Kunst
'Voldoening
als tekst
er in hapt'
KunstRai 1991: sober en een beetje saai
'Anna,je moetje gartje
aan de Gere Jezus heven'
Vreemd samenraapsel
Woensdag 29 mei 1991
Redactie: 071 -161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASWA STOEUNGA Eindredactie PAUL DE TOMBE Vormgeving- RON VAN MAASTRECT
9
NIEUWSLIJN
Straf voor falend ondernemerschap
UTRECHT De overheid moet de subsidies aan kunstinstel
lingen met 20 procent korten, wanneer de bedrijfsvoering van
een instelling niet voldoet. De overheid kan op die manier fa
lend 'cultureel ondernemerschap' bestraffen.
Giep Hagoort, directeur van het Centrum voor Kunst Media
Management van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, be
pleitte deze nieuwe vorm van kunstsubsidiëring bij de jaarlijk
se afsluiting van de opleiding kunstmanagement.
Ans Wortel weg uit 'Kranenburgh'
BERGEN Kunstenares Ans Wortel heeft, na 22 jaar, definitief
de deuren van het Bergense landgoed Kranenburgh achter zich
dichtgetrokken. Zij was daartoe gedwongen door een uitspraak
van het Amsterdamse gerechtshof.
De gemeente Bergen had het huis ooit tijdelijk beschikbaar ge
steld. Toen er enkele jaren geleden plannen ontstonden om op
het landgoed een museum te vestigen, werd de kunstenares
onder druk gezet haar onderkomen te verlaten. Dat resulteerde
in een langdurig steekspel tussen gemeente en kunstenares.
De vele duizenden schilderijen van Ans Wortel en andere
kunstwerken zijn inmiddels ondergebracht bij een verhuizer in
Zoeterwoude. Het bedrijf bood gratis opslagruimte aan nadat
Wortel bekend maakte vernietiging van haar werk te overwe
gen.
Concert in Waalse kerk
LEIDEN In de Waalse Kerk, Breestraat 64, wordt zondag 2
juni een orgelconcert gegeven door Wim de Jong. De Jong is
muziekgraveur in Den Haag. Daarnaast is hij een groot impro
visator op het orgel.
Tijdens het concert zal hij dan ook voornamelijk improvisaties
van eigen hand ten gehore brengen,
begint om 19.00 uur.
NEDERLAND 2 heeft
geen pretenties: door een
hit uit te lokken hoopt de
Leidse band meer naams
bekendheid te krijgen
Debuut-cd van Leidse Nederpopband
INTERVIEW ANDRE LAMMERSE
Wanneer je als onbekende
band een hit wil scoren,
moet je wel op de Holland
se toer. Tenminste, daar
gaat de Leidse zesmansfor-
matie Nederland 2 van uit.
Origineel zijn Engelstalige
popbands in ieder geval
niet meer. Alleen Leiden
telt er al zo'n duizend.
„Daarom biedt Nederpop
de meeste overlevingskan
sen", zegt gitarist/compo
nist Jacob Overduin van
Nederland 2. „Als ik nu zie
dat Doe Maar in de hitpa
rade staat met notabene
een oud nummer, dan is er
kennelijk nog steeds vraag
naar dit genre."
Twee weken geleden kwam
de debuut-cd Het Late Nieuws
van de persen. De rijmende
meelallers met een duidelijke
Toontje Lager-verwantschap,
moeten Nederland gaan ver
overen. De zesmansformatie zit
tot en met de maand juli volge
boekt ter promotie van de
gloednieuwe cd. Om de ver
koop verder te stimuleren is de
band in onderhandeling met
een distributiemaatschappij èn
er liggen plannen om in het
voorprogramma van De Dijk op
te treden.
Toch heeft Nederland 2 geen
pretenties. Het doel van de cd is
een hit uitlokken en meer
naamsbekendheid te krijgen.
Volgens Overduin heeft Neder
landstalige muziek de beste
kans van slagen. Of deze bands
minder serieus worden geno
men, zal hem verder een zorg
zijn: „Het geeft mij al voldoe
ning als een lullige tekst er lek
Geriine van den Berg en Jacob Overduin van Nederland 2: "Nederpop biedt de bese overlevingskansen"
ker inhapt en de hele zaal het
naar de zin heeft. Lullig is ten
slotte ook een image."
