Kunst
Brüggen gaat door
Gouden Griffel voor Tine
van Buul en Bianca Stigter
Koorproject Rotterdam:
spanning tot laatste tel
DAG IN DAG UIT VOERT HET GEBIT
EEN HARDE STRIJD MET
MONDBACTERIEN ENTANDPLAK.
VOOR DIE STRIJD
OET JE DE MEEST EFFECTIEVE WAPENS
GEBRUIKEN.
Plaats voor niet-westerse muziek
LISTERINE. JE VOELT DAT HET WERKT.
Dinsdag 4 juni 1991
Redactie 071-161400 OB VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RIJS DAW SASWA STOEUNCA Eindredactie ANNEWIEK RUYGROK Vormgeving HENK BUIS
8
NIEUWSLIJN
Körmeling wint Lage Landen-prijs
AMSTERDAM Minister d'Ancona (wvc) heeft De Lage landen
Kunstprijs 1991 uitgereikt aan beeldend kunstenaar John Kör
meling. De jury was unaniem in de toekenning van de reisbeurs
ter waade van 25.000 gulden aan de kunstenaar. Het is de derde
keer dat deze prijs, bestemd voor jonge, veelbelovende kunste
naars. werd uitgereikt.
Concert in Agathakerk
LISSE - Voor de Orgelkring Bollenstreek is donderdag 6 juni de
tweede orgelbespeling op net Adema orgel in de St. Agathakerk
in Usse. Gastorganist voor die avond is de uit Rijnsburg afkom
stige Anton Doomhein.
Hij speelt werken van Andriessen, Saint Saëns, Vieme, Duruflé
en Langlais.
Dire Straits naar Nederland
ROTTERDAM De groep Dire Straits komt eind september naar
Rotterdam. In Ahoyzal de groep drie concerten geven. De orga
nisatoren verwachten zo'n grote toeloop dat per persoon slechts
zes kaarten zullen worden verkocht. Via radio 3 wordt bekend
gemaakt wanneer de voorverkoop begint. De organisatoren zul
len die datum pas op het laatste moment bekend maken, alweer
in verband met de verwachte toeloop.
Veertiende Poetry Park in Rotterdam
ROTTERDAM - In het park
naast de Euromast in Rotter
dam wordt zondag 9 juni
voor de veertiende maal Poe
try Park gehouden. Dit multi
culturele festival biedt als al
tijd een groot aantal voorstel
lingen van binnen- en bui
tenlandse artiesten, vooral
muzikanten, dansers en
dichters.
Net als ieder jaar heeft de or
ganiserende Rotterdamse
Kunststichting (RKS) kunste
naars belast met het ontwik
kelen van een bijzonder pro
ject. Dit keer heeft dat geleid
tot een presentatie van een
groot kinderkoor, dat geleid
wordt door de Surinaamse
dichter/schrilver/performer
Paul Middellijn. Op een apart
gedeelte van net festivalter
rein wordt kinderen een ei
gen programma voorgescho
teld.
lftfllff!
'Een goed museum voor nieuwe
beelden' Is een van de kunstwer
ken waarmee John Körmeling de
Lage Landen Kunstprijs won.
foto p
DEN HAAG «OPO
De Gouden Griffel is dit jaar
toegekend aan Tine van Buul en
Bianca Stigter voor hun bloem
lezing van 365 gedichten van
123 Nederlandse en Vlaamse
dichters. De bundel, getiteld
Als je goed om je heen kijkt zie
je dat alles gekleurd is', is bij
uitgeverij Qucrido verschenen.
Het Gouden Penseel voor het
best geïllustreerde kinderboek is
toegekend aan Peter Vos voor
zijn illustraties bij de gedichten
van Rudy Kousbroek in het
boek 'Lieve kinderen hoor mijn
lied' (uitgave van De Harmo
nie).
Maarten Michielvn biigeitaan door i
instrumentaal ensemble Werken
Monteverdi. Sweeiinck, Buxtehude en
Bach
Gehoord 2/6. Lokhontketk,
Er is een concert aangekondigd
maar u weet zelf hoe zoiets
gaat: het is zondagmiddag, er is
al zoveel buitenshuis te doen en
bovendien heeft in Leiden bijna
niemand gehoord van het Koor
project Rotterdam. De Lokhors-
tkerk bleef dus nogal leeg.
