Binnenland
Racisme, onbegrip
en buitenlanders
Van den Broek moet nog afkicken
Flitstrein beconcurreert vliegtuig
INTERNATIONALE
AUTORACES
Zaterdag 8 juni 1991
RÉdad*: 023-150225 JANINE BOS MA ALTAN ERDOGAN RONALD FRJSART J*f PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER MAR GOT KLOMPMAKER Vanngtvfc^ AN DRIES DETMAR
5
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
Tienduizenden lezers nemen deel aan enquête kranten
DEN HAAG PETER VEENENDAAL
De postkamer van de Gemeen
schappelijke Pers Dienst in Den
Haag puilt uit. Sinds begin deze
week zijn tienduizenden inge
vulde exemplaren van de lande
lijke kranten-enquête 'De Staat
van het Land' bij het GPD-kan-
toor bezorgd. Om hoeveel for
mulieren het precies gaat, stond
eind deze week nog niet vast.
Toch spreekt prof.dr. René
Diekstra van de Rijksuniversiteit
Leiden een van de weten
schappelijke begeleiders van
het onderzoek al van „een
prachtig resultaat".
De formulieren worden begin
volgende week verstuurd naar
een Engels bedrijf. Dat gaat de
miljoenen antwoorden op de
107 enquête-vragen verwerken.
De geordende gegevens komen
vervolgens op computertape te
rug naar Nederland, waar Diek
stra en prof. dr. Bernard van
Praag van de Erasmus Universi
teit in Rotterdam de verbanden
zullen leggen en conclusies zul
len trekken. De hoogleraren ho
pen het onderzoek in septem
ber te kunnen afronden, waarna
de resultaten uitgebreid zullen
worden gepubliceerd in de
deelnemende dagbladen, waar
onder deze krant.
Honderden deelnemers aan
de enquête hebben gebruik ge
maakt van de mogelijkheid de
antwoorden via een anonieme
brief toe te lichten. Sommigen
vonden de vragen niet altijd
even duidelijk. Anderen wilden
een gedetailleerder antwoord
geven dan op het formulier mo
gelijk was. Weer anderen stel
den aanvullende vragen voor of
wezen op vermeende gebreken
in het onderzoek. Eén lezer le
verde zelfs een complete alter
natieve enquête in met vele
tientallen vragen. Veel brief
schrijvers vonden het onder
zoek leuk of nuttig, anderen de
den mee hoewel ze de enquête
eigenlijk maar onzin vonden.
Pamfletten
Er was een vrij grote groep
die dankbaar de gelegenheid te
baat nam om allerlei persoonlij
ke problemen van zich af te
schrijven, anoniem of onderte
kend. Dat leverde soms aangrij
pende persoonlijke verslagen
op van eenzame, onbegrepen,
zieke of onheus bejegende
landgenoten. Maar ook felle
aanklachten tegen 'de politiek'
en enkele ronduit racistische
pamfletten.
Hoewel de brieven geen re
presentatieve steekproef vor
men, was het opvallend hoe
vaak de schrijvers uitvoerig in
gingen op de onderwerpen 'bui
tenlanders' en 'criminaliteit'. De
meesten hadden liever gezien
dat er meer gerichte vragen
over deze onderwerpen in de
enquête opgenomen waren.
Kennelijk hebben veel mensen
het gevoel dat ze hun mening
daarover nergens kwijt kunnen.
Veel briefschrijvers wilden de
samenstellers van de enquête er
op wijzen dat het onderzoek,
hoe breed ook, nooit represen
tatief kan zijn, omdat grote
groepen landgenoten er niet
aan deelnemen. Buitenlanders
bijvoorbeeld, die moeite heb
ben met de taal. En mensen die
geen krant lezen. Sommigen
vinden het onderzoek ,,te moei
lijk, zodat de gemiddelde Ne
derlander snel zal afhaken". An
deren menen dat „de mensen
die het allemaal toch niets kan
schelen" ten onrechte niet in de
uitkomst verwerkt zullen wor
den.
Steekproef
Volgens Diekstra hoeven de
deelnemers zich geen zorgen te
maken dat de uitkomsten van
het onderzoek niet representa
tief zijn. „Bij een onderzoek van
deze omvang valt uit de gege
vens altijd een goede steekproef
te halen. Als er bijvoorbeeld
maar een paar honderd mensen
van buitenlandse afkomst heb
ben meegedaan, en we weten
op basis van de samenstelling
van de bevolking dat dat er een
paar duizend hadden moeten
zijn, dan wordt de inbreng van
die buitenlanders anders ge
waardeerd. Met zo'n grote res
pons valt er altijd een juist
plaatje te maken, ook als de ver
houdingen qua leeftijd, inko
men of opleiding niet zouden
kloppen met de landelijke cij
fers".
