Wetenschap
Huidkanker serieus probleem
Enorm klei-leger opgegraven
Walvissen beschermd en bedreigd
Drinkwater
goed uit mist
te winnen
Wat de lucht in gaat, komt als
zure regen weer naar beneden
Baby van 280
gram in leven
gehouden
071 -161400 Redact* an «ntodadtr. RAYMOND PBL Vonngevwg: HENK BUIS
STELLINGEN
Het op grote schaal ingebur
gerd zijn van het credit-cardsys-
teem in de Verenigde Staten
heeft een belangrijke bijdrage
geleverd aan het schuldenpro
bleem aldaar.
Gezien het grote tekort aan or
gaandonoren wordt het gezegde
'het is beter te geven dan te ont
vangen' door de gemiddelde
Nederlander niet onderschre
ven.
Q.RA. Hooimeyer, Leiden)
Mieren zijn zeer wijs doch niet
nijver.
Het huidige accent op het te
rugdringen van de vervuiling
van ons leefmilieu leidt voorna
melijk tot vervuiling van de ter
minologie: 'milieuvriendelijke'
auto's en 'groene' wasmiddelen.
De meeste mensen gebruiken
statistiek op dezelfde manier als
een dronken man een lantaarn
paal: meer voor ondersteuning
van verlichting.
Moderne gebruiksvoorwerpen
die het leven van de mens zou
den moeten veraangenamen,
leiden vaak tot veel frustraties.
Bij het einde van de koude
oorlog kwamen Oostduitsers
van een koude kermis thuis.
(Lia Hemerik, Leiden)
Het verbieden van wapenex
porten naar 'politiek gevoelige
regio's', zoals het beleid is van
de Nederlandse regering, is naï
ef. Effectiever is de Nederlandse
wapenproduktie te verbieden.
Stellingen worden nooit waar
heden
(Gerard Driessen, Leiden)
Het design van kantoormeubi
lair is de laatste decennia sterk
verbeterd. De kwaliteit van de
voorlichting over optimaal ge
bruik ervan is daar bij achterge
bleven.
De uitspraak 'rugpijn bevindt
zich tussen de oren' getuigt van
inzicht in de pijnbeleving, maar
zegt weinig over de oorzaken
van rugpijn of pijnbeleving.
Het zou van goed ergono
misch en goed commercieel in-
zciht getuigen wanneer fabri
kanten van kantoormeubilair
niet alleen instelbare stoelen
maar tegelijkertijd ook instelba
re bureau leveren.
(J.HA.M. Verbeek, Amsterdam)
De vaak gehoorde veronder
stelling dat de verzuiling met
name ontstaat in gemeenten
waar de bedreigingen voor de
confessionelen het grootst zijn
is onjuist.
(P.J.M. Pennings. Amsterdam)
In tegenstelling tot wat alge
meen wordt verondersteld is
verliefdheid voor veel mensen
geen toestand van gelukzalig
heid; veeleer voldoet deze ge
moedsgesteldheid aan de dia
gnostische criteria voor een de
pressieve episode.
(W. Heuves, Amsterdam)
Het letterlijk vertalen van jar
gon dat betrekking heeft op
computers, kan tot een sterkere
vermindering van de Neder
landse taal leiden dan gebeurt
door directe overname van En
gelse termen.
(Erik Koiuvenhoven, Amster
dam)
Elke burger wordt geacht de
wet te kennen. Daarom is het
onbegrijpelijk dat onderwijs in
het recht in Nederland tot een
klein aantal schooltypen be
perkt is.
Kees van Deem ter, Amsterdam)
Men moet niet streven naar
vervanging van particulier ver
voer. maar naar optimaal ge
bruik van beide.
Referenda zijn strijdig met de
principes van parlementaire de
mocratie.
Pacifisme begint met indivi
duele weerbaarheid.
Werkeloosheid is verspilling
van arbeidskracht.
(]an Schripsema, Leiden)
De meeste geciteerde hypo
these in niet steds de juiste.
Succes dient niet verward te
worden met geluk.
