Feiten
Uitslag verwart Suriname
'Niemand zal hen in Israël nog vervolgen'
np
Verrassend resultaat verkiezingen brengt land geen oplossingen
Maandag 27 mei 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOS MA ALT AN EROOCAN RONALD FRJSART (dief) ONNO HA VERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MAR GOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN Vertaling: LUUTJE NIEMANTSVERDRJFT
EN MENINGEN
Onthutst volgde Jaggernath Lachmon, de leider van de
Verenigde Hindustaanse Partij (VHP), de binnendruppe
lende uitslagen. Voorman Henck Arron van de creoolse
Nationale Partij Suriname (NPS) durfde zaterdagnacht
zelfs zijn gezicht niet te laten zien. Niemand in de Nieuw
Front-leiding had een dergelijke afstraffing door het elec
toraat voorzien. De Surinaamse kiezer is zaterdag duide
lijk geweest.
PARAMARIBO ALEX ENGBERS
ANP-VERSLAGGEVER
Ontevredenheid over het weinig
doortastende Front-beleid tot
aan de kerstcoup van 1990 heeft
de partij tien van haar veertig
parlementszetels gekost. De uit
slag zal het gemor op de aan de
macht vastklittende leiders
Lachmon, Arron en Sumita
waarschijnlijk doen toenemen.
Nieuwkomer Democratisch Al
ternatief '91 (DA '9D heeft als
enig mogelijke coalitiepartner
nu de sleutel tot politieke ver
anderingen in handen. Het ver
kiezingsprogramma van DA '91
kan mogelijk als breekijzer fun
geren. DA '91-lijsttrekker Jesse -
run heeft al laten weten grote
problemen te hebben met
Lachmon als parlementsvoor
zitter en de NPS'er Venetiaan
als kandidaat-president.
Wat Nieuw Front en DA '91
echter ontegenzeggelijk bindt is
de weerzin tegen de formele en
feitelijke macht van het natio
naal leger. Nieuw Front-leider
Fred Derby, voorzitter van de
Surinaamse Partij van de Arbeid
(SPA), laat daarover geen mis
verstand bestaan. „Er is uiter
aard een politieke heroriëntatie
nodig, maar het machtsvraag
stuk staat onverminderd cen
traal."
Een coalitie van DA'91 en
Nieuw Front met de sterk opge
komen, nauw aan het leger geli
eerde Nationaal Democratische
Partij (NDP) lijkt daarom on
denkbaar. De winst van de NDP
wordt in Front-kringen overi
gens niet alleen toegeschreven
aan de cadeautjes en beloften
die deze partij in de afgelopen
maanden heeft uitgedeeld. Wel
degelijk onderkent men dat
NDP-stemmers voor een niet
onbelangrijk deel teleurgestelde
ex Front-stemmers zijn.
De noodzaak voor het NF om
een krachtige regering te vor
men wordt nierdoor slechts ver
groot. En de aanpak van het
machtsvraagstuk zal daarbij de
hoeksteen van het beleid moe
ten zijn want anders wordt er
geen paal en perk gesteld aan
de cocaïnehandel, die het land
in een steeds steviger greep
krijgt.
De betrokkenheid hierbij van
het nationaal leger is reeds in
1986 aangetoond met de arres
tatie in de Verenigde Staten van
de onlangs vrijgekomen Etienne
Boeren veen. In de afgelopen
twee jaar heeft de narcotica
brigade verscheidene zaken niet
kunnen oplossen als gevolg van
directe interventie van de leger
leiding. Tijdelijke opname van
een verdachte in het leger is
daarbij de gebruikelijke ont
snappingstruc.
Vooral het groeiende cocaïne-
belang zal de druk van het bui
tenland op de nieuwe regering
vergroten om handelend op te
treden. Hulp hierbij uit het bui
tenland en met name Neder
land lijkt een voorwaarde voor
succes. De Verenigde Staten
zijn het echt zat. De macht van
legerleider Desi Bouterse en de
florerende cocaïnedoorvoer
moeten zo snel mogelijk een
halt worden toegeroepen.
Toen minister Van den Broek
van buitenlandse zaken begin
dit jaar in Washington de con
touren van het plan-Lubbers
een vergaand associatieverdrag
schilderde, viel hem dan ook
slechts enthousiasme ten deel.
En ook in Parijs, dat dolgraag de
vluchtelingenkampen met tien
duizend Surinaamse bosnegers
in Frans Guyana wil opdoeken,
ging het licht terstond op groen.