Zelfs met mensen die geen
kranten lezen wordt in de uit
komst van het onderzoek reke
ning gehouden. Diekstra: „Van
die groep is al vrij veel bekend.
Als nu blijkt dat zij op de beken
de punten niet of nauwelijks af
wijken van de deelnemers aan
het onderzoek, mag je aanne
men dat dat op andere punten
ook zo is. Dan gelden de resul
taten van het onderzoek ook
voor die groep".
Ook een zeer uitgebreide en
quête is niet volledig, zo bleek
uit de reacties. In de vragen
over de inkomsten en uitgaven
van de deelnemers was de post
woonlasten (huren/hypothe
ken) niet opgenomen. Tiental
len mensen schreven daarover
een kritische noot. Deze uitga
venpost is volgens prof. Van
Praag echter bewust weggela
ten, omdat de bedragen erg
moeilijk met elkaar te vergelij
ken zijn. Daarvoor bestaan er te
veel verschillende individuele
en collectieve aftrek- en subsi
dieregelingen.
Godsdienst
Opvallend veel mensen von
den de vragen over godsdienst
moeilijk te beantwoorden. Som
migen misten de humanistische
levensovertuiging als keuzemo
gelijkheid. Velen vonden het
onmogelijk een juiste verdeling
te maken van levensovertuigin
gen in hun vrienden- en kennis
senkring. „Dit is een absolute
gok. Wie kan hier tegenwoordig
nog een betrouwbaar antwoord
op geven? Ik vraag er nooit
naar", schreef een lezer. „Het
thema godsdienst komt in mijn
omgeving nooit aan de orde",
aldus een ander.
Vrij veel huisvrouwen en
mensen met vrijwilligerswerk
wonden zich er over op dat hun
werkzaamheden in de enquête
niet serieus genoeg genomen
werden. „Ik werk plusminus 16
uur per dag, onbetaald, in mijn
huishouden, de kerk en vrijwilli
gerswerk. Volgens deze enquête
ben ik werkloos. Waar ben ik
dan zo moe van?", vroeg ene Jo
ke zich af.
Weer anderen misten de mo
gelijkheid een LAT-relatie in te
vullen, of meenden dat er on
voldoende rekening werd ge
houden met homoseksuele sa
menlevingsvormen. Ook vragen
over rolpatronen en taakverde
ling tussen partners werden
door verscheidene lezeres node
gemist. Enkele afroepkrachten
wezen er op dat hun inkomen
zeer variabel is en dat daar geen
rekening mee gehouden is.
Ondanks die kritiek hebben
tienduizenden lezers de moeite
genomen de 107 \Tagen zo
nauwkeurig mogelijk in te sul
len. „Ik ben er twee uur mee be
zig geweest met naast mij een
kladblok en een rekenmachine.
Ik. hoop dat tÊÊÊÊ dfe BMMlM
waard was en dat ze er wijzer
van worden. Verder ben ik toch
wat meer dingen over mezelf tc
weten gekomen" aldus een le
zer. Een ander vond het ..zeer
nuttig dat je nadenkt over je ei
gen leefsituatie en wat voor pro
blemen andere mensen kunnen
hebben".
Plezier
Een enkeling noemde de en
quête zinloos maar nam toch de
moeite een uitvoerige brief aan
de krant te schrijven: „De staat
van het land is. dat simpele bur
gers zoals ik zo woedend wor
den. dat ze te veel van hun kost
bare tijd investeren in het
schrijven van dit soort ongenu
anceerde klaagschriften, die
waarschijnlijk niemand zal le
zen en zeker niemand serieus
zal nemen".
Veel lezers schreven dat ze
aan het invullen van de vragen
plezier beleefd hebben „Uw
enquête vond ik kostelijk, ik heb
er vaak bij zitten lachen aldus
een vrouw Anderen konden er
kennelijk geen genoeg van krij
gen: „Deze enquête is leuk op
gesteld. maar ik denk dat hij
uitgebreider gekund/gemoeten
had". Eén lezer vulde alles keu
rig in maar stuurde de formulie
ren slechts onder protest terug:
„De volgende enquête graag
niet afdrukken op de achterkant
van een interen int irnkt
zoals nu met Annie M.G.
