Kunst
'Het lukt me niet mild
te zijn over d' Ancona'
rnmmm
Van Praag zocht het in humor
'Ik heb honger geleden, dan
verlang je naar overdaad'
Woensdag 12 juni 1991
Redactie 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Emdredact.e HANS SONDERS Vcxmgrvrng- HENK BUrS
9
NIEUWSLIJN
Kleurets van Laetitia de Haas. foto pr
Werk Laetitia de Haas in Kaagdorp
Laetitia de Haas exposeert van 16 juni tot 16 september haar
etsen in galerie en potterie 'De kever' aan de Irenelaan 17 in
Kaagdorp. Daarnaast is in deze galerie keramiek te zien van
Erik du Chatenier, Henk Maurier, Jonathan Ellender en Marlies
van Diesen. Laetitia de Haas exposeert regelmatig in binnen-
en buitenland. Enige jaren geleden ontving zij de de Franse
Grafiekprijs, de 'Prix Francois Ier'.
Gorterprijs voor Huub Beurskens
Het bestuur van de stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst
heeft de Herman Gorterprijs 1991 toegekend aan Huub Beurs
kens voor zijn poëziebundel .Hollandse wei en andere gedich
ten'. De prijs van tienduizend gulden wordt op 1 november in
Paradiso in Amsterdam uitgereikt. Beurskens debuteerde in
1975 met de bundel 'Blindkap'. Sindsdien verschenen zeven
poëziebundels. Volgens het juryrapport sluit het titelgedicht uit
de onderscheiden bundel aan bij de manier waarop Gorter de
schoonheid van 'Den tuin van Holland' heeft bezongen.
Sinatra naar Den Haag
Frank Sinatra komt weer naar Nederland. Op 7 oktober ver
zorgt de inmiddels 75-jarige 'Voice' een concert in het Con
gresgebouw in Den Haag. Sinatra zal optreden in de Prins Wil
lem Alexanderzaal, waar 2.000 plaatsen zijn. De kaartjes zullen
van 250 tot 750 gulden kosten. In 1989 was Sinatra voor het
laatst in Nederland. Hij zong toen in de Ahoy in Rotterdam en
in de RAI in Amsterdam. Half september is Sinatra te horen in
Antwerpen, in een door Hans Breukhoven georganiseerd con
cert.
Federatie Kunstenaarsverenigingen bestaat 45 jaar
De Haagse oud-wethouder van cultuur Jack Verduyn
Lunel stond er tijdens zijn driejarige ambtsperiode (1986-
1989) om bekend dat hij geen doekjes om zijn mening
wond. Ook als directeur van de Federatie van Kunste
naarsverenigingen heeft hij die gewoonte niet opgege
ven. Aan de vooravond van de viering van het 45-jarig
bestaan van de federatie zegt hij in niet mis te verstane
bewoordingen: „Er is ontzettend veel mis. Het lukt me
niet om mild te zijn over minister d'Ancona".
pen van Nederlandse Be
roepspoppenspelers en de Ver
eniging van Letterkundigen.
Aan Verduyn Lunel de taak om
dit gevarieerde gezelschap van
individualisten op één lijn te
krijgen en te houden.
Bij zijn aantreden in februari
vorig jaar nam hij zich daarom
voor alle aangesloten organisa
ties een bezoek te brengen:
„Dat is inmiddels gebeurd. Ik
heb er iedereen van proberen te
AMSTERDAM FRANCCTSE Lf DEBOER
De federatie is een koepel van
beroepsverenigingen van kun
stenaars waarvoor de basis
werd gelegd tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Verduyn Lunel
zegt in een terugblik: „Het kun
stenaarsverzet vond het al in
1941 belangrijk de krachten te
bundelen om na de oorlog
daadwerkelijk invloed uit te
gaan oefenen op het kunstbe
leid van de overheid. Belangen
behartiging moest daarbij hoog
in het vaandel staan. In januari
1946 was het zover. De doelstel
ling van de federatie is sinds
dien niet wezenlijk veranderd
Onder de paraplu van de koe
pel schaarden zich organisaties
als de Beroepsvereniging van
Beeldende Kunstenaars, de Be-
ran Imp
t Genootschap
van Nederlandse Componisten,
de Vereniging van Gezelschap-
de krachten
een breed draagvlak te schep
pen. Des te eerder houdt het
ministerie van WVC rekening
met onze mening".
