Feiten
India apathisch naar stembus
Spanje begonnen aan
spraakmakend proces
Doel heiligt middelen
bij minister Malan
Gênant
Woensdag 12 jyni 1991
Redactie 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART
Vertalingen MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTS VERDRIET Vormgeving; CLARA KEMPER
j HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARCQT KLOMPMAKER
EN MENINGEN
DE DOOD van Rajiv Gandhi maakte
korte metten met de bijna zekere
overwinning van India's grootste par-
'tij: de Congrespartij Inmiddels is de
verwachting dat geen enkele partij
een overtuigende meerderheid zal
behalen
VANDAAG EN ZATERDAG vindert
de laatste ronden van de verkiezin
gen plaats Op 20 mei is al 40 pro
cent van de stemmen uitgebracht in
de noordelijke staten De rest van In-
dia's 520 miljoen kiezers, komt uit het
westen en zuiden
TOM JANSSEN
Na dood Gandhi worden astrologen niet meer geloofd
India pakt vandaag de
draad van de verkiezingen
weer op. Maar wie er ook
wordt gevraagd naar'de
mogelijke resultaten van
de Indiase verkiezingen, de
astrologen zitten er deze
keer niet bij. De machtige
sterrenkijkers, zonder wier
goedkeuring hier door
gaans weinig tot stand
komt, zijn voorlopig uit de
gratie. Zonder uitzonde
ring voorspelden ze meer
dan drie weken geleden
dat Rajiv Gandhi's sterke
Jupiter zou zorgen voor
zijn terugkeer als premier
van India. Over de aanslag
op zijn leven werd in de
veel gelezen kolommen
met geen woord gerept.
NEW DELHI MIEKE KOCXSTRA
CORRESPONDENT
Jupiter liet Gandhi lelijk in de
steek toen op 21 mei een jonge
vrouw met een plastic born de
ex-premier, 15 omstanders en
haarzelf vermoordde. De plotse
linge en gewelddadige dood van
Gandhi wierp India een week
lang in de rouw en onderbrak
een verkiezingsstrijd, die geken
merkt werd door uitersten: lus
teloosheid en geweld.
De dood van India's meest pro
minente politieke figuur maakte
tevens korte metten met de bij
na zekere overwinning van In-
dia's grootste partij: de Con
grespartij. Inmiddels is de ver
wachting dat geen enkele partij
een overtuigende meerderheid
zal behalen.
Vandaag en zaterdag vinden de
laatste en beslissende ronden
van de algemene verkiezingen
plaats. Veertig procent van de
stemmen zijn al op 20 mei uit
gebracht in de noordelijke sta
ten. De stemmen van de over
gebleven 60 procent van India's
520 miljoen kiezers, komen uit
het westen en het zuiden. Maar
na 18 maanden politieke chaos
en de dood van een alom geres
pecteerd leider, zegeviert de
apathie.
Vermoeiend
l-en bloedige opstand in de
staat Kashmir, een anarchisti
sche strijd in Punjab en een op
nieuw oplaaiend dispuut over
geloof en eeuwenoude sociale
systemen maken van een India
een dodelijk vermoeiend poli
tiek toneel. „Welke partij er ook
Voorzitter Narasimha Rao van de Congrespartij.
aan de macht komt. ze krijgt
onherroepelijk te maken met
een land dat steeds moeilijker te
regeren is", schrijft het toon
aangevende politieke weekblad
India Today.
Vanuit de politiek is er op Indi
a's toenemende problemen
nauwelijks een antwoord gebo
den. De grote verscheidenheid
aan ras, kleur, cultuur, taal. kas
te en geloof maakt het in de
grootste democratie ter wereld
bijna onmogelijk om iederé be
volkingsgroep aan te spreken.
Tradltiorlêel was de Congres-
partij de parrtj van het midden,
die zowel de moslims als de la
gere en de hogere kasten van de
hindoes aan zich wist te binden.
De andere partijen rijden de
campagnetrein ten gunste van
een vastomlijnde groep en
meestal "Over de rug van een an
dere groep.
De Congrespartij heeft te ma
ken met een sterke oppositie.
De grootste tegenstanders zijn
de Hindoe-fundamentalistische
Bharatiya lanata F'artij (BlP)en
de linkse lanata Dal Partij. De
laatste is de partij van oud-pre
mier V.P. Singh, die de Congres-
partij in de verkiezingen van
1989 versloeg. Singh raakte in
moeilijkheden door zijn plan de
laagste kasten in de Indiase sa
menleving meer privileges te
gunnen. Tijdens zijn campagne
heeft Singh indrukwekkende
menigten weten te mobiliseren.