Sinds het uitlekken van net
plan-Lubbers dat spreekt
over herinvoering van de Ne
derlandse gulden, samenwer
king op justitieel en militair ge
bied en een dubbele nationali
teit voor Surinamers hebben
geruchten over een mogelijke
Nederlandse interventie veel
stof doen opwaaien
Enkele dagen voor de verkiezin
gen zei de Amerikaanse onder
minister van buitenlandse za
ken, Aronson, een militaire in
terventie niet uit te sluiten. En
in informele gesprekken met
een delegatie van de Surinaam
se staatsraad opperde Van den
Broek kort geleden de mogelijk
heid Surinaamse en Nederland
se soldaten in één regiment on
der te brengen.
Desondanks zit er veel licht tus
sen de Nederlandse en Ameri
kaanse visie op het Surinaamse
machtsvraagstuk. Washington
wil dat er snel wordt gehandeld.
Men meent dat Nederland hier
voor verantwoordelijk is. De VS
bepleiten overigens geen reko-
lonisatie. Dat druist immers in
tegen de Monroe-doctrine, die
Europese inmenging in Noord
en Zuid-Amerika verbiedt. Ne
derland is wel van harte welkom
om orde op zaken te stellen,
zoals ook voor de Britten in de
Falklandoorlog een tijdelijke
uitzondering werd gemaakt. In
de Amerikaanse traditie bete
kent dat een snelle, puur mili
taire interventie. Grenada
(1983) en Panama (1989) zijn
landen in de regio die dit recen
telijk hebben ervaren.
De Nederlandse benadering van
problemen is van oudsher heel
anders. Als klein land, inge
klemd tussen sterke buren,
hecht Nederland meer waarde
aan diplomatiek manoeuvreren.
Zonder een expliciete uitnodi
ging van de democratische
machthebbers in Paramaribo
wil Den Haag liever niets onder
nemen. En minister Pronk van
ontwikkelingssamenwerking
verklaarde recent dat voor het
plan-Lubbers geldt: u neemt al
les of krijgt niets.
Daarmee kan de nieuwe Suri
naamse regering hoe die ook
is samengesteld slecht uit de
voeten, zo valt in vooraanstaan
de Front-kringen te vernemen.
Zonder de in 1975 bij verdrag
toegezegde ontwikkelingsgel
den er staat nog 1.6 miljard
gulden uit is de Surinaamse
economie niet te saneren. De-
viezenschaarste is immers de
belangrijkste oorzaak van de
zwarte handel, die de scheiding
tussen rijk en arm in Suriname
enorm heeft vergroot.
Maar een expliciet verzoek om
militaire bijstand ligt zeer moei
lijk. Zelfs bij DA '91, dat een Ge
menebest-relatie van meet af
aan heeft omarmd, bestaat in
dat opzicht voorzichtigheid.
„De legerleiding hoeft niet weg
als men binnen de grondwet
opereert", zei DA-voorzitter Br-
unings zondagochtend. En in
het partijprogram van het
Nieuw Front staat slechts: „De
taak van het nationaal leger in
de samenleving is het verdedi
gen van de staatkundige soeve
reiniteit van Suriname en integ
riteit van het grondgebied. Deze
taak dient het nationaal leger
uit te voeren conform de grond
wet."
Het Front wil alleen de grond
wet veranderen om de formele
macht van het militaire gezag in
te dammen. Het belang van de
ze maatregel wordt echter door
Front-leider Lachmon zelf in
twijfel getrokken. „Met geen en
kele grondwet valt een coup te
voorkomen", zei de nestor uit
de Surinaamse politiek vorige
maand.
De nieuwe regering kan het zich
niet veroorloven om expliciet
om militaire interventie te vra
gen. Enerzijds is daarvoor de
greep van legerleider Bouterse
op de samenleving te groot. An
derzijds is de soevereiniteit een
te hoog goed en ligt een verzoek
om militair ingrijpen door de
vroegere koloniale mogendheid
uiterst gevoelig. Waarnemers
denken dat Surinaamse politici
een beroep op Den Haag pas
serieus zullen overwegen als het
leger zich schuldig maakt aan
geweld tegen de burgerbevol-
king.