Wapenfeit
De hoorzitting van 29 mei van
de Tweede-Kamercommissie
voor cultuur was in dit verband
een belangrijk wapenfeit: met
groot vertoon van solidariteit
tekenden de federatie en het
Comité De Vrije Initiatieven
(van podiumkunstenaars die
zich bezighouden met het reali
seren van incidentele produk-
ties) protest aan tegen dreigen
de bezuinigingen op de begro
ting van het ministerie van cul
tuur (WVC). Minister d' Ancona
kwam sinds de aankondiging
van haar voornemens afgelopen
april onder een spervuur van
kritiek te liggen van onder meer
de Raad voor de KunsL
De minister wil 5,4 miljoen
gulden putten uit de toch al
schaarse middelen voor inci
dentele kunstsubsidies. Het
gaat daarbij om eenmalige ar
tistieke projecten in de sectoren
theater, dans, beeldende kunst
en dergelijke. Van het budget
voor podiumkunst-projecten
(9,8 miljoen) kan volgens de mi
nister ruim 15 procent worden
geschrapt en van het budget
voor de amateuristische kunst
beoefening en kunstzinnige
vorming moet meer dan een
kwart verdwijnen. De Raad voor
de Kunst weigerde in, voor een
adviesorgaan van de overheid,
ongewoon felle bewoordingen
de minister over het schrappen
van al toegezegde podium -
kunstsubsidies te adviseren. Al
leen daarom zal deze sector
voorlopig de dans ontspringen,
voor de 'amateurs' valt er al
niets meer aan te doen.
Verduyn Lunel kan er net als
de andere critici van de PvdA-
minister niet omheen een ver
gelijking te trekken met haar
CDA-voorganger Brinkman:
„Brinkman is erin geslaagd de
kunstbegroting te ontzien, bij
d'Ancona zien we ondanks haar
eerder uitgesproken voorne
mens het tegendeel gebeuren.
Ik had dat niet verwacht van
een minister die bekend staat
als een van de weinige politici
met kennis van zaken over
kunst".
De federatie-directeur heeft
zijn protest voor alle duidelijk
heid voorzien van veelzeggende
cijfers: in 1991 wordt per inwo
ner aan algemene rijksuitgaven
13.024 gulden besteed. 25 gul
den daarvan gaat naar kunst
zinnige doeleinden. 65 cent is
bestemd voor ad hoc-subsidies
in de sector podiumkunsten.
„Wie op dat bescheiden bedrag
van 65 cent ook nog eens wil
gaan bezuinigen is onverant
woordelijk bezig ten opzichte
van de de noodzaak tot vernieu
wing, ontwikkeling en experi
ment in de kunst. Juist die ad
hoc-subsidies zijn het zout in
onze culturele pap. Zij zorgen
voor de onmisbare mogelijk
heid in de kunsten ontwikkelin
gen op gang te houden en een
breed en veelzijdig aanbod mo
gelijk te maken".
Jack Verduyn Lynd:„Er is ontzettend veel mis.'
Ook voor de bezuinigingen
op het terrein van de amateuris
tische kunstbeoefening en vor
ming heeft hij geen goed woord
over „Wie had het ook alweer
voortdurend over participatie
bevordering van zoveel moge
lijk mensen bij kunst en cul
tuur?", zo vraagt hij retorisch.
„Er wordt nu voor een relatief
klein bezuinigingsbedrag een
onherstelbare schade aangc-
ru hl".
Verduyn Lunel signaleert sa
menvattend een kwalijke ten
dens bij beleidsmakers waar
d'Ancona zich kennelijk niet te
gen te weer heeft kunnen stel
len: „Er wordt geredeneerd
vanuit geld en niet eerst geke
ken naar wat de samenleving
nodig heeft". Volgens Verduyn
Lunel is er sprake van een groot
onbegrip over het functioneren
van de kunstensector „De
HILVERSUM THEO DERSJANT
apgen, organiseren en zaken
doen. Dat waren de belangrijk
ste componenten in het leven
van zanger Max van Praag. In
1964 zette hij een punt achter
zijn zangcarrière om zich te
storten op zijn twee andere pas
sies. Binnen enkele jaren was
hij eigenaar van een keten pla
tenzaken in Utrecht en had hij
het Loosdrecht Jazzfestival op
poten gezet. „Ik vind het zo
jammer, dat ze m'n naam daar
niet meer noemen", zei Van
Praag drie jaar geleden nog,
doelend op dat festival. De in
eenstorting van zijn platenim-
perium liet Van Praag achter als
een gebroken man, die ondanks
dat hij streed tegen de ziekte
van Parkinson, nimmer de voor
hem kenmerkende humor ver
loor.
