Kunst
r
Prachtig geperst glas op mooie expositie
Een paar ton voor een middagje opera in Amsterdam
Jaarboek Architectuur: verhullend beeld
KIJKDAGEN
c j
Zaterdag ijum1991
Redectie: 071-161400 C£B VAN HOO*E ANNEAWEK *UrCHO* JAN HUSOAM SASK1A STOeiNGA e BnAedKlte FAUL Di TOM* Vom^rwwv HUTCetJ HOOCaOOK
13
BOUWKUNST
RECENSIE JAN RUSOAM
Architectuur in Nederland - Jaarboek
1990-1991. Nederlands Architectuur Insti
tuut Rotterdam
De tentoonstelling Architectuur m het
groot het grote gebouw in Nederland
1900-2000 ts te oen tot en met 28 juk m
het Architectuur Instituut Westervin gel
10. Rotterdam
LEIDEN
Voor de vierde achtereenvol
gende keer heeft het Neder
lands Architectuur Instituut het
jaarboek Architectuur in Neder
land gepresenteerd met een se
lectie uit de bouwproduktie van
het afgelopen jaar. De nieuwe
oogst bestaat uit 24 bouwwer
ken van 22 verschillende archi
tectenbureaus) die door de re
dactie van het jaarboek worden
aangemerkt als belangwekkend
voor de Nederlandse architec
tuur in 1990.
Het is niet de bedoeling van
het jaarboek om uitspraken te
doen over mooi of lelijk, maar
om een beeld te geven van op
merkelijke prestaties, die zich
aan het alledaagse en het mid
delmatige onttrekken, van
bouwwerken die verrassen en
betekenis uitstralen, ongeacht
de stroming waartoe ze beho
ren, de omvang of de publieke
waardering.
Alles wat er suf, schreeuwerig,
oudbakken of anderszins ordi
nair uitziet is door de redactie
van het architectuur-jaarboek
zorgvuldig omzeild. De rijke
verzameling aan gladde confec-
tie-gebouwen, met een over
daad aan fonkelend glas en an
dere opzichtige gevelbekleding,
die in steden overal in Neder
land zijn verrezen zijn bijvoor
beeld niet in het jaarboek terug
te vinden. De uitgeknepen, 13
in een dozijn-woningbouw
Ook uitgesproken post-mo-
demistische gebouwen komen
niet in het jaarboek voor. Dit
heeft volgens de redactie niet te
maken met een normatieve be
nadering van de selectiecom
missie maar met het feit dat in
de architectuurpraktijk het op
zichtig aanwenden van neo
classicistische vormen achter
wege blijft, een enkele winkel
pui of andere frivoliteit daarge
laten.
..De stand van zaken in de
Nederlandse architectuur wordt
gekenmerkt door het gestaag en
stil voortgaan in de moderne
traditie, zij het ontdaan van be
vlogen idealistische aanspraken.
Het constructivisme, het ratio
nalisme, het 'nieuwe bouwen'
van de vooroorlogse generatie
en de Forumbeweging van Aldo
van Eycken zijn volgelingen be
palen de oriëntaties, zijn zelfs
een groeiend aandachtsgebied
van de monumentenzorg ge
worden", stelt Ruud Brouwers
in zijn inleiding over de huidige
stand van zaken.
Essays
Net als vorige jaarboeken bevat
de nieuwste uitgave van het
jaarboek architectuur een vier
tal essays over uiteenlopende
zaken. In 'Architectuur in het
groot' gaat Hans Ibelings in op
de opmars van het grote ge
bouw in Nederland. De afgelo
pen jaren blijken in ons land
opmerkelijk veel grote tot zeer
grote gebouwen te zijn verre
zen. In het jaarbowk zijn twee
onlangs voltooide kantoorkolos
sen opgenomen; het ministerie
van sociale zaken en werkgele
genheid in Den Haag, van ar
chitect Herman Hertzberger, en
de huisvesting van de hoofddi
rectie van de PTT in Groningen,
van architect Frans van Gooi.
