Rtv show
Kwart van kijkers omzeilt
handig de reclameblokken
P
Je bent anders geworden in je verstand
'Jaloezie over onze kijkcijfers
'Zonder titel' fraaiste
werk op tentoonstelling
i-
NOS-documentaire over illegalen in het Westland
Exotische muziek is
hoorbaar in een kil
winters landschap
ergens In het kassengebied van
het Westland. Het Idlnkt heel
mooi, maar dat Is maar schijn.
De tekst van het lied gaat over
het grote verdriet en wordt vol
overgave gezongen. Het leven
van een Arabier, illegaal in Ne
derland, is weinig waard. Of
zoals de subtitel van de driede
lige documentaire 'De Illega
len', die de NOS vanaf van
avond (Nederland 3, 18.00 uur)
uitzendt, afgeleid van een brief
bet uitdrukt: „liet is lijden hier
broeder. Als ik geweten bad
dat bet er zo aan toeging In dit
land, dan was ik hier niet ge
komen. je bent anders gewor
den In je verstand."
Het vergt een groot organisa
tietalent om zonder problemen
met drie man op een kamertje
te wonen. De illegalen, die in de
documentaire aan het woord
komen, weten dat ze zonder die
organisatie er zeker onderdoor
zullen gaan. Met van oorsprong
wildvreemde kerels delen ze
keuken, stoel en leed. Ze koken
samen („Als iedereen voor zich
kookt, wordt het een janboel").
Wie niet kookt, wast af. Ze doen
samen de boodschappen, ze
doen hun eigen was en ze luis
teren naar eikaars verhalen. Die
verhalen gaan meestal over de
misstanden op het werk. Illega
len hebben nu eenmaal geen
rechten en koppelbazen maken
daar handig gebruik van.
Ze verdienen tien gulden per
uur. Altijd, ook in het weekein
de, ook als er overwerk is. Als er
geen werk is, krijgen ze geen
geld. Ze zijn niet verzekerd, ze
krijgen geen vakantiegeld. En
als er veel illegalen zijn. wordt
de werkdruk hoger. De snelste
krijgt de baan.
Uitbetaling
Tot zover lijkt alles nog
enigszins binnen de perken van
de spelregels die illegalen nu
eenmaal over zich afroepen.
Maar koppelbazen zijn valser.
Regelmatig wordt te laat uitbe
taald. „En we durven niet om
ons geld te vragen. Dan worden
ze kwaad en dan nemen ze ons
niet meer mee naar het werk.
Dan zijn we werkloos," zegt er
een. „Als je om geld vraagt, zegt
hij dat hij dat niet heeft. Ik zeg
dan dat hij het moet geven. 'Ik
moet niks', zegt hij en geeft
niets. Je kunt ze tot niets dwin
gen", vertelt een ander.
De koppelbazen houden
soms twee weken loon in om
zogenaamd sociale premies te
betalen, maar als er één ziek
wordt, blijft hij werken: „Ik
werd ziek. buikpijn en hoofd
pijn. Hij stuurde me weg. 'Ga
maar naar huis en val dood',
riep hij, maar ik ben gebleven,
ik was bang dat ik mijn werk
zou kwijt raken."
De koppelbazen vormen niet
het enige gevaar. „Als we de po
litie zien, kijken we de andere
kant op. Kwestie van geluk als je
niet wordt opgepakt. We kun
nen hier niet altijd blijven.
Vroeg of laat word je toch opge
pakt." Toch houden sommigen
het lang uit. „Ik woon hier al ze
ven jaar en werk voor acht gul
den per uur", zegt er een.
Maar twee weken of tien jaar
in Nederland, het blijft tobben
voor de illegalen: „Omdat je
geen verblijfsvergunning hebt,
heb je angst. Iedereen kan mij
opdrachten geven en zelfs ver
linken. je bent doodsbang om
aangegeven te worden. Als we 's
avonds zitten te eten en de bel
gaat, krijgen we geen hap meer
door onze keel. Je blijft altijd op
je hoede."
Maker Vincent Monniken
dam filmde de documentaire in
zwart wit. Dit accentueert de
soberheid en somberheid waar
onder de illegalen leven. De
oorspronkelijke documentaire
duurt 90 minuten, maar is in
drie delen geknipt. Deel 2 en 3
worden 11 en 18 juni uitgezon
den.
De Illegalen, vanavond, Ne
derland 3, 18.00 uur.