(J.G. Kromhout, Amsterdam)
Drinkwater kan uitstekend uit
mist worden gewonnen. Een
proefproject met eenvoudige
apparaatjes in Peru levert veel
belovende resultaten op, zo
heeft een medewerkster van de
Canadese Dienst voor Interna
tionale Ontwikkeling {CIDA),
Marcela Suit, verklaard.
V olgens de CIDA kunnen 'ne
vel vangers' de waterschaarste in
Lima. waar het zelden regent,
maar 's winters zeer dikwijls
mistig is, voor een belangrijk
deel oplossen.
Het proefproject bevindt zich
op de heuvel 'Los Rosales'.
twintig kilometer ten noorden
van de hoofdstad, en voorziet
de gelijknamige sloppenwijk,
die gedeeltelijk tegen de hellin
gen van de heuvel aan is ge
bouwd, van drinkwater. Op de
top van de 360 meter hoge heu
vel is bovendien een automa
tisch weerstation geïnstalleerd.
De nevelvanger bestaat uit een
netwerk waarop water conden
seert. Via kleine buisjes belandt
dit in een leidingennet waar
langs het naar een reservoir
wordt gevoerd. De kwaliteit van
het water wordt door CIDA aan
laboratoriumtests onderworpen
om vast te stellen of het zonder
zuivering voor menselijke con
sumptie geschikt is. Tot nu toe
zijn de uitkomsten positief.
Naar het zich laat aanzien kan
binnenkort de tweede fase van
het project van start gaan, waar
bij alle duizend huishoudens in
Los Rosales een directe aanslui
ting op het reservoir krijgen.
„Dit is de meest economische
methode om water te winnen
en zeker goedkoper dan het ko
pen van water bij aguateros",
zegt Pilar Cereceda, die in Chili
een soortgelijk project uitvoer
de. 'Aguateros' heten in Lima de
waterverkopers, die het niet erg
nauw nemen met de hygiëne en
voor één liter ruim 25 centavos
(zestig cent) vragen.
4*
Wé*,
i huidkanker in de opperhuid komt in toenemende mate voor omdat omdat mensen veel langer en vaker in de zon liggen
(ARCHIEFFOTO JAN HOLVAST
Huidartsen pleiten voor bevolkingsonderzoek
Het aantal gevallen van huid
kanker in ons land stijgt zo on
rustbarend, dat het een serieus
probleem vormt Huidartsen
hebben gepleit voor een regel
matig systematisch, landelijk
bevolkingsonderzoek op huid
kanker. Het totale aantal geval
len van huidkanker wordt op dit
moment in ons land geschat op
18.000.
Daaronder bevinden zich ruim
1500 gevallen van melanoom.
Melanomen zijn tumoren die
bestaan in goed- en kwaadaar
dige vorm. De goedaardige zijn
sproeten en moedervlekken en
de behaarde of wratachtige nae-
vi (de op de huid liggende moe
dervlek of sproet). Kwaadaardi
ge melanomen komen voor in
de huid van de voetzolen, hie
len. het gezicht en de rug. Jaar-
lijks sterven ongeveer 350 Ne
derlanders aan een melanoom.
1. Gassen, meestal
zwaveldioxide en
stikstofverbindingen,
ontstaan door de
verbranding van
steenkool, olie en
benzine.
4. Zure regen doodt
waterplanten en -dieren d
verzuring van het water en
vergiftigt planten en dieren
met zouten en mineralen die
uit de bodem zijn gespoeld.
zuurgraad (pH-waarde)
11.0 10.0 9.0 8.0 7.0
3. Zure regen tast
bomen en planten aan,
vooral de bladeren, en
onttrekt energie die nu
voor herstel wordt benut
in plaats van groei.
3.0 2.0
5. Hoe lager de pH-waarde,
hoe zuurder de oplossing
Het belang v
heel tegenstrijdige zaken leiden:
zuinige vliegtuigen dragen meer
bij aan zure regen, dan de kerosi-
neslurpers. Zij stoten namelijk
meer stikstofoxides (NOx) uit in
s milieu kan tot de lucht. Regenbuien spoelen de
NOx als het ware uit de lucht De
azijn
Dat is op te lossen door 's nachts
te vltegen. ware het niet dat zelfs
dig dank zij betere verbranding
vrijwel geen giftig kooi mono xyde.
