Feiten
mmmm
'F. W. De Klerk is niet te vertrouwen'
In Franse slaapsteden is
knokken enige vermaak
N SM \K SMAKMAN Vertaling: LUUTJE NIEMANTSVERDRJET
„DE KLERK moet je niet
vertrouwen. De illusie dat
hij van een andere, hoge
re orde is dan zijn voor
gangers, is bij mij volledig
verdwenen."
EN MENINGEN
„MANDELA is ermetin
geslaagd om het beeld
van het ANC 'ongeschon
den' te houden. Toch
blijft hij symbool van een
heid en hoop voor de
meeste Zuidafrikanen."
„EEN KLEIN GROEPJE jongeren
daagt de politie uit. Als het tot een
botsing komt, mengen anderen zich
er in. Het vernielen van winkels en
auto's is voor sommigen gewoon een
spel. Vroeger speelden ze met een
bal, nu met de politie
Anti-apartheidsactivist Boesak doorbreekt stilzwijgen
AJan Boesak heeft een veelbewogen jaar achter de rug.
Een buitenechtelijke affaire, een echtscheiding, een naar
hij hoopt tijdelijk afscheid van de preekstoel en een hu
welijk met de nicht van een oud-minister van de regeren
de Nationale Partij deden zoveel stof opwaaien dat hij
gedwongen uit het zicht verdween. Nu werkt de anti-
apartheidsactivist en ex-voorzitter van de Wereldbond
van hervormde en gereformeerde kerken aan zijn ren
tree. Het toneel daarvoor is voorlopig de westelijke Kaap
provincie, waar hij de zieltogende ledenwerfcampagne
van het ANC nieuw leven in moet blazen.
der meer over president F. W.
De Klerk en ANC-leider Nelson
Mandela.
Hij heeft, zo zegt hij, zijn me
ning over president F. W. de
Klerk als een integer en eerlijk
mens moeten herzien. De ge
beurtenissen van de afgelopen
maanden hebben hem daartoe
gedwongen. „F. W. de Klerk is
niet te vertrouwen. Het eerste
signaal was zijn optreden naar
aanleiding van de doodseska-
CORRESPONDENT
Boesak zag zich vorig jaar na
een buitenechtelijke affaire ge
noodzaakt al zijn kerkelijke
functies neer te leggen. Het ge
dwongen vertrek naar de zijlijn
heeft zijn politieke scherpzin
nigheid echter allerminst aan
getast. In een exclusief gesprek
met correspondent Peter van
Nuijsenburg praat Boesak on-
ders (van leger en politie, red.).
Hij heeft de kans toen laten lo
pen om zich toen te ontdoen
van de minister van defensie,
Malan, die verantwoordelijk
was. Hij had hem moeten ont
slaan, maar heeft dat niet ge
daan. Integendeel, hij heeft zelfs
zijn vertrouwen in Malan uitge
sproken. Onbegrijpelijk en on
vergeeflijk, dat had hij nooit
mogen doen."
Boesak gaat zelfs zo ver een
complot te suggereren tussen
Pretoria en de Zulu-beweging
Inkatha. „Denk maar aan net
geweld (tussen zwarten onder
ling) en het onverklaarbare on
vermogen van de regering om
daar een einde aan te maken.
Over de rol van Inkatha wordt
door Pretoria met geen woord
gerept, wel wordt het ANC op
het matje geroepen. De presi
dent heeft Mandela een paar
maanden overduidelijk onder
druk gezet om met Buthelezi te
praten. Stuk voor stuk allemaal
zaken die een echte politieke
leider onwaardig zijn."
Volgens Boesak wekt De Klerk
wel de indruk dat hij verande
ringen wil, maar weigert hij ook
maar één stapje terug te doen.
„Hij heeft alleen vertrouwen in
zijn eigen politieke handigheid.
Als je zegt: we moeten via on
derhandelingen bij een bepaald
punt uitkomen, dan moetje
toch niet je belangrijkste part
ner ondermijnen en levens van
anderen gebruiken? Want dat is
het punt: De Klerk deinst er niet
voor terug geweld te gebruiken
om zijn positie tegenover het
ANC te versterken."
„Ik ben tot de slotsom gekomen
dat je hem geen extra toediet
moet geven. Hij is een doodge
wone politicus van de Nationale
Partij en zo moet je hem ook
behandelen. Met andere woor
den: je moet hem niet vertrou
wen. De illusie dat hij van een
andere, hogere orde is dan zijn
voorgangers, is bij mij volledig
verdwenen."
