>iv/r
Denkwijzer
Eén familie, twee werelden
ZATERDAGS
z
BIJVOEGSEL
Op het dakterras i-an een huis lag op een
zomernacht een hele familie te slapen. Op een
bepaald moment werd de moeder wakker en zag
vol afgunst hoe haar schoondochter, die ze met
moeite duldde, en haar zoon innig in eikaars
armen lagen te slapen. Omdat ze die aanblik
niet verdragen kon, wekte ze beiden en riep:
„Hoe kun je bij deze hitte nou zo dicht tegen
elkaar gaan aan liggen. Dat is ongezond en
vies."
Zijn werkelijke naam is
miljoenen kennen hem als Elvis Cosiello,
begaafd liedjesfabrikant van een hele generatie.
Costello is het levende bewijs dat popmuziek
niet voorspelbaar, saai of dom hoeft te zijn om
succes te oogsten. „Ik denk dat ik nooit dat
scherpe kantje in mijn songs kwijtraak, hoe vet
en gezet ik ook zal worden."
I I ijn vrouw Cait schreef
I W Broken, Mooi, lieflijk. Het
JL. JL is een liefdeslied dat is
opgehangen aan vragen die allemaal met 'als'
en 'indien' beginnen. Ik vind het hondsmoei
lijk om zulke ideeën zo eenvoudig op te
schrijven. Voor mij, als zanger, is zo'n num
mer een uitdaging. Ik moet echt interprete
ren. Een heldere melodie combineren met
afschuwelijke woorden die vertellen wat er
met je gebeurt als je je liefde verspeelt."
Kalme liedjes die bovendien een absolute be
tekenis hebben kan Costello zelf niet schrij
ven, zegt hij. In het hotelvertrek waar we on
ze serie gesprekken over een lange reeks van
jaren voortzetten, oogt hij volkomen anders
dan de laatste keer. Een intellectuele versie
van Raspoetin, de mystieke raadsman van de
laatste Russische tsaar. Forse baard, haar op
schouderlengte, een bescheiden maar toch
duidelijk te localiseren pensje.
EEUWIGE TALENT
Costello is in goeden doen. Nadat 'het eeuwi
ge talent' vorig jaar met zijn achtste album
Spike eindelijk doorbrak naar een miljoenen
publiek. is hij er in geslaagd om deze kracht
toer te herhalen zonder dat hij de formule
van de plaat eenvoudigweg kopieerde. Welis
waar schreef Elvis opnieuw enige nummers
samen met Paul McCartney en laat hij zich
opnieuw hier en daar verbazend scherp uit,
toch is het zo dat Mighty like a Rose geen Spi
ke nummer 2 is.
Al was het maar vanwege Broken, een song
die Costello niet zelf schreef. „Zo over liefde
schrijven kan ik niet. 'Als je me verlaat, dan
ga ik dood.' Toen ik die regels net zong, zei
Cait: 'Je zingt dat met veel te veel pathos, veel
te overdreven, te tragisch. Dat is niet de be
doeling. Laat ik je een voorbeeld geven, zei
Cait. Als je zou zingen 'Als je me verlaat, dan
maak ik je afdan begrijp je het wèl. Ia, zei
ik. 'Goed', zei ze. 'Nou moet je die eerste re
gel zingen met de bedoeling zoals je die ach
ter die tweede regel herkent.' Ik heb in jaren
niet zo'n moeilijke opgave gehad. Nou weet
ik hoe ik zulke absolute zinnen moet over
brengen."
Mighty like a Rose eindigt met drie tedere
songs. Dat doe Ik met opzet: ik heb er be
hoefte aan te laten zien dat ik me ook anders
dan cynisch kan uiten. In een song als All
grown up kan ik me verbazen over het leed
van een opgroeiend meisje. In Invasion Hit
parade schrijf ik met gemak over het effect
dat je krijgt als echte gebeurtenissen via de tv
veranderen in entertainment. Hoe mensen
elkaar onderling bedriegen komt aan bod in
Georgie and her RivaL Dat kan ik goed.