Onder de bouwwerken die in
het jaarboek zijn opgenomen
bevinden zich ook kleinere kan
toorgebouwen. complexen wo
ningen, een in het oog sprin
gend stadsvemieuwingsproject
in Den Haag, de glazen concert
zaal in de Beurs van Berlage, het
restaurant aan de Maasboule
vard in Rotterdam van architec
tenbureau Mecanoo, en de vijf
spraakmakende videopaviljoens
die verschillende architecten
ontwierpen ter gelegenheid van
het 950-jarig bestaan van die
stad. Onder de uitverkoren ar
chitecten bevinden zich zowel
nieuwkomers als oudgedien
den. Opmerkelijk is dat het Rot
terdamse architectenbureau
Mecanoo zich voor de zoveelste
keer een plaatsje heeft verwor
ven in de Top 24
Het jaarboek Architectuur in
Nederland zou het misverstand
Rotterdam reikt steeds hoger In de Maasstad verrijzen steeds meer hoge gebouwen. Op de voorgrond het restaurant aan de Maasboulevard, ont
worpen door architectenbureau Mecanoo.
in de wereld kunnen helpen dat
het allemaal nog niet zo slecht
is gesteld met de bouwkunst in
Nederland. Helaas moet wor
den vastgesteld dat de 'wonde- deringen behoren. Een jaarboek van al het lelijks dat jaarlijks
dal een meer realistisch beeld ener onze hoofden wordt uitge-
der architectuur', die zich
een plaatsje in het jaarboek ver
worven hebben, tot de uitzon-
de stand van zaken in stort, zou zeker op zijn plaats
Nederlandse architectuur, zijn
NIEUWSLIJN
Rembrandt-dagen bij Ars
LEIDEN In de periode van de Leidse Lakenfeesten organi
seert het schilder en tekengenootschap Ars Aemula Naturae
drie cursusdagen (10 tot en met 12 juli). Beginners en gevor
derden kunnen onder leiding van docenten tekenen en schil
deren in de 'stad van Rembrandt'De cursusleiding is in han
den van Peter Duivenvoorden, Fer Hakkaart en Peter Zuur.
Alsnog lunchconcert
LEIDEN De Duitse pianist^. Claudia Bach geeft op donder
dag 6 juni alsnog een lunchconcert in de K&O-Kapelzaal. Al op
16 mei zou de pianiste een concert geven, maar kwam twintig
minuten te laat binnen omdal ze was verdwaald in Leiden. Het
publiek was inmiddels al vertrokken.
Claudia Bach zal de Sonate opus 101 van Beethoven spelen en
de Valses nobles et sentimentales van Ravel. Het concert be
gint om 12.45 uur en eindigt om circa 13.30 uur.
Voorronde studentencabaret festival
GRONINGEN Morgen wordt in Groningen de eerste selectie
van de kandidaten voor het Studenten cabaretfestival gehou
den. Op 15 juni is de volgende sessie onder leiding van Pieter
van Empelen, ooit deel uitmakend van de cabaretformatie Don
Quishocking.
VENDUEHUIS
Fax OTO-346 27 69
Der Notarissen te 's-Gravenhage, Telefoon oto-365 88 57*
maandag 3 juni
dinsdag 4 juni
13 - 21 uur
10 - 14 uur
ALGEMENE VEILING
Veilingdagen 5, 6 en 7 juni
Voorde speelgoedveiling van septembera.s. kunt u nog
goederen inbrengen.
Markante ontwerpen te zien in Leerdam
i het Glasmuseum te Leerdam, daarna ir
het Drents Museum in Assen Open: dins
dag tot en met vrijdag van 10 tot 13 uur,
zaterdag en zondag van 13 tot 17 uur.
Catalogus in Ideur en zwart/wit
LEERDAM
Het moet in het gebruik wat on
handig zijn geweest, maar het
zeskantige kanariegele servies
dat architect Berlage in 1924
voor de glasfabriek Leerdam
maakte is misschien wel het
mooiste dat deze eeuw werd ge
maakt. In het Leerdamse glas
museum staat het op de ten
toonstelling 'Geperst glas uit
Leerdam', in een paarse vitrine,
op paarse sokkels. Prominent,
om te laten zien tot op welke
hoogte de samenwerking tussen
de fabriek onder leiding van di
recteur Cochius en kunstenaars
en architecten kon gaan.
Ook in Leerdam werd in de
negentiende eeuw geperst glas
gemaakt. De vormen van dat
gebruiksglas gingen, zoals zo
veel in de vorige eeuw, terug op
oudere decoraties. Toen Cochi
us er in 1912 directeur werd
paarde hij concurrentie-over-
wegjngen aan zijn idealen over
goed-vormgegeven glaswerk en
zocht hij al in 1915 contact met
de architect De Bazel. Andere
ontwerpers als De Lorm, La-
nooy, Frank Lloyd Wright, Ber
lage, Meydam en de wellicht
bekendste, Andries Copier, zou
den de jaren daarop volgen.