Maarten Michiclsen. de diri
gent, heette de bezoekers wel
kom en voegde eraan toe dat hij
iedereen de hand zou kunnen
schudden. Misschien ook was
dit concert een aardige try-out
voor de volgende uitvoeringen
in Den Haag en Rotterdam.
Behalve dat ze een CD heb
ben gemaakt, is deze muzikan-
tengroep bepaald niet scheutig
met informatie over zichzelf.
Waar kon
daan. wat
dingshodem? Zijn het amateurs,
waar ik in de eerste plaats van
uitging, of zijn het tóch beroeps,
waar ik na verloop van tijd aan
ging denken. In plaats van het
gehoorde te kunnen ophangen
aan een verhaal in een boekje
heb ik daarom mijn oor maar
cherp gezet. Tenslotte is het
„ALS EEN ZACHT tapijtje
ving het orgeltje de zang
op van het Koorproject
Rotterdam". Een tot het
laatste moment toe span
nende uitvoering.
VAN DE SIBERISCHE steppen komt
onder meer de zogenaamde boven
toonzang, waarbij de zangers door toe
passing van een speciale ademhalings
techniek twee tonen tegelijk voortbren
gen.
Ondanks felle kritiek op leiding van 'Idomeneo
De keuze van de Jury is op de
bloemlezing van Buul en Stigter
gevallen niet alleen wegens de
kwaliteit van de gedichten,
maar vooral vanwege de wijze
waarop ze waren gerangschikt.
Verder werden twee zilveren
penselen toegekend en zeven
zilveren griffels in verschillende
leeftijdscategorieën. De uitrei
king is op 1 oktober, de dag
voor de Kinderboekenweek. in
Slot Zeist.
De uitslag van de kinderjury
van kinder en jeugdboeken
wordt op 15 juni bekendge
maakt in een uitzending van de
VARA.
'Dirigent Frans Brüggen
gaat, ondanks de ongezou
ten kritiek op zijn leiding
van 'Idomeneo', door met
de voorstellingen van deze
opera. Na afloop daarvan
wil hij reageren op reacties
als 'amateuristisch', 'ge
brek aan een muzikaal fun
dament', 'een afgang'. Met
deze onomwonden kwalifi
caties sabelde de pers be
gin deze week de ope
ningsvoorstelling van het
Holland Festival, Mozarts
opera 'Idomeneo', door de
Nederlandse Opera, neer.
Vooral Brüggen moest het
in de recensies ontgelden,
omdat hij - alom gerespec
teerd leider van het Orkest
van de XVIII Eeuw - niet in
staat bleek als operadiri
gent tegelijkertijd met or
kestleden en zangsolisten
te communiceren.
AMSTERDAM GPD
„Brüggen heeft zichzelf als
operadirigent kennelijk over
schat", zegt woordvoerder P. de
Caluwe van de Nederlandse
Opera achteraf in een toelich
ting op de artistieke 'misluk
king'. Hij voegt er echter aan
toe dat het peil van de voorstel
ling alleen nog maar kan verbe
teren: „De première was al be
ter dan de generale. We hopen
er maar het beste van."
Ook Brüggen zelf wil „graag"
op de kritiek reageren, maar wèl
pas na afloop van de laatste uit
voering tijdens het Holland Fes
tival op 29 juni. Hii maakt daar
mee duidelijk de komende ne
gen uitvoeringen te beschou
wen als een gelegenheid zich te
revancheren, al rijn rijn kansen
bij de Nederlandse Opera ver
moedelijk voorlopig verkeken.
Holland Festival-directeur Jan
van Vlijmen was aanvankelijk
van plan geweest de -wèl glori
eus ontvangen - concertante
uitvoering van de opera „Oorlog
en Vrede" van Prokovjev onder
leiding van Edo de Waart tot
opening te bestempelen. Hij
koos echter voor „Idomeneo"
vanwege de lange duur van
„Oorlog en Vrede". Vijf uur luis
teren op zaterdagmiddag leek
hem geen goed idee als start
van het festival. Met de artistie
ke invulling van „Idomeneo"
heeft Van Vlijmen verder geen
bemoeienis gehad omdat het
een eigen produktie van de Ne
derlandse Opera betrof.