Het oordeel over de andere
hoofdrolspeler in het Zuidafri-
kaanse drama, Nelson Mandela,
valt - het zal niemand verbazen
- positiever uit Mandela heeft
het „gezien de omstandighe
den" goed gedaan, zegt Boesak.
„Maar hij is er niet in geslaagd
om het beeld van het ANC 'on
geschonden' te houden. Toch
blijft hij symbool van eenheid
en hoop voor de meeste Zuid-
afrikanen. Als regeringsleider
zal hij zich uiteraard nog moe
ten bewijzen, maar dat komt la
ter wel."
De grote vraag is hoe de 72-jari-
ge Mandela na een leven vol be
proevingen een eventueel ver
blijf van zijn vrouw in de gevan
genis zal verwerken. De Moeder
der Natie, Winnie, werd begin
deze maand door de rechtbank
in Johannesburg tot zes jaar ge
vangenis veroordeeld wegens
medeplichtigheid aan de ont
voering en mishandeling van
vier jongens in 1989. Een van
hen, Stompie Moeketsie Seipei,
werd later vermoord terugge
vonden. Welke uitwerking deze
jongste tegenslag op Mandela
zal nebben weet Boesak niet.
Hij is er echter van overtuigd
„dat het een ramp zal zijn voor
Zuid-Afrika als Winnie in de ge
vangenis verdwijnt en Mandela
zich uit de politiek terugtrekt.
Ikzelf zou zoiets moeilijk kun
nen verwerken. Maar je weet
nooit... Misschien heeft hij zo
veel veerkracht dat hij ook dit
kan doorstaan. Hij moet voor
ons gespaard blijven, want we
hebben hem nog te zeer nodig,
op allerlei gebied".
Hoewel Boesak vol lof is over
het ANC is hij nog steeds geen
lid van de beweging. Hij wil
eerst met de ANC-leiding een
aantal zaken „ophelderen". Er
zijn al gesprekken geweest met
Mandela en Walter Sisulu, de
andere 'grand old man' van het
ANC. Gesprekken die vooral de
ANC-leiding in de westelijke
Kaap betreffen en de rol van de
Zuidafrikaan se Communisti
sche Partij (SACP) in het ANC.
Allan Boesak: „Het zal een ramp zijn voor Zuid-Afrika als Winnie in de
gevangenis verdwijnt en Mandela zich uit de politiek terugtrekt." ai
Over zijn perikelen met de wel toelichten. „Ik heb grote
plaatselijke ANC-bonzen wil moeite met de sterk stalinisti-
Boesak weinig kwijt, maar het is sche inslag van de SACP. Maar
een publiek geheim, dat zijn re- dat ik geen lid van het ANC
laties met hen allerminst harte- word zolang leden van de SACP
lijk zijn. Zijn bezwaren tegen de sleutelposities bezetten, zou ik
SACP, die altijd braaf van de lei- niet willen zeggen."
band van Moskou heeft gelo
pen, wil hij na enig aandringen
Sociale problemen komen tot uitbarsting
Schoonmakers ruimen scherven en andere rommel op, nadat jongeren vernielingen hebben aangericht in een winkelcentrum in Les Mureaux, bij Parijs.
FOTO JOEL ROBINE.AFP
Rus wint miljoen
roebel, maar
hij krijgt niks
ACHTERGROND
DEN HAAG HENRI KRUITHOF
Hirsch Ballin gebruikte het verkeerde woord
CORRESPONDENT
Aleksei Misko heeft Nederland
se hulp nodig om een miljoen
roebel rijker te worden. Misko,
een inwoner van de Witrussi-
sche hoofdstad Minsk, houdt
met een aantal vrienden angst
vallig de wacht bij een gokauto
maat in het cultuurhuis van de
officiële vakbond. De automaat
geeft aan dat Aleksei 999.999
roebel heeft gewonnen. Maar
zijn geld krijgt hij niet.
