Feiten
Estland moet zichzelf verlossen
'Speculeren over 'De hond van Mao' is dood
luchtramp zinloos
n januari werden in de hoofdstad Tallinn wel de ruiten ingegooid van het kantoor van de pro-Russische orga
nisatie OSTK. Die vertegenwoordigt Russische arbeiders bij grote ondernemingen in Estland, fotoapTho
mas vendelin
hun ellende zal verlossen en het een westers schip, maar nu
meevoeren naar een beloofd is er helemaal geen schip meer.
land. „Onder het stalinisme was We zullen het zelf moeten
het een Amerikaans schip," zegt doen."
Lauristin. „Meer recentelijk was
maal te veel. Ze zijn geteisterd
door de ene bezetter na de an
der. In de Estste folklore komt
een groot, wit schip voor dat op
een goede dag alle Esten uit
Woensdag 5 |uni 1991 Radacöe 023-150225 JANINE BOS MA ALTAN ERDOGAN RONALD FRJSART (chef) ONNO HA VERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PRE ENEN SJAAK SMAKMAN
MAO'S WEDUWE Jiang Qing, die
aan keelkanker leed, heeft zich op 14
mei opgehangen Het Chinese pers
bureau Xinhua bevestigde gisteren
het bericht in het Amerikaanse week
blad Time van deze week.
EN MENINGEN
„HET ERGSTE zou zijn als de Balti-
sche staten straks in een soort va
cuüm terecht komen wanneer zowel
het Westen ais het Oosten de deur
gesloten houden
Breuk met Moskou zou eind dit jaar een feit kunnen zijn
gezegd te willen blijven als Est
land onafhankelijk wordt. Twin
tig procent overweegt te ver
trekken, maar de meesten heb
ben nog geen keus gemaakt
Het lot van de Russen die be
sluiten te blijven, ligt voor een
belangrijk deel in de handen
van Lauristin, omdat dit onder
haar portefeuille valt in het Est
se parlement. Ze is vastbesloten
Moskou te laten betalen voor
Russen die blijven. Eén van de
tragische gevolgen van het stali
nisme is het ontstellend lage ge-
boortencijfer bij de Esten: 0,5
procent per jaar. „We hebben
nu meer Russische schoolkin
deren dan Estse. Dat is onze
grote tragedie," aldus Lauristin.
Ze stelt voor dat Moskou betaalt
voor de opleiding van deze kin
deren en voor Russische school
boeken.
Het probleem van eigendoms
rechten is echter dringender.
Na de annexatie hebben de
Russen duizenden Esten uit
hun huizen en boerderijen ge
zet. Velen verdwenen in Siberi
sche kampen en vele anderen
emigreerden. „We willen alle
voormalige eigenaars één jaar
de tijd geven om een claim in te
dienen." aldus Lauristin, „maar
er zijn nog veel onduidelijkhe
den bijvoorbeeld, wie het
recht heeft een claim in te die
nen: de kinderen, de kleinkin
deren of misschien zelfs fami
lieleden van degenen die het
land hebben verlaten?"
Bombardement
Hoewel Moskou deze proble
men weigert te erkennen, zijn
de gemoederen van de Esten er
vol van. Op het plein voor het
stadhuis van Tallinn worden
politieke bijeenkomsten gehou
den over eigendomsrechten. Bij
sommige nog steeds niet opge
ruimde puinhopen zijn borden
geplaatst waarop staat te lezen
dat de Russische luchtmacht dit
deel van de oude stad in 1940
heeft gebombardeerd.
Het is bijna middernacht
en de kelner in het restau
rant van het Palace Hotel
wil dat we opstappen.
Maar Marju Lauristin, één
van de leiders van het Estse
Volksfront, raakt niet uitge
praat over de onderhande
lingen met Moskou voor
onafhankelijkheid. De
breuk met Moskou zou
eind dit jaar een feit kun
nen zijn, voorspelt ze opti
mistisch.
TALUNN PETER PRINGLE
THE INDEPENDENT
Anderzijds geeft ze toe dat ook
een 'zwart scenario' niet uit te
sluiten is: een militair ingrijpen
door Moskou. „Maar het ergste
zou zijn als de Baltische staten
straks in een soort vacuüm te
recht komen wanneer zowel het
Westen als het Oosten de deur
gesloten houden."
