Feiten
Sri Lanka gebaat bij dood Gandhi
Pérez zette Venezuela met beide benen op de grond
Woensdag 29 mei 1991
V DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER
K SMAKMAN VettaJ.ng; LUUTJE NIEMANTSVERDRJET
EN MENINGEN
EEN JONGE VROUW
boog zich voorover alsof
ze Rajiv's voeten wilde
aanraken Op dat mo
ment bracht ze explosie
ven op haar rug tot ont
ploffing.
DE PLAATS van de aan
slag ligt er nu verlaten bij
Af en toe trekken kleine
groepjes langs om Ra|iv
eer te bewijzen, verder is
er niet veel te zien.
VENEZUELA vormde in
de hele wereld dagenlang
voorpagina-nieuws door
bloedige rellen, brand
stichting en plundering. Er
vielen meer dan driehon
derd doden.
VENEZUELA wordt nog steeds be
schouwd als het relatief njkste van
Latijns-Amenka. Van die welvaart
profiteert nog geen ben procent van
de negenben miljoen Venezolanen
Zesbg procent van de bevolking leeft
onder de armoedegrens.
Speculaties over aanslag wijzen ook in richting Colombo
TOM JANSSEN
De plaats waar Rajiv Gandhi vorige week
de dood vond, is een stoffig, troosteloos
lapje grpnd langs de hoofdweg van Ma
dras naar Bangalore. Hen door de verblin
dende hitte verdorde krans markeert de
plaats van de aanslag. Rond de plek is een
bamboe hek neergezet als eerste stap naar
de oprichting van een monument voor de
vermoorde leider van de Congrespartij.
SRIPERUMBUDUR R. WHfTAKER
THE INDEPENDENT
Een paar honderd meter terug,
bij de afslag naar Sriperumbu-
dur, staat een standbeeld van
Rajiv's vermoorde moeder, In
dira. Vorige week dinsdag hing
Rajiv een bloemenslinger om
haar nek, waarna hij zich door
de opdringende, schreeuwende
menigte een weg baande naar
het platform. Hij heeft het nooit
bereikt.
Volgens gerechtelijke deskundi
gen die de aanslag onderzoe
ken, boog een jonge vrouw zich
voorover alsof ze Rajiv's voeten
wilde aanraken. Op dat mo
ment bracht ze explosieven tot
ontploffing die op haar rug wa
ren gebonden, waarmee ze
zichzelf, Gandhi en dertien an
deren om het leven bracht.
Nu ligt de plaats van de aanslag
er verlaten bij. Af en toe trekken
kleine groepjes langs om Rajiv
eer te bewijzen, verder is er niet
veel te zien. Het platform waar
Sandhi d«- menigte zou toe
spreken staat er nog, vrolijk op
gesierd met de kleuren van de
Gongrespartij en haar plaatselij
ke bondgenoot, een regionale
partij die onder haar Tamil-ini-
tialen bekend staat als de
A1ADMK
Verder hangt er nog een span
doek waarop de jeugdafdeling
van de Congrespartij uit het
Chenglepet district 'Onze Ge
liefde Leider Hartelijk Welkom'
heet. Alle tastbare bewijzen van
de explosie zijn naar overge
bracht Madras, 45 kilometer
verder op.
Tussen Madras, de weelderige,
drukke hoofdstad van de deel
staat Tamil Nadu, en Sriperum-
budur liggen over een afstand
van vele kilometers fabrieken
die getuigen van de relatieve
rijkdom van het gebied.
India heeft i5 miljoen Tamils,
waarvan het merendeel in Ta
mil Nadu woont. Zoals veel
mindeiheden het hten ze veel
belang aan een goede opleiding
en vormen ze een besloten ge
meenst hap. roen het nieuws
van de moord op Gandhi be
kend werd. wisten de Indiase
Tamils één ding zeker de Ta
mils waren niet verantwoorde
lijk voor de aanslag op Rajiv,
ook al was die in het hart van
het Tamil-gebied gepleegd.
Tamil Nadu wordt slechts door
de smalle zeestraat Palk Strait
gescheiden van de gewelddadi
ge burgeroorlog tussen de Ta
mil Tijgers en ae Srilankaanse
regering in Sri Lanka. De Tijgers
hebben een reden om Gandhi
te verachten. In 1987 stuurde
Gandhi een Indiase vredes
macht naar Sri Lanka om de Tij
gers te ontwapenen en een vre
desregeling af te dwingen, maar
binnen de kortste keren raakten
de Indiase troepen en de guer
rillastrijders verwikkeld in een
bittere strijd waarbij aan beide
kanten bloedbaden werden
aangericht. Vorig jaar kwam een
eind aan de bloedige Indiase in
terventie, zes maanden na de
val van de regering van de Con
grespartij.
