Auto, baan,
huis, nu het
geluk nog
Z A
TERDAG
•EINDREDAJCriE: WILLEM SCH RAMA* JAN VAN DER NAT
•VORMGEVINGIHANS BOOT*FRED VAN GELDEREN*MARCO KROES*RUUD VOGELESANG
'Nee, vroeger was
het niet beter, wel
overzichtelijker'
PATRI OA VAN DCR ZALM
Is de vrouw die lijdt onder het gemis
aan betrokkenheid van haar man
gek'?
Of de vader die zich ernstig zorgen maakt
over zijn onhandelbare dochter die steeds
wegloopt?
De bejaarde vrouw die niet meer voor haar
dementerende vriendin kan zorgen en zich
schuldig voelt als zij haar in een verpleeghuis
zou laten opnemen is daar iets loos mee?
Wat et eigenlijk mi> met om streven naar
geluk' Toer. wa> geluk heel gewoon zingt
Gerard Cox over vroegei tijden Geluk lijkt
vandaag de dag een schaars en begerens
waardig goed te zijn geworden. Of zijn de ei
sen opgeschroefd en trekken we eerder aan
de bel als we ons angstig onzeker of onge
lukkig voelen?
Het aantal aanmeldingen bij de 57 Riagg's in
Nederland stijgt al enige tijd met 6 7 pro
cent pet jaai In een vrij willekeurige regio als
die ^ar> midden en westelijk Utrecht mei
zo'i t7ii,00O 'jeleii hebber »pdt tOOOin
wonen- untat .net dt Riagg negens psychi
scht problemen Globaal gaat het om zakei
als ontwrichtende relatie en gezinsproble
men, depressies, permanente angsten, iden
titeitsproblemen, post-traumatische ervarin
gen en stoornissen in de persoonlijkheid.
Achtduizend mensen zijn daar op dit mo
ment onder behandeling bij zo'n zeshonderd
medewerkers, verdeeld over de afdelingen
jeugd, volwassenen en ouderen Het over
heidsbeleid b ei op gericht om ipnamêt in
dun «nstellingei •#- bekt trier et liefst tt voor
komen Mettset «trouiei ui al> het -vei kart
dooi naai dt goedkopen ambulante hulp
van de Riagg. Het einde van de toestroon b>
dus nog niet in zicht
COMPLEXER
In het splinternieuwe beleidsplan 'Het voor
uitzicht', het eerste in de negen jaar van het
bestaan van genoemde Riagg. legger de di
recteuren Adri Peters en Mieke Heringa een
direct verband tussen de verwacht» bevol
kingsaanwas et -«en toekomstige stijging van
het aantal hulpvragen Het aantal bejaarden
zal bij voorbeeld dt komendt jaret- oene
mei) met 20 procent i^angei leven l> mooi,
maai het vergroot dt kant op dementie en
andere ouderdomskwalen En 'Het vooruit
zicht stelt voorzichtig dat hei er op lijkt dat
niet alleen het aantal jeugdigen met ernstige
problemen groeit, maar dat de problemen
ook complexer worden'.
Een trefzekei antwoord op de vraag of Ne
derland labieler is geworden, kan de Riagg
directie niet geven Zeker is wel dat mensen
steeds minder kunnen terugvallen op sociale
netwerken als familie, buurt of kerk. 'En wie
niet opgevangen wordt, valt nu eenmaal har
der', schrijft zij in haar beleidsplan.
Ruud Eiselin, psychiater en hoofd van de af
deling volwassenen, vindt dat 'men' niet la
bieler of gekker is geworden. „Wel gevoeliger.
Pas de laatste dertig jaar is een flink deel van
de bevolking zich bewuster geworden van
wat zich in de ziel afspeelt 'Gekte' neemt toe
zodra iemand dat van zichzelf vindt. Geluk
kigheids-terreur? Mwah er zijn meet moge
lijkheden vooi hulp, dus is er ook meer kans
om et iets aan te doen. Dat is eerder een be
vrijding dan een dwang."
