Extra
Britten slepen na halve eeuw
oorlogsmisdadigers voor gerecht
Wie in het Hard Rock Cafe wil eten, moet afzien
Sloppenwijk Rio de Janeiro opgeknapt voor conferentie
Redact* 023-150239 PICT BCRGMUfS Vocmgevwy HANS BOCZELUN
27
OPKNAPBEURT De bewoners van sloppenwijk Rodnha in Rio
de Janeiro boffen, dat de weg naar de plaats waar in 1992 de
mondiale milieuconferentie UNCED wordt gehouden langs hun
wijk loopt. De Braziliaanse autonteiten gaan de wijk opknappen
om te voorkomen, dat ze een slechte indruk maken op de confe
rentiegangers.
HET HARD ROCK CAFE
in Londen aan Picadilly.
tegenover Green Park en
vlakbij Hyde Park Comer
is een groot succes Be
zoekers moeten altijd in
de rij staan.
Nieuwe wet 'War Crimes Bill' nuiakt vervolging alsnog mogelijk
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN GPP
Bijna een halve eeuw na het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft Enge
land besloten oorlogsmisdadigers alsnog te vervolgen. Het Hogerhuis pro
beerde de 'War Crimes Bill' onlangs nog tegen te houden, maar vergeefs. De
voorzitter van het Lagerhuis, waarin de wet al was aangenomen, besloot van
zijn bevoegdheid gebruik te maken en stuurde het wetsontwerp ter goedkeu
ring naar de koningin.
recht slepen? Het formele antwoord is dat
het voorheen niet mogelijk was in Engeland
wonende buitenlanders te vervolgen voor
misdaden die zij buiten het Verenigd Ko
ninkrijk hadden gepleegd. Sinds 1948, toen
de Britse regering besloot 'een streep onder
het verleden te trekken', werden bovendien
verdachten van oorlogsmisdaden niet meer
aan andere landen uitgeleverd.
De 'War Crimes Bill' maakt het wel mogelijk
de vierschaar te spannen over deze lieden.
Maar, zo dringt zich de volgende vraag op,
waarom werd dit wetsontwerp pas inge
diend toen de meeste oorlogsmisdadigers
de pijp aan Maarten hadden gegeven?
De geschiedenis van de wet gaat terug naar
1987. In dat jaar overhandigde het Simon
Wiesenthal Centrum een lijst met 17 ver
dachten van genocide aan Douglas Hurd,
destijds minister van binnenlandse zaken.
Hurd vond de informatie van de in Los An
geles gevestigde nazi-jagers interessant ge
noeg om zelf ook een onderzoek te laten in
stellen.
Een commissie van rechtsgeleerden ging
aan de slag en toog naar het westelijke ge-
Als de vorstin haar handtekening eronder
gezet heeft, schiet een reeds gevormde poli-
tiebrigade uit de startblokken en kunnen de
eerste arrestaties snel worden verwacht.
Veel van het voorbereidende werk is al ge
daan.
Op het bureau van minister Baker van bin
nenlandse zaken ligt een lijvig dossier met
301 namen van verdachten. Zij zouden zich
tijdens de oorlog schuldig hebben gemaakt
aan doodslag, moord en genocide. Hun
slachtoffers: joden en communisten in de
westelijke Sovjet-republieken.
Hoogbejaard
Van deze 301 verdachten zijn er drie tegen
wie zo veel bewijsmateriaal is vergaard dat
onmiddellijke vervolging gewettigd lijkt;
een van hen woont in Schotland, de ande
ren in Engeland. Alle drie zijn ze hoogbe
jaard.
De vraag is: waarom na bijna vijftig iaar
plotseling oorlogsmisdadigers voor het ge
deelte van de Sovjetunie om getuigenissen
te noteren. Twee jaar later overhandigde de
commissie de vrucht van haar arbeid aan
de minister een rapport voorzien van be
wijsmateriaal in de vorm van videobanden
van getuigen. De rechtsgeleerden tekenden
aan dat het vergaarde materiaal voldoende
was om een procedure te starten tegen vier
in het Verenigd Koninkrijk levende ver
dachten (van wie er inmiddels een is over
leden). Tegen 78 anderen bestonden zulke
sterke verdenkingen dat verder onderzoek
gewenst was.