Gandhi was ook verantwoorde
lijk voor een optreden tegen de
Tijgers in Tamil Nadu eerder dit
jaar. De deelstaat werd toen on
der direct bestuur van New Del
hi geplaatst omdat ze onvol
doende optrad tegen
Srilankaanse extremisten.
Het is makkelijk de Tijgers de
moord op Gandhi in de schoe
nen te schuiven, maar voorals
nog bestaat er geen bewijs die
een dergelijke beschuldiging
rechtvaardigt. Hoewel kranten
foto's hebben gepubliceerd van
de vermeende pleegster van de
aanslag, is de vrouw nog niet
geïdentificeerd. Mensen in Ma
dras, die beweren het verschil te
kunnen zien, zeggen dat ze dui
delijk een Srilankaanse Tamil is.
Maar afgezien van de foto's en
het feit dat Tijgers vaker zelf
moord-aanslagen hebben ge
pleegd, ontbreekt ieder bewijs
van hun betrokkenheid.
Bovendien stuurden de Tijgers
al een tijdje aan op een verzoe
ning met Gandhi. Volgens de
krant De Hindoe voerde Gandhi
in maart hartelijke besprekin
gen met een vooraanstaand lid
van de Tijgers. Volgens verschil
lende bronnen zouden de Tij
gers Gandhi hebben benaderd
omdat het duidelijk is dat de
Srilankaanse regering de strijd
tegen hen alleen maar heeft op
gevoerd sinds het vertrek van
het Indiase leger. Gandhi zou,
na het horen van deze informa
tie, zijn bereidheid hebben uit
gesproken een nieuwe bemid
delingspoging te wagen.
Als dit waar is, zou vooral de
Srilankaanse regering zijn ge
baat bij de dood van Gandhi.
Zelfs vóór de aanslag deden in
Colombo al geruchten de ronde
dat de recente bomexplosie
waarbij de Srilankaanse minis
ter van defensie Ranjan Wijerat-
ne werd gedood, niet het werk
was van de Tijgers. Wijeratne
zou te populair zijn geweest in
legerkringen en onder het volk.
Het was verder een publiek ge
heim dat hij niet afkerig was
van een militaire machtsover
name.
De Indiase pers houdt zich op
de vlakte. Dergelijke speculaties
worden met de nodige voor
zichtigheid behandeld, evenals
trouwens de suggestie dat Gan
dhi net als zijn moeder door
Sikh-separatisten is vermoord.
De slachtpartij die Hindoe s on
der Sikhs aanrichtten na de
moord op Indira Gandhi ligt
nog vers in het geheugen.
Sindsdien zijn de sociale span
ningen alleen nog maar toege
nomen.
Het onderzoek naar de moord
op Rajiv Gandhi is uit handen
genomen van de deelstaatrege
ring van Tamil Nadu en wordt
nu uitgevoerd door het Centrale
Onderzoeksbureau in New Del
hi. Het onderzoek zal naar ver
wachting zes tot acht maanden
duren. Aangezien iedereen die
met de zaak te maken heeft
door New Delhi de zwijgplicht
is opgelegd, zal voorlopig wel
geen eind komen aan de stroom
van geruchten en speculaties.
to tftO'
- AO 7AAR TV-
STANDPLAATS BUDAPEST
Ik ben binnenkort bij de
paus uitgenodigd. Nu ja,
uitgenodigd... op de thee
zal het niet zijn. Als ik ga, zal ik
af en toe een glimp van de kerk
vorst kunnen opvangen en mag
ik hopen dat iemand bij belang
rijke missen een plaatsje voor
me vrijhoudt. Maar dan moet ik
wel eerst tweehonderd dollar op
tafel leggen.
Dat bedrag verlangen de orga
nisatoren van het pauselijk be
zoek aan Polen namelijk van
buitenlandse journalisten die
dit heugelijke feit willen bijwo
nen. Bijna vierhonderd gulden
om de paus te mogen bezichti
gen? Ik vind het van de gekke.
En ik heb dan ook besloten: ik
ga niet.
Het is niet voor het eerst dat ze
me in Polen krankzinnige be
dragen uit mijn zak kloppen, al
leen maar om mijn werk te mo
gen doen. De eerste keer dat ik
met die praktijk te maken kreeg,
was bij een congres van de vak
bond Solidariteit. Vijftig dollar
vroegen ze daar voor de accre
ditatie, het speciale pasje dat je
als journalist het recht geeft een
evenement te mogen bijwonen.