Eiselin signaleert een toename van de psy-
cho-somatische klachten, relationele proble
men en gevolgen van stress. „Vroeger ging
een individu in psycho-analyse, nu wordt er
meer gekeken naar het verband tussen de
stoornissen en de verhoudingen die mensen
hebben Dat is vollediger De wetenschap, als
je het zo wilt noemen, heeft vooruitgang ge
boekt.'
Dat de overheid klaagt over de hoge kosten
van de Riaggs en vindt dat zij zich meer moe
ten richten op de ernstiger pathologie, noemt
Eiselin 'onzin'. „Dat is hetzelfde als tegen een
ziekenhuis zeggen: jullie moeten je alleen
nog bezighouden met kankerpatiënten of
ernstige hartklachten."
WACHTLIJSTEN
De selectie bij de Riagg's is strenger dan
vroegei De minder 'zware gevallen' gaan te
rug naar de huisarts of het maatschappelijk
werk. „Budgettering is nieuw", zegt Niek Fer-
werda, hoofd van de afdeling leugd. „Niet
érg, maar wel nieuw. Terwijl het logisch zou
zijn om meer geld voor formatieplaatsen te
geven als er meer aanmeldingen zijn. Maar
het tegenovergestelde gebeurt, we krijgen het
verwijt dat we te duur zijn Daardoor is de rek
eruit Dat leidt tot wachtlijsten en meer stress
en werkdruk bij de hulpverleners terwijl de
verzoeken um hulp en advies van alle kanten,
ook scholen justitie en kinderbescherming,
Jan de Ridder, psychiater/psychotherapeut
voor adolescenten (16-21 jaar), is al evenzeer
kritisch over de overheid. „Die benadrukt te
veel dat het hulpaanbod de grote vraag be
paalt Dat is een ontkenning van de reële
nood. Er komen hier nauwelijks nog mensen
met gewone levensvragen', tenzij daardoor
ernstige verborgen problemen naar boven
komen Vrouwen zoeken eerder hulp en zijn
dus eigenlijk gezonder Mannen denken eer
der in oplossingen en als dit niet direct voor
handen zijn hoeft er wat hen betreft ook niet
ovei gepraat tt vordeti Vrouwen willen dat
juist wel Wt zijn dus niet gekket, we lopen
achtet zijn bezig met een inhaalmanoeu
vre."
Bart lan Boswijk, psychiater/psychothera
peut en hoofd van het intake-team, 'ziet' de
volwassenen, alleen of in paren, tussen de 21
en 60 jaar, met een sterke piek tussen de 25
en 35 „Dat is een belangrijke fase Net afge
studeerd, dan het volle leven in. Of ze krijgen
voor het eerst kinderen, waardoor verhou
dingen verschuiven. Vaak komt eerst de
vrouw en heeft dan de grootste moeite de
man erbij te betrekken. Zij mist vaak emotio
nele betrokkenheid, hij mist waardering voor
zijn werk buitenshuis."
Doordat alle 'gevallen' door de poort van het
intake-team moeten, ontstonden wachtlijs
ten. In plaats van het aloude intake-gesprek
is daarom een eerste korte, telefonische scr
eening gekomen „Sommigen vinden dat de
hel, anderen vinden niets heerlijker dan door
de telefoon uitleggen wat er aan de hand is.
Slechts één op de tien gaat door naar psycho
therapie. Twee op de tien gaan terug naar de
huisarts of het maatschappelijk werk. De rest
krijgt een algemene behandeling. Of hele
maal niets. Sommigen komen hier een psy
chotherapie 'bestellen' Niet om perfect ge
lukkig te worden, dat durft bijna niemand te
zeggen Wel om redelijk gelukkig te worden.
Het is zoals Freud al zei mensen gaan in psy
chotherapie om te leren lijden. Zonder er zelf
aan onderdoor te gaan."
REËLER VAN OPZET
In dat opzicht is de Riagg volgens Boswijk
breder en reëler van opzet dan het vroegere
IMP (Instituut voor Multidisciplinaire Psy
chotherapie). „Er is een verschuiving geweest
van het individu naar het individu plus het
systeem gezin verhouding, werk waar hij
in leeft Tijdens mijn opleiding werd nog ge
zegd. hier is de patiënt, als los object De fa
milie telde niet mee. Dat was een onvolledige
benadering."