Zijn belofte tot serieuze hervor
mingen heeft vooral een grote
foto afp douglas e curran
aantrekkingskracht op de arm-
sten, de moslims en andere
minderheden.
Fanatieke hindoes betuigen hun steun aan de rechtse BJP, die fel van
leer trekt tegen de moslims in India. foto a
Zo niet de BJP. die de minder
heden belooft te beschermen
door ze eerst hun privileges af te
pakken. Partijleider I..K. Advani,
verdacht van uiterst rechtse
fundamentalistische sympathie
ën, weet dat hij in het geval een
marginale overwinning niet op
bondgenoten kan rekenen.
Maar Advani gaf in een recent
interview ook toe liever in de
oppositie te zitten dan een min
derheidsregering te vormen.
Het gevaar van een door de BJP
geleide oppositie is volgens po
litieke analisten echter, dat de
nationalistische partij alle gele
genheid heeft om zijn politieke
basis te versterken.
Wanhopig
De Congrespartij had met Rajiv
Gandhi aan de top een realisti
sche hoop op een duidelijke
meerderheid. Na zijn dood is
die overwinning niet zo zeker.
Gevechten tussen kaderleden
over de opvolgingen van Gand
hi en de wanhopige poging om
de Nehru-Gandhi-dynastie
voort te zetten door de post van
partijvoorzitter te offreren aan
Sonia Gandhi, deden het imago
van India's grootste en oudste
politieke partij weinig goed.
Bovendien is de veronderstel
ling dat 'Congres' kans zou ma
ken op een overwinning altijd
gebaseerd geweest op het ver
geelde beeld dat de partij de tra
ditionele leider was van India.
Met de dood van Rajiv wordt de
aandacht gevestigd op de crisis
in India's politieke centrum. Nu
de partijen links en rechts van
het midden een duidelijke eigen
koers aangeven, valt er een va
cuüm in de partij die de Indiase
natie sinds de onafhankelijk
heid bijeen heeft gehouden.
India met de Congrespartij zon
der Gandhi aan het hoofd, is
misschien de eerste stap terug
naar Nehru's oude slagzin: 'het
volk is India'. Maar vooralsnog
hoopt 'Congres' op de steun van
Gandhi's aanhangers. De factor
medelijden wordt ten volle be
nut. Rajiv's weduwe Sonia, haar
gezicht verstopt achter de grote
zonnebril die ze sinds zijn over
lijden draagt, siert de Congres-
posters in sommige noordelijke
staten.
Sympathie van de dwalende
kiezers wordt ook aangemoe
digd door het openbaar maken
van Sonia's brief aan voorzitter
Narasimha Rao van de Congres
partij. „Laat Rajiv niet voor niets
gestorven zijn", schrijft ze met
treffend gevoel voor dramatiek.
„Zorg ervoor dat zijn droom
wordt uitgedragen."
COMMENTAAR
„Tais-toi et solt belle!" (zwijgen
wees maar gewoon mooi), zei
Karei Appel ooit tegen Sonja Ba
rend. De tv-presentatrice had
getracht de Cobra-kunstenaar
de les te lezen over een catalo
gus. Barend had een stukje tekst
uit die catalogus voorgelezen,
gemummeld dat ze het niet
snapte en had vervolgens de
kunstenaar nog eenmaal de
kans Beschonken om het haar
uit te leggen.
Appel had nog even geprobeerd
om Sonja uit te leggen dat hij
niet verantwoordelijk was voor
teksten in een catalogus, maar
dat was voor dovevrouwsoren
bestemd geweest, zodat hij uit
eindelijk voor grof verbaal ge
weld koos.
Als je als kunstenaar met een
internationale reputatie door de
minister van cultuur van een re
latief klein land gevraagd wordt
een schetsontwerp in te dienen
voor een monument, dat bo
vendien dient ter verfraaiing
van de nieuwbouw van de
volksvertegenwoordiging, dan
schuif Je even al je andere werk
opzij.
Kounellis. vorig jaar nog geëerd
met een dubbelexpositie in het
Haags Gemeentemuseum en
het Stedelijk In Amsterdam,
maakte een moeilijk te duiden
beeld. Daarbij maakte hij ge
brulk van eenvoudige materia
len als steenkool - een vorm van
uitdrukken die door critici van
internationale faam 'nevelig'
wordt genoemd. In éen adem
zeggen ze daar dan wel bij dat
Kounellis op een zeer interes
sante manier verwijst naar de
culturele geschiedenis van Eu
ropa.