Snel overtuigd
Terwijl de commissie haar onderzoek deed.
had de minister van de Sovjet-ambassade
in Londen een lijst gekregen met nog eens
34 verdachten. En via andere kanalen wa
ren andere namen binnengekomen. De mi
nister, inmiddels David Waddington. was
snel overtuigd. Er moest een 'War Crimes
Bill' komen.
Het rapport van de commissie is nooit ge
publiceerd. Maar in het Lagerhuis zei mi
nister Baker, die nu op binnenlandse zaken
zit, tegen tegenstanders van de wet: „Ik ben
een van de weinigen die het gelezen heeft.
Geloof mij dat deze wet nodig is".
Voor de regering was de inhoud van het do
cument zo overtuigend de voorzitter van
het Lagerhuis werd gevraagd het veto van
het Hogerhuis te verwerpen en het wetsont
werp naar de koningin te sturen. Het
een stap die sinds 1911 slechts eenmaal
gezet en die tot een openlijke botsing leidde
tussen de beide kamers van het Britse par
lement
Terwijl de hoogmogende leden van het Ho
gerhuis de aanval op het bemoeizuchtige
Lagerhuis openden, maakte het Lagerhui
zich vrolijk over de bejaarde 'Lords'. ..Hel
Hogerhuis is het beste bewijs dat er lev en is
na de dood", sprak een Lagerhuislid. En de
gewaardeerde Liberaal-Democraat David
Steel vertelde: „Een Lord droomde eens dat
hij een rede aan het houden was. totdat hij
wakker schrok en ontdekte dat hij werkelijk
in het Hogerhuis stond te praten".
Wat kan de inhoud zijn van een document
dat belangrijk genoeg werd geacht om het
Hogerhuis te bruuskeren? Naar schatting
werden tussen juni en november 1941 in Li
touwen 170.000 joden en communisten
vermoord en in Letland 70.000. In Rusland
vielen voor het einde van 1942 .">0.000 lo
den. in de Oekraïne voor augustus 1941
30.000. De slachtingen geschiedden onder
Duitse supervisie maar veelal met steun van
lokale antisemieten.
Velen van deze collaborateurs zijn na de
oorlog naar Engeland ontkomen, vaak op
bijna legale wijze. In 1947 was de Britse re
gering bereid om een complete SS-divisie.
bestaande uit anti-communistische Oekral-
ners. op te nemen. In totaal kwamen meer
dan 200.000 mensen uit de Baltische staten.
Minister van buitenlandse zaken Douglas Hurd (rechts), die in 1987 als minister van binnenland
se zaken de informatie van de nazi-jagers belangrijk genoeg vond om zelf ook een onderzoek in
te stellen, links de huidige minister van bmenlandse zaken Kenneth Baker
Rusland en de Oekraïne naar liet Verenigd
Koninkrijk - veelal onschuldige viuchtelin
gen maar ook collaborateurs en regelrechte
Hoewel niet elke nazi in de categorie oor
logsmisdadiger viel. kan het in 1987 voor de
Britse regering toch niet als een schok zijn
gekomen dat zich op het eiland lieden op-
houen. die zich aan genocide hadden
schuldig gemaakt. Waarmee zich opnieuw
de vraag opdringt: waarom nu gaan vervol
gen?
legen het jaar 2000 zullen vrijwel aDe beu
len van het Derde Rijk dood zijn. tekenden
tegenstanders van het wetsontwerp aan.
Overlevenden van de holocaust zullen er
geen bezwaar tegen maken dat te elfder ure
nog recht wordt gesproken, maar de prijs
die zij moeten betalen voor de berechting
van een handjevol hoogbejaarden is hoog.