Volgens het staatspersbureau
Tass wil de eigenaar van de ma
chine Misko niet uitbetalen om
dat de fruitautomaat 'door een
technisch mankement' het naar
Sovjet-begrippen hoge bedrag
(ongeveer 70.000 gulden) te
voorschijn toverde. I Iet bedrijf
heeft per fax de Nederlandse fa
brikant van de automaat ge
vraagd snel een vertegenwoor
diger naar Minsk te sturen. Die
moet uitsluitsel ^even: wordt
Misko roebelmiljonair of niet
Rectificatie
In 'Standplaats Budapest' van
onze correspondent Runa Hel-
linga stond afgelopen woens
dag, 29 mei, een storende fout.
De laatste twee zinnen hadden
moeten luiden: Ik blijf een echte
I lollander. Als 't gratis is, dan is
het goed.
Vlak na zijn aantreden als minister van An
tilliaanse en Arubaanse zaken (het bijbaan
tje van de huidge minister van justitie), leg
de Hirsch Ballin een even gedurfd als crea
tief plan op tafel om uit de al jaren bestaan
de impasse te komen over de nieuwe struc
tuur van het Koninkrijk. Een plan dat in Ne
derland en Aruba met enthousiasme werd
ontvangen. Op Curasao was het enthou
siasme echter veel minder groot.
Het voorstel kwam er op neer dat Het Ko
ninkrijk in vier delen zou moeten worden
verdeeld: Nederland, Aruba, Curasao met
Bonaire en tenslotte St-Maarten met St-Eu-
statius en Saba. De Nederlandse politiek
omarmde het voorstel na enige aarzeling.
En op Aruba was er zelfs een juichstem
ming te bespeuren. Immers, de dreigende
onafhankelijkheid was van de baan terwijl
de zelfstandige positie, los van Curasao,
bleef.
De minister noemde de nieuwe structuur
'gemenebest-constitutie', een woord dat op
Curasao meteen al totaal verkeerd viel. De
term 'gemenebest' wordt daar meestal ver
basterd tot 'gemene beest'. Gemenebest
wordt meestal gebruikt om een soort fede
ratief verband tussen zelfstandige staten
aan te duiden. Ter vergelijking: Engeland
vormt met haar voormalige koloniën een
gemenebest.
En dat is precies wat Aruba en de Neder
landse Antillen niet willen. Hirsch Ballin
ook niet, maar hij was tijdens een kamerde
bat vorig jaar niet van die term af te bren
gen. Hij had hem zelfbedacht en voelde er
niets voor een andere term te gebniiken al
leen om gevoeligheden aan de overkant van
de oceaan te voorkomen.
Maar naast de negatieve klank is ook de in-
Mlnister Ernst Hirsch Ballin lijkt deze
week een gevoelige nederlaag te hebben
geleden met zijn plannen voor een nieu
we staatkundige structuur van het Ko
ninkrijk der Nederlanden. En ofschoon er
enige vorderingen zijn te bespeuren in
de besprekingen tussen Nederland, Aru
ba en de Antillen, ziet het er naar uit dat
echte overeenstemming nog ver weg Is.
houd van het plan in het overzeese in het
verkeerde keelgat geschoten. Vooral Cura-
9ao moet niets hebben van he\ feit dat het
bestuurlijke verantwoordelijkheid moet
dragen voor Bonaire.
Curasao kijkt namelijk met jaloerse blikken
naar Aruba, dat in zijn ogen op slinkse wijze
de status aparte heeft verworven. Aruba
kreeg in 1984 een zelfstandiger positie bin
nen het koninkrijk, onder de uitdrukkelijke
voorwaarde dat het in 1994 zelfstandig zou
worden. Achtereenvolgende Nederlandse
kabinetten hebben altijd vastgehouden aan
die voorwaarde. Vooral de vorige minister
voor Antilliaanse zaken, Jan de Koning was
niet te vermurwen.
Ernst Hirsch Ballin liet echter net na zijn
aantredei) en met in rijn achterhoofd het
debacle van de min of meer gedwongen Su
rinaamse onafhankelijkheid weten dat Aru
ba niet meer onafhankelijk hoeft te worden.
Maar het riet er naar uit dat hij dat net iets
te haastig heeft gezegd. Weliswaar maakte
hij de discussie over de toekomstige positie
van de eilanden aan de overzijde van de
oceaan weer los, maar tevens ontwikkelde
zich op Cura9ao een forse jaloezie op het
buureiland Aruba. Dat eiland heeft namelijk
geen andere eilanden onder zijn hoede.
