geld verdienen.
Voor wnderen, verre neven en
nichten, ouders en grootouders
betekent het verlies van zo'n
geldverdiencnde verwant een
verloren toekomst, geen school-
ElORENCE KEES W1E5E
In april schatte de Wereld Ge
zondheidsorganisatie (WHO)
het aantal slachtoffers (doden
en zieken) van aids op meer
dan één miljoen volwassenen
en een half miljoen kinderen.
Minstens tien miljoen volwasse
nen zijn besmet en één miljoen
kinderen geïnfecteerd geboren
met het aids veroorzakende vi
rus IIIV. Zij zullen in de loop
van de jaren negentig aan aids
sterven.
Volgens de meest recente becij
feringen zullen de komende ja
ren dertig miljoen mensen be
smet raken, waardoor in het
jaar 2000 minstens veertig mil
joen mensen door het virus zul
len zijn getroffen. Het aantal
nieuwe gevallen is in het beste
geval door intensieve campag
nes slechts te halveren. En daar
bij blijft het niet: het aantal
slachtoffers verdubbelt in de
daarop volgende vijf tot tien
jaar steeds.
'Wetenschap daagt aids uit' is
dan ook een motto uit (over-
)moed der wanhoop. Een kleine
tienduizend wetenschappers
verzamelt zich in Florence om
een week lang informatie en in
zichten uit te wisselen, nieuwe
onderzoeksresultaten bekend te
maken en te proberen oude
vragen te beantwoorden. Het
belooft een vervloed die het
zicht op het werkelijk nieuwe en
belangrijke bemoeilijkt.
Rampgebied
De president van Uganda, Mus
eveni, zal tijdens de openings
plechtigheid die werkelijkheid
schilderen in zijn land. In Ugan
da i&opoen bevolking van ze
ventien miljoen nu één miljoen
volwassebcn geïnfecteerd zo
luidt de schatting van de WHO.
Een rampgebied zonder weerga.
I en jonge arts in Centraalafrika
(waar de epidemie het langst
heerst) schreef onlangs onder
het pseudoniem Steven
Doawell over de gevolgen van
de epidemie daar. waaraan in
verzorgingsstaten als de wester
se zelden wordt gedacht. Aids
maakt ook in het Afrika onder
de Sahara vooral in de steden
slachtoffers en ook daar juist
onder de jonge, geschoolde,
studerende of geldverdiencnde
bevolking, waarin veel is geïn-
zorgd achterblijven op het plat
teland.
„Een natie verbleekt langzaam
en sterft. Industrie valt stil, za
ken en winkels sluiten verwaar
loosd, terwijl de wind afval en
oude boombladeren door de
verlaten, dode straten blaast,"
schrijft Steven Dodwell.
Somber
Een te somber perspectief? De
cijfers voorspellen een verdrie
voudiging van het sterfteper
centage onder volwassenen en
een toename van vijftig percent
onder kinderen. Het probleem
van de niet met HIV besmette,
verweesde kinderen, van wie de
ouders aan aids stierven, is
massaal. De cijfers duiden erop
dat de epidemie in ieder geval
in dat deel van Afrika nu in
vloed krijgt op de bevolkings
grootte. Een vermindering van
de bevolking wordt aannemelijk
Aids en Afrika: 'Een natie verbleekt langzaam en sterft. Industrie valt stil, zaken en winkels sluiten verwaar
loosd, terwijl de wind afval en oude boombladeren door de veriaten, dode straten blaast' foto meaaisa
geacht: een vermindering van
de groei van de stedelijke bevol
king met dertig percent voor
speld. Meer dan tijdens vorige
conferenties het geval was zal
het accent liggen op de ontwik
kelingslanden. waar aids het le
ven ontwricht.
Blijft het opmerkelijke en nog
altijd onverklaarde verschil in
de manier van besmetting. In
de Verenigde Staten, Europa en
Australië blijft homoseksueel
(anaal) contact een belangrijke
besmettingsroute, al stijgt het
percentage besmettingen via
heteroseksueel geslachtsver
keer. In VS van drie percent in
1985 tot acht percent nu bij
voorbeeld.