Freaken
De kunstenaar uithangen is
voor jezelf wel leuk. weet Over
duin, maar daarmee bereik je
geen groot publiek. De gitarist
met conservatorium-achter
grond heeft vroeger nog wel
staan freaken op buitenaardse
toonladders, maar die optre
dens werden slechts door een
handvol vrienden bezocht. Na
de experimentele periode richt
te hij twee jaar geleden, onder
anderen met zijn broer, de band
Nederland op. Met Nederland
werd een coverrepertoire uitge
werkt dat op bruiloften en par
tijen werd gespeeld. Overduin:
„Toen merkten we eigenlijk, dat
mensen vaak heel leuk reageer
den als je er een Nederlandsta
lig nummer tussendoor deed.
We begonnen zelf Nederlandse
liedjes te schrijven en ook die
werden ook goed ontvangen."
Bij de optredens die volgden
stopte Nederlanil geleidelik
meer eigen werk in hel repertoi
re. Na anderhalf jaar werd het
tijd voor een cd. Staan er op Het
Late Nieuws vrij toegankelijke
nummers, tijdens optredens
wordt daar nog wel eens vanaf
geweken. „Dat komt op d^ cd
misschien niet zo tot uiting
zegt Geriine van den Berg. zan
geres en manager van NetLtr
iand 2. „Maar wanneer we live
spelen, voeren we een hele
show op met funk. hard-rock en
een beetje toneelspelen. Vaak
kunnen mensen wel om ons la
chen."
Een ambitieus project dat nog
in de steigers staat, is het Requi
em van Overduin. De compo
nist heeft een achtstemmige
partituur geschreven voor N<
dcriand 2 indusief teksten. Het
muziekstuk staat los van dt
muziek die de band normaal
speelt. „Het lijkt me prachtig
om dat nog een keer in een stu
dio op te nemen. Het liefst met
een groot koor van 30 mensen
BEELDENDE KUNST
RECENSIE USETTE OOMEN
Export* van Luoa ftronv. Oica
Cowing m Lom Goirimu
Te zien tot 3 juni op dondeniafl van
13 30 tot 16 30 uur en van 19 30 tot
21 30 uur Op zaterdag en zondag van
13 30 tot 16 30 uur GaÉenr Artopa. Oe
vefcngjtraaf 50
USX
Een merkwaardig samen
raapsel. Dat was zo ongeveer
mijn eerste indruk van de expo
sitie in de galerie \.m het
Artopa-gebouw in Lisse. De iko-
nen NO Lurf> Brons han^ n
naast de textiele werken van
Cisea Goulmy en de toegepaste
kunst en beeldhouwwerken van
Louis Goulmy.
De doeken van Luda Brons
bestaan uit geweven linten,
waarvan de structuur een geo
metrische vlakverdeling en een
ondiep reliëf vormt. Een be
perkt aantal doeken is samen
gesteld uit linten met patronen
in meer kleuren, maar de mees
te zijn uitsluitend in geel of wit
uitgevoerd. Daardoor concen
treeft de toeschouwer zich als
NONM op In t MM NB de
weeftechniek: het sterk resul
taathep,ilcnde karaher \.m
structuur van het werk.
Structuur
Structuur is ook hei belanpijk
sir clement m de houten heel
den en toegepaste kunst in hout
van Louis (»oulmy. Met tropi
sche houtsoorten in verschillen
de kleuren stelt hij vormen sa
men die na het pMHI en dfUi
werk oen geometrisch patroon
opleveren. De vazen die Louis
Goulmy op deze manier maakt
herinneren aan klassieke vaas
vormen, kerkelijk vaatwerk of
Japanse gebruiksvoorwerpen.
Behalve vazen, kandelaars,
schemerlampen, borden en tn
bakspotten maakt Louis Goul
my ook abstracte houtsculp
tuur. die hij 'Krul'. 'Grote Krul
of 'Kleine Krul' noemt. En in
derdaad. Ze krullen.