Estland is de noodzaak gaan in
zien van onderhandelingen met
de Sovjetunie, hoewel praten
met Moskou veel Esten nog al
tijd pijn doet door de herinne
ring aan de annexatie van de
Baltische stalen door de Sov
jetunie in 1940, het Russische
bombardement van Tallinn en
de stalinistische zuiveringen die
hierop volgden.
De twee partijen zijn inmiddels
een raamwerk: overeengekomen
voor de onderhandelingen. Alle
kwesties van na 1920, toen Est
land onafhankelijk werd, zullen
worden besproken door een ze-
ventallige delegatie van beide
partijen. Lauristin geeft toe dat
zeven maanden om de gesprek
ken af te ronden een optimisti
sche schatting Is.
Geen tussenweg
I let hangt in hoge mate af van
het nieuwe unieverdrag dat
door negen van de vijftien Sov
jet-republieken is geaccepteerd,
maar dat door de Balten is ver-
In de Estse folklore komt een groot wit schip voor dat op een goede dag alle Esten uit hun ellende zal verlos
sen en meevoeren naar een beloofd land. Voorlopig is dat schip nog niet in zicht De Esten. zoals hier in de
haven van Tallinn, moeten er zelf hard aan trekken om betere tijden te bereiken. foto bert verhoeff
worpen. „Als het r
drag eenmaal is getekend, zal
Moskou iets met ons moeten
gaan doen: ze zullen het leger
op ons af moeten sturen of tot
daadwerkelijke onderhandelin
gen overgaan. Er is geen tussen
weg."
Geen van de Baltische staten is
klaar voor onmiddellijke onaf
hankelijkheid, benadrukt Lau
ristin. „We hebben onze eigen
vlag, onze eiaen economie, on
ze eigen kinderen en onze eigen
problemen, maar we hebben
geen staat. We moeten zeggen
schap hebben over ons eigen
grondgebied en we moeten
plannen kunnen maken voor
volgend jaar. We hebben inves
teringen uit het Westen nodig."
Omdat Moskou een slepende
zaak probeert te maken van de
onafhankelijkheid, staat Lauris
tin kritisch tegenover de steun
van het Westen aan Gorbatsjov
en de afwijzende houding te
genover Boris Jeltsin, de Russi
sche leider die populair is bij
het volk en die het Baltische on-
afhankelijksstreven steunt. „Het
Westen juicht Gorbatsjov toe
voor de kat-en muis spelletjes
die hij met ons en met de hele
wereld speelt. Waarom komen
jullie Jeltsin niet meer tege
moet? Hij is misschien een
schelm, maar hij is veel eerlij
ker...
„Gorbatsjov's propaganda-ma
chine wil het doen voorkomen
dat Jeltsin geen serieus politicus
is, en je kunt inderdaad zeggen
dat hij niet erg diplomatiek is,
maar hij is de leider van de de
mocratische krachten in Rus
land en over een half jaar is hij
misschien de leider van de Sov
jetunie, omdat er nu eenmaal
niet zoveel alternatieven zijn."
Russen
Dat Lauristin fel is op mensen
die het niet met haar eens zijn,
is bekend. Ze staat met name
afwijzend tegenover buitenlan
ders die informeren naar het lot
van Russen, die 28 procent uit
maken van de anderhalf mil
joen inwoners van Estland. „De
Russen zullen moeten kiezen.
Vijfentwintig procent heeft al
Deskundigen twijfelen aan verklaring Lauda Jiang Qing pleegde vorige maand zelfmoord
STANDPLAATS BRUSSEL
„Speculeren over de oorzaak
van de ramp met de Boeing
767 van I nuda Air boven Thai
land is zinloos. Eerst was het
een hom. Toen was het opeens
de bliksem. Vervolgens zou de
motor zijn geëxplodeerd. Nu
zegt eigenaar Niki lauda dat
de luchtstroom In de motor
door een computerstoring Is
omgekeerd waardoor het toe
stel uit de lucht viel. Dat zoiets
Is gebeurd lijkt ons, als gebrui
ker van de Boeing 767, uiterst
onwaarschijnlijk. En zolang
het officiële onderzoek nog
niet is afgerond, kan niemand
een zinnig woord over de oor
zaak zeggen."