In Afrika, Zuid-Amerika en Azië
overheerst besmetting via
heterosexueel geslachtsverkeer.
De WHO schrijft nu zeventig
percent van alle HlV-infecties
toe aan sex tussen man en
vrouw; een percentage dat in de
jaren negentig nog zal toene-
Wie In Nederland lid wordt van
een politieke partij, doet tegen
woordig een zeldzame stap.
Slechts een miniem p
de
i een miniem percentage
stemgerechtigde bevof
king voelt de innerlijke aan
drang tot het daadwerkelijk be
drijven van politiek.
I )e oorzaak van dat verschijnsel
is simpel: het partijlidmaat
schap levert weinig meer op
dan een hoeveelheid beduimeld
drukwerk, uitnodigingen en
vcrkiezings-acceptgiro's. Zo
blijven snel slechts Ware toewij
ding aan de Zaak of Welgedefl
nieerde Carrièrezucht over als
motieven om zich bij het partij-
volkaan te sluiten.
De grote partijen CDA. PvdA.
I )66 en VVD zijn in de praktijk
dan ook wonderlijke collecties
van idealisme en opportunisme.
Aan een dergelijk mengsel lei
ding geven is geen benijdens
waardige klus. Alle ongemakken
van het vaderlandse partijleven
stralen af op de voorzitter van
het spul. of die nu Van Velzen
(CDA), Sint (PvdA) of Ginjaar
(WD) heet.
I let zijn stuk voor stuk brave
borsten: bovenmeesters en
boekhouders, aangesteld om de
machinerie van propaganda en
verkiezingscampagnes draaien
de te houden. De taakverdeling
v ereist il.it dj li< H VCTT8 Imiulen
van de ware politiek, die voor
behouden is aan Tweede ka
nierleden en bewindslieden.
Vrijwel alle partijvoorzitters
hebben het soms moeilijk met
dit keurslijf, en schieten dan uit
hun slof. Marjanne Sint baarde
onlangs opzien met een public
CDA-voorzttter Van Velzen.
keliike reprimande aan de
PvaA-ministers, die zich te wei
nig zouden proflieren. WD-
voorzitter Ginjaar was in hoge
mate mede verantwoordelijk
voor het gezwabber van de libe
ralen tijdens de reiskosten
forfait-crisis twee jaar geleden.
Maar de kroon in hun gezel
schap spant Wlm van Velzen.
de voorzitter van het CDA. Zijn
ego is wel heel ruim bemeten in
vergelijking met wat de functie
ri partijvoorzitter toestaat. De
afgelopen i
is duide
i weken is dat weer
uidelijk gebleken in de
ruzie rond de ontwikkelingssa
menwerking. die de CDA-jonge-
ren binnen de partij ontketen
den.
Van Velzen beschikt over een
ruim ontwikkeld talent om zich
zelf in eigen kring impopulair te
maken. Hij wordt verguisd door
de parlementaire tak van zijn
partij, genegeerd door de be
windslieden. verafschuwd door
de jongere partijleden en is re
centelijk begonnen het vaste
kader van de beweging tegen
zich in het hamas te jagen
De kritiek is zonder uitzonde
ring dat Van Velzen teveel een
technocraat is. inhoudelijk zwak
is, en een baasje dat slechts op
grond van het mandaat van de
partij-organisatie een vinger in
de pap wil hebben. Die slechte
reputatie is hem in de partij
twist over de Ontwikkelingssa
menwerking bijvoorbeeld be
hoorlijk opgebroken.
De christen-democratische jon
geren-organisatie CDJA zwen
gelde onlangs op een congres
de discussie aan over de bezui
nigingen op de ontwikkelings
hulp. Het is een binnen het
CDA gevoelig onderwerp, dat
door het CDIA zeer grondig
werd besproken. Uitkomst: een
meerderheid vindt dat het bud
get voor Ontwikkelingssamen
werking niet voor doelen als het
asielzoekersbeleid mag worden
gebruikt.