Scherp kijken. Maar ik ben zo scherp omdat
ik me dan beter kan realiseren welke dingen
Elvis Costello en het onvermogen 'z'n kanis te houden'
wel waarde hebben in het leven. Zoals in
Broken, een liefdeslied. Tja, het is wèl ge
schreven door mijn vrouw. Toch weet ik wat
ik doe, maar als ik een lied zing van iemand
anders vallen je eigen tekortkomingen op."
DE AARDE AANSTAMPEN
Margareth Thatcher. Een half jaar nadat de
Britse premier haar ambtswoning moest ont
ruimen is ze al vergeten. Op zijn vorige al
bum Spike was Maggies harde politieke op
stelling voldoende om aan Costello een van
de felste teksten uit zijn loopbaan te ontlok
ken. In Tramp the Dirt Down beschrijft hij
hoe hij met genoegen de aarde rond haar
graf zal aanstampen zodra ze het tijdelijke
voor het eeuwige zou verruilen.
Costello lacht even als je hem aan de song
herinnert. „Nou, of het mijn invloed is ge
weest, hahaha... De zaken zijn in Engeland
niet écht veranderd. Het is alleen maar een
wisseling in rolbezetting geweest. Misschien
is het nog te vroeg om een oordeel te vellen
over John Major, maar ik denk dat er zich al
leen een uiterlijke verandering heeft voorge
daan."
„De huidige machthebbers zijn veel sluwer.
Als je oude journaalbeelden ziet van bij voor
beeld Nixon, kun je je nauwelijks voorstellen
dat zo iemand nu nog tot president verkozen
zou worden. Hij ziet er zo doorzichtig en on
eerlijk uit. Toch geloofden ontelbare mensen
hem destijds. Mensen hadden ook een on
voorstelbaar vertrouwen in John F. Kennedy:
toch moeten ze ook in 1961 al in het achter
hoofd hebben gehad dat er zich dingen ach
ter de coulissen van zijn leven afspeelden die
niet helemaal zuiver op de graat waren."
„Dat mechanisme werkte ook toen Maggie
Thatcher aan de macht kwam. De Britten
hadden op dat moment zo'n soort leider no
dig. Nu hebben ze behoefte aan een hand
pop, een marionet. Het is in Amerika het ver
schil tussen Reagan en Bush. Ik denk dat
Bush veel, veel gevaarlijker is dan Ronnie. Hij
is van huis uit eeaCIA-man; hij weet hoe het
systeem werkt. Hij beheerst de kunst van de
iBwfie i tal te waai» hlfnttpi de wen ld waarin
we zo langzamerhand verzeild raken. De me
dia verslaan de gebeurtenissen zo onophou
delijk niet in diepgang, maar ze zijn ge
woon overal dat je als leidende figuur veel
doortrapter moet zijn."
HEKELNUMMERS
„Ik denk dat ik nooit dat scherpe kantje in
mijn songs kwijtraak, hoe vet en gezet ik ook
zal worden. Op mijn nieuwe plaat staan weer
een paar 'pijnlijke' liedjes, gewoon het resul
taat van mijn karakter en van de wijze waar
op ik tegen zaken aankijk. How to be Dumb,
Hurry down Doomsday en Invasion Hitpara
de zijn regelrechte hekelnummers. Meestal
blijft mijn woede nog aan de oppervlakte;
How to be Dumb gaat eigenlijk over hoe ik
boos kan worden en door een liedje te
schrijven over wat me irriteert die woede
weer kwijtraak."
„Het is gewoon frustratie. Als ik schrijf over
verwaande kunstenaars of over Maggie, dan
vraag je je ook af: hoeveel van die eigen
schappen die ik zo verfoei heb ik eigenlijk
zelf? Ik weet dat mijn songs ontstaan uit per
soonlijke opvattingen, maar ze zijn nooit zo
maar een afrekening met iemand. Naarmate
je meer schrijft probeer je je persoonlijke op
vattingen zo te verpakken dat er verhalen
ontstaan waarin andere mensen zichzelf
kunnen herkennen."