Geslaagde massale exodus Etiopische joden naar Israël
Een joods-Etiopische man en zijn zoon glimlachen bij aankomst in Israël. Ze maken deel uit van de ruim
14.000 'falasha's' die de afgelopen dagen werden geëvacueerd. patrick baz afp
TIL AVIV AD BLOEMENDAAL
Het had iets weg van de evacua
tie van de laatste Amerikanen
uit Saigon. Het toegangshek tot
het ambassadeterrein bezweek
bijna onder het aandringen van
een wanhopige menigte die niet
ten prooi wilde vallen aan de
oprukkende rebellen.
De stad was ditmaal Addis
Abeba, de ambassade die van
Israël, en de gelukkigen die kon
den ontsnappen waren een klei
ne vijftienduizend Etiopische
joden. Afgelopen vrijdag, nog
voor het aanbreken van ae dag,
begon voor hen 'Operatie Salo
mo'. de codenaam voor de
luchtbrug naar Israël.
Bijna een jaar hadden ze op
het sein van vertrek moeten
wachten, dicht opeengepakt in
goedkope huuraats in een
volkswijk van Addis, „ledereen
moet naar de Israëlische am
bassade om te worden in
geënt", luidde de marsorder. De
boodschap werd verspreid door
62 speciaal uit Israël overgevlo
gen functionarissen van het
loods Agentschap, allen van
Etiopische afkomst.
Tegen zes uur in de ochtend
vertrokken stoeten emigranten
te voet naar de ambassade, ge
volgd door massa's christen-
i dopMn, <ii<' hoopten m het
kielzog van de joden het land te
kunnen verlaten
Maar het bewakingspersoneel
van de ambassade en de mas
saal aanwezige plaatselijke poli
tiemacht controleerden meedo
genloos de registradekaarten
(iie de joodse familiehoofden bij
aankomst moesten tonen. Niet-
joden, die er in slaagden met
joodse families de ambassade-
tuin binnen te slippen, werden
zonder mankeren terugge
stuurd.
De ambassadegebouwen
vormden voor de emigranten
bekend terrein. In afwachting
van hun vertrek naar Israël
volgden meer dan vijfduizend
kinderen er het afgelopen jaar
Hebreeuwse les. Die grootste Is
raëlische school ter wereld is nu
voorgoed gesloten.
Losgeld
Tegen half tien landden op
het vliegveld van Addis Abeba
de eerste Israëlische vliegtuigen:
een neutraal wit gespoten
Boeing-707 van de luchtmacht
en twee Hercules-transport toe
stellen met militairen, ter bevei
liging van de operatie. Maar het
startsein voor de thuisviucht
kon nog niet worden gegeven.
Dat kwam niet alleen door het
pandemonium bij de ambassa
de. maar ook doordat de Etiopi
sche regering nieuwe financiële
eisen stelde.
De opvolger van de gevluchte
dictator Mengistu Haile Mariam
Het weten dat hij de 35 miljoen
dollar losgeld nog niet op zijn
bankrekening had en hij eiste
boter bij de vis. De onderhan
delingen werden hervat, op
nieuw met een belangrijke rol
voor de Amerikanen.
Dat het overleg succesvol was
geëindigd bleek toen tegen het
eind van de ochtend de eerste
bussen bij de ambassade arri
veerden. Veel zwarte joden had
den bij het instappen moeite
hun emoties de baas te worden.
De uittocht naar Israël beteken
de voor de meesten dat ze na
vijf of zes jaar naaste familiele
den in hun armen zouden kun
nen sluiten.
In de 24 uur die volgden ver
trokken de emigranten in groe
nen van 190, verdeeld over drie
bussen en met een Amharisch
sprekende gids, naar het vlieg
veld. Achttien kilometer daar
vandaan wachtten de rebellen
legers, die de Amerikanen had
den beloofd het vliegveld niet
onder vuur te zullen nemen zo
lang de luchtbrug duurde.
Israëls nationale luchtvaart
maatschappij, FJ Al. had al zijn
grotere vliegtuigen ingezet; in
verband met de sabbat moch
ten ze vrijdagavond en zaterdag
toch geen lijnvluchten uitvoe
ren. Voor de 'Operatie Salomo'
had het opperrabbinaat een
■pa lale ontheffing vateend,
omdat het ging om een zaak
van leven en dood. Eén vlucht
werd uitgevoerd door de Etiopi
sche luchtvaartmaatschappij,
de overige 39 met toestellen van
I I \l ril Boeings-707 en Hen u
les transportvliegtuigen van de
luchtmacht. Alle Israëlische
kentekenen op de toestellen
waren zorgvuldig afgeplakt.