Opnieuw zullen zij geconfronteerd worden
met de verschrikkingen van toen.
Getuigen
De tegenstanders van de War Crimes Bill'
hebben nog een argument. Niet alleen de
gedaagden zullen hoogbejaard zijn, ook de
getuigen behoren niet meer tot de jonasten.
Het /al niet mogelijk zijn om deze getuigen,
die veelal in verstilde dorpen op het Russi
sche platteland hun laatste jaren slijten,
n.i.ir I ngrland tr kn|grn
Kan er na zoveel jaar nog sprake rijn van
eerlijke rechtsgang? De drie hoofdverdach
ten zullen geindentificeerd moeten worden.
Wie zal dat doen? Tijdens het omstreden
proces tegen Demjanjuk in Israel waren er
tenminste nog getuigen in de zaal. Tegen
de verdachten in Engeland zal op afstand
worden getuigd. waarsrhi|nlijk ooo» middel
van een televisieverhinding tussen bet
dorpie in de Oekraïne en de rechtszaal te
londen
In het Hogerhuis waarschuwde lord Shaw-
cross bij de behandeling van het wetsvoor
stel dat de verd.it hit n voor onmt gi
problemen komen staan. Hoe kan de ver
dediging z h verweren tegen getuigen a
charche die zij met eens kan ondervragen?
vroeg hij Dat was de indringende vraag van
een man die namens Engeland in het Neu
renberg-tribunaal zat.
In de rij voor twintigjarig bedevaartsoord-restaurant in Londen
LONDEN
CEES VAN ZWEEDEN GPD
In september 1971 schreef het Amerikaanse
weekblad Newsweek een verhaal over een
pas geopend maar succesvol Londens res
taurant. De kop erboven luidde: Wanneer
zullen de rijen verdwijnen'?
In juni bestaat het restaurant twintig jaar.
Veel is er sindsdien veranderd, maar een
ding is gebleven: de rij. Wie in het Hard
Rock Cafe wil eten; moet bereid zijn af te
zien.
„In de zomermaanden kan de wachttijd op
lopen tot meer dan een uur", zegt voor
lichtster Fiona Duff met een blik op het lan
ge lint van mensen voor de ingang. „Maar
de grootste rij verwachten we op 14 juni.
Ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan
kunnen klanten dan een maaltijd gebruiken
tegen de prijzen van 1971".
Het Hard Rock Cafe ligt aan Picadilly, te
genover Green Park en vlakbij Hyde Park
Corner. Bij de ingang hangt een bordje met
de tekst: 'Geen drugs of atoombommen
toegestaan'.
Binnen treft de klant dan ook geen atoom
bommen aan. maar de grootste verzame
ling rock 'n roll gedenkwaardigheden ter
wereld. Er hangen de gitaren van George
Harrison, Jimi Hendrix, Pete Townshend
(alleen het restant ervan). Robbie Kreiger en
vele anderen. Voor de ouderen zijn er de
zwarte lederen laarzen van Little Richard of
de zonnebril van Elton John, voor de jonge
ren is er een platina lp van Michael Jackson.
Vooral Elvis Presley heeft een verbazend
groot aantal herinneringen aan het Hard
Rock Cafe geschonken. Vier gouden lp's en
een platina lp van de zanger sieren de wan
den van het restaurant, alsmede de orginele
olieverf-tekening die de cover vormde van
de lp 'Eddie Cochran'.
Maar de meeste herinneringen betreffen ui
teraard ,,'s werelds grootste rock 'n roll
band", de Rolling Stones. Gitaren van Keith
Richard en Bill Wyman, gouden singles,
gouden lp's, platina lp's, oude foto's en
posters, brieven van fans - meer dan de lief
hebber tijdens het nuttigen van een T-bone
steak kan verwerken.
Veel en goed
Niet dat de T-bone steaks of ribs in het
Een T-bone steak eten In het Londense Hard Rock Cafe.