Aan het woord is W. Rolvink.
hoofd van de vluchttechnische
afdeling van de luchtvaartmaat
schappij Martinair. Hij is zeer
verbaasd over de uitspraken
van Lauda dat de ramp met de
Boeing veroqrzaakt zou zijn
door een computerstoring,
liiuda is tot deze conclusie ge
komen na het afluisteren van de
gesprekken tussen de vliegers
op de voice- recorder.
Rolvink: „Ik heb de verklaring
van l^uda zelf niet gehoord. Ik
moet afgaan op hoe de media
zijn uitspraken hebben weerge
geven. Maar ik kan bijna met
zekerheid zeggen dat zijn ver
klaring geen nout snijdt."
Volgens l-auda zou de computer
de motor opdracht hebben ge
geven de luchtstroom om te ke
ren. Deze reverse thrust wordt
uitsluitend gebruikt bij de lan
ding. Rolvink: „Door de lucht
stroom in de motor om te keren
wordt het toestel op de baan
sterk afgeremd. In volle vlucht
wordt n'verse thrust nooit ge
bruikt. Als alle systemen goed
werken is het zelfs onmogelijk
de luchtstroom in volle vlucht
om te keren."
I let geven van reverse thrust if
volgens Rolvink namelijk een
handeling die door de piloot
met de hand wordt verricht. De
computer heeft hierbij geen
functie. De verklaring van
I,auda is dus op zijn minst twij
felachtig te noemen.
Rolvink legt uit wat de compu
ter dan wel doet en hoe het sys
teem werkt. „In alle moderne
vliegtuigen is naast tal van an
dere computers een zogenoem
de FADEC-computer gein stal
lend FADH Hart voor Raai
Authority Digital Engine Con
trol en is het beste te omschrij
ven als de besturingscomputer
van de motoren. FADEC regelt
simpel gezegd automatisch de
brandstoftoevoer naar de moto
ren en daarmee ook de stuw
kracht. De hoeveelheid brand
stof die nodig is om met een
constante snelheid te vliegen, is
afhankelijk van vele variabelen,
zoals hoogte, luchtdruk en tem
peratuur. 2k> is op grote hoogte
de luchtweerstand minder en is
dus minder stuwkracht vereist
om een bepaalde snelheid aan
te houden. De computer houdt
daar rekening mee.
Vroeger regelde de vlieger alles
zelf met de gashandel. Rolvink:
„Hij hield allerlei meterties in
de gaten en aan de hana van
een tabel kon hij aflezen hoe
veel gas hij moest geven of te
rugnemen. Nu heeft de compu
ter die taak helemaal van hem
kent precies uit hoeveel gas er
nodig is. Neemt bijvoorbeeld de
tegenwind toe dan wordt er au
tomatisch iets meer gas gege-
Rolvink: „Tot zoverre gaat alles
automatisch. Maar als er geland
moet worden, trekt de vlieger
op het moment dat de wielen
de grond raken met de hand de
gashandel dicht. Daarna pas
kan hij door de hefboompjes op
de handels nog verder naar ach
teren te trekken reirrse thrust
geven. Overigens werkt reverse
thrust alleen als er druk op de
wielen staat, als het vliegtuig
dus óp de grond StÊftt In <i<-
lucht is het systeem in principe
geblokkeerd. Als de verklaring
van Lauda juist is moet dat be
veiligingssystcem in ieder geval
niet nebben gewerkt.'
De erfenis van de Culturele Re
volutie lijkt de huidige Chinese
machthebbers nog steeds te
achtervolgen, in de persoon van
Jiang Qing. In 1979 werd de we
duwe van 'grote roerganger'
Mao Zedong veroordeeld voor
alle ellende die de radicale om
wentelingen van 1966-1976 te
weeg hadden gebracht. Maar de
huidige machthebbers vrezen
dat het bericht van haar dood
deze week tot onrust kan leiden,
nu de bloedige onderdrukking
van de studentenopstand twee
jaar geleden wordt herdacht,
liang, die aan keelkanker leed,
heeft zich op 14 mei opgehan
gen. Het Chinese persbureau
Xinhua (Nieuw China) bevestig
de gisteren het bericht in het
Amerikaanse weekblad Time
van deze week.
liang werd in 1976 gearresteerd
en in 1981 ter dood veroor
deeld, een straf die later werd
omgezet in levenslang. Ze was
lid van de Bende van Vier. die
verantwoordelijk werd gehou
den voor de dood van zeker
34.000 mensen en de vervolging
van honderdduizenden ande
ren tijdens de Culturele Revolu
tie. Tot op de laatste dag van
het 'proces van de eeuw', in de
cember 1981, hield Jiang vast
aan haar radicale ideeën. Zaal
wachten moesten de geboeide
weduwe uit het gerechtshof sle
pen terwijl ze schreeuwde:
„Lang leve de revolutie!"
