Binnenland
Kamer wil geen Kounellis,
Loeki-logo en plastic zakjes
'Gehandicapt kind minder welkom dan ooit'
'Vuistregels' tegen overvallen café
Woensdag 12 juni 1991
023-150225 JANINE BOS MA ALT AN ERDOGAN RONALD F
r PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER MARGOT
Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
Algemeen Nederland» Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS)
d'Ancona: fontein of zitje in plaats van kunstcadeau
Kr komt géén sculptuur op het plein voor de nieuwe be
huizing van de Tweede Kamer. Het parlement heeft het
ontweip van de Grieks-Italiaanse kunstenaar Kounellis
definitief weggestemd. Minister d'Ancona (WVC) wil de
architect van de nieuwbouw van de Tweede Kamer nu
vragen een alternatief voor het beeld te bedenken. De
ambtelijke top van WVC üenkt daarbij aan een fontein of
een zitje.
vertrouwde Nederlandse leeuw
en kousebanden. Een moder
ner, gestyleerd leeuwtje viel niet
in de smaak bij een meerder
heid van CDA. WD. D66 en de
kleine rechtse fracties, die het
ontwerp spottend 'Loekie-logo'
noemden.
DEN HAAG GPD-ANP
Ook het ontwerp voor een
nieuw embleem voor de Twee
de Kamer haalde gisteren de
eindstreep niet. liet postpapier
en de koffiekopjes in de Tweede
Kamer blijven getooid met de
Ongeveer dezelfde fracties
keerden zich tegen 'de kolenkit'
van Kounellis. Van de 131 aan
wezige Kamerleden stemden 71
leden tegen het beeld, zestig
parlementariërs waren er vóór.
d' Ancona had het beeld van
Kounellis bedoeld als cadeautje
voor de parlementariërs die me
dio volgend jaar de nieuwbouw
aan het Haagse Spui betrekken.
De minister is niet van plan
een nieuw ontwerp aan de Ka
mer voor te leggen. De kamerle
den hoeven niet op een nieuw
geschenk van haar te rekenen.
„Wie garandeert ons dal het he
le circus dan niet opnieuw be
gint?". formuleerde een ambte
naar van WVC de gevoelens op
zijn departement.
Zeven museumdirecteuren
en een hoofdconservator heb
ben in een brief aan Kamer-
voozitter Deetman laten weten
dat het voorstel van minister
d'Ancona onzorgvuldig is be
handeld. Zij vinden dat de
Tweede Kamer het besluit van
gisteren opnieuw in overweging
moet nemen. De Kamer dient
zich volgens hen te onthouden
van oordelen over kunst. Kou
nellis en zijn beeld verdienen
„qua intentie en als concept
van een allerwege gerespec
teerd kunstenaar een zorgvuldi
ger behandeling", schrijven ze.
Behalve over kunst en kof
fiekopjes stemden de Tweede-
Kamerleden gisteren ook over
hun middagse maaltijd. Ze wil
len voortaan 'milieuvriendelijk'
lunchen. Op voorspraak van
Lankhorst (Groen Links) beslo
ten de parlementariërs dat het
afgelopen moet zijn met de
plastic verpakkingen voor bo
terhamworst en plakjes kaas.
Ook zonder al dat verpakkings
materiaal is een „snelle en hy
giënische wijze van uitserveren
mogelijk aldus Lankhorst. Zijn
motie vond vrijwel
steun.
Professor Galjaard over onderzoek naar geestelijke achterstand
Hij kreeg gedichten toege
stuurd. En brieven waarin men
sen zeggen dat hij zo goed Is. En
vooral ook zo duidelijk. Sommi
gen schreven Galjaard dat ze
nem in het nieuws al jaren op
de voet volgen. Maar de profes
sor kreeg niet alleen fanmail.
„Wat een vreselijke uitspraak
deed u daar op televisie", rea
geerde iemand. „U zegt zomaar
dat je een zwangerschap kunt
afbreken. Dat is toch vreselijk?"
Dat de belangstelling steeds
weer naar hem uitgaai wanneer
er nieuws is op het gebied van
de genetica, irriteert hem eigen
lijk mateloos. Best hoor, hij wil
heus wel spreken op symposia
met nameri als 'The Brave New
tyVorld' over het kweken van
perfecte mensen.