Schmidt"
zondag 9 juni
internationaal deelnemersveld; zeven starts
12.00 uur Warming-up Porsche Carrera Cup
12.15 uur Citroen AX Cup
13.00 uur Koni Produktiewagens 2000 cc
13.45 uur Dutch Open Lotus Challenge
14.30 uur Koni Produktiewagens - 2000 cc
15.15 uur Demonstratie Porsche 936 door Gijs van Len-
nep
15.30 uur Porsche Carrera Cup
16.45 uur Dunlop FF 1600
17.30 uur BF Goodrich Ferrari/Porsche Challenge
Toegang:
Volwassenen duinAribune ƒ15,-
en rennerskwartier35,-
Kinderen tot 12 jaar halve prijs
CIRCUIT PARK ZANDVOORT
INFOLIJN: 02507-16004
Circuit Park
Zandvoort
DEN HAAG HENRI KRUITHOF
Als minister Hans van den
Broek tijdens een van zijn vele
reizen in het regeringsvliegtuig
PH-PBX stapt, liggen daar drie
sigaretten voor hem klaar. Van
den Broek rookt namelijk niet
meer, althans meestal niet. Hij
mag het niet meer van zijn José.
Gaat José echter mee naar het
verre of iets minder verre bui
tenland, d^n liggen de sigaret
ten er niet. De bemanning kent
de situatie en weet dat de mi
nister zelf ook wel van de siga
retten wil afblijven, maar dat
maar heel moeilijk kan. Af en
toe bietst de minister dus nog
wel eens een sigaretje.
De bewindsman denkt zelf
dat daar ook een deel van zijn
irritaties de laatste tijd over de
bemoeienissen van anderen
met het buitenlands beleid van
daan komt. Vooral de minister
president moet het daarbij vaak
ontgelden. Zolang de minister
nog aan het afkicken is, kunnen
we nog wel een ruzietje ver
wachten.
Maar dat is het natuurlijk niet
alleen. De knallende ruzie (vol
gens velen) of de storm in het
glas water (volgens Lubbers)
over het al of niet militair ingrij
pen in Suriname, ging eigenlijk
helemaal niet over het onder
werp zelf. Toen Van den Broek
afgelopen zaterdag de partij
raad van het CDA in Utrecht be
trad, reageerde hij bijna stamp
voetend van woede op uitspra
ken van Lubbers over Surina-
Hans van den Broek.
me, die hij nog niet eens gron
dig bestudeerd had. Een uiterst
ongebruikelijke gang van zaken
voor een minister die over zijn
collega spreekt.
Het was dan ook meer de be
roemde druppel die de emmer
deed overlopen. Hans van den
Broek meent oprecht dat zijn
functie de laatste jaren fors is
uitgehold. De schuldige is daar
bij steevast de premier, die zich
vooral over het Europees beleid
een almaar zelfstandiger rol
toebedeelt. Daar komt nog bij
dat alle afzonderlijke ministers
steeds vaker op eigen houtje
aan buitenlands beleid op hun
eigen terrein doen. Alders voert
een eigen internationaal milieu
beleid, Maij-Weggen overlegt
over de snelheidsbegrenzer op
Europees niveau, zelfs Binnen
landse Zaken en Justitie poste
ren eigen mensen in Brussel.
Van den Broek is, niet ten on
rechte, bang dat het puikje van
het internationale werk aan
hem voorbij gaat. En dat vindt
hij niet leuk.
Na het kamerdebatje deze
week over de Suriname-affaire
is de strijdbijl tussen Van den
Broek en Lubbers allerminst be
graven. Hooguit is er sprake van
een gewapende vrede, waarbij
is afgesproken dat er, zeker ge
durende het komende half jaar
als Nederland voorzitter is van
de EG, niet over het menings
verschil zal worden gesproken.
Het maakt een wat al te dolle
indruk als het Nederlandse
voorzitterschap keer op keer
met twee monden spreekt. Dat
doet de geloofwaardigheid in
Europa geen goed.