In de Tweede Kamer is over het
monument van Kounellis vooral
gediscussieerd aan de hand van
de uitleg die minister d'Ancona
daar op eigen Bezag aan ver
leende: „De sokkel draagt geen
symbool van door de Hemel
verleende macht, maar een
hoop uit de aarde opgedolven
versteende energie. Democratie
is mensenwerk.' Alleen die
laatste zin zou worden bewaar
heid in het debat waarbij de ka
mer vergat dat het de politiek
past terzake deskundig en zake
lijk te oordelen.
Vooral kamerlid Mateman
(CDA) had geen boodschap aan
een bescheiden opstelling. 'De
Kolenkit', zoals Kounellis'
schetsontwerp zou gaan heten,
noemde hij „gewoon niet
mooi". Dat recht heeft hij. maar
het past hem niet vervolgens
een beeld onmogelijk te helpen
maken.
Anders dan Appel zal Kounellis
niet de geringste behoefte heb
hen om dergelijke opmerkingen
verhaal te lijf te gaan. Maar een
kamer die zich nog onlangs
naar aanleiding van de Frank
furter Buchmesse druk maakte
over de beeldvorming van Ne
derland in het buitenland, roept
plaatsvervangende gêne op.
Zo'n staaltje democratie ver
dient geen beeld als cadeau.
MADRID RUUD DE V
CORRESPONDENT
Moorden, veel moorden zelfs,
duistere fondsen en wapens van
onbekende oorsprong, prostitu
ees en ex-geliefden, huurlingen
en de onderwereld van Marseil
le. Dat zijn enkele van de ingre
diënten die de komende twee
maanden aan bod moeten ko
men in een rechtszaak in Ma
drid. die door sommigen al de
belangrijkste van deze eeuw is
genoemd. Dat is zeker overdre
ven. maar er kan geen twijfel
over bestaan dat het proces,
waarbij ondercommissaris van
politie lose Amedo en politie-
inspecteur Michel Dotninguez
terecht staan, het meest spraak
makende is sinds de beéindi
ging van de Franco-dictatuur in
1975.
De politieagenten Amedo en
Dominguez uit de Baskische
stad Bilbao staan in de Audien-
cia Nacional sinds gisteren te
recht. omdat ze betrokken zou
den zijn geweest bij het opzet
ten van een rechtse terreur
groep. de Gruppos Anti-term-
ristas de Uberacion, betere be
kend gis de GAL Deze organisa
tie was tussen 1983 en 1987 met
name in /.uld-Frankrijk actief
tegen echte en vermeende le
den van de gewelddadige Baski
sche afscheidingsbeweging
ETA. De 33 aanslagen die aan
de GAL worden toegeschreven,
kostten aan 26 personen het le-
Het proces tegen Amedo en Do
minguez trekt ook huiten Span
je veel aandacht, omdat het
voortbestaan van de regering
van premier Felipe Gonzalez er
van af hangt. Want uit het be
wijsmateriaal van de openbare
aanklager, dat gebaseerd is op
een dossier an 22.000 pagina's,
zou blijken dat de twee politie
agenten niet op eigen houtje
opereerden, maar met medewe
ten van hun superieuren aan
slagen hebben laten uitvoeren
op ETA-symphatisanten.
In de Spaanse pers wordt ge
suggereerd. dat Amedo en Do
minguez mogelijk met toestem
ming van de top van het minis
terie van binnenlandse zaken
hun anti-ETA-terreur hebben
kunnen uitoefenen en dat de
toenmalige minister van bin
nenlandse zaken, lose Barrio-
nuevo. ervan op de hoogte
moet zijn geweest.
Bij minstens zes van de 33 GAL-
aanslagen zouden, aldus de
aanklacht. Amedo en Domin
guez zelf betrokken zijn ge
weest. In ieder geval wordt hen
concrete moord ten laste ge
legd. De overige aanslagen wer
den uitgevoerd door huurlingen
uit Portugal en Frankrijk. De
agenten onderhielden ook con-
Ex-chauffeur brengt Zuidafrikaanse minister in opspraak
JOHANNESBURG JOHN CARLIN
Kort nadat Magnus Malan in
1980 tot minister van defensie
van Zuid-Afrika was benoemd,
gaf hij een intentieverklaring uit
waarin hij verwees naar Winst
on Churchill. „U vraagt wat ons
doel is? Daarop kan ik in een
woord antwoorden - overwin
ning. Overwinning tegen iedere
prijs. Overwinning ondanks alle
terreur. Overwinning hoe lang
en zwaar die weg ook mag zijn.
Want zonder overwinning kun-'
nen we niet overleven."
Acht jaar later kwam hij er ip
een kranteninterview op terug.