Het operagezelschap was er
aanvankelijk van overtuigd dat
het wel goed zat met een diri
gent van wereldfaam als Frans
Brüggen. Artistiek leider Pierre
Audi meende met de keus van
het koppel Peter Mussbach als
regisseur en de Mozart-specia-
list Brüggen een gouden tan
dem in huis gehaald te hebben.
Maar het 'experiment' blijkt dus
achteraf een misser. De Caluwe
ontkent echter dat de artistieke
leiding een te groot risico heeft
genomen met het aantrekken
van Brüggen. voor het eerst als
operadirigent in de schijnwer
pers. „We moeten niet vergeten
dat elke Europees operahuis
hem heel graag zou hebben
aangetrokken. Ais het een bui
tenlandse opera eerder was ge
lukt hem te contracteren, had
den we ongetwijfeld het verwijt
gekregen dat we de boot had
den gemist. We waren dan ook
heel tevreden met het feit dat
hij tijd wilde vrijmaken voor
Volgens de woordvoerder
keerde Brüggen pas half mei te
rug van een toemee in Austra
lië. maar had de dirigent daarna
wel degelijk het aantal repetitie-
uren ter beschikking dat voor
een dergelijke produktie gebrui
kelijk is. ..Dat hield een risico in,
maar dat hebben we van harte
en vanzelfsprekend genomen.
Deze mislukking hebben we
echt niet kunnen voorzien en
bovendien was het niet moge
lijk zo kort voor 1 juni nog fun
damenteel in te grijpen."
Frans Brüggen: revanche.
Scène uit 'Idomeneo' met Ben Heppner als Idomeneo, Laurance Dale als i dam ante en Annegen Stumphius als Ilia.
HET PUBLIEK ZIT boven
op de handeling bij 'Gas-
sir' van Theo Loevendie
en 'II Combattimento'
van Monteverdi door de
Nederlandse Opera.
Muziektheater
zonder overdaad
Te zien tot en met 8 juni Vrijdag zijn de
stukken te horen op Rad» IV
De tweede bijdrage van De Ne
derlandse Opera aan het Hol
land Festival is waarschijnlijk de
kortste double bill' uit de ope
rageschiedenis. De Nederlandse
première van 'Gassir de held'
van Theo Loevendie en 'II Com
battimento di Tancredi e Clo-
rinda' bieden samen een uur
geconcentreerd en kernachtig
muziektheater.
Loevendies 'Gassir' en Mon
teverdi's 'Combattimento'
(geen mini-opera maar een dra
matisch madrigaal) zijn muzi
kaal eeuwen van elkaar verwij
derd, maar passen inhoudelijk
wel bij elkaar. Ze gaan beide
over de onrinnnigheid van de
oorlog: Loevendies krijgsheld
Gassir moet leren dat niet oor
log, maar kunst (een lied) eeu
wigheidswaarde heeft en leert
dat pas nadat zijn zoons ge
sneuveld zijn. De ridder Tancre
di doodt in een tweegevecht de
schone Clorinda, die hij niet
herkent omdat ze als man ver
kleed is. Het zijn beide verhalen
die tot hun kem zijn terugge
bracht en in beide treedt een
'verteller' op.
Dat Monteverdi met zijn uit
de eenvoudigste middelen be
staande muziek (hier in een
simpel 'arrangement' van Lu
ciano Berio) directer emoties
oproept dan Loevendie is alleen
een reflectie op het wonder dat
Monteverdi in de muziekge
schiedenis is geweest. Loeven
die heeft met zijn operaatje (op
een zelfgeschreven libretto) na
melijk een voortreffelijke parti
tuur afgeleverd - tussen honds
vitaal en ritmisch en uitermate
verstild, mooi van instrumenta
le kleur en goed voor zangstem
men geschreven.