De reacties uit de partijtop vie
len in twee delen uiteen. Partij
voorzitter Van Velzen eiste van
de partij-afdelingen in ieder ge
val voortijdige aanmelding van
recalcitrante geluiden. Dat te
kent de slechte verliezer. Frac
tievoorzitter Brinkman nam
sportief zijn verlies, wetend dat
congressen zelden toezien op
de uitvoering van moties. Dat
rekent een politicus.
men tot tachtig.
De tijdens vorige aidsconferen-
ties geopperde geruststelling,
dat het 'Afrikaanse model' van
de epidemie niet geldt voor de
geïndustrialiseerde wereld, ver
bleekt bij de constatering dat
dat model wel voor alle ontwik
kelingslanden blijkt op te gaan.
Te meer. omdat de wetenschap
de geïnfecteerde in de geïndus-
trialiseer de wereld al niets te
bieden heeft en de aidspatiënt
slechts een beperkt aantal mid
delen (AZT, DDC, DDI) die de
ziekte vertragen en zijn ver
woeste leven met niet meer dan
enkele maanden rekken.
Naar verwachting zal in Floren
ce het aantal kandidaat-vaccins
stijgen tot twintig, maar de
werkzaamheid en veiligheid er
van blijft onbewezen. Het leve
ren van dat bewijs is zelf een
onoplosbaar probleem: tussen
besmetting en het uitbreken
van aids verlopen gemiddeld
tieriiaar en men kan nu een
maal niet proefpersonen een
kandidaat-vaccin toedienen en
daarna opzettelijk besmetten
om te zien of het vaccin werkt.
Of worden zoals geruchten
willen zulke experimenten in
een enkel Afrikaans land toch in
het geheim uitgevoerd?
'Wetenschap daagt aids uit
zelfs als de wetenschap de ver
spreiding van het virus met in
gang van vandaag zou kunnen
stopzetten, zal aids in de ko
mende jaren nog miljoenen
slachtoffers vergen.
Partijpers zuur
over grote winst
van aartsrivaal
MOSKOU «OPD
De druiven zijn zuur voor de
partijpers in de Sovjetunie.
'Rusland' heeft gekozen, kop
pen Pravda, Sovjetskaja Ros-
sia en Rabotsjaja Triboena.
De commentaren op de voor
lopige uitslag van de eerste
Russische presidentsverkie
zingen maken duidelijk dat de
keus niet op Boris Jeltsin had
moeten vallen.
Pravda-commentator Victor
Chatoentsjev stelt treurig vast
dat het 'dezer dagen onveilig is
voor- of afkeuren uit te druk
ken. Dat is geen verrijking van
onze democratie". Het partij
dagblad. dat kampt met een
snel uitdunnend abonneebe
stand. koos in de campagne
voor een harde anti-Jeltsinlijn
en vreest kennelijk dat te moe
ten bezuren.
Pravda en Sovjetskaja Rossia.
het oerconservatieve dagblad
van de Russische Communisti
sche Partij, benadrukken dat
in de stembureaus niet alles
volgens de regels verliep.
Hoewel de voorzitter van de
kiescommissie heeft vastge
steld dat er geen serieuze on
regelmatigheden' waren, doen
beide kranten alsof Jeltsin zijn
uitverkiezing aan intimidatie
heeft te danken.
„Onregelmatigheden verhin
derden de kiezers hun wil vrij
uit te drukken", stelt Sovjets
kaja Rossia. „De staat moet bij
verkiezingen garanderen dat
rekening wordt gehouden met
de mening van iedere burger"
..KfiK, NQG'N
Tl(KW-*W& WMP6
COMMENTAAR
De verkiezingen in Rusland
hebben bevestigd wat de hoofd
rolspelers zelf allemaal al wis
ten: Boris Jeltsin en Michail
Gorbatsjov zijn tot elkaar ver
oordeeld. Willen ze het slechte
economische tii in de Sovjetu
nie keren - en dat hebben beide
heren de afgelopen maanden
bij voortduring benadrukt - dan
zullen ze moeten samenwerken.