„Ik heb in de loop der jaren veel songs ge
schreven die eigenlijk obscuur zijn omdat
mijn taalgebruik nogal verhullend was. Som
migen vinden die liedjes intrigerend, ande
ren hadden er een hekel aan. want het klonk
alsof ze over iets belangwekkends gingen,
maar ze begrepen er geen snars van. In How
to be Dumb gaat het ook over het onvermo
gen je kanis te houden. Nou, dat is een ver
wijt dat ik mezelf best kan aantrekken."
„Het is ook een lied over het onvermogen om
ergens de waarde van te kunnen inzien. Ik
snap bij voorbeeld niet waarom ze die pira
mide naast het Louvre hebben gezet. Waar
om? Ik mag het niet begrijpen. Misschien
stelden ze die vraag ook wel toen het Louvre
zelf werd gebouwd Misschien vonden ze dat
gebouw toen wel lelijk."
PRINS CHARLES
„Diezelfde vragen over de waarde van dingen
hangen ook in de lucht zodra ik in Amerika
weer wordt geconfronteerd met de platenin
dustrie. Die gaat serieus in dis
cussie met verontruste conserva
tieve ouders over de zogenoem
de verworden kanten van de
rock-'n'rolL Conservatieven vra
gen dan om satanische muziek in de ban te
doen. De platenindustrie moet geen dingen
uitbannen omdat ze satanisch zouden zijn. j
Ze zou geen onzinnige muziek moeten uit
brengen en zich verder van een
moreel oordeel moeten onthou
den, zolang het enige werkelijke
motief is of muziek al dan niet
satanisch, al dan niet onzinnig
geld oplevert."
„Je kunt iemand als prins Char
les in mijn land echt een pu
blieke figuur heel makkelijk
belachelijk maken met al zijn op
merkingen over wat hij slechte
architectuur vindt Wie is hij dan
wèl? Nou, hij is iemand die echt
in een wanstaltig huis woont Je
zou kunnen beweren dat hij de
wereld niet helemaal in een juist
perspectief ziet, maar waar
schijnlijker is dat hij onderbe
wust afrekent met zijn afkomst.
En dan doet prins Charles dat op
een oprechte manier het heeft er
alle schijn van dat hij meent wat
hij zegt en dat hij praat over zaken waar hij
echt om geeft. Ondanks dat is iemand van
het koningshuis een geprivilegeerd persoon,
en niet iemand bij wie Je meteen sympathie
voelt."
PROFESSOR LANDON
In het hotel loopt een levendige zestiger
rond. Haydn- en Mozart-kenner H. C. Rob-
bins Landon. Een man wiens gezag in mu-
ziekkringen zo veel aanzien geniet dat de
Wiener Philharmoniker toch maar afzag van
het uitbrengen van opnamen die niet tot
stand kwamen op basis van Robbins
Landons notities. De hoogleraar en musico
loog heeft in korte tijd vriendschap gesloten
met Costello, in wie hij een scherpe geest uit
een andere wereld herkent.
Elvis: „Mijn muziek ontwikkelt zich doordat
ik me zo veel mogelijk probeer open te stel
len voor invloeden van buitenaf. Op een
plaat als Spike hoor je bij voorbeeld hoe je
met minder voor de hand liggende combina
ties van instrumenten een theatraal effect
kunt verkrijgen. Op Mighty like a Rose ge
bruik ik daar andere middelen voor andere
akkoorden, andere koortjes. Tja, het zal nooit
Strawlnsky worden, maar ik ben er wel trots
op."
„Ik wil door het gebruik van een blaaskwintet
in een song ais Harpies Bizarre geen associa
ties met klassieke muziek oproepen. Die pre
tentie heb ik niet. Het is veel meer oen ver
beelding van een filmscène: zó dat je je kunt
voorstellen dat je getuige bent van een wufte
salonsfeer. Ik ben tevreden over de klari
netsolo die ik schreef."