Cisca Goulmy schildert ikr>
nen op de authentieke manier
Het woord ikoon is van Griekse
oorsprong en betekent 'afbrei
ding' of 'beeltenis'. Maar in lit
geval gnat het om voorttcllin
gen van Chnstusof heiligen, die
\<»lgens strikte regels tot stam)
komen en die in de Orthodoxe
kerk speciale verering genieten
Meestal betreft het een hildi
ring op hout. Sinds de vierde
eeuw na Christus houden mei
name monniken zich bezig met
het schilderen van ikonen
Symbolisch
De strikte regels die de ikonen
schilders hanteren betreffen
niet alleen het matrnaal en dr
techniek, maar ook de stip cn
de voorstelling zelf. De kleuren
worden bepaald door hun syro
bolischc waarde, waarhij goud
een bijzondere plaats inneemt
Do figuren zijn sterk vereenvou
digd en ze hebben do se beman
sene gezichten met grote ex
pressievc ogen. die de Byzan
tijnse kunst eigen Voor de
manier van weergeven van de
scènes bestaan eeuwenoude
beeldtradities waaraan <le
schilder zich tc houden lieeft. Lr
wordt dan ook gewerkt naar
voorbedden. Tot op de dag van
vandaag kan de ikoonsrhuder
kunst geleerd worden In de
kloosters van de Orthodoxe
kadi
Cisca Goulmy heeft een jaren
lange studie gewijd aan derd
traditionele sr hikiertmnsi en-
dat heeft zijn vruchten afgrwor
pen. Maar in het moderne
Artopa gebouw, tussen de hou
ten ïbjcclen van Louis Goulim
en het textid van luda BrorvC
verliezen de ikon en hun mystic
Expositie Annie Schmidt in Letterkundig museum
LITERATUUR
RECENSIE INCE VAN DEN BLINK
Expositie: Altijd Acht Gebleven.
Te zien: Nederlands Letterkundig Museum,
Prinses Irenepad 10, Den Haag. tot 25 au
gustus 1991. Open: di. t/m za. 10-17 uur
•zo.13-17 uur.
DEN HAAG
Bij binnenkomst wordt het
oog gevangen door een grote
kleurenfoto. Annie M.G.
Schmidt zit in een pronte fau
teuil voor te lezen. Ze heeft
glanzende nylons aan en mooie
witte pumps. Aan weerszijden
van de schrijfster twee keurige
jongetjes met gekamde haartjes.
Ze luisteren aandachtig. Een
geënsceneerd stukje huiselijk
heid uit I960. Annie Schmidt in
een onbekende gedaante: als
dame, als opvoedster.
De foto hangt achter een
opengeschoven gordijn, dat be
drukt is met Dikkertjes Dap. Er
voor staan grote potten met
weelderige fuchsia's. Een tafe
reel om van te giechelen. Is
deze fraaie, geposeerde dame
nu de altijd zo vriendelijk en ge
woon overkomende schrijfster
die 'altijd acht' gebleven is?
Met dames heeft Annie
Schmidt, nu tachtig, immers
nooit veel op gehad. Want da
mes staan voor het fatsoen en
de moraal. Voor huichelarij.
Ook heeft ze er een hekel aan
om als de grootmoeder van heel
Nederland gezien te worden.
Vandaar dat die grote foto van
de schrijfster ais keurige moe
der (het ene jongetje is zoontje
Flip van 8) de aandacht vangt.
Wie is Annie Schmidt nu eigen
lijk? Wie op die vraag een ant
woord verwacht, kan beter niet
naar de expositie gaan die on
der de titel Altijd Acht Gebleven
de hele zomer in het Letterkun
dig Museum te zien is. Een be
zoek aan Den Haag betekent
wel: een nostalgische maar ver
frissende duik in herinneringen
aan Dikkertje Dap, Jip en Janne-
ke, Ja zuster, nee zuster, De fa
milie Doorsnee, Het fluitketel
tje, Pluk, Otje, al die liedjes,
boeken en gedichten die in het
collectieve geheugen van de
Nederlander een vrolijk deuntje
meezingen.
Eigenlijk ben je een bofkont
dat het je in ons land allemaal
zomaar in de schoot gevallen is.
Annie Schmidt is weliswaar in
diverse talen vertaald, maar als
je die boeken ziet liggen in de
vitrines Wiplala in het Grieks,
Engels. Duits, Frans. He
breeuws, Spaans, Japans,
Zweeds en Zuidafrikaans!
dan besef je opnieuw hoe oer-
Hollands het werk van deze
schrijfster is. De oubollige om
slagjes van de meeste buiten
landse Schmidt-boekjes bewij
zen dat die uitgevers niet echt
begrepen waar ze mee bezig
waren. En hoe zou dat ook kun
nen.
Zelf heb ik op de expositie het
meeste plezier beleefd aan de
oorspronkelijke illustraties van
Fiep Westendorp. Haar werk (in
Jip en Janneke. Pluk. Otje, en in
reclameboekjes als Prélientje) is
onverbrekelijk verbonden aan
dat van Annie Schmidt en er
qua sfeer en mentaliteit vro
lijk en anarchistisch nauw
aan verwant. Veel meer eigen
lijk dan de tekeningen van Wim
Bijmoer, die ook vele boeken
van Annie Schmidt illustreerde.