„Max, hoe kun je dat nou zin
gen, want in heel Amemuiden
is geen klok te bekennen",
merkte Lou Bandy eens op te
gen zanger Max van Praag, die
zijn bekendheid mede te dan
ken had aan het lied 'Als de klok
van Amemuiden'. „Ia, maar ik
zing ook 'als', was steevast het
droge antwoord van Van Praag
op deze vraag.
De zanger werd in 1933 ont-
v
Zanger Max van Praag, die zon
dagnacht in zijn woonplaats Hil
versum op 77-jarige leeftijd is
overledenfoto cpd
dekt door de VARA toen hij, als
18-jarige samen met Wim lbo
en Rie Helmich winnaar werd
van een door deze omroep uit
geschreven wedstrijd voor ama
teurs. In het begin van zijn car
rière legde hij zich vooral toe op
imitaties van bekende artiesten
als Louis Davids en Willy Derby.
Toen de VARA enige tijd na de
bezetting weer ging uitzenden,
werd Van Praag vaste medewer
ker. De joodse Van Praag zat
zelf tijdens de oorlog onderge
doken in Boskoop. Liedjes als
'De appeltjes van Oranje', 'De
sluizen van Amemuiden', 'Als ik
tweemaal met mijn fietsbel bel'
en 'Rode rozen', gaven hem zijn
bekendheid. Op de dag dat hij
afscheid nam van zijn zangcar
rière in 1964, kreeg Van Praag
van de Stichting Conamus de
Gouden Harp.
Failliet
Voor Van Praag braken echter
geen rustige tijden aan, want in
Utrecht werkte hij actief aan het
opzetten van een aantal platen
zaken. Op het hoogtepunt van
het bedrijf had hij zeven zaken
in de Domstad. In het begin van
de jaren tachtig kwam echter de
klad in de keten. Vijf zaken
moesten worden opgedoekt en
in het voorjaar van 1984 werden
de laatste twee zaken failliet
verklaard.
Voor Van Praag kwam de klap
hard aan, temeer daar hij ge
plaagd werd door de ziekte van
Parkinson. Toch bleef hij, on
danks dat hij niet graag praatte
over de zwarte bladzijde van het
ineenvallen van zijn platenke-
ten, zijn levensvisie in de hu
mor zoeken.
Fotograaf Jan Saudek en z'n voorkeur voor grote borsten
HULSTA DESIGN COLLECTION
AMSTERDAM ELLEN KOK
Hij is klein van stuk. Grote on
schuldige ogen onder kort ge
knipt haar. Een gespierd li
chaam, gestoken in een mo
dieus overhemd en jeans. Jan
Saudek, maker van zeer veront
rustende foto's. Koning over
een volkje dat leeft in een voch
tige, koude Praagse kelder.
Baby's, kinderen, mannen en
vrouwen: vooral vrouwen foto
grafeert hij daar. Ze gaan ge
kleed in gewaden die een eeuw
geleden mode waren, met veel
kant, tule, en bont. Maar ze
gaan vooral ook niet gekleed.
Saudek (1935) laat graag in een
serie foto's de naakte en de ge
klede 'waarheid' van een mens
zien. Hij heeft een voorkeur
voor vrouwen met gigantische
borsten en enorme billen, Ru-
bensiaanse types, „k heb in de
oorlog veel honger geleden, zo
iemand verlangt naar over
daad."