Shanghai
Toch leek Jiang aanvankelijk
niet in de wieg gelegd voor een
politieke, maar voor een artis
tieke carrière. Naar eigen zeg
gen werd ze in maart 1914 ge
boren als Ij Dzin, dochter van
een kleine zelfstandige op het
schiereiland Shantung. Na een
opleiding aan een toneelschool
belandde ze in de jaren dertig in
de filmwereld vun Shanghai, het
Hollywood van pré-communis
tisch China. Met haar lange be
nen. innemende glimlach en
voorkeur voor westerse dansen
behaalde ze n
gaan van de partij en daarmee
van de Volksrepubliek.
Platteland
„Als Mao zei dat Ik Iemand moest bijten, dan beet ik." archieffoto anp
dan artistieke successen. („azuurblauwe rivier").
Inmiddels was ze lid geworden In de loop van de iaren zestig
van de Communistische Partij, won Jiang geleidelijk aan poli-
s in 1937 tieke invloed, maar het
door de nationalisti- hoogtepunt van haar
sche Kuomintang spoorde de macht bereikte ze in
word Rcarrestwrd. Ze ggjf Gardisten he< b<-Pn ™n
kon zich tenauwer- de Culturele Revolutie,
nood redden door MM dt Met hartstochtelijke
haar lidmaatschaps- rekenen met de ,0<>sPraken spoorde ze
kaart in te slikken de Rode Gardisten aan
Daarop vertrok ze verstarde af te rekenen met de
naar de door de com- htirrnurrntip verstarde bureaucratie
munistcn beheersde en de revolutie opnieuw
provincie Jenan, waar uit te voeren, conform
ze in 1939 de vierde vrouw werd het Rode Boekje van Mao. In
van de pas gescheiden Mao, on- 1969 trad ze toe tot het Polit-
der de naam Jiang Qing buro, het hoogste politieke
e van de revolutie
dreigde echter uit de hand te lo
pen, waarbij vele partijfunctio
narissen werden gemarteld en
geëxecuteerd. Maarschalk Lin
Biao, de gedoodverfde opvolger
van Mao. kreeg na zijn dood in
1971 de schuld van alle exces
sen in de schoenen geschoven,
en Mao liet miljoenen Rode
Gardisten naar het planeland
verbannen.
Maar Jiang Qine zocht juist
aansluiting bij de linksradicale
leiders van Shanghai, de zoge
naamde 'Shanghai-mafia'. Sa
men vormden ze de Bende van
Vier, die zich tegen de gematig
de trekken van Mao's beleid
verzetten. Zij kregen gedaan dat
de pas gerehabiliteerde Deng
Xiaoping, de huidige Chinese
leider, opnieuw van het toneel
verdween.
Toen Mao op het eind van zijn
leven te zwak was om het enor
me land te regeren, nam Jiang,
volgens de beschuldigingen op
haar proces, de touwtjes in han
den. Kort voor zijn dood in sep
tember 1976 waarschuwde de
grote roerganger zijn vrouw
nog: „Je kunt de top bereiken,
maar als het je niet lukt. stort je
in een bodemloze afgrond".
Reeds een maand later werd
zijn voorspelling bewaarheid:
Jiang werd opgepakt met haar
bende-leden Zhang Chiao, Yao
Wenyuan en ex-premier Wang
Hongwen, van wie werd gezegd
dat hij Jiangs minnaar was.
In een niet aflatende haatcam
pagne werden de vier verant
woordelijk gesteld voor alle da
den en gebeurtenissen die in
middels als politieke fouten
werden beoordeeld. Toch ge
tuigde Jiang tot het einde toe,
zo niet van echtelijke, dan toch
van politieke trouw aan haar
overleden echtgenoot. „Ik was
de hond van voorzitter Mao".
zei ze tijdens het proces tegen
haar rechters. .Als hij zei dat ik
iemand moest bijten, dan beet
ik."
Pikant gekruid
Je vindt ze in Nederland in bijna
elke krant. De kolommen met
advertenties voor 06-nummers.