Ik was wat verontwaardigd,
maar ik was speciaal voor dat
congres naar Gdansk gekomen,
dus wat moest ik?
Bovendien, Solidariteit is welis
waar een hele grote, maar ook
een zeer armlastige bond. Dus
kon ik er nog wel begrip voor
opbrengen dat ze de kosten die
ze maakten voor het inhuren
van vertalers en het copiëren
van congresstukken, probeer
den terug te halen.
De volgende keer dat de Polen
mij lieten dokken, was tijdens
de presidentsverkiezingen eind
vorig jaar. Voor wederom vijftig
dollar werd me een prachtig
pasje verstrekt dat mij toegang
tot alle belangrijke plekken zou
verschaffen.
Wat 'al die belangrijke plekken'
waren, weet ik nog steeds niet.
Er was een handjevol perscon
ferenties waar ik zo naar bin
nenmocht. De enige plaatsen
waar ik die accreditatie echt no
dig had, waren de stembureaus.
Maar daar richtte mijn duur ge
kochte pasje niets uit. Polen
was het enige Oosteuropese
land dat bij zijn verkiezingen
geen pottekijkers in de stemlo
kalen wilde. Waarom weet ik
nog steeds niet. Ik bedoel, als
het in Roemenië wel kan, waar
om dan in Polen niet?
Ik heb me bij die verkiezingen
heel erg staan opwinden over
deze praktijk. Niet dat ik echt
wakker lig van vijftig dollar,
mijn werkgever is gelukkig niet
zo armlastig dat hij dat niet kan
betalen, al houdt hij ook niet
van geld verspillen. Maar er zijn
natuurlijk kranten, ook in het
'rijke West-Europa' die op iede
re cent moeten letten. Heel
kranten zouden zichzelf onmi(
dellijk kunnen opdoeken als hi
Poolse voorbeeld op grote
schaal navolging kreeg.
Wie een vrije pers een warm
hart toedraagt, en de Poolse
gering zegt dat toch te doen.
moet zich wel twee keer bezin
nen eer hij aan journalisten gei
vraagt. Goed. ik weet dat daar
uitzonderingen op zijn. V
bladen als Privé en Story is het
heel normaal dat ze moeten bt
talen voor hun verhalen. En
toen een Japanse krant laatst
een journalist mee de ruimte ii
wilde stuurde, was het ook be
grijpelijk dat daarvoor geld op
tafel moest komen.
Maar verkiezingen, een congre
van Solidariteit of een paus-be
zoek, dat is gewoon nieuws en
nieuws moet een journalist nie
hoeven te kopen. Eer je het
weet gaat Walesa geld vragen
om als president geinterviewd
te worden. Alsof-ie Madonna
Maar goed, geen paus dus voot
mij. Gelukkig reist de kerkvorst
heel wat af. Binnenkort komt
ook in Hongarije. En de accredi
tatie daar, weet ik nu al, kost rn
niets. Ik heb de papieren dan
ook rap ingevuld. Ik blijf een
echte Hoer. Als 't gratis is, dan
het goed.
RUNA HELLINGA CORRESPONDENT
OOST-EUROPA
COMMENTAAR
Grote broek
De Verenigde Staten en Frank
rijk vinden het doodnormaal
om zaken met militair geweld
noor hun hand ta aatten als ii.it
zo uitkomt. De Fransen doen
dat nogal eens In Afrika en de
s in 11- eerste plaats in hun el-
f;en deel van de wereld (de mis-
ukte actie in <lr u baan se Var
kensbaai en de geslaagde over
rompeling van Grenada en Pa
nama bijvoorbeeld). De Ameri
kanen schrikken trouwens ook
niet terug voor acties verder van
huis.
Vanuit Amerikaans en Frans ge
zichtspunt zou het dus niet
vreemd zijn als Nederland mili
tair zou ingrijpen in zijn voor
malige kolonie Suriname zodra
het leger daar weer met onde
mocratische middelen in de po
litiek zou ingrijpen. Geen won
der dus dol da VS on Frankrijk
minister van buitenlandse za
ken Van den Broek onder druk
hebben gezet om met de mili
taire knoet te zwaaien.