Hij maakt zijn opnamen in
zwartwit en kleurt ze vervolgens
met de hand in. De donkere,
bladderige keldermuur die im
mer als achtergrond dient en de
onnatuurlijke pasteltinten ver
sterken de sfeer van een eeuw
geleden. Hoofdrolspelers zijn
mensen die nauw met hem ver
bonden zijn: zijn vrouwen (hij
was driemaal getrouwd), zijn
zeven kinderen, zijn tweeling
broer Karei, vriendinnen en
vrienden.
De meningen over zijn werk
lopen sterk uiteen: kunst, kitsch,
pornografie. In zijn eigen land,
Tsjecho-Slowakije, wordt hij
simp
wel
gere buik te tonen.
„Ik wilde niets vulgairs ma
ken," licht Saudek toe, „Het zijn
zussen, ik werk al heel lang met
ze. Ze kwamen zomaar naar
mijn flat om me te bezoeken en
ik vroeg ze even te poseren voor
een foto. Ik wilde laten zien dat
er prachtige dingen staan te ge
beuren. Ik houd niet zo van het
verleden, ik kijk liever vooruit."
„Maar," concludeert hij,
„sindsdien is er niets veranderd
in mijn eigen land. Mijn werk
wordt overal vertoond, behalve
daar. Ik word beschouwd als
niet netjes. Niet als iemand die
ze kunnen vragen een portret te
maken van president Havel.
Maar het kan me niet schelen.
Ik leef nu echt vrij. Ik werk hard.
Ik heb nu geld om de elektrici
teit te betalen of de drank in
een café. Ik heb zelfs een auto.
Yeah. Wauw!"
Na een mislukt huwelijk be
landde Saudek in 1970 in de
kelder. Een andere woonruimte
was er niet in het arme, overbe
volkte Praag. Het werd er nooit
warmer dan 17 graden. Hij leef
de er zeven jaar: „Er liep water
langs de muren, 's nachts hoor
de ik stukjes doorweekt pleister
vallen."
Maar hij vond er zijn muur.
„Ik fotografeer er zo nu en dan
nog wel eens. Maar ik heb nu
ook in mijn
zelfde vervallen
richt"
opge-
Verborgen
„Als kind," herinnert Saudek
zich, „droomde ik er al van te
kunnen zjen hoe mensen er
zonder kleren uitzien. Onder
een slonzige jurk kan een mooi
lichaam verborgen zijn. Ik houd
veel van mensen. Het beste
landschap is voor mij het men
selijk lichaam. Lichamen uiten
zich anders dan gezichten: ze
kunnen niet liegen. Ik wil laten
zien dat mensen prachtig zijn.
Ik heb er absoluut geen behoef
te aan lelijkheid te laten zien.
Dat durf ik niet."
„Vervormde lichamen laten
zien, zoals Joel-Peter Witkin dat
doet in zijn werk. mismaakt
heid. dat zou ik niet kunnen.
Dat beangstigt me. Ik ben te ge-
diciplineerd, te beheerst. Ik ben
dol op mensen die maf doen,
maar ik zal zelf nooit iets geks
doen. Wat mijn foto's betreft
ben ik zelf de strengste censor."
I on va
»p het I
en gaat weer op het puntje van
de bank zitten. Hij probeert zijn
schroom nog beter onder woor
den te brengen: „Ik had de mo
gelijkheid om een foto te maken
van mijn dode moeder. Ik
moest haar in de kist leggen.
Maar ik voelde geen enkele be
hoefte om een foto te maken
van dit soort realiteit."
Hrt fotnborfc 'lan SmMl I Jfr, lovc.
death Iother «uch trifle*' U ren uitga
ve van Art Unlimited en luwt 1».
i pel weg geneeeerd. Dat lijkt
zo veilig. In de westerse we
reld worden zijn foto's al jaren
goed verkocht.
I? MEUBELPROMENADE KATWUK
Ongedurig
De fotograaf is even in Amster
dam om zijn eerste officiële
ovenzichtsboek te promoten,
dat wordt uitgegeven door de
Nederlandse uitgeverij j\rt Unli
mited. Hij Jogeert bij een land
genote die al jaren in Nederland
woont in een Amsterdams bo
venhuis. Saudek lijkt er niet op
SHn plaats. Ongedurig drentelt
hij door de kleine kamer. Op het
tapijt ligt zijn boek. een kJoek
exemplaar van 160 bladzijden.