Per tien jaar vindt ongeveer een
verdubbeling van dit aantal
plaats.
Is in de VS deze tumor naar de
negende plaats op de lijst van
meest voorkomende vormen
van kanker gestegen, Bij Neder
landse vrouwen heeft deze tu
mor inmiddels dezelfde plaats
bereikt. Het aantal gevallen van
andere vormen van huidkanker
stijgt ook: bijvoorbeeld kanker
aan huidweefsel in de laagjes
plane cellen (plaveiselcellen,
zoals de voetzolen).
Een vrij ongevaarlijke vorm. die
echter ook steeds vaker voor
komt, is kanker aan de opper
huid: ba saai cel carcinoom. Ba
sale cellen zijn de onderste laag
van (meerlagig) huidweefsel
(epitheel, dat ook het opper
vlakteweefsel van slijmvliezen
vormt). Ook het aantal gevallen
van basaalcelcarcinoom stiigt.
zowel door de vergrijzing als
door het feit dat steeds meer
mensen steeds langer en vaker
in de zon liggen
Carcinoom aan de basaal cellen
(de opperhuid) is vrij ongevaar
lijk. Het is een zweerachtig ge
zwel in het gelaat, dat langzaam
groter wordt. Meestal bij oudere
mensen. Doorgaans kan het
met bestralingen woren verwij
derd
Sproetenbus
De huidartsen F.H.I. Rampen
en HAM. Neumann en het
hoofd van de Kankerregistratie
van het Integraal Kankercen
trum Oost. ars. LALM Kieme-
ney, zeggen in het artsenblad
Medisch Contact dat zij voor
stander zijn van het opzetten
van een groot bevolkingsonder
zoek voor huidkanker.
Inspectie van de huid is niet
vervelend voor de patiënt en
onderzoek op huidkanker is
buitengewoon goedkoop (maxi
maal 5 gulden per persoon) als
wordt uitgegaan van regelmatig
onderzoek, die zichzelf aanmel
den omdat zij denken ervoor in
aanmerking te komen
Het is dus daan oor nodig het
huidonderzoek te koppelen aan
voorlichtingscampagne, waarbij
speciale aandacht wordt ge
schonken aan de herkenning
van de vroege verschijnselen
van het melanoom (de verande
rende moedervlek). Mensen
met een hoger risico op huid
kanker. met een beroep in de
buitenlucht, mensen mei een
erg licht huidtype en of veel
moedervlekken, moeten daarop
worden gewezen.
Van de zomer heeft onder meer
door medewerking van het
Leids Academisch Ziekenhuis
langs kustplaatsen de sproeten
bus gereden. Badgasten maak
ten in groten getale gebruik van
deze mogelijkheid om zich op
kwaadaardige melanomen te la
ten onderzoeken. Erg veel wer
den er overigens niet gevonden.
Artsen van de Loyola Ifntvtrsi
teit in de Amerikaanse staat llli
nois hebben bekendgemaakt
dat h) een te vroeg geboren
kindje, dat bij geboorte slechts
280 gram woog, in leven heb
ben weten te houden. Het is
waarschijnlijk voor het eerst dat
een babv met een dergelijk laag
geboortegewicht in leven blijft.
Dat heeft een artsen team onder
leiding van dokter lonathan k
Muraskas in een artikel tn do
New England loumal of Medi
dn verklaard.
Het kind. van wie de naam niet
bekend ts gemaakt, is nu at ht
tien maanden oud. De 36-jarige
moeder werd na een vTucht
baarheidsbehandeling zwanger
van ren drieline. Twee foetus
sen werden geaborteerd. Na zes
maanden zwangerschap zagen
de artsen nauwelijks bloed stro
men door de navelstreng en be
sloten het babv tje met de kei
zersnee te halen
De boreling lag twee maanden
aan een beademingsmachine
Het kon het ziekenhuis na vier
maanden veriaten zonder dat
nofl zuurstof moest worden toe
gediend of een hartmonitor no
dig was.