STRIPS
Dinsdag 4 juni 1991 R*dact»e 023-150191/Q23-150192 JOLANDA OUKE5 GERARD VAN PUTTEN RBNA VAN PORTELEN Vormgeving: RALPH KLBNHOUT
Jaap Jongbloed over Crime time:
Jongbloed ten stelligste. ,.ln het
mediaprogramma lopend Vuur
van de NOS is dat inderdaad ge
suggereerd. Philip Freriks deed
er wat badinerend over. Maar
een heleboel mensen, zeker
Freriks, kunnen jaloers zijn op
onze kijkcijfers. Gemiddeld kij
ken er twee miljoen mensen.
Verder is het opvallend dat bij
na iedereen vindt dat het doel
de middelen heiligde, in dit ge
val. Ik heb artikelen gelezen die
juist het journalistieke van de
methode onderstrepen."
„In feite is het ook niet nieuw.
Helemaal niet buitengewoon
opzienbarend. Je moet niet we
kenlang mensen hinderlijk gaan
volgen. Maar wii deden het één
keer op een beschaafde' af
stand. We hebben het er na
tuurlijk van tevoren over gehad
of het kón. Maar we waren er
snel uit."
Acties
Crime time komt volgend sei
zoen terug. Kunnen we dan
meer onthullende acties ver
wachten? „Daar moeten we nog
over praten. Ik ben er buitenge
woon vóór als dingen goed wor
den aangepakt. Maar wat het
weekblad Nieuwe Revu met die
wethouder in Bergen op Zoom
heeft gedaan, is hét voorbeeld
hoe het niet moet. Ik vind het
trouwens jammer dat wij nog
wat weinig aan witte boorden
criminaliteit hebben gedaan. Ik
zou daar graag meer over heb
ben, maar dat is erg arbeidsin
tensief."
Voorlopig is Jongbloed niet
uitgekeken op de criminaliteit.
„Het onderwerp is breed ge
noeg. Het programma behan
delt regelovertredend gedrag in
de ruimste zin. Ik ben journa
list, natuurlijk. Hoewel allerlei
mensen vinden dat je dan de
School voor de Journalistiek
moet hebben gedaan. Het gaat
erom dat je verhalen met infor
matieve waarde brengt. De
sóórt journalistiek is steeds an
ders maar de methode is altijd
dezelfde. Dingen uitzoeken."
Hoofdstad omgetoverd tot Venetië
Atnsterdam lijkt op Venetië, of is
het andersomMaakt niet uit.
Beide steden schijnen zoveel
overeenkomsten te hebben dat
in Amsterdam een Venetiaans
Weekeinde werd gehouden. Af-
gelo/ten zaterdag en zondag was
de Dam omgebouwd tot een Ve
netiaans terras (gekleurde pa
rasols, cappucino en Commedia
deUArte), door de grachten voe
ren gondels en in de Nieuwe
Kerk exposeerden zondagsschil
ders en droegen zondagsdichters
hun werk voor. met als inspira
tiebron A msterdam - Venetië.
Panda ging kijken en luisteren.
Zondagsschilders
ters. Geen bekende r
in deze column, ma;
waar u nog nooit va
hoord. Hetgeen ze
minder interessant m
bij voorbeeld de tem
Het
Wereldje
PANDA DE
LISLE
i hebt ge-
'.eker niet
aakt. Staat
zondags
rijders
voor per-
die iets
juist nfet
zo goed
kunnen,
bij zon-
oap
schilders
en dich
ters gaat
dat be
slist niet
op. Het
zondags-
urn-|.!|t'
slechts
een klein
wereldje
in de
grote we
reld van
de kunst
met een
grote K, maar de kwaliteit van
de gedichten was hoog en een
aantal van de geëxposeerde
doeken zou niet misstaan in de
officiële galerieën.
Absoluut favoriet bij de expo
sitie. wat mij betreft, is een
wondermooi schilderij van
H. C. van Kalken. Zonder titel,
want: „Ik heb er lang over nage
dacht. maar ik kon niets beden
ken."
Henk van Kalken is begonnen
met schilderen omdat hij werk
loos was. Zonder enige oplei
ding op dit gebied, maar „ik heb
me wel heel erg verdiept in de
schildertechniek, door veel te
lezen, veel te bekijken."
Zijn werk is zeker niet onop
gemerkt gebleven: tijdens de ex
positie hebben zich zo'n hon
derd mensen gemeld die het
schilderij graag willen kopen.
Ergo. Amsterdam is een zon
dagsschilder armer. En Henk
van Kalken is niet langer werk
loos: „Vanaf vandaag ben ik
professioneel schilder." Galerie
houders en verzamelaars opge
let!
Voor de lol
Van de vele inzenders van ge
dichten zijn er tien uitverkoren
om in het koor van de Nieuwe
Kerk hun werk voor te dragen.
Een professionele jury - Johan
Polak, Neeltje Maria Min en Elly
de Waard - zal de beste drie kie
zen. Een paar amateur-dichters
zijn behoorlijk zenuwachtig. Be
grijpelijk: een gedicht schrijven
is van een heel andere orde dan
het ook nog zelf voordragen.