Dat schept een fors probleem voor de mi
nister. Weliswaar heeft hij dezer dagen een
akkoord bereikt over de financiële steun
aan de kleine eilanden, maar daarmee heeft
hij het grootste probleem niet opgelost. Het
kan uiteraard niet zo zijn dat Nederland de
bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de
kleine Antillen op zich neemt. Dat moet in
het Caribisch gebied zelf worden opgelost
Maar alle politieke partijen op Curasao
hebben laten weten dat zij streven naar een
zelfstandige positie voor dat eiland binnen
het Koninkrijk, vergelijkbaar met de situa
tie, waarin Aruba nu verkeert. Hirsch Ballin
staat nu voor de schier onmogelijke opgave
om dit streven te verenigen met een of an
dere verantwoordelijkheid voor het bestuur
van de kleine eilanden.
Het lijkt er in elk geval op dat rijn oorspron
kelijke 'gemenebest'-constructie van de
baan is. In de slotverklaring van het overleg
tussen de regeringen van de drie betrokken
partijen, wordt de term in het geheel niet
meer genoemd. Daar wordt slechts gespro
ken van een werkgroep die voorstellen
moet doen voor vereenvoudiging en mo
dernisering van het Statuut van het Konink
rijk der Nederlanden. In het najaar wordt
daarover verder gesproken.
De enige uitweg die de minister nog lijkt te
hebben is Aruba zover te krijgen ook weer
enige vorm van verantwoordelijkheid op
rich te nemen voor het bestuur van de klei
ne eilanden. Maar daar is dat eiland nu een
jaar of zeven van af en dat bevalt goed. Het
zal nog een hele toer worden voor de minis
ter om Aruba en Curasao op één lijn te krij
gen.
CORRESPONDENT
De afgelopen dagen werd
Frankrijk opnieuw opgeschrikt
door uitbarstingen van geweld
in verschillende voorsteden. De
ergste onlusten deden zich voor
in de Parijse voorstad Mantes-
la-Jolie, waar ruim honderd jon
geren van Arabische afkomst
twee nachten lang slag leverden
met de CRS, de Franse versie
van de Mobiele Eenheid. De ba
lans: een arrestant die in een
politiecel is overleden, gewon
den, geplunderde winkels en
vernielde en uitgebrande auto's.
Maar ook in andere plaatsen
was het raak, zoals in het vlakbij
Mantes gelegen Les Mureaux en
in een voorstad van Toulouse.
Frankrijk rit met een ernstig
getto-probleem opgescheept.
„Het liefst zou ik mijn winkel
vandaag nog verkopen. Mijn
buurman denkt er net zo over.
Iedereen wil
weg, maar nie
mand wil hier
nog een zaak
kleine midden
stander in het
winkelcentrum
van de wijk Val-
Fourre staat het
huilen nader
dan het lachen, j
Zijn zaak liep «f*
vorig weekeinde ft
voor vele dui- In
zenden guldens fc
schade op tij- iVj
dens nachtelijke
rellen in de Hl
troosteloze, in
de zestiger jaren
neergezette
Studenten protesteerden enkele maanden geleden in Parijs tegen het
nieuwbouwwijk, toenemende geweld in Frankrijk.
De spanning in
Val-Fourre is om te snijden, na
het overlijden in een politiecel
van een jonge arrestant uit de
wijk.
De drie grote supermarkten die
de wijk ooit telde, hebben al ei
eren voor hun geld gekozen. Ze
hebben hun filialen simpelweg
gesloten. De laatste 'super' ging
afgelopen winter dicht na her
haalde vechtpartijen nissen be
wakingspersoneel en jongeren
uit de wijk. Voor de kleine mid
denstanders is de keus niet zo
simpel. „Ik heb jarenlang in
mijn zaak geïnvesteerd en ver
lies alles als ik de deur definitief
op slot doe", zegt de midden
stander, die voor alles a
wil blijven.
Deprimerend
Mantes-la-Jolie heeft twee ge
zichten. Het oude centrum is
redelijk goed geconserveerd,
welvarend en gezellig. Zo'n ty
pisch Frans stadje waar je tij
dens vakanties op doorreis een
kop koffie drinkt. Hier wonen
de Fransen-van-origine. Slechts
een paar kilometer verderop, in
Val-Fourre, begint een andere
wereld, die van de 'nieuwe
Fransen', grotendeels afkomstig
geleerd. Vooral op zaterdag
avonden is de spanning in veel
voorsteden te snijden. Groepen
jongeren die niet het geld heb
ben om zich in het echte uit
gaansleven te storten, zwerven
door de wijk op zoek naar ver
maak en avontuur. En dat ligt
maar al te vaak in confrontaties
met de politie.