Op zijn eerste verjaardag woog
het kindje slechts 4.5 lulo Het
hoefde echter niet terug naar
het ziekenhuis wegens medi
sche problemen, hoewel het in
tests voor geestelijke en motori
sche ontwikkeling beneden het
gemiddelde scoort.
Over het algemeen overleven te
vroeg geboren baby's met een
geboortegewicht van minder
dan 500 gram niet Volgens het
Guinness Book of Records
kwam in 19*8 in Groot Brit.in
nië Marian (Trapman ter wereld
met een geboortrgrwicht van
BEN APELDOORN
Chinese wegenbouwers zijn in
de buurt van de stad Xian op
een enorm leger beelden gesto
ten. veel groter dan het 'kleile-
ger' dat in 1974 in dezelfde om
geving tevoorschijn kwam. Naar
schatting minimaal 100.000,
maar misschien wel een mil
joen.
Op een diepte van bijna zeven
meter hebben de Chinezen tot
dusverre welgeteld, 24 enorme
grafkamers gevonden, waarin
vrijwel identieke, ongeveer 50
centimeter grote beelden van
mensen en paarden liggen op
gestapeld. Het totale gebied dat
de cryptes beslaan is zo groot
als een dozijn voetbalvelden: el
ke crypte is 4 tot 10 meter breed
en tussen 25 en bijna 300 meter
lans
De beelden zijn zorgvuldig van
details voorzien: alle mensen
hebben typisch menselijke trek
jes. Elk beeld is niet alleen per
fect geconstrueerd maar ver
schilt van zijn 'metgezellen' in
de onmiddellijke omgeving iets
in gelaatsuitdrukking en leeftijd.
Het is overduidelijk dat men dat
leeftijdsverschil bewust heeft
aangebracht. De gelaatsuitdruk
kingen variëren van glimla
chend tot ernstig en soms bars.
Een goede beeldhouwer of
boetseerder doet misschien een
dag over zo n beeld. Het is niet
denkbeeldig dat 1000 beelden
de kunstenaars, elk voorzien
van gouden handen', er min
stens drie jaar over hebben ge
daan doen om een miljoen
beelden te scheppen.
Zonder armen
De menselijke beelden stellen
alle naakte mannen zonder ar
men voor. Het lichaam, be
staande uit gebakken klei. is ge
heel oranje-rood is geschilderd
op de haren, wenkbrauwen,
baarden en ogen na. Die zijn
zwart. Men heeft sporen gevon
den die er op wijzen dat elk van
de beelden oorspronkelijk gr
huid was in een linnen of zijden
gewaad maar dat is nagenoeg
geheel vergaan.
Het geheel ontbreken van de ar
men heeft inmiddels tot allerlei
veronderstellingen geleidMen
denkt dat ze er wel geweest zijn
maar dan van hout waren ge
maakt en met metalen pennen
aan het lichaam waren oevrv
tigd. Het kunnen dus heel goed
beweegbare armen zijn gc
weest. De tand des tijds heeft
ze. net als de kleding, geheel
doen vergaan. Het kan zijn dat
de per.nen van brons, zilver of
zelfs goud waren gemaakt wat
een goede verklaring voor de
verdwijning van de armen zou
zijn simpelweg gr
pikt.
Alle beelden zijn
koperen en ijzeren wapens,
zoals pijlpunten, speren, (krotn-
zwaarden en van landbouw
werktuigen. kaarten, juwelen en
munten, alle. net als de beel
den. ongeveer éénderde van de
ware grootte. Sedert de eerste
ontdekking, in maart van het
vorig jaar. zijn bijna 400 beel
den uitgegraven maar het is ze
ker dat net moet gaan om tien
duizenden en mogelijk zelfs bij
na een miljoen. Het gravrn zal
naar schatting tot vijf jaar in be-
-Jan nemen
De vindplaats ligt ongeveer een
halve kilometer zuidelijk van
een enorme graftombe die toe
behoorde aan de vrouw van kei
zer üu Qi die leefde van 188 tot
144 vóór Christus tijdens dr
Han-dynastie (van 206 vóór tot
220 na Christus).