Versjes vooral: Veertien uilen,
Het fluitketeltje, De lapjeskat. Ik
ben lekker stout. Maar ook Het
Schaap Veronica en Abeltje. Als
kind werd ik altijd een beetje
somber als ik naar de plaatjes
van Bijmoer keek, en somber
heid past absoluut niet bij
Schmidt.
Ook werk van de illustratoren
Jan Jutte, Jenny Dalenoord, Carl
Hollander, The Tjong Khing en
Charlotte Dematons is in Den
Haag te zien. Verder zijn er na
tuurlijk veel eerste drukken, een
serviesje met Dikkertje Dap, fo
to's, platenhoezen van de Leid
se Sleuteltjes, reclameboekjes,
en brieven van, aan en over
Schmidt. Op een paar grote zit-
kubussen liggen boeken om zelf
in te neuzen. Ze zitten vast aan
dikke kettingen.
Op een videoband vertelt de
nu tachtigjarige schrijfster dat
de criticus Adriaan Morriën
haar gedichten 'overbodig'
vond. Toen hield ze dus op met
'serieus' dichten. Maar haar
produktiviteit werd gelukkig
niet geremd door Morriëns af
keuring. Neem alleen al de vele
musicals, een genre dat door
Schmidt zelf wordt gedefinieerd
als 'een verhaal dat niet op
schiet'. De band Karei van
het Reve is de stug doorbabbe
lende interviewer wordt afge
wisseld met een videoband met
liedjes uit Ja zuster nee zuster.
Op een knipseltje uit Het Pa
rool tenslotte, een aflevering
van de wekelijkse rubriek 'Wat
ik nog weet'. De tachtigjarige
De nu 80-jarige Annie Schmidt voor een foto van haarzelf uit de jaren vijftig. In het Letterkundig Museum is
een expositie over de schrijfster te zien. foto gpo
^omineesdochter haalt herin
neringen op aan haar leven. Ze
schrijft: „AJs kind bezat ik het
vermogen mij totaal af te slui
ten voor het Woord Gods." Ze
benijdt auteurs als Biesheuvel,
Wolkers en 't Hart bij wie de ta
le Kanaans nog letterlijk door
het hoofd dreunt. Annic wilde al
vroeg niets weten van de 'gere
Hods', ook al hield haar meester
van de zondagsschool haar
voor, met Zeeuwse verwisseling
van de g- en h-klank: .Anna. je
moet je gartje aan de Gere Jezus
heven."
Van het lezen van deze ene
column alleen al krijg je zjn in
méér. Meer leven, meer plezier,
meer Annie Schmidt.
'Bezuinigingen
onverantwoord'
De bezuinigingsvoorstellen van
het college van B en W van Den
Haag op het terrein van de beel
dende kunst betekenen een be
dreiging voor het. functioneren
van Haagse kunstenaars en het
kunstaanbod in Den Haag. Dat
schrijven de besturen van de
verschillende beeldende kunst
instellingen aan de Haagse ge
meenteraad.
De instellingen voor beelden
de kunst vinden het onverant
woord dat de subsidie van 1.3
miljoen gulden aan de Vrije
Academie in Den Haag zal wor
den stopgezet. De bezuinigings
plannen op de beeldende kunst
in Den Haag bedragen in totaal
2,3 miljoen gulden. De theaters
hoeven daar maar een bijdrage
van 400.000 gulden aan te leve-
AMSTERDAM
BEURS GPD
Gaat de Nederlandse kunst het einde
lijk maken in het buitenland? Het is de
vraag die zowel samensteller Jaap Wit-
zenhausen van de KunstRai. die van
daag begint, als minister d'Ancona bij
de opening van deze zevende kunst
beurs. stelden. De minister denkt de
Nederlandse kunst een zetje te kunnen
geven door presentaties in het buiten
land en grote manifestaties in ons land
zelf. zo zei ze tijdens de opening. Wit-
zenhausen denkt er met het vormen
van koppels van Nederlandse en bui
tenlandse galeries op zijn 'eerste'
KunstRai aan mee te kunnen werken
Internationale contacten, daar gaat het
dus om.
Toch oogt de KunstRai ondanks die
voornemens dit jaar typisch Neder
lands. Het is een wat sobere kunst
beurs geworden, overzichtelijk en met
een wel heel dunne catalogus, gedrukt
op krantepapier. Bovendien ontbreekt
dit jaar een aantal prominente galeries,
waaronder Onrust en The Living
Room, dat het na zes keer groeien in
de breedte, maar niet in de diepte,
heeft laten afweten.