„Het probleem zit hem in de
kettingreactie", zegt Paul Pi-
card, de burgemeester van
Mantes. „Een klein groepje jon
geren is echt gewelddadig en
daagt de politie uit. Als het tot
een botsing komt, mengen an
deren zich er in. Het vernielen
van winkels en auto's is voor
sommigen geen geweld, maar
gewoon een spel. Vroeger speel
den ze met een bal, nu met de
politie."
Adviseur
Behalve als burgemeester van
een van de erg
ste haarden van
onrust heeft Pi-
card ook in een
andere hoeda
nigheid te ma
ken met de pro
blemen van de
voorsteden. Hij
is adviseur van
minister Michel
Delabarre die
het nog tame
lijk nieuwe 'mi
nisterie voor de
Stad' runt. Een
ministerie dat
eind vorig jaar
na heftige on
lusten in ande
re voorsteden
in het leven is
geroepen om
een oplossing
te vinden voor dit soort proble
men.
Geen geringe opgave. Het eerstt
wetsvoorstel van Delabarre is
afgelopen week in het Franse
parlement besproken. Delabar
re wil onder meer de sociale
woningbouw beter spreiden en
de vaak buitensporige specula
tie met onroerend goed in de
binnensteden tegengaan. De
prijsopdrijving in de grote ste
den leidt er namelijk toe dat
steeds meer lager betaalden de
stad uit worden gejaagd en in
de verloederde voorsteden te
recht komen.
Of de 'anti-gettowet' het haalt,
is nog de vraag. Los daarvan is
het uiterst twijfelachtig of die
ene wet alleen voldoende is om
een eind te maken aan de pro
blemen. Volgens deskundigen i
er een totaalplan nodig voor de
voorsteden en moeten tegelij
kertijd de schrikbarend hoge
Franse werkloosheid (ruim 2,6
miljoen mensen) en het falend*
onderwijssysteem worden aan
gepakt. Als er al zo'n totaalaan-
pak komt, zal het waarschijnlijk
jaren gaan duren voor de resul
taten zichtbaar worden. Het is
de vraag of Frankrijk zoveel tijd
heeft.
uit de voormalige kolonies in
Noord-Afrika. Het contrast is
schrijnend.
Val-Fourre telt maar liefst
27.000 bewoners, verspreid over
110 deprimerende flatgebou
wen. Bijna de helft bestaat uit
immigranten. De werkloosheid
bedraagt meer dan 30 procent
en is vooral onder de 11.000
jongeren extreem hoog. Veel
uitricht op verbetering heeft de
jeugd niet. De werkloosheid in
Frankrijk neemt voorlopig al
leen maar toe en velen van hen
hebben niet de juiste papieren
voor de arbeidsmarkt. In het
huidige Franse onderwijssys
teem vallen ze buiten de boot.
Het is dan ook niet vreemd dat
Val-Fourre een broeinest is van
sociale onrust. Jeugdbendes
hebben een groeiende aanhang
en het drugsprobleem loopt de
spuigaten uit.
Wijken als Val-Fourre rijn vrij
wel rond alle grote Franse ste
den te vinden. Hoge, onper
soonlijke gebouwen rond grote,
kille vlaktes met veel beton en
weinig groen. Toen Frankrijk in
het begin van de jaren zestig
haar laatste kolonies kwijtraak
te, ontstond er een enorme wo
ningnood. Om de honderddui
zenden terugkerende landgeno
ten te kunnen opvangen, moes
ten er in allerijl complete wijken
uit de grond worden gestampt.
ZUP's
ZUP's, worden ze in Frankrijk
genoemd. De afkorting betekent
zoiets als 'bij voorrang voor
stadsuitbreiding aangewezen
gebied'. De ZUP's van de jaren
zestig zijn de probleemwijken
van de jaren negentig gewor
den. De oorspronkelijke bevol
king is voor het grootste deel
vertrokken en vervangen door
immigranten en de laagst be
taalde arbeiders. Wie het zich
kan permitteren, trekt weg. Al
leen de verliezers blijven achter
en zo verloederen de wijken
steeds verder.
Een duivelse cyclus die nu snel
moet worden doorbroken, zo
hebben de uitbarstingen van
geweld van de afgelopen weken