Vergeleken met tien jaar geleden ziet Boswijk
nu - 'met alle slagen om de arm. want wij
zien hier een beperkte groep' - meer identi-
teitsstoomissen en een toename van wat ern
stiger gestoorde volwassenen. „Maar dat zegt
niets over wat er in de regio of elders alle
maal speelt Wie weet wat de huisarts de
waarzegger, de iriscopist of de antroposoof
allemaal oplost? Er gaat wat om hooi, in Ne
derland, in de krochten van de menselijke
geest Maar Nederland is niet 'gekker' dan
andere westerse landen. A titre personnel zeg
ik: mensen zijn wat verwend geraakt en daar
door wat verwaarloosd. Materieel is alles te
krijgen en daarmee wordt ook het contact ge
kocht. Maar de oplossing zit 'm niet In een
nieuw schilderij. Mensen verwaarlozen zich
zelf ook. omdat ze het niet meer gezellig met
anderen hebben Gewoon het ordinaire
woord gezellig."
Of. zoals Jan de Ridder zegt: „We zijn veelei-
Mensen knokken wet eens minder voor hun relatie dan ben, vijftien jaar geleden.
Het Ik-tJjdperV het zelf goed hebben gefixeerd rijn op 100 procent geluk goed v
onszelf opkomen, en directe bevrediging van behoeften." foto unitw photo
De Riagg als toevluchtsoord in een woud
van psychische problemen
Over de hele linie stijgt het aantal aanmeldingen
bij de Riagg's, de Regionale Instellingen voor
Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg. En het
einde van de toestroom is nog niet in zicht. Wat
is er aan de hand met de Nederlander? „Ik zeg
wel eens: ik wou dat ik weer eens een lekkere
broekpoeper kreeg die ik er in zes, zeven
gesprekken van afhielp.
sender geworden maar ook gezonde! en ons
meei bewust van dt kwaliteit van het be
staan Dt maatschappij is wat betreft om
gaan met 'Ikaai hardei geworden onmense
lijker De grens nissen gezond en 'ziek' is
minder duidelijk Wat nu ziek' heet heene
vroeger misschien gewoon En meer vrije tijd
betekent ook meer tijd om erover te pieke
ren Ik zeg altijd maar de kolen voor de win
ter zijn binnen De auto b er. de baan. het
huis. nu het geluk nog,"
INGEWIKKELDER
Nu het geluk nog. De vraag is: waar is het
vermogen om gelukkig te zijn verloren ge
gaan? Meestal, niet altijd, is de kiem gelegd
ergens aan het begin van het leven. Monica
Vereycken. kinder- en jeugdpsychiater. „Het
is nu ingewikkelder om kind te zijn. Kinderen
zijn er veel vaker voor de ouders in plaats van
andersom. |e zult de ouders de kost moeten
geven die gekwetst zijn als hun kinderen het
niet doen zoals ze willen Er zijn per gezin
minder kinderen, dus de verwachtingen zijn
sterk geconcentreerd."
Daarbij speelt dat mensen meer geneigd zijn
om alles wat zij storend vinden op te ruimen,
te verdonkeremanen. ..Elk dorp kende vroe
ger zj|n dorpsgek. Tegenwoordig moet de
vuile was van de maatschappij worden opge
borgen in instituten. Of worden behandeld in
een therapie We zijn niet meer gewend in
grotere groepen te leven en dooi die indivt
dualisering zijn we minder verdraagzaam ge
worden tegenover alles wat afwijkt Tegeiij
kertijd Is de druk om met de massa mee te
doen. ergens bij te horen, enorm groot. Het
stikt dus van de paradoxen waardoor je klem
kan komen te zitten."
Kinderen wordt bovendien, vindt Vereycken.
veel minder geleerd om met alledaagse frus
traties om te gaan. Jjt krijgen meer. er kan
veel meer dan vroeger Kijk eens in een
speelgoedwinkel Ik vind dat een slechte ont
wikkeling Het is juist belangrijk om te leren
dat 'nee' niet meteen een afwijzing betekent,
dat je soms moeite voor iets moet doen. Heel
wat kinderen worden als prinsjes en prinses
jes opgevoed en gaan later op hun bek."