Comfortabel was de ruim drie
uur durende overtocht niet. Alle
stoelen waren uit de Israëlische
vliegtuigen verwijderd, waarna
de bodem was bedekt met
schuimrubber matrassen. Op
die manier konden er 400 men
sen in een Boeing-707 die nor
maal plaats biedt aan 220 pas
sagiers. De Boeings-747 - nor
male capaciteit 440 stoelen -
werden volgestouwd mei onge
veer 1000 mensen. Een 747 van
EI Al Cargo vestigde een wereld
record in de luchtvaart door op
te stijgen met in totaal 1087
passagiers.
De operatie ging door in de
nachtelijke uren. waarbij het
Joods Agentschap van de Etio
pische autoriteiten een onthef
fing kreeg van de avondklok, die
in Addis Abeba van kracht is
tussen negen uur 's avonds en
zes uur in de ochtend. Het am
bassadepersoneel zorgde ervoor
dat er telkens voldoende men
sen naar het vliegveld vertrok
ken om de vertrekkende vlieg
tuigen te vullen.
Opvang
Zaterdagochtend om tien uur
reed de laatste bus weg van het
ambassadeterrein. De eerste
emigranten van Operatie Salo
mo waren toen al zeventien uur
in Israël. Premier Shamir, mi
nister van defensie Arens en mi
nister van buitenlandse zaken
Levy waren getuigen van de
aankomst van de eerste emi
granten op het vliegveld 'Ben-
Gurion' bij Tel Aviv.
„Dit is een groots moment
voor ons hele volk. voor ons he
le land", zei Shamir in een emo
tionele toespraak. „Nu zijn ze
eindelijk hier. Nu zijn ze bur
gers van de staat Israël. Nie
mand zal hen meer vervolgen.
Hier kunnen ze samen met ons
gelukkig zijn".
Alles wat de Etiopiërs konden
meenemen waren de kleren die
ze droegen. De meesten waren
gekleed in de traditionele witte
shamma' mantels. Sommigen
zongen, hieven gebeden aan of
kusten het asfalt van het plat
form. Maar de meesten gedroe
gen zich timide, onder de in
druk van wat ze de laatste 24
uur hadden meegemaakt. On
zeker ook, over wat hun in het
oude, maar toch nieuwe vader
land te wachten zou staan.
Anders dan immigranten uit
de Sovjetunie worden joden uit
Etiopië ook na hun aankomst
intensief begeleid. De Rus ont
vangt van net ministerie van
immigratie een bedrag aan geld
en moet zelf zorgen dat hij het
daarmee voorlopig redt. Voor
de Etiopische joden wordt de
overgang van een Derde- We
reldland naar een bijna Wester
se maatschappij te groot geacht.
Zij verblijven na aankomst
nog minstens een jaar in op
vangcentra van het loods
Agentschap. Speciaal voor Ope
ratie Salomo zijn 45 nieuwe
centra ingericht, waar honder
den in de afgelopen weken ge-
recruteerde medewerkers gaan
proberen de Etiopiërs zo snel
mogelijk wegwijs te maken.
Gisteren al is een begin ge
maakt met registraties en medi
sche onderzoeken. Het is de be
doeling dat iedere nieuw aange
komen familie een al jaren in Is
raël wonende Etiopiër als ment
or krijgt. Daaruit blijkt ook het
grote verschil met 'Operatie
Mozes', van zes jaar geleden.
Toen was er niemand die de ze
venduizend nieuwkomers met
kennis van zaken kon opvan
gen, met als gevolg grote aan
passingsmoeilijkheden.
KOKANJE
Plantage
en zuiden van Mem
phis verschijnt er af
M en toe een palm tus
sen het uitbundige groen langs
de snelweg. Langs de kant lig
gen niet alleen meer doodgere
den wasberen en opossums,
maar steeds vaker ook gordel-
dieren. Deze dieren komen uit
Mexico, en hoewel ze bij dui
zenden verdrinken en op het
asfalt sterven, rukken ze on
weerstaanbaar verder naar het
noorden op.
Bij Vicksburg werpen we voor
het eerst een blik op het bruine,
modderige wateroppervlak van
de Mississippi, die hier enkele
kilometers breed is. Er vaart
zelfs een ouderwetse raderboot
op de snelle stroom, wat mis
schien niet eens zo vreemd is,
want in Vicksburg is men niet
van plan het verleden te verge
ten.
De val van Vicksburg in de
Amerikaanse Burgeroorlog
(1861-1864) maakte de komen
de nederlaag van de zuidelijke
troepen haast onvermijdelijk.