Wie wil eten in het Herd Rock Cafe moet bereid rijn In de rij te staan
Hard Rock Cafe klein zijn. Zelfs na een half
uur voortvarend kauwen komt het porselei
nen bord nog niet in zicht. En dan is de T-
bone steak nog een licht verteerbare maal
tijd vergeleken met de burgers, die alpine
afmetingen hebben.
„Maar het is niet alleen veel. het is ook
goed", zegt Fiona Duff bemoedigend. „Het
Hard Rock Cafe is geen MacDonalds, waar
voorgebakken burgers in diepgevroren toe
stand worden binnengebracht. Hier worden
een half miljoen hamburgers per jaar uitge-
serveerd, maar stuk voor stuk worden ze ter
plekke van vers vlees gemaakt".
Het Hard Rock Cafe is een plek waar de
klant voor betrekkelijk weinig geld goed kan
eten. Weliswaar kan er vanwege de harde
muziek geen sprake zijn van een goed ge
sprek bij kaarslicht, maar daar staat tegen
over dat de klant zich soms kan vergapen
aan een binnenwippende rocker van we
reldformaat. Gloria Estafan hield er onlangs
haar verjaardagsfeestje, evenals Bruce
Springsteen Bob (.eldof prikte er een vorkje
nadat hij geridderd was. en tot de rockers
die in het Cafe behalve de vork ook de gi
taar hebben gehanteerd behoren Eric Clap
ton en Paul McCartney.
Sinds het Hard Rock Cafe zijn deuren open
de. hebben naar schatting Hf miljoen men
sen daarvoor in de rij gestaan, iets minder
dan de gehele Nederlandse bevolking. De
formule sprak zo aan dat de oprichters er
van. de Amerikanen Isaac Tigrett en Peter
Morton, inmiddels een keten van Hard
Rock Cafes beheren Er zijn nu restaurants
in New ^ork. Dallas. Reykjavik. Cancun.
Stockholm. Washington en Boston, terwijl
vestigingen in Pariis en Berlijn binnen af
zien bare tijd worden geopend (het Hard
Rock Cafe in Amsterdam is een verwerpelij
ke imitatie en behoort niet tot de keten)
Zes miljoen T -shirts
De restaurants zijn geen gemeentchappr
lijk eigendom van Tigrett en Morton, want
beide initiatiefnemers besloten aan het
eind van dc jaren 70 elk hun eigen weg te
gaan. Zc verdeelden de wereld, en sinds
dien behoren alle Hard Rock Cafr ten oos
van de Missisipi aan Tigret en die ten
iten van de rivier aan Morton
Maar behalve succesvolle hamburger-res
taurateurs zijn de eigenaren ook zakenhn in
barmhartigheid Tigrett liet ren ziekenhuis
in India bouwen en het londense Hard
Rock Café steunt milieugroepen als Friends
of the Earth Van vrijwel alle grote liefdadig
heidscnocrrten in londen (live Aid. Man
deia. Knebworth. Imnon Tribute) werd de
catering verzorgd door de koks van het res
taurant aan Picadilly.
V oor de meeste klanten, van wie 60 prrwmt
buitenlander is. is 's wereld* oudste Hard
Rock Cale dan ook meer een bedevaart*
oord dan ern restaurant Ze nuttigm er
jaarti|ks ren half miljoen burgrrv maar
gaan mn zes miljoen Hard Rock T-Shirts
naar hui* herinneringen aan een re*tau
rant vol herinneringen
WOD€ JANEIRO. IK
Het leven in de Braziliaanse sloppenwijk
Rocinha is net zo beroerd als in de andere
sloppenwijken rond Rio de Janeiro of in
welke sloppenwijk dan ook ter wereld. Maar
de bewoners van Rocinha hebben een bof.
Hun sloppenwijk ligt precies langs de weg,
die staatshoofden en andere coryfeeen
moeten nemen om bij de plek te komen
waar in 1992 de gigantische mondiale
milieuconferentie UNCED wordt gehou
den.