.Als we een keer verliezen, is
het gedaan. Dan zal er iets
nieuws zijn waar we geen deel
van uitmaken. Dat niet volgens
ons waardestelsel is of onze
tacten met de onderwereld van
Marseille en rechtse groeperin
gen in de Spaanse samenleving
en. aldus de media, met de Por
tugese. Franse. Amerikaanse en
eigen veiligheidsdiensten.
Amedo en Dominguez, die al
drie jaar in voorarrest zitten,
wordt ook ten laste gelegd dat
zij lid zijn geweest van een ille
gale terreurgroep, dat zij staats
fondsen hebben misbruikt en
dat zij met vervalste papieren
rondreisden. Maar zelf hebben
de twee agenten steeds ver
klaard niets met de GAL te ma
ken te hebben gehad en dat het
bewijsmateriaal op valse getui
genissen berust
Deze getuigenissen, die zijn ver
zameld door de belangrijkste
onderzoeksrechter in Spanje.
Baltasar iaraon. zijn voor mil
overgrote deel gebaseerd op ar
tikelen in de pers. op verklarin
gen van in Portugal en Frankrijk
veroordeelde huurlingen en op
verhoren van de ex-geliefden
van de twee agenten.
Bij het proces in Madrid worden
uitermate strenge veiligheids
maatregelen in acht genomen.
Er wordt rekening gehouden
met een aanslag van de LI A.
maar ook wordt niet uitgesloten
dat er pogingen worden onder
nomen om te voorkomen dat
Amedo en Dominguez door
slaan en onthullen wie hun op
drachtgevers waren.
De hele carrière van generaal
Malan is doorspekt met verkla
ringen van het type 'het doel
heiligt de middelen'. Het doel is,
zoals hij het ziet, de voortzet
ting van het waardestelsel en de
machtsstnictuur zoals die door
de apartheid zijn geschapen
kortom, de 'overleving' van de
blanke macht.
De leugens, samenzweringen
en vieze spelletjes onder zijn
verantwoordelijkheid zijn le
gendarisch. Toch weerstond
president F.W. de Klerk alle
druk om hem te ontslaan. Het is
deze achtergrond die de sensa
tionele beschuldigingen van Ni
co Basson, die de chauffeur was
van de generaal toen hij in 1975
zijn dienstplicht vervulde, ge
loofwaardig maken. Basson ont
hulde gisteren in deze krant dat
het Zuidafrikaanse leger (SADF)
een zeer uitgewerkte strategie
heeft ontwikkeld die zou waar
borgen dat de huidige politieke
en economische machtsstructu
ren na democratische verkiezin
gen en na de afschaffing van de
a partheids wetten in wezen het
zelfde zouden blijven.
Basson. een voormalige majoor
in het leger die ook op hoog ni
veau als geheim agent actief
was, zei dat het leger opzettelijk
het geweld in de zwarte woon
steden aanwakkerde die de af
gelopen tien maanden zo'n
1500 levens heeft gekost. Vol
gens hem voorzag het leger de
Zulu-beweging Inkatha van wa
pens.
Basson kreeg in 1989 volgens ei
gen zeggen 64.000 rand (47.000
gulden) per maand van het le
ger voor zijn rol in een complot
Qm in Namibië tijdens een
overgangsfase naar onafhanke
lijkheid de anti-Zuidafrikaanse
Swapo-beweging af te houden
van en overwinning. Swapo
won, maar deed het veel slech
ter dan was verwacht. Deze le-
geractie was volgens Basson in
wezen een generale repetitie
voor de veel serieuzere taak die
hen in Zuid-Afrika te wachten
stond.
Zowel het leger als Inkatha heb
ben Bassons beschuldigingen
ontkend. Het kan een tijdje du
ren voor het bewijs is gevonden
waarmee de beschuldigingen
worden gestaafd dan wel weer-
legd. Maar wat het verhaal van
Basson overtuigend maakt, is de
rijkdom aan details, zowel de
lange lijst namen en organisa
ties waar hij mee is gekomen,
als zijn gedetailleerde kennis
van hoe de militaire inlichtin
gendienst werkt.
Als gevolg van de informatie
van een veel minder geloof
waardige getuige, voormalig ka
pitein Dirk Coetzee van de
Zuidafrikaanse politie, moest
De Klerk vorig jaar de c
sie-Harms instellen die het
staatsgeweld moest onderzoè'
ken. De bevindingen van de
commissie waren bij lange na
niet uitputtend, maar Harms
deed wel een vernietigende
aanval op de activiteiten van
het Civil Co-operation Bureau
(CCB), een duistere en geweld
dadige anti-oproereenheid van
het leger.