Maar eigenlijk had Annemie-
ke Verkerk in het zonnetje moe
ten staan, vindt Galjaard. De
moleculair biologe, die is be
trokken bij het onderzoek naar
de kansen van het erveti van
geestelijke achterstand. Samen
met anderen publiceerde zij
daarover in het gezaghebbende
Amerikaanse wetenschappelijke
tijdschrift Cell.
Galjaard: „Zij hebben ontdekt
dat de afwijking op het X-chro-
mosoom (hetgeen de geestelijke
achterstand veroorzaakt) van
generatie op generatie sfeeds
erger wordt. Er komt een extra
stuk DNA op het X-chromo-
soom. Bij de grootmoeder zie je
bijvoorbeeld een aantasting.
Maar die is nog niet zo groot en
zij is ook niet ernstig achter".
„Haar dochter heeft een gro
tere afwijking en is meer achter.
Als dit van generatie op genera
tie doorgaat kan op een gege
ven moment dat extra stuk DNA
zo groot zijn dat het kind niet
meer levensvatbaar is".
De mate van geestelijke ach
terstand varieert. Bij mannen is
de handicap meestal ernstiger
elan bij vrouwen. Het fragiele X-
syndroom is een geslachtsge
bonden erfelijke ziekte. De af
wijking zit immers op het vrou
welijk X-chromo90om die jon
gens per definitie van hun moe-
Professor Galjaard: „Ouders accepteren geen lichte geestelijke achterstand. Vergeet 't maar. Ouders die ko-
genetisch onderzoek accepteren eigenlijk niets. Ik heb In mijn carrière nog niet meegemaakt dat c
der
„Normaal gesproken
bij
de vrouw meestal gr
zond. Maar dat is hier niet zo",
zegt Galjaard. „Dertig procent
van de vrouwelijke draagsters is
zelf ook mentaal achtergesteld,
maar minder ernstig dan de
zoon".
Kan bij een vruchtwateron-
derzoek of bij
vlokkentest in
tiende week va
zwangerschap ook
een voorspellitig
worden gegeven
over de ernst van de
handicap?
de
„Uw vraag komt ei
genlijk te \Toeg. We
weten pas sinds
twee weken dat er
waarschijnlijk een relatie be
staat tussen de fout in het DNA
en de ernst van de geestelijke
achterstand. Er is nog meer on
derzoek nodig, maar ik schat
dat we over een half jaar zo n
voorspelling kunnen doen".
„In praktijk zijn sociale ont
wikkelingen bepalend voor wat
in een samenleving wordt aan-
'Niet de ziekte
en de zieke
mens door
elkaar halen
ders zo'n kind wilden houden".
vaard. Niet de technologie. De
technologie geeft mensen mo
gelijkheden om bepaalde din
gen te onderzoeken, te weten.
Maar wat mensen uiteindelijk
beslissen om te doen met die
technologie is volstrekt sociaal
bepaald".
„In de jaren vijftig was in Ne
derland de helft van de bevol
king tegen geboortebeperking.
Dat is volstrekt veranderd, le
dereen vindt nu. op een enkele
uitzondering na, dat
geboortebeperking
niet alleen aanvaard
baar is, maar een
must om ongewenste
geboorten van kinde
ren te voorkomen".
„Meisjes hebben
vandaag de dag on
geveer hetzelfde op
leidingsniveau als
jongens. Zij willen
ook wat met die op
leiding doen. En dus zie je een
sociale verandering. Trouwen
en kinderen krijgen is niet meer
prioriteit nummer één. Wel als
ze wat ouder zijn".
Dan is er nog een verandering
opgetreden. Het drie-generatie
gezin bestaat niet meer in Ne
derland. Jonge paren zijn op
zichzelf. Ze hebben in hun om
geving maar heel beperkte mo
gelijkheden tot opvang als ze
eens in de problemen komen.
„Je zit op een flat met z'n
tweeën. Maar of je buren direct
klaar staan als je ziek bent, laat
staan om je langdurig te helpen
als jij een gehandicapt kind
thuis moet opvangen, dat is an
dere koek. Die sociale ontwik
kelingen bij elkaar maken dat
ziekte, ouderdom en gehandi
capte kinderen minder welkom
zijn dan ooit".