In het Glasmuseum is een
groot aantal van de door deze
Servies Primula van Copier. Geperst saffierkleurig glas. (1948-1952).
glazen
fobriek
ontwerpers gemaakte
zelf leerden ze de moeelijkhe-
den van het geperste glas ken
nen. De Bazel maakte in al 1919
zijn eerste servies van geperst
glas, dat in diverse kleuren werd
uitgevoerd. Hij baseerde het op
geometrische vormen als de
tienhoek en het is nog steeds
een schitterend ontwerp. Wat
prijs betreft kon het concurre
ren met serviezen van kera
miek. En enkele jaren later
kwam Berlage met zijn inmid
dels beroemde gele semes, dat
werd 'bijgeschaafd' door de
ontwerper Piet Zwart, omdat
het oorspronkelijke ontwerp
niet uitvoerbaar bleek. Het uil
eindelijke resultaat viel ook te
gen. het servies was te zwaar en
het glas niet hittebestendig.
Toch is het één van de meest
markante ontwerpen uit de ee
schiedents van de Nederlandse
kunstnijverheid.
De serviezen leverden dus pro
blemen op Dat Andnes Copiet
de bekendste en meest succes
volle Leerdam ontwerper weit
is waarschijnlijk mede ie dan
ken aan het feil dat hij ais leer
jongen op de fabriek begon er
dus alle mogelijk- en on moge
li|khedcn van glas leerde ken
nen. Bijzonder zijn nog steed'
7\jn felkleurige bloempotten in
1929 van het destijds nieuwe
ondoorzichtige matenaal gram
ven vierkant, stapelbaar en ir
hun vorm aansluitend bij dt
Nieuwe Zakelijkheid. Copier
onlangs negentig geworden ei
later vooral actief on het gebiec
van het 'vrije glas bleef <>ok n.
de oorlog ontwerpen. Zijn een
pen glas
i Primp
van rond 1950. zal wellicht ooi
nu nog ergens dienstdoen
Op de tentoonstelling zijn 6»
serviezen te zien, naast .inde
werk van geperst glas als v azen
inktstellen (een heel mootr vai
De Bazel), religieuze beeldjes
automascottes. mierzoet
beeldjes van hertjes, asbak kei
en ter vergelijking glaswerk ui
het buitenland. Een mooie c*
positie, al drukbezocht lijden
de eerste weken, die nog een
laat zien hoe vooraanstaand di
positie van de glasfabriek vai
Cochius voor oe oorlog was
Want het moet gezegd dat vai
die plaats, noodgrdwongri
waarschijnlijk. tegenwoordig
niet ved meer over ia
Première 'Oorlog en vrede' in Holland Festival Breda ziet af
van omstreden
schouwburgplan
Het Amsterdamse Concertge
bouw. maandagmorgen om half
elf. Op het podium van de Grote
Zaal lijkt de mierenhoop nog
onrustiger dan normaal voor
een repetitie. Ook in de zaal zelf
gebeurt van alles: Russische
zangers vallen elkaar in de ar
men, omroepmedewerkers
schuiven met microfoons, en
stapels papieren met zich mee
sjouwende produktiemedewer-
kers spieden zenuwachtig de
menigte af op zoek naar moge
lijke afwezigen.
Prokovjevs opera 'Oorlog en
vrede', naar de gelijknamige ro
man van Tolstoj. moest ook
maar eens in Nederland te ho
ren zijn, zo besloot de VARA
twee jaar geleden met een
schuin oog naar het Prokovjev-
jaar 1991 De in 1891 geboren
componist beschouwde de ope
ra. waaraan hij vanaf 1941 tot
1952 werkte, als zijn meester
werk en was volgens de overle
vering zelfs bereid de rest van
zijn oeuvre als onbelangrijk af te
doen als hij in ruil daarvoor de
première van 'Oorlog en vrede'
zou kunnen meemaken. De eer
ste uitvoering had echter pas in
1959 plaats, zes jaar na zijn
dood.