Een uitgestrekte begraafplaats
houdt de herinnering levend
aan het 47 dagen durende beleg
van de stad, waarbij zeventien
duizend soldaten omkwamen.
Wellicht bestaan er van die
strijd zelfs foto's - want de Civil
War is door enkele oorlogsfoto
grafen uitgebreid verslagen. In
hotels, banken en openbare ge
bouwen komt men die beelden
van dood en verschrikking
steeds weer tegen. Wie meent
dat Amerikanen geen interesse
in geschiedenis hebben, doet er
goed aan eens naar het diepe
zuiden af te dalen. Volgens mijn
reisgenoot is de Burgeroorlog in
het noorden, waar hij de afgelo
pen negen jaar doorbracht, ech
ter morsdood.
Onder Vicksburg neemt het
aantal landhuizen met specifiek
zuidelijke architectuur snel toe:
brede trappen leiden naar een
veranda met Griekse pilaren,
die het front vormt van een gro
te, rechthoekige state. Op de
houten vloer staan rieten stoe
len en schommelstoelen, alsof
de tijd van de rijke plantages
nooit voorbij is gegaan.
Maar in de wijde ruimte tussen
de echte plantagehuizen in.
dnngt zich ook een ander beeld
van het zuiden op: dat van cara
vans en vervallen woningen, die
uitsluitend bevolkt worden door
kinderrijke zwarte gezinnen.
Het zuiden is anders, schreef
Inez van Dullemen in een van
haar Amerikaanse reisverhalen,
„het is buitensporiger, onrede
lijker. vol schaduwen van bijge
loof en fantasie. De zuiderlin
gen stonden meer in contact
met de duistere, geheimzinnige
krachten van de aarde. Als je
hun verheden hoort, dan proef
je die kruidige smaak vol dood,
vol erotiek. Waren de mensen
hier niet een beetje behekst
door de hitte, de negers, het
moerasland?"
Bij het bordje-'Springfield' slaan
we een zijweg in. Dit achttien -
de-eeuwse plantagehuis wordt
bewoond door een man, een
zekere Cavalier de Salie, een be
kend geslacht in het zuiden, die
het tot zijn levenstaak heeft ge
maakt om deze statige woning
van de ondergang te redden.
Weliswaar stamt hij uit een
voorname familie, maar van het
eertijds rijke bezit is helaas wei
nig meer over.
Om die reden heeft hij, in het
voetspoor van de verarmde En
gelse adel, zijn huis voor gasten
opengesteld. Een zonderling, is
mijn eerste indruk. Een zestiger,
met twee brandende ogen in
een bleek gezicht, wiens mond
geen moment stil staat. Als er
geen bezoekers zijn, bestaat zijn
gezelschap uit vijftien katten.
Al gauw blijkt dat de beeldvor
ming van de Yankees over het
zuiden zijn favoriete onderwerp
is: op spottende toon praat hij
over de vooringenomen en on
juiste verhalen die noordelijke
historici over het zuiden heb
ben verteld. Nooit hoor je over
het regiment van vrije zwarten
dat aan de zijde van de blanken
tegen de Yankees heeft gevoch
ten! Het noorden stelde trou
wens geen enkel belang in de
bevrijding van de negers; het
was er slechts op uit om de zui
delijke staten economisch aan
zich te onderwerpen.
Het huis bevat een allegaartje
van meubels en snuisterijen die
weinig of niets met de geschie
denis van Springfield te maken
hebben. De lekkages en afblad
derende verf maken wel duide
lijk dat de beheerder niet in
staat is het pand met alleen be-
zoekersgeld te restaureren. De
muffe geur, de krakende vloe
ren en die verbitterd en snel
pratende Cavalier de Salie jagen
mij al spoedig de voordeur weer
uit.
Ik neem nog een kijkje bij het
slavenhuis, een eindje verderop
in het bos, maar dit verzakte ne
gerhutje van Oom Tom vermag
mijn historische fantasie niet
prikkelen. Maar wat woont deze
vreemde figuur in een schitte
rende omgeving! De veranda
wordt geflankeerd door reus
achtige tulpenbomen, waarvan
de bloemen een bedwelmend
odeur verspreiden. Rode kardi
naalsvogels schieten tussen het
lover heen en weer. Haviken
zweven boven de oprijlaan. Als
ik niet verder moest, zou ik hier
graag nog een tijdje willen kam
peren.
GERRtT JAN ZWIER MEDEWERKER