„Het opvoeden Is helemaal niet zo simpel. Ik
vind dat moeders het nog steeds moeilijker
hebben dan vaders In Nedertand heb je als
moeder geen vrije keuze Als je wilt werken,
moet je tóch zorgen. En bes je ervoor om
thuis te blijven, dan b dat ook een beetje
vies. Ik heb het idee dat vrouwen het heel ge
woon vinden om van alles te doen en dat
mannen, ais ze thuis al iets doen. daar ook
applaus voor willen En krijgen Dus b er
toch geen ene moer veranderd?"
BROEKPOEPER
„Ik zeg wel eens: ik wou dat ik weer eens een
lekkere broekpoeper kreeg die ik er In zes. ze
ven gesprekken van af hielp rragrert Ria
van Beusekom. gerinstherapeutr en maat
schappelijk werkster bij de afdeling leugd
(van 0 tot 21) op de vraag of ze in de loop der
tijd problemen heeft zien verschuiven.
.De problematiek is veet rwaardei geworden
Veel tandem. gescheiden gezinnen ru
zies ave. dr voogdi), koyalitrttsronfljcten.
stiefgezinnen, adoptiekinderen of kinderen
van vluchtelingen Als je ab puber net bezig
bent je te ontworstelen aan je ouders en er
wordt na een echtscheiding een nieuw gezin
gevormd dat gezellig moet functioneren
dan b de kans op moeilijkheden groot En er
zjjn natuurlijk meer zaken in de openheid gr
komen waarover vroeger niet werd grpraat
„Het zou voor kinderen makkrlijkrr zijn als
er wat minder gescheiden zou worden
vindt Van Beusekom. „Tenzij ze elkaar dr
hersens inslaan, natuurlijk Mensen knokkrn
wd eens minder voor hun relatie dan tien.
vijftien jaar geleden Het Hr-it|dpeffc: het zelf
goed hebben, gefixeerd zijn op 100 procent
geluk. goed voor onszelf opkomen, en directe
bevrediging van behoeften Dat geldt ook
voor kinderen Sommigen willen niet op ka
mers als ze geen grote kamer kri|grn. of geen
stereotoren als dat een goedkope is Terwijl
het uitstellen van een behoefte goed kan zijn
Het besef dat je ergens voor moet sparen of
huiswerk moet leren om te slagen voor
school
Nee. vroeger was het niet beter, vindt ze
„Wel overzichtelijker, en mei meer structuur
Kinderen moeten tegenwoordig bed veel. Op
zwemles, op de sportclub, huiswerk maken,
opletten In het drukke verkeer, je moet merk
kleding hebben om erbij te horen Fx zijn veel
meer pnkkeb en een grotere vrijheid Niet le
der kind kan dat aan."
FAMILIE COSBY
Marianne SmH. waarnemend hoofd van de
afdeling psychotherapie en als psychothera
peutr onder meer gespecialiseerd in sys
teem en relatietherapie, komt in volwassen
verhoudingen te ved zwaar beladen roman
tische idealen tegen „Ik hoor vaak ab ide
aalbeeld de familie Coaby. zo'n goedlopend
en harmonieus gezin Wie heeft dat nou? Ie
dereen wil dat wel Ex zijn ook minder om
standers die zich ermee durven bemoeien ab
er rwee elkaar steeds in de harm vliegen
Toch b het heus mogHi|k om een goede rela
tie te onderhouden, grlukkig wel In de VS zie
je tegenwoordig al cursussen die je daarop
voorbereiden, en dal komt hier ook
jan de Ridder vult aan: „In verhoudingen is
dr behoefte aan overleg grgrorid De taak
verdeling b minder vanzrifsprrkend Het b
Iets anders ab je s avonds vrijblijvend In de
kroeg daarover praat dan wanneer je zegt:
Plet je b ziek. wie van ons neemt er morgrn
vrijr
Smit „Wij zijn geen markt voor het geluk
Wel kunnen wt samen met Iemand vrrkm
in de weg staat |e moet
grijpen. Ook de eisen op
seksueel gebied zijn groter het verplichte gr
not Bij mannen zje ik steeds meer grhrek
aan zin in vrijen."
De Ridder „Dus "V anavond heb ik hoofdpijn'
wordt straks door Gerard loting grznngm