Er is bovendien een zekere
verzakelijking gekomen in de
benadering van zwangerschap
en kinderen krijgen, zo consta
teert Galjaard. „Men bepaalt het
tijdstip. Men bepaalt het aantal.
Daar hoort ook bij dat je opti
male kansen wilt creëren voor je
nageslacht. De vrouwen die ko
men voor een prenataal onder
zoek willen de geboorte van een
gehandicapt kind voorkomen".
„U zei: een hele lichte geeste
lijke achterstand, dat accepte
ren ouders. Vergeet 't maar. Dat
is niet zo. Want ouders die ko
men voor dat onderzoek accep
teren eigenlijk niets. Er ziin nu
al wel afwijkingen, waarbij je
bijvoorbeeld een extra X-chro-
mosoon vindt. Wij weten dat
dat gepaard gaat met on vrucht -
foto rees diepen
baarheid. En bij een derde van
die meisjes is er ook geestelijke
achterstand, maar we weten
niet hoe ernstig".
„Ik heb in mijn carrière nog
niet meegemaakt dat ouders
zo'n kind wilden houden. Die
ouders zeggen: dus u garan
deert niet dat het kind zich nor
maal kan ontwikkelen? En ze
wordt onvruchtbaar? Nou, dat
vinden wij een ernstige handi
cap".
„Maar pas op. We
moeten in deze dis-
cussie niet de fout
maken de ziekte en
de zieke mens door
elkaar te halen. Ik
vind een vrucht in
de tiende week iets
heel anders dan een
bestaand persoon".
Sommige mensen,
voornamelijk reli-
gieuzen, maar niet
alleen zij, willen een lijst waarin
staat wat nu ernstig genoeg is
om een zwangerschap af te bre-
•ken. Professor Galjaard vindt
het terecht dat dat idee vorig
jaar door de Gezondheidsraad
is afgewezen
„Ik heb daar altijd fel tegen
geageerd. Er zijn al meer dan
vijfduizend erfelijke ziekten
'Niet techniek
maar sociale
vooruitgang
is bepalend'
ontdekt die zich ook nog eens|
verschillend uiten. Zo'n lijst is
dus niet praktisch. Maar ik vind
het idee ook ethisch niet verant
woord. Want waarom moet jij|
nou een antwoord geven op een
vraag voor iedereen? Waarom
accepteer je nou niet dat een
volwassen democratie inhoudt
dat mensen een verschillende
oplossing mogen kiezen voor
een zelfde probleem?"
Het gaat de voorstanders van
zo'n lijst om de rechten van het
kind...
„We hebben er nou eenmaal in
ons land en in de meeste wes
terse landen voor gekozen dat
de ouders beslissen over hun
kind, ook over hun ongeboren
kind. In de wet is aan abortus
een grens gesteld. Wij voldoen
aan die grens".
„Ik zou er niet aan moeten
denken dat we de beslissingsbe
voegdheid over minderjarigen
en over het voortplanten overla
ten aan anderen dan de ouders
zelf.
De kwaliteit van het leven is
verbeterd, stelt Galjaard. „Op
alle fronten: kleding, huisves
ting, arbeid, gezondheid. In het
verlengde daarvan ligt dat je
een kind niet altijd hoeft te aan
vaarden zoals het komt. Ik vind
het niet erg dat je zegt: ik heb
liever een meisje dat later wèl
kinderen kan krijgen en dat
waarschijnlijk wèl geestelijk
normaal is".
Gaan we toe naar een maat
schappij zonder gehandicapten?
„Nee, want door verkeersonge
lukken komen er ook gehandi
capten. En bij bejaarden, die
steeds ouder worden, treden va
ker handicaps op. Maar ik ge
loof wel dat we naar een maat
schappij gaan waar veel minder
gehandicapte kinderen voorko
men. Dat beschouw ik als een
voorrecht".
Is het gevaar dan niet dat de
omgeving tegen een gehandicapt
kitid een houding aanneemt
vatv jij had er niet hoeven te
zijn?