Ze wisten wat ze deden, want
Van den Broek mag het deze of
gene grote broer graag naar de
zin maken, zeker als die in Was
hington huist. Bovendien blaast
de bewindsman op internatio
naal gebied maar wat graag in
de bus. Wordt inbreuk gemaakt
op dat genoegen zoals door
premier Lubbers, die als rege
ringsleider de vrije hand wil
hebben tijdens overleg met zijn
EG-collega's dan gaat Van
den Broek in de gordijnen.
En dus sloot hij Nederlands mi-
litah Ingrijpen In Suriname niet
op voorhand uit. Nu kan zoiets
helpen VOOCfcomOU tl.it Sm m.i
me weer afglijdt naar militair
bestuur. Maar dan moet zo'n
dreigement wel geloofwaardig
zijn. En dat is het niet als het
komt uit de mond van een be-
«rindaman die m da Weal niet
eens de benodigde militaire
transportmiddelen ter beschik
king heeft. Bovendien: het
moaUiJtatB is niet aan een miii
tair avontuur ta beginnen, de
kunst is om het ook naar wens
of t«- ronden. Maar daarover
heeft Van den Broek tot nu toe
gezwegen. Misschien heeft hij
er niet eens goed over nage
dacht. Dat zou best kunnen:
met zijn collega van defensie,
Ter Reek, heeft hij nog geen en
kel overleg gevoerd over een
militaire optie.
Washington en Parijs kunnen
van een militaire machtsgreep
in Suriname alleen m.ur HM
hebben (in de vorm van cocaïne
en vluchtelingen). Het zou ze
dus goed uitkomen als Neder
land hri vuile werk 800 doen
om dat te voorkomen Ze heb
ben geprobeerd Van den Broek
voor hun karretje te spannen en
het is ze nog gelukt ook. En dat
terwijl Van den Broek zich nog
zeer recent schaarde in de rijen
van degenen die het zo toe
juichten als dergelijke operaties
voortaan onder auspiciën van
de Verenigde Naties zouden
plaatsvinden. Hij heeft, al met
al, wat ondoordacht een te gro
te wereldpolitieke broek aange
trokken. Gelukkig krijgt hij
daarvoor in Den Haag niet veel
handen op elkaar. Moge dat zo
blijven.
De Venezolaanse president
Carlos Andrés Pérez (68) is gis
teren begonnen aan een offi
cieel bezoek van drie dagen
aan Nederland. Andrés Pérez
staat aan het hoofd van een
delegatie die Nederland pro
beert te interesseren voor'in
vesteringen in Venezuela. Het
is de president er alles aan ge
legen de economie van zijn
land te verbeteren. Twee jaar
geleden ging zijn naam de hele
wereld over, toen hij drasti
sche bezuinigingen afkondigde
en er een ware volksopstand
uitbrak. Tot het gevolg van het
staatshoofd behoren ministers
en zakenmensen.
DEN HAAG JOHAN CARBO
Ze hadden hem nog zo gewaar
schuwd, de politieke adviseurs
van Carlos Andrés Pérez. Als hij
zou luisteren naar de interna
tionale geldinstellingen en de
Venezolaanse samenleving
drastische bezuinigingen zou
opleggen, dan moest Andrés
Pérez er toch op rekenen dat
zijn come back als president tot
moord en doodslag zou leiden
in de sloppenwijken van Cara
cas.
De sociaal-democraat, die bij de
presidentsverkiezing van no
vember 1988 54 procent van de
stemmen verwierf en daarmee
de christen-democratische kan
didaat Eduardo Fernéndez ver
voorbleef, sloeg de raadgevin
gen in de wind en was in febru
ari 1989 nog maar nauwelijks
beëdigd of hij zag zich gedwon
gen de noodtoestand af te kon
digen
Pérez verhoogde de prijzen voor
voedsel, kleding en brandstof,
met een ware volksopstand tot
gevolg. Sinds het verdrijven in
1959 van de militaire macht
hebber jiménez, was het nooit
meer zo gewelddadig toe ge
gaan in Venezuela. In de hele
wereld vormde het land dagen
lang voorpagina-nieuws door
bloedige rellen, brandstichting
en plundering. Dergelijke tafe
relen was men wel van een aan
tal andere Latijnsamerikaanse
landen gewend, maar zeker niet
van Venezuela. Er vielen meer
dan driehonderd doden.
Geschrokken MD da onlusten
bond Andrés Pérez in. Bekneld
geraakt tussen het Internatio
naal Monetaire Fonds (IMF) en
de paupers van Venezuela
haastte de president zich de op
standelingen te beloven dat het
minimumloon met zestig pro
cent zou worden opgetrokken
en dat het afschaffen van subsi
dies op eerste levensbehoeften,
op medicijnen en op het open
baar vervoer weer ongedaan
zou worden gemaakt. De ruim
één miljoen overheidsdienaren
beloofde hij hals-over-kop een
salarisverhoging van dertig pro
cent.