In het verleden heeft Gorbatsjov
op allerlei manieren geprobeerd
Jeltsin te dwarsbomen. Nu Jelt
sin desondanks de kroon op
zijn politieke carrière zet. moet
hij daarmee ophouden. In zijn
eerste reactie liet Gorbatsjov
gisteren blijken dit ook in te
zien. „De tijd van polarisatie is
voorbij."
Jeltsin en Gorbatsjov vullen el
kaar juist erg goed aan. De een
heeft een grote aanhang in ei
gen land, de ancier is in het
Westen graag gezien.
Jeltsin kan Gorbatsjov uit enkele
netelige situaties redden, zoals
hij twee maanden geleden de
mijnstaking in Siberië - die Gor
batsjov bijna tot wanhoop
bracht - tot een voor alle partij
en bevredigend einde wist te
brengen. Die rust heeft Gor
batsjov nodig om zijn nog altijd
goede contacten in het Westen
uit te buiten.
Jeltsin hoeft buiten zijn eigen
land nog niet op veel steun te
rekenen. In het Westen heeft hij
vooral naam gemaakt als arro
gante kwast, die zonder duide
lijk programma vooral op het
publiek speelt. Zijn aanvallen
op Gorbatsjov werden hem dan
ook niet in dank afgenomen.
Met de uitwerking van het nieu
we Unieverdrag - dat de repu
blieken meer economische
macht geeft, maar het buiten
land- en defensiebeleid bij het
Kremlin laat - worden de taken
opnieüw verdeeld. Gorbatsjov
moet het Westen verleiden tot
een forse financiële injectie om
het slechte economische tij in
de Sovjetunie te keren. Jeltsin is
na zijn overtuigende verkie
zingszege de aangewezen man
om pijnlijke ingrepen in de eco
nomie bij de Russen te verdedi
gen.
IS GEIEUNSE
„Boris Jeltsin is geen God",
schreef de bekende Sovjet -
j econoom Pavel Boenitsj vorige
week in het dagblad
Komsomolskaja Pravda. Hij
achtte het verstandig enige rela
tiverende kanttekeningen te
plaatsen bij het geschetter van
de loftrompetten rond de eerste
democratisch gekozen presi
dent van de republiek Rusland:
„Hij is geen begaafd redenaar,
niet sterk in diplomatie of ma
nieren. Het is geen soepel mens
en hij is te gemakkelijk van ver-
Dat mag zo zijn. Toch zien mil
joenen Russen in hem de laatste
hoop op redding voor het gelief
de moedertje Rusland. „Rus
land is Jeltsin". plegen zijn aan
hangers bij demonstraties te
roepen. Jeltsin wordt aanbeden
door het volk, daaraan twijfelt
niemand.
Bijna niemand. Jeltsin heeft vele
vrienden, maar maakt ook bit
tere vijanden. De bakken vol
modder die de afgelopen weken
in de partijpers over hem zijn
uitgestort, illustreren dat. Die
campagne werd niet gevoed
door politieke rivaliteit, maar
regelrechte haat.
Jeltsin is de eerste om dat te be
grijpen. Hij is door-en-door
Rus. een man die zich meer dan
goed is voor een policus laat lei
den door zijn emoties. Daarin
passen vriendelijkheid en arro
gantie. Vandaar dat leltsin on
der de Europees georiënteerde
intellectuelen in eigen land e n
in het buitenland veel minder
aanspreekt dan de 'sophistica
ted' Gorbatsjov.
„Jeltsin kén als hij wil een dicta
tor zijn. En dan is hij een hele
gevaarljke. Gelukkig wil hij het
niet", zei de voormalige Ameri
kaanse president Richard Nixon
eens. Het duidt op twijfel over
de grilligheid van emoties die
door niet-Russen vaak niet wor
den begrepen.
Zijn relatie met Gorbatsjov is
volgens Jeltsin bekoeld omdat
hij overal en altijd de waarheid
sprak, geen blad voor de mond
nam en voortdurend op de bres
stond voor democratische ver
anderingen. Maar ex-commu
nisten. en dat is Jeltsin pas se
dert het partijcongres vorig jaar.
plegen niet uit te munten door
zelfkritisch onderzoek naar hun
partij verleden.