Pierre Audi (artistiek directeur
van de Nederlandse Opera)
heeft beidé stukken met de ele
mentairste middelen tot theater
gemaakt: 'vestzaktheater' in een
hal van de Amsterdam Studio's
in Duivendrecht, waar het pu
bliek bovenop de handeling zit.
Fundamenteel en uitermate
werkzaam muziektheater, dat
niet alleen scenisch, maar ook
muzikaal precies de juiste snaar
foto jaap pieper raakt
momenten
nog. Dat getuigt van een goede
programmering, wat bij een
concert van geestelijke werken
uit de zeventiende eeuw, voor
een amateurkoor een tour de
force is. Wat mij het meeste trof
in dit concert was de grote zorg
om afwerking die uit net musi
ceren sprak. De zangers die al
len duidelijk geschoold waren,
wisten precies wat ze deden en
deden dit met uiterste concen
tratie. De solisten uit het koor
zongen met vaste en goed ont
wikkelde stem en leken dit da
gelijks en vanzelfsprekend te
doen. De soms overdreven wij
ze waarop sommige koorleden
hun mond en lippen plooiden
zou kunnen wijzen op gevor
derde amateurs.
Tot aan het laatste werk 'Bea-
tus Vlr' van Monteverdi, varia
ties gecomponeerd boven een
telkens weer herhaalde baspar
tij. de zg. passacaglia. bleef er
vaart en spanning in het con
cert. Het allermooist vond ik de
uitvoering van Bach's motet
'Jesu, meine Freude'.
Ook voor de instrumentale
begeleiding alle lof. Een heldere
en functionele aanvulling op de
Memmen II.t <>igrlt|r il.ft als
een zacht tapijtje de zang op
ving. Of het nu amateurs of be
roeps waren in ieder geval gaat
een groot compliment naar de
dirigent die zijn visie op deze
muziek zo duidelijk gestalte
wist te geven met het Koorpro
ject Rotterdam.
Hardnekkige vijanden moet je
bestrijden met middelen die
nog hardnekkiger zijn.
De beste wapens tegen een
hardnekkige vijand als tand-
plak zijn regelmatig poetsen,
flossen én spoc
goed mondwater.
Met Usterine. Een effectief,
antiseptisch mondwater
Listerine remt het ontstaan
ran tandplak en helpt daar
door problemen met tand-
rlees te roorkomen.
Daarmee is Listerine het
mondwater dat ook echt zijn
beloften nakomt.
Dus als je regelmatig spoelt
met Listerine, bij voorkeur na
het poetsen, hond je je gebit
schoner eo je taodvlees
gezonder.
AMSTERDAM FRANCOISE LEDEBOER
Ook tijdéns het Holland Festival
van dit jaar is plaats ingeruimd
voor een programma met niet-
westerse muziek en dans. Plaats
van handeling is het Tropenin
stituut, al lang het belangrijkste
platform voor de presentatie
van niet-westerse culturen in
ons land.
Voor de bijdrage aan het Hol
land Festival wordt samenge
werkt met het Extra European
Arts Committee, een organisatie
van Europese theatermakers
waarbij ook ons land is aange
sloten. Oud-Holland Festival
directeur Frans de Ruiter was
een van de initiatiefnemers tot
de oprichting.
Vorig jaar viel de keus op top-
drummers uit de hele wereld en
muziek en dans uit de Pacific,
dit jaar is het de beurt aan mu
ziek en dans die ontstond langs
de zogenoemde Zijde-route. De
Zijde-route ontwikkelde zich
vanaf de eerste eeuw voor
Christus tot de belangrijkste
reis-en handelsverbinding tus
sen Oost-Azië, Centraal-Azië,
het Nabije Oosten en Europa.
De handelaren hielden zich in
de eerste plaats bezig met het
transport van Chinese zijde,
vanwege de hoge kwaliteit een
veelgevraagd produkt in Euro-
pa. Het netwerk van karavaan-
routes zorgde echter vanzelf
ook voor een vruchtbare cultu-
rele kruisbestuiving. De routes
verloren aan belang toen in de
vijftiende en zestiende eeuw
zeeverbindingen tussen de con-
tinenten werden ontsloten.
t maar de culturele sporen zijn
W ook in deze eeuw nog zichtbaar.