Langzaam maar zeker keerde
de rust terug in het land dat nog
steeds wordt beschouwd als het
relatief rijkste van Latijns-Ame-
rika. Van die welvaart profiteert
overigens nog geen tien procent
van de negentien miljoen Vene
zolanen. Naar schatting zestig
procent van de bevolking leeft
onder de armoedegrens. Vijftien
procent crepeert zelfs.
De arme drommels in hun hut
jes van golfplaten kijken op
naar luxueuze gebouwen die je
het gevoel geven in Dallas te
zijn. Venezuela. 25 keer groter
dan Nederland en voor 95 pro
cent rooms-katholiek, is een
land van uitersten dat als derde
in de rij van Opec-leden dankzij
de oliecrisis van 1973 een enor
me economische bloei beleefde.
Door de hoge olie-inknmstrn
dachten de politici en zakenlie
den dat de bomen tot in de he
mel groeiden. En zij handelden
daar ook naar.
Venezuela leefde bij de dag. An
drés Pérez verzuimde.in zijn
eerste termijn als president
maatregelen te treffen om even
tuele tegenvallers in de toe
komst te kunnen opvangen.
Door de olierijkdom was het
voor Venezuela een fluitje van
een cent om aan leningen uit
het buitenland te komen. En ge
leend werd er, maar dat geld
werd niet aangewend om de af
hankelijkheid van de olie-indu
strie te verminderen. De land
bouw werd verwaarloosd en
van een land dat ruimschoots
kon voorzien in zijn eigen le
vensonderhoud, veranderde Ve
nezuela in een natie die op gro
te schaal voedsel ging importe-
Goed mis
Aan het begin van de jaren
tachtig ging het mis, en goed
mis ook. De oliemarkt stortte
gedeeltelijk in en geen Venezo
laan die rekening had gehouden
met de mogelijkheid dat dit ooit
nog eens kon gebeuren. In vier
jaar tijd liepen de olie-inkom
sten met veertig procent terug
en maakte de nationale munt,
de bolivar, een vrije val. Het
werkloosheidspercentage steeg
van nul naar 20 procent. De ar
beidersklasse was de dupe.
Venezuela bleef nog lange tijd
voor 95 procent van zijn devie
zen afhankelijk van de export
van olie en daarvan afgeleide
produkten. Nu is dat nog altijd
80 procent Toen Andrés Pérez
in 1989 het presidentschap
ovemam van zijn partijgenoot
Jaime Lusinchi, bleek de bui
tenlandse schuld tot 33 miljard
dollar te zijn opgelopen.
Lusinchi had nagelaten e
economisch saneringsprogram
ma uit te voeren waarop toen
met klem was aangedrongen
door de Wereldbank en het
IMF. In zijn nadagen als presi
dent staakte Lusinchi ook de af
betaling van de leningen uit hei
buitenland. Onder zijn bewind
steeg de import naar zijn hoog
ste niveau en was de handels
balans voor het eerst negatief.
Hij gaf er de voorkeur aan te te
ren op de nationale deviezenre
serves, in 1987 nog zestien mil
jard dollar, twee jaar later ge
slonken tot zes miljard dollar.
Venezuela had de middelen oir
aan zijn schuldenverplichtingei
te voldoen, maar wat het land
miste, was een gezond econo
misch beleid. Andrés Pérez
gooide de knuppel in het hoen
derhok, al moest hij een paar
concessies doen aan de bevol
king om de gemoederen weer tl
bedaren te brengen.
Enkele weken na het voedselop
roer sleepte Pérez een nieuwe
miljoenenlening in de wacht te
ondersteuning van zijn econo
misch hervomiingsbeleid. De
werkloosheid is inmiddels te
ruggelopen van 20 naar 10 pro
cent. De inflatie, bij het aantre
den van Pérez nog tachtig pro
cent. was vorig jaar 36 procent
en lijkt dit jaar op 25 procent te
zullen uitkomen.
Pérez is bezig de fouten uit het
verleden te herstellen. Fouten
die ondermeer door hemzelf
zijn gemaakt.
Nauwelijks aangekomen in Nederland, snelde de Venezolaanse president Andrés Peréz gisteren naar Amster
dam om samen met zijn echtgenote een krans te leggen bij het Nationaal Monument op de Dam. Meimaand,
herdenkingsmaand. FOTO am