Presentator Hans van Boom
stelt ze op hun gemak. „Ie zit
hier toch voor je lol?" Precies.
Het zondags-principe in een
notedop: voor de lol, niet voor
lu i geld.
Zondagsschilder H. C. van Kalken v
De eerste prijs wordt gewon
nen door Germa Harmsen uit
Amstelveen met haar Schatten
van Venetië. „Iets van de
grootsheid van dat thema is in
uw gedicht bewaard gebleven",
aldus de jury. Gerrit Hammink
wordt tweede met Amme hoela
en Riet Clazing wint de derde
prijs met haar fraaie gedicht
Omzien, jury-voorzitter Elly de
Waard vertelt me later dat de
keuze niet moeilijk was. „We
waren het tamelijk snel eens.
De prijswinnaars sprongen er
duidelijk uit. Heeft om ook
heel even met een wèl bekend
iemand te praten - Elly zelf nog
spannende nieuwe plannen?
Welzeker. „Ik doe dit jaar mee
aan Poetry International (22 tot
en met 29 juni in Rotterdam) en
ook aan De Vliegende Dicht
bundel." De Vliegende Dicht
bundel??? „Een project dat door
Renate Dorrestein (de Neder
landse vliegerdeskundige)
wordt georganiseerd. Op 14. 15
or zijn Zonder titel.
en 16 juni worden er in Scheve-
ningen hele grote vliegers opge
laten. met daarop werk van
twintig dichters." En als het dan
giet? „Weer of geen weer, het
gaat door." Maar lopen de ge
dichten dan niet door? „Die
vliegers zijn vast geplastificeerd
of zo. daar vinden ze wel wat
op.' Naar Scheveningen dus.
Met de trein, raad ik u aan.
want er worden tweehonderd
duizend mensen verwacht!
Geen prijs
Zondagsdichteres Liesbeth de
Kat is niet in de prijzen geval
len. Niet erg, vindt ze, de men
sen die hebben gewonnen, heb
ben het verdiend. „En het was
ook wel een erg kort gedichtje
dat ik heb ingestuurd."
Dat korte werkje wil ik u niet
onthouden. Maar eerst moet ik
u even namens Liesbeth een
klein geheim verklappen: haar
gedicht. Uitgekleed (ondertitel:
BOLLEBOOM
r
FOTO HX VAN ROSSEN
Een Amsterdamse op een Vene
tiaans terras) speelt helemaal
niet op een Venetiaans terras.
Liesbeth is nog nooit in Venetië
geweest. Maar het leek haar
handig - in verband met de op
dracht - de locatie enigszins aan
te passen. Uitgekleed speelt
zich eigenlijk af op een Haar
lems terras. Dat van Brinkman
om precies te zijn.
Tinkelende klontjes
in het glas.
Ik ontspan,
op een zonnig terras.
Twee bruine gluur-ogen
bederven de pret.
Ik wil niet
met die man
naar bed!
Zouden ze in Venetië ook zul
ke leuke zondagsschilders en -
dichters hebben? Vast niet.
Kinderen weten met de afstandsbediening uitstekend onder de redame uit te komen.
CORRESPONDENT CPD
hannel-hoppers, ka-
naal-zwemmers en
'zappers', mensen
dus die vaak de afstandsbedie
ning gebruiken om van tv-pro-
gramma te wisselen, zijn voor
al te vinden onder jongeren en
mannen. Bijna een derde van
de tieners schakelt aan het
eind of tijdens een tv-pro-
gramma onmiddellijk over
naar een ander net. Oudere tv-
kijkers gaan relatief weinig op
zoek naar een ander tv-kanaal,
terwijl mannen in gezinnen
meestal de baas zijn over de af
standsbediening. Dat blijkt uit
een onderzoek van drs. A. van
de Laar en M. Breemhaar van
de Katholieke Universiteit
Nijmegen.
Zij onderzochten kijkstijlen
en de confrontatie met tv-recla-
me. Hun conclusie: grofweg een
kwart van de tv-kijkers schakelt
over op een ander tv-program-
ma als er een reclameblok
wordt uitgezonden. De onder
zoekers hebben enerzijds een
analyse gemaakt van de gege:
vens van AGB Media die zijn
verzameld in het permanente
kijkonderzoek. Anderzijds heb
ben zij vierhonderd Nederlan
ders telefonisch ondervraagd
over hun kijkgedrag en hun me
ning over tv-reclame. Volgens
de onderzoekers blijkt dat het
idee van forced exposure", dat
ervan uitgaat dat de adverteer
der de kijker dwingt kennis te
nemen van de reclamebood
schap, steeds minder aanneme
lijk is.