„De professor, H. C. Robbins Landon, zal wd
weten of ik die melodie heb gejat van een
klassieke componist. De laatste jaren ben ik
echt voor klassiek gevallen: van Monteverdi
tot de jonge Russische componisten als
Schnittke. Smimnv en Tvrjenko. Ik heb Rob
bins Landons boek over het laatste levensjaar
van Mozart gelezen. De professor Is zo'n fas
cinerende vent! Hij zit vol details, vol dwars
verbindingen. Ik heb ook een paar colleges
van hem bijgewoond. Hij weet hoe je iemand
die 200 jaar dood is geweest tot leven kunt
brengen. Hij heeft humor, kent ontelbare
anekdotes. De professor heeft ook vier delen
over Haydn geschreven, over elk facet van
diens leven weet hij alles."
„Een ongelooflijke gerst, helaas weet hij niet
echt wie ik ben. Daar dient dit intcniew voor.
De professor weet dan alles over Haydn: hem
Interviewen kan hij niet."
Elvis Costello door de
jaren heen: van bo
ven naar beneden in
1980, in 1983. in
1989 en links als een
ware Raspoetin in
1991.
FOTO-S MffA
L£X van ROSSEN
In een andere hoek van het dak
terras sliepen haar dochter en
haar geliefde schoonzoon. Ze la
gen een eind van elk.i.ir ti min
stens een meier. Voorzichtig
maakte de moeder beiden wak
ker en fluisterde: „lieverds, hoe
kunnen jullie nou zo ver van el
kaar af gaan liggen in plaats van
lekker warm tegen elkaar aan te
kruipen in deze koele nacht
De schoondochter die alles ge
hoord had, kwam omhoog, ging
als in gebed op haar knieën zit
ten en sprak met luide stem:
„Geloofd zij God almachtig. Eén
dakterras en toch zo'n wisse
lend klimaat."
Schoonmoeders worden in
verhalen en moppen haast per
definitie als oua, jaloers of ver
bitterd afgeschilderd. Uit en
quêtes blijkt dat ze ook vaak zo
gezien worden. Schoonvaders
komen er wat minder beroerd
af, maar de trieste werkelijkheid
blijft dat de relatie tussen
schoonouders en schoonldnde-
ren inderdaad vaak helemaal
niet zo schoon is.
Bij de meerderheid zijn er on
derhuidse spanningen die blij
ven bestaan zolang als de relatie
duurt Men tolereert elkaar,
maar van harte gaat dat dikwijls
niet. Soms komen die spannin
gen lot een openlijke uitbar
sting. die meestal de lucht niet
klaart en de verhouding alleen
maar verkilt Niet zelden luidt
het een periode in waarin zoon
of dochter voortaan alleen thuis
op bezoek gaat omdat partner-
lief absoluut geen behoefte
meer heeft aan 'die ouders van
jou'. Omgekeerd komt moeder
of vader alleen nog maar langs
als 'dat aangetrouwde stuk even
opgehoepeld is'.Gelukkig gaat
het niet zo,maar fan bttyfi
dat de relatie van ouders mei
aan getrouwden vaak koel of kil
Is. We spreken blijkbaar niet
voor niks van 'de kou we kant'
als we het over aangetrouwden
hebben. Als de eigen zoon of
dochter kun je hoogst onge
makkelijk klem komen te zitten
tussen ae kouwe en warme
kant. Ben je het in bepaalde
kwesties met je partner eens,
dan voelen je ouders zich afge
wezen. Ben je het op bepaalde
punten eens met je ouders, dan
voelt je partner zich verraden.
Waar komt die kommer pn kwel
tussen schoonfamilieleden ei
genlijk vandaan? Laten we be
ginnen met vast te stellen dat
het geen probleem van deze tijd
is. AJ sinds mensenheugenis is
de relatie tussen ouders en
schoon kinderen als een poten
tiële bron van problemen on
derkend. Het feit dat in deze tijd
de zaak er niet gemakkelijker op
lijkt te worden, komt vermoede
lijk doordat kinderen nu het
recht hebben zelfstandig de
partnerkeuze te maken.
Dat betekent dat ouders zich
meestal met een voldongen feit
geconfronteerd zien. Ze moeten
een vreemde tot hun nest toela
ten iemand met andere ge
woonten. opvattingen en een
vreemde 'nestgeurOnbekend
maakt ook hier vaak onbemind,
in ieder geval in het begin, en
soms gaat dat nooit meer over.