Daarvoor moet men ten rade bij
de kameraden die de partij
trouw bleven. In maart dit jaar
Boris Jeltsin foto afp
bijvoorbeeld dook de Pravda in
de notulen van het 26ste partij
congres. leltsin hield er een lof
zang op 'collectieve wijsheid' en
het 'onovertroffen organisatie
talent' van de partij en diens lei
der Leonid Breznjev. „We verze
keren Leonid Iljitsj dat we met
de uiterste revolutonaire geest
drift zullen werken voor een op
windende toekomst".
Voor dat laatste heeft Jeltsin ze
ker gezorgd. Aannemelijk is dat
hij pas als partijleider in Mos
kou begon in te zien hoe verrot
het systeem is. In de hoofdstad
werd hij pas goed geconfron
teerd met de politieke machina
ties vim 'het apparaatleltsin
werd een overtuigd aanhanger
van perestrojka, maar wilde al
snel verder dan de 'uitvinder'
ervan, Gorbatsjov.
Tussen beide mannen ontwik
kelde zich een haat-liefdever-
houding, die gevoed werd door
brandende ambitie. Jeltsin er
gert zich vreselijk aan de hof
houding rond Gorbatsjov. aan
het kritiekloos luisteren naar
steeds langere redevoeringen
van de leider. Maar in de in zijn
boek afgedrukte brief aan Gor
batsjov, waarin hij zijn ontslag
als Moskous partijchef vfoeg,,
ontbrak de kritiek op de secre
taris-generaal. Integendeel, op
nogal slijmerige manier werd de
'gensek' gewaarschuwd voor de
nadelige gevolgen die het optre
den van conservatieven als Li-
gatjov voor diens positie kun
nen hebben.
Jeltsin ging na zijn aftreden als
partijsecretaris in 1987 en zijn
verkiezing tot parlementslid in
1989 door de zwartste periode
van zijn leven. Hij kreeg een
hartaanval, raakte zwaar over-
rnnen, was voortdurend on-
de invloed van medicijnen.
Uit die tijd dateren de eerste
'geruchten' over drankzucht en
verhalen over privileges die Jelt
sin zichzelf en zijn familie toe
zou kennen. Jeltsin, die in de
verkiezingscampagne voor de
Opperste Sovjet vooral popula
riteit verwierf door zijn constan
te aanvallen op de voorrechten
die de partij-elite zichzelf toe
kent, ontkende, zoals hij dat
v andaag de dag nog steeds
doet. „In zulke omstandighe
den", schreef hij, „zoeken men
sen vaak een uitweg in God of
raken zij aan de drank. Ik niet.
Ik geloofde alleen nog in hechte
vriendschappen
Als voorzitter van het Russische
parlement wist Jeltsin begaafde
economen, zoals Grigorija-
vlinski en Stanislav Sjatalin. om
zich heen te verzamelen. Wat
leltsins fouten ook mogen zijn.
hoe impulsief hij ook kan optre
den. vriend en vijand raakten in
deze periode echt overtuigd van
Jeltsins streven naar een vrije
markt. Zijn populariteit bleef
stijgen. Sommigen noemden
hem. nadat in april opnieuw de
vrede tussen beiden werd gete
kend zelfs 'Gorbatsjovs gewe-
De econoom Boenitsj was een
van de eersten om ook dit te re
lativeren: „Jeltsin heeft gewoon
bijgeleerd", schreef hij. De kie
zer heeft dat beloond.
Boris Jeltsin is gisteren uitgeroepen tot winnaar van de
eerste directe presidentsverkiezingen in de Russische
Federatie. Zeventig procent van de Russen ging naar
de stembus. Van hen koos een ruime meerderheid van
zestig procent voor Jeltsin. waardoor een tweede stem
ronde overbodig is. Hij scoorde vooral goed in de grote
steden. Daar liepen de percentages Jeltsin-stemmers
uiteen van zestig tot maar liefst negentig procent in
zijn thuisbasis Sverdlovsk. Ex-premier Ryzjkov kwam
er niet aan te pas: hij behaalde ongeveer vijftien pro
cent van de stemmen.