Maar een oplossing is het na
tuurlijk niet. In de ministerraad
is de discussie over de verdeling
van verantwoordelijkheden tus
sen de premier en de minister
van buitenlandse zaken nooit
ten principale aan de orde ge
komen. Weliswaar is er naar
aanleiding van incidenten wel
eens over gesproken, maar goe
de afspraken zijn nooit ge
maakt. Lubbers heeft dat be
HAARLEM RIEN POLDERMAN
Indien de spoorwegen een aan
trekkelijk alternatief willen aan
bieden voor de auto en het
vliegtuig op de korte Europese
afstand moeten ze de trein een
aantal eigenschappen van het
vliegtuig geven. De Franse
Train a Grande Vitesse' (TGV)
en de Duitse 'InterCity Express'
(ICE), die over enkele jaren ook
op de Nederlandse rails ver
schijnen, lijken niet alleen uiter
lijk op vliegtuigen. In een flits
suizen ze straks de meeste Ne
derlandse stations voorbij, zoals
een vliegtuig over meeste ste
den heenvliegt, zonder er een
tussenlanding ie maken.
Voor de steden die zo voorbij
worden gereden, is dat heel
frustrerend. Ze hebben wel de
overlast van de treinen maar
niet het profijt. Geen wonder
dat nu in de discussie over de
tracés voor de hogesnelheidslij
nen in Europa onenigheid is
ontstaan over de halteplaatsen
van TGV en ICE.
Zo eist de gemeente Den
Haag met steun van het pro
vinciaal bestuur van Zuid-Hol
land een plaats op in het ho-
gesnelheidsnet. Het voordeel
daarvan is duidelijk. Het nadeel
is, dat er een omweg moet wor
den gemaakt, waardoor de trein
meer tijd nodig heeft om van
Amsterdam in Brussel en Panjs
of Londen te komen. Als alter
natief voor het vliegtuig wordt
de trein daardoor minder inte
ressant, behalve voor reizigers
uit Den Haag.
Noordhollands gedeputeerde
voor ruimtelijke ordening en
openbaar vervoer Margreet de
Boer vindt daarom dat er een
rechtstreekse hogesnelheids-
spoorlijn moet worden aange
legd tussen Amsterdam-Schip
hol en Rotterdam. Met enige
opluchting maakte zij er deze
week melding van, dat de recht
streekse verbinding voor haar
Zuidhollandse collega's inmid
dels toch bespreekbaar is ge
worden.
Overigens hoeft de aanleg van
deze hogesnelheidslijn niet au
tomatisch te betekenen, dat alle
TGVs Den Haag voorbij rijden
Een tussenoplossing, zoals in
Frankrijk in de praktijk wordt
toegepast, is denkbaar. Sommi
ge TGVs zouden bijvoorbeeld
vanuit of via Den Haag kunnen
rijden. Anderzijds zouden ook
speciale zeer snelle binnenland
se treinen van de kortsluiting
nissen Schiphol en Rotterdam
gebruik kunnen maken.
Franse hogesnelheidstreinen op het station in lyon. •foro ap
Op de nieuwe spoorlijn zullen
de flitstreinen' slechts enkele
minuten op de volle snelheid
van dnehonderd kilometer per
uur liggen. Daama moeten ze
alweer vaart minderen, anders
S4 hu i< n ze de perrons op
Schiphol of Rotterdam voorbij.
I ir waarde van In l un imr
stukje spoor in de Randstad
hangt af van mate waarin de gr
hele verbinding naar Parijs als
hogesnelheidslijn wordt uitge
voerd. Daarover bestaan nog
veel onzekerheden en onduide
lijkheden. Het provinciaal be
stuur van Noord Branbant bij
voorbeeld vindt de nieuwe
doorsnijding van de provincie
alleen maar lastig. Noord-Bra
bant heeft geen voordeel van de
lijn in de vorm van een station
en overstapmogelijkheden. ï)c
eerste opstapmogelijkheid is
Antwerpen
Daarom houdt het provinci
aal bestuur vooralsnog vol. dat
de spoorlijn langs de autosnel
weg A.I6 (Rotterdam Breda
Antwerpen) moet worden aan
gelegd Dan blijft Breda als mo
gelijK knooppunt van hel gewo
ne spoor en de HSL toch nog in
beeld. (Kik het t
staat nog aan all» 11< i
pBroUHM n MNMtaril
bloot. En de krappe ligging van
de autosnelweg A 4 ter hoogte
van bijvoorbeeld leiderdorp be
looft nog reusachtige techni
sche problemen bij de aanleg
v.ui lie «qvK.r.vrg 'ï-i.ir ;.U
naast
Er moet kortom nog gigan
tisch veel gebeuren voordat we
in drie uur per trein naar Panis
kunnen sporen. Als het ai lust
om alle problemen ten gunste
van het spoor op Ir lossen Ir
drrr cnncessjr ten nadele van
de rechte lijn met zo min mogr-
lijk tussenstops maakt de ver
binding minder vliegtuigachtig
en dus minder aantrekkelijk als
alternatief voor het vliegtuig
Veel minder ambitieus lijkt
het plan om de spoorlijn Am
sterdam Utrecht Arnhem
Keulen grk*ideli|k te verbouwen
tot hogesnelheidslijn Het voor
deel van die geleidelijke verbe
tering is. dat nu al concrete re
sultaten kunnen worden gr
in. lil De verbinding tussen
Amsterdam en Keulen wordt in
de nieuwe dlenstrcgrling on
derh ouden door sneue Lu rod-
tyV die kunnen worden br
schouwd als voorlopers van de
Duitse versie van de TGV. de In-
trrCity Express (ICF).