Op de laatste pagina staat
Saudeks commentaar op de flu
welen revolutie in zijn vader
land: twee jonge vrouwen leu
nen tegen de keldermuur. De
linker draagt op haar lange
bruine jas een Idein Tjechisch
vlaggetje: de rechter tilt haar
rokken op om haar blote zwan-
KjTo*jpr>
ambtenaren hebben kennelijk
geen idee van wat er allemaal
komt kijken bij het realiseren
van bijvoorbeeld een operapro
duktie".
Beïnvloeden van het beleid
van de rijksoverheid blijft de ko
mende tijd een van de belang
rijkste bezigheden van Verduyn
Lunel. Intussen blijft de federa
tie ook streven naar een zo goed
mogelijke belangenbehartiging
voor en voorlichting aan de le
den. Verduyn Lunel herinnen er
aan dat alleen een kleine groep
kunstenaars zich zelfstandig
kan redden en dat de rest in een
onaanvaardbaar slechte finan
ciële positie verkeert. „Het zou
al een groot winstpunt zijn als
alle sociale diensten in ons land
voortaan één lijn trekken bij de
beroepserkenning van kunsie-
Heftigheid in
etsen Frank
Porcelijn
tmoiwp» KUNST
«cm» KWM Ptuot
Expowbr Wpwrtsen van Frank Portttyn.
GaRrt» Prapfea. levcndari 119.
Te nei tot 24 jum, donderdag van 13 00
tot 1600 uur en van 1900 tol 21 00 uur
Vnfdag tot en met zondag van 13 00 tot
18 00 uur
J een beet|c hetzelfde
uit, de tentoongestelde etsen
van Frank Porcelijn. Ze zijn vrij
donker van toon, fragmenta
risch en heftig. Het wenc is op
gebouwd uit veel puntige vor
men en abrupt afgrbrokrn lij
nen, waarbij grote delen van de
voorstelling weggelaten zijn.
Een deel van de expositie stamt
van een paar jaar geleden en
betreft een scne mythische
voorstellingen met thema's als
'Joris en de Draak' en 'Phoenix
Heeft hij de vormen tot een mi
nimum teruggebracht, het dra
ma van de actie is stevig aange
zet. wat nog geaccentueerd
wordt door een subtiel kleurver
loop dat de beweging binnen de
plaat ondersteunt Het donker
rood. blauw, bruin en groen van
de achtergrond bepaalt medr
hoe je oog over de voorstelling
dwaalt
Krank Porcelijn heeft al een
lange ontwikkeling als graficus
achter zich. Telkens exprrimen-
teerde hij vanuit de techniek
met nieuw opgedane Indrukken
in zijn Itven. waaronder langr
reizen naar het Oosten Deze
Oosterse invloed is duidelijk tr
zien in zijn meest recente werk
Zowd wat betreft sfeer ah in de
compositie, de beweging en de
vormen onderscheidt bet zkh
van de mythische prenten. In
plaats van uit één heftig beeld
beslaan /r uit mmdrTr grotr
en kleine nadrukken die samen
Rondom de hoofdvoorstelling
staan tekstachtige stukken en
voorstellingen die het midden
houden tussen tekst en beekl
I)r hrrkrnhaarbrui van dr bcrl
tenia is nog verder trruggr
bracht en de trkatrn ztjn on
leesbaar, zodat het meer nog
dan in het andere werk aan
komt op de sfeer over dracht
De vorm ontstaat uit ren gr
romnlkeerd proces van ver
schillende etsplaten, klrutdruk
ken, lak en waslagm. dat mei
de compositie van meerdere
platen als nieuw dement de be
herraing van bet totaalbeeld Int
een minimum beperk i
hülsta en wij. De profs voor 'n individueel interieur.
Zelfs 'n genie beheerst niet
altijd de chaos
Bent u het eeuwige gezoek naar juist de
kleinste spullen beu? Kijk dan 'ns in onze
showroom wat "linéa-dc" uit de nieuwe
design collection van hülsta aan handige
opbergmogelijkheden biedt. U kunt
gemakkelijk combineren, het geheel
'n lust voor het oog. Geniaal: in stijl en
toch al je hebbedingetjes perfect op orde!
hülsta !2!
De meubelmakers met de mooiste ideeën