Vandaag 1 juni 1991, 32 jaar
later, volgt in het kader van het
beginnende Holland Festival de
Nederlandse première. In con
certante vorm, maar het belang
van de gebeurtenis is er volgens
Mauricio Fernandez van de
Vara niet minder om: „Volgens
ons wordt Prokovjev als opera
componist sterk ondergewaar
deerd. Twee jaar geleden lieten
we 'L'ange du feu' voor het
eerst in Nederland horen, nu
dus gevolgd door Oorlog en
vrede'. Dat werd overigens tijd
ook. want in het buitenland is
de opera de laatste jaren al re
gelmatig gegaan. Waar we bij
deze produktie overigens dank
baar gebruik van maken
Coupures
Want behalve het Radio Filhaj-
monisch Orkest en het Groot
Omroepkoor is tijdens de uit
voering onder leiding van Edo
de Waart een contingent solis
ten te horen, waarbij met name
het flinke aantal Russische vo
Edo de Waart dirigeert het Radio Filharmonisch Orkest het Groot Omroepkoor en een flink aantal vocalisten
die vandaag'Oorlog en vrede" uitvoeren. •foroGfO
calisten opvalt. Prokovjevs par- (en volgens Fernandez gebrul- vocalisten worden gezongen,
tituur telt maar liefst 67 solo- kelijkr) coupures zestig zijn ge- Onder hen Russische sterren als
partijen, waarvan er na enkele handhaafd, die in totaal door 32 de bariton Vladimir Chernov,
sopraan Tatiana Novika. tenor
Alexander Naumenko, tenor
Gegam Grigorian, mezzo-so
praan Olga Borodina en de bari
tons Oleg Malikov en Valery
Alexeye.
Producent Mauricio Feman-
dm nHM plan voor 'Oorlog on
vrede' ontstond twee jaar gele
den. Zo n idee is leuk. maar met
ideeën alleen kom je er niet Ze
ker niet wanneer je als VARA-
matinee de traditie hebt opge
bouwd om het beste van het
beste naar Nederland te halen.
In het geval van een Russische
opera-produktie betekent dat
vooral: zoveel mogelijk Russi
sche solisten. Het liefst hadden
we de opera met louter Russen
gedaan, omdat de taal. en dus
ook de tekstinterpretatie ontzet
tend belangrijk zijn Maar dat is
om begrijpelijke redenen helaas
niet haalbaar
To*
Om de Nederlandse solisten en
het koor bij de uitspraak te hel
pen, maar ook om de Sovjet -
zangers die zelf In de meeste
gevallen net twee woorden En
gels vrrstAan en wellicht ook
spreken in het verre Holland
te coachen en bij te staan, is Su
zan na Lamberskaya aangetrok
ken. die bij 'Oorlog en vrede als
repetitor, maar vooral als tolk
fungeert
Vandaag is de uitvoering, en
binnen vijf uur en een kwartier
is het VARA project 'Oorlog en
vrede' dan alweer verleden tijd
Wat kost nu zo n grintje? Fer
nandez ladlt ~D« mag ik he
laas niet zeggen, maar we delen
de kosten uiteraard met bet
Holland FestivalEen gok ie
der een ton? ..Dan zit je wel In
de buurt ja Logische vraag:
als het om dat soort bedragen
gaat zou een aantal van meer
dan één uitvoering nfci In de
lijn der verwachtingen liggen?
Mauricio Fernandez ..On zich
wel. maar organisatorisch was
dat niet mogriijk Bovendien
zou het niet in overeenstem
ming zijn met het eenmahgr en
daardoor exclusieve karakter
van de VARA Matinees
Was het merendeel van de
Matinees het afgelopen seizoen
ook op de televisie te zien. 'Oor
log en vrede' zal de muzieklief
hebbeT vandaag enkd recht
streeks via de radio kunnen ho
ren. Van 13 tof 18 15 uur op ra
dk> 4.
B en W van Breda zien definitie
af van de bouw van een 41 mil
joen gulden kostende nieuw,
schouwburg op de plaats van
huidige Bredase vtadsschouw
burg aan bet Van Coothpteln
Tot dondeTdag had het cl iep
het omstreden plan van o>
Utrechtse archil rel prof M vat
Srhijndel met hand en tand ver
drdtgd Volgens orn medrdr
ling is bet college nu grzwith
vfKir de nsko s die verbondei
zijn aan mogelijke procedure
in het kader van de Hindrrws-
de boxiwv er ordening en he
monumentenbeleid
In de gemeenteraadsvrrgadr
ring van 2 roei bleek dat de raa
harde randvoorwaarden am
strllm hij de verkeemttuat»
rond de nieuwe schouwburg, d
horeca eploitatie m de sloo,
van de historische voorgrv»
van het huidtgr arbouw Ben V
vrezen dat door bezwaarschrift
proc edures een vertraging vai
jaren zou zttn ontstaan en Bce
da al die tijd geen schouwburg
voorzien hl grn znu hebbri
Daarom wnrdt nu gezocht naa
een andere plaats voor d
schouwburg