Deze ICF. rijdt al in Duitsland
zelf. en zal over een paar jaar
via Am hem cn Utm ht naar
Amsterdam snellen. Wanneer
op het Amsterdamse Sing» I
grachtviaduct «"en vijfde en ccn
zesde spoor zijn aangelegd (in
1996) gaan deze zeer snelle trm
nen ook door naar Schiphol.
Hun voorloper*, de Eurodty
treinen doem over de afstand
Amsterdam Keulen nu al veer
tig minuten korter dan de oude
D-treinen. Op het Duitse deel
van het traject (op de vijftig ki
lometer tussen Keulen en I hjis-
burg) rijden de Eurocity's thans
met een snelheid van tweebon
derd kilometer per uur.
De tnzrt van locomotieven,
die zowel op de Ihiitse als Ne
derlandse boven leid ingspa n -
ning kunnen njden. zooden het
tijdrovende wisselen van loco
motieven In de grensplaats Fm-
merich overbodig maken Daar
mee »s een tijdwinst van een
kwartier te boeken Maar vol
arm deskundigen hij de NS
loont de aansc haf van deze
meerst room locomotieven niet
meet. aangezien de getmkkm
Furodtytrtlnen uiteindelijk
worden vervangen door ld
trnnsteflen Drrr supersnelle
treinstellen kunnen op verschil
lende stroormoortrn njden cn
hoeken de tijdwinst in Emme
rich evenzeer
Tenslotte moeten op het Ne
derlandse traject alle overwegen
worden verwijderd cn vervan
grn door viaducten of onder
doorgangen. Wanneer ook het
seinsv'stcem dan nog is aan ge
past. kunnen de KX*treinen
met tweehonderd kilometer per
uur door naar Amstrrdam. Om
strecks de eeuwwisseling b de
treinrit van Amstrrdam naar
Frankfurt am Mam dan in drie
uur tc maken. Het zal er om
spannen welke flitstrein het
eerst op topsnelheid over Ne
derlandse rails zal razen, de
Franse TGV of de Duitse ICE.
wust vermeden, omdat hij wel
weet dat hij het hierover nooit
eens wordt met Van den Broek.
Op een gegeven moment leidt
dat onvermijdelijk tot ernstige
brokken. De ruzie van afgelo
pen weekend is even gesust,
maar er hoeft maar een klein
vonkje te komen en de animosi
teit tussen de beide kemphanen
laait weer op. Het is ook niet
simpel een oplossing te vinden.
Het staatsbestel staat een oplos
sing een beetje in de weg. Lub
bers heeft gelijk als hij meent
dat hij in het overleg met de an
dere regeringsleiders zelfstandig
moet kunnen opereren, zonder
voor ieder wissewasje toestem
ming aan de minister van bui
tenlandse zaken te moeten vra
gen.
Van den Broek daarentegen
heeft het formele gelijk aan zijn
kant, wanneer hij meent dat de
minister van buitenlandse za
ken de eerstverantwoordelijke is
voor het buitenlands beleid.
Lubbers is nu eenmaal niet de
baas van Van den Broek. In het
Nederlandse bestel is de pre
mier 'slechts' voorzitter van de
ministerraad.
Vanaf 1 januari, wanneer Por
tugal de voorzittershamer heeft
overgenomen, kunnen Lubbers
en Van den Broek dan weer
volop gaan ruziën over eikaars
bevoegdheden. Het Nederlands
'voorzitterschap zal daarvoor
waarschijnlijk voldoende stof
opleveren. Het is te hopen dan
Van den Broek zijn afkick-pe
riode dan inmiddels weer te Do
ven is. Of weer rookt.