Zo n sloppenwijk maakt maar een slechte
indruk, vinden de Braziliaanse regering en
het bestuur van Rio de Janeiro, die met
plannen zijn gekomen om de wijk op te
knappen. Rio de Janeiro is er veel aan gele
gen goed voor de dag te komen, want eer
der al werden plannen gemaakt om de sterk
vervuilde baai van Guanabara schoon te
maken.
Volgens burgemeester Marcel Alencar heeft
het weinig zin om zo n tweehonderd mil
joen gulden uit te trekken voor het schoon
maken van de baai als even verderop dui
zenden mensen in absolute ellende leven.
Het schoonmaken van de sloppenwijk past
ook uitstekend bij het motto van de milieu
conferentie. aldus de burgervader want
„behoud van de natuur in de Derde Wereld
betekent ook zorg om de waardigheid en
veiligheid van zijn bewoners'
Volgens de nu gepresenteerde plannen van
de gemeente die financieel ondersteund
worden door de deelstaat en de federale re
gering moet de wijk „opnieuw geürbani
seerd" of „vermenselijkt" worden. In de
praktijk houdt dat in dat er nieuwe wegen
geplaveid worden, water- en elektriciteits
voorzieningen worden aangelegd, evenals
een rioleringssysteem. Verder moeten ook
medische voorzieningen en politiecontrole
in de wijk verbeterd worden
Rocinha met zijn 150 000 inwoners staat al
jarenlang hoog op de hitlijst van sociologen
en welzijnswerkers als een prototype van de
typische sloppenwijk in Latijns Amerika, of
„favHa" zoals de armenwijken in Brazilië
worden genoemd. Rocinha heeft zHls de
dubieuze reputatie de meest dichtbevolkte
sloppenwijk van latijns Amerika te zijn.
maar of de wijk die kwalificatie verdient i*
nooit met zekerheid vast te stellen. Twee
jaar geleden werd ook al een herstelplan af
gekondigd voor Rocinha. De V erenigde Na
ties stelden toen veertien miljoen pilden
beschikbaar voor verbetering van het riool,
maar van die plannen heeft niet meer dan
10 procent van de sloppenwijkbewoner* ge
profiteerd
Ondanks dat is Rortnha zeker niet dc enige
favrla rond de miljoenenstad Rki de Janer
ro. Volgens een studie van het pUnningun-
stituut van Rio telt de stad vijfhonderd «lop-
pen wijken met in totaal twee miljoen Élwo
ners en groeit het aantal favrla's met vijftig
per jaar door de bevolkingsgroei en de trek
van bet plattrland naar de stad
Het lijkt erop dat de Braziliaanse autoritei
ten zich niet zozeer het lot van de sloppen
wijkbewoner* aantrekken maar zich eerder
zorgen maken over wat de conferentiegan
gers te zien krijgen Mocht die indruk hr
staan. dan is die misplaatst, aldus burgr
meester Alencar. „Wc moeten een imbi
tieu/er plan maken, niet alleen voor Ro
nnha. maar ook voor andere favda's. Het
heeft geen zin om dingrn alleen maar voor
de schone schijn aan tr pakken Da «vaar
held is dat ren belangrijk drd van de inwo
nets van Rio dr laneiro in onmcmrfcjkr
omstandigheden leeft". zo zrr de Nirgr
meestct onlangs In de tumrnttjd wordt In
ieder grval alvast begonnen met Rodnha
•mrentrfimctionans I ui/ Pauk) Machado
dir belast is mn brl strffm van prioriteiten
voor het opknappen van de favrta is rea
Hsttacher dan zijn baas Alleen al door zijn
ligging kan Rocinha rekenen op extra aan
dacht, zo arch Machado tor ,\1* we g»
norg grid rukklm /noden we alle vljfhon
drrd favrla s aanpakken aldus Machado
Maar dat grid is er met