Volgens de rechter is het CCB
betrokken geweest bij de moord
op ten minste twee mensen, bij
de beraming van moord op drie
anderen en bij bomaanslagen
en sabotage acties. Er is bewijs
dat generaal Malan regelmatig
heen gelogen over de activitei
ten van het CCB.
Als er in Zuid-Afrika een neiging
bestaat Malan en het leger
schuldig te vinden tot hun on
schuld is bewezen, komt dat
doordat zij een spoor van on
waarheden achter zich hebben
gelaten. In 1983 ontkende hij
dat het leger de opstandelingen
van Renamo in Mozambique en
van de Unita in Angola steunde.
Een jaar later bleek dat hij het
publiek op beide punten had
misleid. Niet weinig waame
mers hebben opgemerkt dat het
geweld in de zwarte woonste
den van de afgelopen maanden
wel erg het stempel draagt van
de activiteiten van Renamo en
Unita.
STANDPLAATS RIO DE JANEIRO
Als je op zo'n exotische pracht-
plek woont als ik. krijg je regel
matig aanloop uit het vader
land. Een van de leuke dingen
van dat bezoek is de ongespeel
de verbazing van de gasten.
Verwondering over dagelijkse
Braziliaanse eigenaardigheden
die mij na anderhalf jaar niet
meer opvallen.
Of ik weet waarom alle passa
giers bij de douane op een knop
moesten drukken? la, dat weet
ik. We vertrouwen het toeval
meer dan het eigen personeel.
Wie een groen licht krijgt, mag
ongezien doorlopen. Als het ro
de licht gaat branden, moeten
de douanier koffers controleren.
Of ik postzegels heb voor de an
sichtkaarten? Nee, ik heb geen
postzegels want daar doen ze
hier niet aan. Er is een stempel-
machine in het postkantoor. De
porto verandert zo vaak dat er
geen plakken aan is.
Hoeveel hotels in Bahia onge
veer kosten? Tja... nu zijn de
prijzen bevroren, maar tegen de
tijd dat jullie in Bahia aanko
men. kan het heel goed vijftig
procent duurder zijn. Waarom?
Nou. omdat de regering de
prijsmaatregel weer heeft inge
trokken of omdat de hoteliers
denken dat de regering de
maatregel gaat intrekken en de
politie aat ook denkt en daarom
is opgehouden met controleren.
Waar het geld het best kan wor
den gewisseld? Op de zwarte
marlet. Nee. niet bij zo'n man
die tussen zijn tanden „cambio,
cambio. dolares" slist en je op
straat achterna loopt. Zwart
wisselen doe je bij een door de
centrale bank erkend wisselkan
toor. Hoe dat kan? Dat is nou
'legaal' op zijn Braziliaans. Ei
genlijk is het verboden, maar
toch mag het.
Waarom de meeste auto's hard
nekkig in de linkerbaan blijven
rijden? Omdat er in de rechter
baan gaten zitten waarin je
banden lek slaan.
Waarom ik door het rode licht
rijd? Omdat iedereen door het
rode licht rijdt en het daarom
veiliger is om door te rijden dan
als enige stil te staan. Waarom
iedereen het stoplicht negeert?
A. omdat geduld een onbekend
goed is in net Braziliaanse ver
keer en B. omdat de meeste au
tomobilisten bang zijn voor een
overvaller die een revolver door
het open raam steekt.
Hoe het kan dat sommige poli
tieauto's 's avonds zonder licht
rijden? Omdat hier een auto pas
wordt gerepareerd als hij niet
meer rijdt. En het goede voor
beeld geven, is typisch iets uit
moralistisch Nederland. Hier is
het meer van: 'Ik doe wat ik wil
want weet u wel tegen wie u het
heeft?'
Waarom het bikinibovenstuk
mee moest terwijl'ze hier alle
maal in hun blote kont lopen?
(Da s een moeilijke). De dubbe
le moraal, zou ik zeggen. Hoe
meer bloot hoe liever, maar de
cruciale delen net niet. Dan is
de spanningervan af. Een Bra
ziliaanse man wil graag nog wat
te veroveren hebben.
En nu U! Weet u waarom het
leuk is om af en toe naar Neder
land te gaan? Ie kunt er 's
nachts in je eentje door de stad
fietsen. Ie kunt met 120 km over
de snelweg racen zonder bang
te zijn voor de gaten. )e kunt
een leuke jas zien. hem twee
weken later konen en dan kost
hij nog steeds hetzelfde. Ie kunt
zelfs als je dat wilt met blote
borsten in de zon. Wat een land.
dat Nederland.
CORRESPONDENT