De ontdekking werd overigens
gedaan tijdens de aanleg van
een autoweg die de stad Xian
om toeristische redenen mort
verbinden met een soortgriijk
gebied waar men. in dezelfde
provincie, al in 1974 op een
soortgelijk klei leger' stootte.
In tegenstelling tot de pas gr
vonden, massieve beelden wa
ren deze manshoog en hol en
armen en 'unifor
men' die ook uit klei waren ge
construeerd Van dat leger 'op-
warr grootte' heeft men In to
taal 7000 exemplaren wetm
bloot te leggrn cn dat alles ts
onder een reusachtige hangar
tentoongesteld on dezrlfde
plaats en In dezelfde houding
als ze werden gevonden
I i. t htste wereldwonder
zoals de vondst toen genoemd
werd is inmiddels een toeristi
sche trekpleister met een dus
danige omvang geworden dat
men plannen voor een nictfw
vliegveld In de onmiddefllfkr
omgeving heeft klaarliggen en
alvast is begonnen met een goe
de autoweg naar de stad Xian
Van de vondst van 1974 heeft
men in ieder geval vast kunnen
stellen dat het het of een 'leger
is van China s eerste keizer Qtn
Miihw.!i 'li'
derde eeuw vóór Christus moet
hebben geleefd
Het is nog een raadsel wat dat
kolossair aantal beelden voor
stelt. Het kan zijn dat mrn zr
gebmikte om ze op te stellen tij
dens het Voorspel' van ren
veldslag. Vanaf grote afstand
bezien zal dat er allemaal /eer
massaal en indrukwekkend
hebben uitgezien maar hei
moet een monnikenwerk /ijn
geweest om dat allemaal recht
op te zetten
zure regen die zo ontstaat komt in als 'geluidsarm' betitelde vliegtui- roet en polycyclische aromatische
de bodem en verzuurt deze.
Vooral op zonnige dagen veroor
zaakt de NOx problemen (smog).
gen erin slagen de gemiddelde
burger uit zijn slaap te houden.
Straalmotoren stoten tegenwoor-
kooiwaterstoffen (PAK's) meer uit
luist nu bijna alle landen van de
wereld bijeen zijn geweest om
te praten over dc bescherming
van walvissen, gaan Britse vis
sers weer drijfnetten gebruiken
waarin vooral kleine walvissen
de dood zullen vinden. Vissers
uit Cornwall hebben aangekon
digd dat zij drijfnetten gaan ge-
bniiken om tonijn te vangrn in
het noorden van de Atlantische
Oceaan. Dit ondanks jarenlange
protesten van milieubescher
mers dat in deze 6.4 kilometer
brede netten honderdduizen
den dolfijnen, kleine walvissen
en andere vissen de dood vtn
den
Een woordvoerder van de Britse
vissersfederatie. Richard Banks,
zei dat de manier waarop de
Britse vissersboten mei de drijf
netten gaan werken, heel an
tiers is dan die vissers in de Stil
le Oceaan gebruiken. ..Er is
geen sprake van het vrij drijven
van de netten." zei hij ..We zijn
van plan iets te doen voor dol
fijnen die komen vast te zitten
in de netten.*' voegde hij eraan
Volgens milieubeschermers is
het voor vissers ondornlijk en
vrriiesgpvend om eike halve
metcT net te controleren op vis
sen waarop niet gevist woédt.
Zij hebben de Internanonaie
Walvisvaart Commissie (IWQ
gevraagd om controles in tr
stellen op het doden v an dolfij
nrn. walvissen en andere zee
zoogdieren.
De IWC. die het aantal walvis
sen dat mag worden gulixxl zo
ved mogelijk probeert te beprr-
ken. beeft Eskimo op Alaska
meer kansen gsgrvrn >m
(•menlandse walvis op tafel te
zetten. De IWC besloot «lat de
lAkimn s met een handharpoen
54 .menlandse walvissen jirr
jaar aan de haak mogen slaan,
met ren bovengrens van 154
voor drie jaar
Eskimo op west Groenland
kregen van het IWC toestem
mmgom volgrnd iaax 21 vmws
srn en dr komende drie jaar
315 dwTTgvInvissen (Tekening)
tr vangrn. Eskimo's In de Sm