Ditmaal ook geen spectaculaire ten
toonstellingen, maar een presentatie
van het Maastrichtse Bonnefantenmu-
seum. een brave tentoonstelling van
documentaire fotografie en de exposi
tie 'En Suite', samengesteld door Am-
non Barzel uit Prato. Een expositie die
binnen het geheel vooral opvalt door
de museale presentatie van de werken
uit twintig Nederlandse en twintig bui
tenlandse galeries en verder een aardig
overzicht geeft van de stand van zaken
in de beeldende kunst. DetKunstRai is
verder opgetuigd met twee symposia
over het buitenlandbeleid en over foto
grafie. en met de uitreiking van de La
ge Landen Kunstprijs, aanstaande za-
De KunstRai bewijst opnieuw dat de
inhoud van de kunst zelf steeds inter-
nationaler wordt. Er is in veel gevallen
niet aan een kunstwerk af te zien uit
welk land dit komt. Hooguit vallen de
nogal literaire beeldende kunst uit Bel
gië en de soms wat zware Duitse kunst
op. De strijd tussen abstract en meer
realistisch getinte kunst lijkt ditmaal in
het voordeel van de tweede uit te val
len. Het After Nature' van de Neder
landers Donkers, Klashorst. f>omburg
cs. is ook elders aangeslagen Op de
vorige KunstRai maakten ze de schil
derijen waar het publiek bij stond, nu
hebben ze gezorgd voor een forse
voorraad die rijen dik tegen de wand
staat.
Mickey Mouse
Ook Rob Scholte is goed vertegen
woordigd met een flink aantal replica's
van het schilderwerk dat hij vorig jaar
als bijdrage aan de Biënnale van Vene
tië leverde. Elders laat Phil Bloom haar
neo-manierisme zien. waarin Mickey
Mouse figureert. Bii galerie Yaki Kom
blit presteert het duo Tempi en Wolf
het om de bekende muis. die overal op
deze KunstRai opduikt, aan het kruis le
nagelen. Enkele voorbeelden van neo-
pop. elders met stapels bananen, recla
me voor komkommers of presentaties
van cosmetica. Zelfs de vroegere land-
art-kunstenaar Dennis Oppenheim
stort zich in het nop-gewoel door twee
rekken vol met bWdrode lippen te be
hangen
En dan is er nog de opvallende pre
sentatie van dne vrouwelijke Neder
landse kunstenaars onder de naam De
Sirenen' hij galerie Torch. Ze nemen
deel aan de hausse van kunst rond de
vrouwelijke seksualiteit. De uitstalling
houdt het midden tussen een bordeel
en een rariteitenkabinet met een ver
zameling beha's bij binnenkomst cn
een aantal 'fel realistische' schildcrin
gen van de drie in nietsverhullrndc
wulpse poses.
Aostract werk is er ook in alle maten
en priissoorten. vooral ook van het
soort dat het goed doet boven de bank
of in de directiekamer Ook is er dit
jaar weer toegepaste kunst als meubels
en sieraden, waarbij de presentatie van
de Groningse Galerie Puntgaaf met een
gebed in zwart uitgevoerde slaapka
mer met ved rode roosjes aan de wand
opvalt. Het tekent de enorme verschil
len die ook op deze kunstbeurs te zien
zijn. Er is voldoende, maar het geheel
oogt braaf. De KunstRai 1991 is anders
dan de ze» vorige maar heeft ook geen
echt eigen gracht. Ondanks de ferme
woorden van Wit/enhauscn.
KunstRai 1991. Tot en met zondag 2
juni in de I uropahal van de Rai Open
an 14 tot 22 uur. in het weekeinde van
II tot 18 uur.
Vijf nominaties
Lage Landen
Kunstprijs '91
Minister d'Ancona wvrj herT'
bij de opening van de Kunst RA i
de vijf jury-nominaties voor de
lagr Landen Kunstprijs UI be
kendgemaakt Hel zijn lohn
kórmrling, Ine Lamcrv Frank
MandcTsioot. Ruud betters en
Roland Sips.
De werken op de KunstRAl
reisbeurs van 25 000 guldrrv
Zaterdag maakt de jury de wir
naar bekend. De jurv bestaat uil
voorzitter lan Beutcncr .beef
dend kunstenaar). Piel de lon«u
(hoofdconservator musrum
Boymans van Bcimmgro er»
Sjatid Ex (directeur Centraal
Musrum in Utrecbti