„Sociale druk is er altijd ge
weest, op allerlei dingen. Er was
vroeger een sociale dnik op
voortplanting. De pastoor
kwam langs als er niet snel kin
deren waren. Dat is verdwenen.
Maar daar komt andere sociale
druk voor in de plaats".
„Door dit soort publieke dis
cussies kun je proberen mensen
daarvan bewust te
maken. Het zou toch
een ramp zijn als we
de geboren gehandi
capten niet zouden
aanvaarden, omdat
we ze ook hadden
kunnen voorkomen.
Als je individuele
vrijheid accepteert
als centraal thema
dan hoort daar bij
dat je mensen niet
mag straffen voor het feit dat ze
geen gebruik wilden maken van
technologieën die er wel waren.
Die vrijheid moet je houden. Op
het moment dat er symptomen
zijn die er op wijzen dat die vrij
heid niet bestaat, hou ik op met
dit werk".
ROTTERDAM GPD
De bescherming tegen roofovervallen begint bij
de caféhouder zelf, meent Horeca Nederland.
Door strikt een aantal vuistregels in acht te ne
men, kan de schade bij zo'n overval beperkt blij
ven. „Dus niet je geld tellen op de bar, nooit laten
zien waar je het opbergt en geen informatie geven
over het bedrag dat je in huis hebt", zegt J. Entius,
dagelijks bestuurslid van Horeca Nederland en
voorzitter van de commissie Criminaliteit van het
Bedrijfschap.
De belangenvereniging van de horeca werkt al
geruime tijd aan het terugdringen van het grote
aantal café-overvallen in de afgelopen tijd. In sa
menwerking met de Amsterdamse politie de
hoofdstad loopt met 38 percent van het totaal
aantal café-overvallen voorop werd een 'plan
van aanpak' opgesteld dat deze vorm van crimi
naliteit aan banden moet leggen.
Met succes, meent Entius, omdat het aantal
overvallen op horecazaken in de hoofdstad snel
terugloopt. De kans is volgens hem zelfs groot dat
het ministerie van justitie en het Bedrijfschap het
initiatief met een subsidie belonen. Na Amster
dam is Rotterdam de volgende stad die met het
plan aan de slag gaat.
Deze week is tevens een landelijk politie-team
in Amersfoort begonnen met een grootscheeps
onderzoek naar overvallen op horeca-zaken. De
rechercheurs zoeken naar overeenkomsten tus
sen de diverse overvallen en proberen de dader
groep in kaart te brengen.
Een goede zaak, vindt Entius. „Onder de café
houders bestaat een zekere mate van angst. In
Amsterdam hadden we onlangs nog een overval
met dodelijke afloop. Da's natuurlijk afschuwelijk.
Het zal maar in je ouurt gebeuren". De politie in
Amsterdam stelde overigens al eerder vast dat het
grootste deel van de criminelen niet ouder is dan
twintig jaar. „Er zat er in Amsterdam zelfs eentje
van veertien jaar bij", weet Florijn.
KOKANJE
Snobs
Het zijn voor mij weer barre tij
den. Voor mij als krantelezer,
bedoel ik. In de Randstad is het
Holland Festival weer losgebro
ken en daar moet op de kunst
pagina van de krant natuurlijk
verslag van worden gedaan.
De Nederlandse Opera beet het
spits af met de opera Idomeneo
van Mozart. Volgens het verslag
in de krant werd deze voorstel
ling terecht met „stormen van
boegeroep" ontvangen. Ook de
criticus had zich flink geërgerd
aan de enscenering: „Op de
kostumering en de bordkarton
nen dolfijnen op stokken was in
ieder geval flink bezuinigd", laat
hij ons weten, „maar niet op de
drie-dimensionaal vormgege
ven dieptebommen".
De drie-dimensionaal vormge
geven dieptebommen? Uit het
verslag begrijp ik dat het ver
haal zich kort na de Trojaanse
oorlog afspeelt, in de tijd dus
van zwaarden en speren. Mis
schien wilde de regisseur met
die dieptebommen een ver
vreemdend effect bereiken? In
plaats van door het paard van
Troje wilde hij de belegerde
stad dit keer eens op een andere
manier naar de barrebiesjes
helpen. Tegen die bommen
hadden de Trojanen natuurlijk
geen verweer, want de regie had
hen geen Patriots ter beschik
king willen stellen.