Ontcijferen
De route begon in de Chinese
stad Xinjiang. Van het plaatse-
lijk conservatorium komt het
C.hang'an Guyue Ensemble naar
de Grote Aula van het Tro
peninstituut. Dit ensemble van
vijftien musici speelt op oude
instrumenten als de titse (bam
boefluit) en sheng (mondorgel),
vocale en instrumentale suites
uit de traditie van de Han Chi
nezen. Deze muziek is over een
periode van meer dan duizend
jaar overgeleverd uit het tijd
perk van de T'ang-dynastie. Ha
ringhuizen: „Dat gebeurde
mondeling en in een moeilijk
leesbare notatie. Alleen gedu
rende de laatste decennia dreig
de de muziek in de vergetelheid
te raken. Er wordt nu gepro
beerd de notatie te ontcijferen
om de muziek te behouden
voor het nageslacht en weer op
nieuw op te voeren."
De Uygur-bevolking woont
meer naar het westen in de pro
vincie Xinjiang. Uit deze bevol
kingsgroep is het Muqam En
semble met 25 musici en dan
sers afkomstig. Muqam is afge
leid van het arabische begrip
maqam en past met zijn specia
le toonladdersysteem in de Per-
zisch-Arabisch-Turkse klassieke
muziektraditie die samen met
de islam in de vijftiende eeuw
Ga de Kaukasus China bereikte.
Het ensemble brengt suites en
dansen uit deze verfijnde tradi
tie, waarbij muzikaal vooral de
snaarinstrumenten voor een
bijzondere bijdrage zorgen.
Uit Mongolië is het 17 leden
tellende Tsam Ensemble gese
lecteerd. Tsam is de naam van
het boeddhistische ritueel dat
vaak voor zeer veel publiek op
de binnenplaatsen van de grote
kloosters wordt' opgevoerd.
Door middel van muziek, dans,
theater, schitterende kostuums
en indrukwekkende maskers
worden episodes uit de klassie
ke Mongoolse literatuur ten to
nele gevoerd. Haringhuizen be
looft prachtig „totaaltheater".
Boventoonzang
Muziek van de Siberische step
pen wordt gebracht door drie
verschillende ensembles van in
tptaal 17 artiesten uit de streek
rond Ulan Ude ten zuiden van
het Baikalmeer aan de noord
grens van Mongolië. Deze van
oorsprong Turkstalige nomaden
brengen koorzang, solo-liede
ren en instrumentale stukken.
Karaktistiek voor deze streek is
onder meer de boventoonzang,
waarbij de zangers door toepas
sing van een speciale ademha
lingstechniek tegelijk twee to
nen voortbrengen.
De Zijde-route verder volgend
heeft het Extra European Arts
Committee 17 musici en dan
sers uit Oezbekistan en Tadji
kistan geselecteerd. Zij brengen
een programma met Shash-Ma-
qom (letterlijk „zes toonsscha-
len"), klassieke muziek die
eveneens nauw verwant is aan
de Perzisch-Arabisch-Turkse
muziekcultuur. Haringhuizen
vertelt dat volkse versies van
Shash Maqom ook op de fees
ten in die streek worden uitge
voerd. Uit de streek langs de
Wolga zijn tenslotte in totaal
dertig artiesten uit vier verschil
lende bevolkingsgroepen uitge
kozen. Zij brengen voorname
lijk de vocale muziek die karak
teristiek is voor deze streek,
waar plaatsnamen als Zijde-
stad en Zijde-haven nog steeds
aan het verleden herinneren.
Haringhuizen hoopt dat het
niet-westerse programma ook
in de komende jaren een vast
onderdeel van het Holland Fes
tival bliift uitmaken: „De sa
menwerking op het terrein van
de publiciteit is bij voorbeeld
heel plezierig voor ons. Omge
keerd zorgen wij voor een ver
rijking van het festivalprogram
ma en volle zalen."
Het programma begint op 18
juni met het optreden van de
groep uit Oezbekistan en ein
digt op 29 juni met de Siberi
sche groep uit Boerjaten.