Blijkens de onderzoeksuit
komsten zijn ouderen selectie
ver in hun kijkgedrag dan jon
geren. Van de oudere kijkers
weten veel meer personen wat
er op tv komt voor ze het appa
raat aanzetten. Voor het selecte
ren van een programma ge
bruikt een op de vier Nederlan
ders een tv-gids of de krant.
Evenveel Nederlanders komen
echter op een programma uit
door eerst verschillende kana
len te proberen. Oudere kijkers
gebruiken vaker een tv-gids dan
jongeren. Als de tv aan staat,
blijkt volgens Van de Laar en
Breemhaar dat ongeveer dertig
procent van de 'kijkers' met iets
anders bezig is dan met tv-kij-
ken.
Macht
Vooral mannen en jongere kij
kers blijken fanatieke zappers te
zijn. Mannen omdat zij relatief
vaak degenen in het gezin zijn
die de macht over de afstands
bediening bezitten. Bijna een
derde Van de tieners blijkt aan
het eind of middenin een pro
gramma een andere zender op
te zoeken. Van de kijkers boven
de vijftig jaar gaat 'slechts'
twaalf procent tijdens een pro
gramma op zoek naar een an
der programma. Logische uit
komst van het onderzoek is
voorts dat kanaal-zwemmers
meer voorkomen in huishou
dens waar een afstandsbedie
ning aanwezig is. Blijkens cijfers
van de afdeling Kijk- en Luister
Onderzoek (KLO) van de NOS
hebben zeven op de tien Neder
landers de beschikking over
zo'n apparaat. Ook van invloed
op het zap-gedrag blijkt het
aantal zenders te zijn dat kan
worden ontvangen. Hoe meer
zenders, hoe meer er wordt
overgeschakeld.
De onderzoekers hebben te
vens het kijkgedrag onderzocht
tijdens reclameblokken. Ruim
23 procent van de kijkers zou
reclameblokken proberen te
'omzeilen'. Gedurende de
laatste minuut van een recla
meblok blijkt nog maar zeventig
procent van het kijkerspubliek
aanwezig dat de zender op had
staan toen het blok begon.
Vooral hoger opgeleiden en
mannen blijken de reclame af te
zetten. Bij blokken voorafgaand
aan het NOS-joumaal treedt het
minste verlies van kijkers op.
terwijl tijdens het blok na het
journaal juist veelvuldig wordt
verwisseld voor een ander sta
tion. Zwevende reclameblokken
blijken ook regelmatig te wor
den weggezapt.
Reclame
De onderzoekers concluderen
aan het eind van hun studie dat
oudere kijkers en lager opgelei
den een relatief grotere kans
hebben gecpnfronteerd te wor
den met een reclameboodschap
op tv. Zij kijken veel en schake
len relatief weinig. Jongeren
worden moeilijker door de ad
verteerders bereikt. Dat bete
kent volgens Van de Laar en
Breemhaar overigens niet dat
daaruit kan worden geconclu
deerd dat het effect van tv-re
clame op jongeren lager zou
zijn dan dat op ouderen. Blij
kens eerdere onderzoeken zijn
jongeren beter in staat informa
tie van televisie op te pikken en
te onthouden. Als jongeren hun
nu relatief onrustige kijkstijl
echter ook op latere leeftijd
handhaven, kan er volgens de
onderzoekers in de toekomst
een probleem ontstaan voor ad
verteerders.
Televisie: het paradijs
van de middelmatigheid.
(Toon Hermans, cabare
tier).
p
rime time, het mls-
daadprogramma
van TROS, is een
succes, verzekert presentator
laap Jongbloed. „Qua kijkcij
fers zeker. Vooral de laatste
uitzending Is heel goed beke
ken. Ik denk dat die wel bij de
tien best bekeken program
ma's zit."
De bewuste aflevering, waarin
het programma de misdadige
snelheden waarmee bewinds
lieden 's rijks wegen onveilig
maken onthulde, had op voor
hand dan ook al heel wat publi
citair stof doen opwaaien.
„Maar wij hadden die publici
teit helemaal niet zo krachtig
gezocht. We hebben die woens
dag alleen via het ANP een be
richt doen uitgaan, en toen za
ten we de da^ daarop al in het
NOS-joumaalstelt Jongbloed.
Dat Crime time bij het sluiten
Jaap Jongbloed: „Ik ben journalist,
natuurlijk. Hoewel allerlei mensen
vinden dat je dan de School voor
de Journalistiek moet hebben ge
daan." FOTO CPD
van de markt nog een stunt no
dig had om de kijxeijfers een ex
tra impuls te geven, verwerpt
BOES