Een paar dagen later viel er in
Amsterdam een moderne bal
letuitvoering te bewonderen. De
recensente, zo blijkt uit haar
kritiek, is onder de indruk ge
raakt van het gebodene: „De
wezens die de choreograaf in
zijn stukken laat verschijnen,
roepen associaties op met
vriendelijke, psychisch gestoor
de patiënten, die vreemde bui
gingen, rare grote stappen en
typische armgebaren maken".
Zij prijst de technische beheer
sing van twee dansers die „een
act met twee aardbeienkistjes
en een draad" opvoerden. Deze
bijzondere act werd met een
„hartstochtelijke mondzoen"
afgesloten.
Ik vraag me nu niet alleen af
hoe een normaal mens, die
zonder dwangverpleging vol
wassen is geworden, ook maar
enig plezier kan beleven aan
een dergelijk schouwspel, maar
vooral ook hoe je vanuit de zaal
kunt zien dat er in die kistjes
aardbeien hebben gezeten.
Soms bekruipt mij de vrees dat
de kunstkritiek in dit land In
handen is van louter snobs.
Ik heb dan ook alle begrip voor
de hartekreet van een lezer van
de Volkskrant, die in een inge
zonden brief liet weten dat hij
de „pretentie dat alleen ontoe
gankelijke literatuur, hoogstmo-
deme opera's en ondoorgron
delijke toneelprodukties de
moeite waard zijn", onverdra-
gelijk vindt.
De poëziekritiek in de krant is
ook zo'n kraam waar vaak heel
merkwaardige knollen worden
verkocht. Je leest dan frasen als:
„Terwijl het merendeel der mo
derne lyriek het 'ik' als uiterst
problematisch ervaart en het
zoveel mogelijk uitspaart, of
voorzichtig opspoort in dingen
of de herinnering daaraan, of in
het materiaal van de taal, en
terwijl uit het autonome gedicht
dat 'ik' als een onhoudbare
vooronderstelling wordt wegge
schreven. poneert Boskma's
poëzie de realiteit van dat 'ik'
op onbekommerde wijze".
De gedichten van deze criticus,
die zo genuanceerd over het 'ik'
weet te schrijven, wekten op
hun beurt weer de wrevel van
een andere criticus-dichter. Die
schreef onder meer: „Zoude
minder vaak door een beslagen
spiegel naar de wereld staren en
zijn blik meer richten op de
rimpelingen in de eigen zielevij
ver. hij schreef een beter vers".
Volgens mij kun je niet door
een spiegel heen staren, of die
nu beslagen is of niet. Wat mij
in dit soort beschouwingen al
tijd opvalt, is de zwaarwichtige
domineestoon en het vertoon
van een geheim soort kennis en
inzichten, waarvan je niet be
grijpt waar die op berusten.
Meestal heb ik al lezende het
gevoel dat het werk van de ene
duisterling in handen is geval
len van een andere duisterling.
Het lezen van gedichten,
schreef Menno ter Braak al, is
meer verwant aan het zien van
schilderijen dan aan het lezen
van boeken. Men kijkt naar een
schilderij, en men wordt er door
getroffen of niet. Zo is het ook
met een gedicht: het raakt een
snaar of het laat ons koud. Het
is daama van weinig belang of
een exegeet ons laat zien hoe
vernuftig het vers is geconstru
eerd.
Als er in de modeme poëzie in
de verste verte geen gouden re
gels te bekennen zijn zoals.
„Denkend aan de dood kan ik
niet slapen, En niet slapend
denk ik aan de dood (Bloem r
„Ik heb al sinds verleden week
geen zinIn de omhelzing van
mijn negerin" (Slauerhoff) en
het gewaagde „Lievier tierks
dien piep!" (Lehmann). dan zal
zij nooit aan de duisternis ont
stijgen
De PvdA'er Tjeenk Willink is gisteren door de nieuwe Eerste Kamer tot voozitter van de Senaat gekozen. Hij
wist 64 van de 75 stemmen achter zich te krijgen. Op de foto neemt Willink (links) de felicitaties in ontvangst
van zijn voorganger Piet Steenkamp. foto nieuw anefo rub r croes