De ergste fout die aanstaande
schoonouders in dit stadium
kunnen maken is de moeite met
het nieuwe familielid te vertalen
in termen van beter en slechter
„Wc vinden onze dochter eigen
lijk te goed voor zo'n vent."
Daarmee wijzen ze In wrzen ie
mand als mens af. en dat is een
krenking die nooit meer verve-
ten en zelden vergeven wordt.
Wat veel schoonouder» vaak
over het hoofd zien is dat hun
schoon kinderen bepaald geen
gemakkelijke taak hebben. Ze
moeten tegelijkertijd aan twee
nieuwe relaties werken, en nog
wel de twee belangrijkste rria
ties In een mensenleven: een
partnerrelatie en »*<-n fsrhoon
oudct-kindrelatie Ze staan
vaak onder openlijke of bedekte
druk van hun eigen ouden om
zich niet al te veel aan schoon
ouders gelegen te laten liggen
Ah ze voor hun schoonvader of
moeder iets doen (bij voor
beeld in huis helpen) verwach
ten de eigen ouders op z'n
minst hetzelfde. Voor beide
kanten geldt dat de lijn die
loopt tussen wat nog als hulp et.
wat al als bemoeizucht worat
ervaren soms verrekte lastig te
ontwaren is.
Het zal duidelipc zipr df
schoonouders-schoonkindrela -
tie is een moeilijke, die speciale
regels en vaardigheden vereist
om haar goed te hanteren Van
daar dat ik een aantal regels
geef die hun nut intussen al be
wezen hebben, zo blijkt uit het
boek De Ana tam w aan Relaties
van mijn collega's Michael Ar-
gyle en Monika Henderson
Kegels s. honnf.tmilirl.'
den (zowel ouders ah kinde
ren):
1Respecteer eikaars privacy
(niet stiekum in spullen snuffe
len i
2. Houd aan u vertelde gehei
men en vertrouwelijkheden
voor u
3. Nodig elkaar uit voor gezins-
/familiefeestjes of -gelegenhe
den
4. Lever in het openbaar geen
persoonlijke kritiek op elkaar
5. Denk aan eikaars verjaar
dagen
6. Betaal schulden, beantwoord
bewezen diensten, gunsten of
complimenten
7. Neem het voor de ander op
ais hij of zij er niet bij is (ook in
gesprekken met eigen kinderen)
8. Laat elkaar in successen de
len, als was het alleen maar
door het even te vertellen
9. Geef elkaar emotionele steun
10. Kijk elkaar aan tijdens een
gesprek
11 («een seksuele omgang mei
elkaar (komt vaker voor dan u
denkt!)
Extra regels voor schoonou
ders:
1Spreek uw schoonzoon -
/-dochter aan bij zijn/haar
2. Respecteer de hand tussen
uw scnoonzoon -doch t er en
uw kind
3. Bied hulp of advies aan wan
neer daarom gevraagd wordt
4. Ga niet bij elkaar op de lip
5. Bemoei u niet ongevraagd
met gezinszaken van de ander
6 Ga nooit waar anderen bij
zijn uw schoon kind eren mei el
kaar vergelijken
Extra regels voor schoonzoon-
/-dochter
1Geef uw schoonouders (regel
matig) het grvorl dat ze welkom
zijn
2. Ga regelmatig bij ze op be-
m I
3. Geef uw schoonouders hulp-
/steun bij ouderdomsproble
4 Koop af en toe een kadootje
5. Verhinder uw partner niet
voor zijn/haar ouders te doen
waartoe hij/zij zich geroepen
voelt
Nor. EEN SIMP» I ADVIES SOIRIir
deze regels in koeien letters over
en plak ze op een plaats waar u
regelmatig beieken kunnen
worden, aan de binnenkant van
de wc-deur bij voorbeeld.
Dat h zelfs een uitkomst ah na
uw herhaalde pogingen uw
schoonfamilie onhandelbaar
t»iiift m 11r- (-'i op km I afl
ze daar nog een paar nuttige
wenken tegen.
RfNE Dt EKSTOA
hoogleraar Idintsche en
gvrontffwfchptychoiag*