Voor babbelboxen, sekslijnen
en telefonische moppentappers.
A 50 cent per minuut. Ook de
Belgische media besteden vaak
aandacht aan dit uit Amerika
overgewaaide verschijnsel.
Vooral de sekslijnen intrigeren
de Belgen. Dit is een preuts
land, maar niets menselijks is
de Belg vreemd. Maar naar Ne
derland bellen voor een paar
minuten (of uren) 'Live, Live
Sex' of 'Ruige Porno' is tech
nisch onmogelijk gemaakt, om
dat de tien frank per minuut
niet in Nederland terecht zou
den komen. En hier bestaan
sekslijnen niet.
Nog niet, want dat lijkt slechts
een kwestie van tijd. Maar niet
als het aan de RTT, de Belgische
Regie voor Telefonie en Tele
grafie, ligt. En aan minister Col-
la, die voor de RTT verantwoor
delijk is. Telefoonlijnen mogen
hier gerust roodgloeiend staan,
maar niet van erotische bood
schappen.
Daar weet Denise alles van. Ooit
paradeerde zij poedelnaakt over
het Nederlandse scherm als
Vlaamse schone in Veronica's
'Pin Up Club'. De voorgangster
van Wendy van Wanten begon
in België een 'receptenlijn'. Via
een 06-nummer, dat hier overi
gens een 077-nummer is. Om
precies te zijn (het is vanuit Ne
derland toch niet te draaien):
122027.
Maar haar recepten zijn niet be
doeld voor het bereiden van een
voedzame maaltijd. Denise
kooklijn (5,95 frank per 20 se
conden) is pikant, en dan gaat
het niet om de kruiden. Na een
'sexy' introductie, waarvan zelfs
de meest onervaren puber nog
niet gaat blozen, geeft Denise
de ingrediënten en wat ermee
te doen.
Die hebben altijd dezelfde vor
men: worstjes, wortelen, kom
kommers of - zoals vorige week
- 'berliner bollen' Denise
neemt om de haverklap het
woord klaarmaken in de mond.
Je moet er niet aan denken hoe
dat er in haar keuken uitziet. Op
foto's die in sommige Belgische
bladen verschijnen is ze stee
vast gekleed in slechts een piep
klein schortje.
De laatste tijd is de kooklijn al
enkele malen afgesloten omdat
de RTT de recepten te pikant
vindt of omdat Denise in haar
verhaaltjes de keuken soms
voor iets anders gebruikte dan
voor het bereiden van een pitti
ge maaltijd. Denise en haar za
kelijke begeleiders natuurlijk
woedend.
Censuur, roepen zij. De tele
foondienst mag zich niet be
moeien met de inhoud van 'ge
sprekken'. De RTT is geen ze
denmeester en mag ook niet in
grijpen als iemand via de tele
foon een schunnig gesprek met
zijn of haar geliefde houdt. Bo
vendien, de RTT verdient er, net
als de Nederlandse PTT, aardig
aan.
Volgens de RTT worden de re
gels van'het contract overtre
den, omdat 077-lijnen alleen
bestemd zijn voor het geven
van informatie. Maar minister
Colla gebruikt heel andere argu
menten. Technische: er zou
slechts een beperkt aantal 077-
lijnen zijn, en die moeten voor
serieuze informatie worden ge
bruikt.
Hij verzweeg dat van de 5000
beschikbare lijnen nog niet de
helft wordt gebruikt. Maar voor
al vond hij dat eerst een 'brede
maatschappelijke discussie' ge
voerd moet worden over de
vraag of België wel sekslijnen
wil. Niet dat hij ertegen is (zegt
hij), maar omdat hij 06-versla-
ving. zoals in Nederland, wil
voorkomen.
Inmiddels is ook Wendy van
Wanten met een 06-lijn begon
nen. Zij houdt praatjes over...
film. Maar voor u zich hijgend
naar België spoedt: het gaat om
gewone mms en er komt, zo
waar, geen prikkelend woord in
voor. Denise weet intussen niet
van ophouden. Als de lijn weer
eens 'open' is stijgt de stem
ming en daalt het peil in haar
keukentje snel tot het bekende
niveau. Vorige week maaJcte zij
speenvarken klaar. Het vraagt
weinig fantasie om te bedenken
wat daar bij haar allemaal bij
komt kijken.
HANSDIBMJUN
