Binnenland
Boze NS'ers willen nu
eindelijk maatregelen
Justitiële herindeling is rond
Vrijheid is nog onvoltooid
Vrijdag 17 mc. 1991
Redactie: 033-150225 JANINE BOS MA ALT AN ERDOGAN RONALD FRJSART (chef) PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER MARGOT KLOMPMAKER Vormgeving: RALPH KLBNHOUT
4
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Gemeenschappelijke Persdienst (GPD). Inter Press Service (IPS).
'Bij de bakker krijg je een brood ook niet voor twintig cent minder'
„Onze eisen van vorige week vrijdag staan nog steeds.
Tegen onze vakbondsonderhandelaars hebben we ge
zegd: jullie stellen deze eisen in het overleg met de NS-
directie. Maar, ze hebben die eisen laten afknibbelen en
komen met te weinig terug. Als je bij de bakker een
brood koopt voor twee gulden, krijg je dat ook niet voor
twintig cent minder. Stuur die mensen terug en laat ze
niet met minder terug komen."
AMSTERDAM THIA VAN BEEK
In de bomvolle kantine op het
Centraal Station van Amster
dam dondert het applaus na het
betoog van hoofdconducteur B.
Jansen. De Amsterdamse trein
conducteurs zijn hier op don
derdagmiddag bijeen om te
praten over de resultaten die de
vakbonden dinsdagavond laat
behaalden in hun onderhande
lingen met de directie van de
NS. Die waren voor de Amster
dammers van meet af aan on
voldoende. Niet alleen op zijn
eigen standplaats, maar ook
dinsdag in Utrecht stak woord
voerder Jansen niet onder stoe
len of banken dat daarmee geen
genoegen kon worden geno-
Tijdens het overleg van de
vakbondsleden wordt net al snel
duidelijk: de eindresultaten
moeten van tafel en de bonden
moeten met nieuwe aanvullen
de eisen naar de directie terug.
Dat betekent veel meer conduc
teurs dan de toegezegde 250,
voor iedereen een portofoon,
geen kaartverkoop op de trein,
geen verlaging van de leeftijd
van 21 tot 18 jaar voor nieuw
personeel en ook geen soepeler
aannamebeleid.
Hen besluit dat unaniem on
dersteuning geniet. Een toezeg
ging die ook van de bonden
komt, indien blijkt dat de leden
elders in het land het daar over
eens zijn. Voor Jansen reden te
betogen dat het ultimatum aan
de bonden daarmee van tafel is
en actie wat Amsterdam betreft
voorlopig niet hoeft.
Jansen (40) voor zijn colle
ga's Bert is sinds de emotio
nele bijeenkomst vorige week
vrijdag, na de moord op con
ducteur Jan Wietze van der
Meulen, naar voren geschoven
ais woordvoerder van de Am
sterdamse NS-conducteurs.
Sindsdien is hij vrijwel dag en
nacht in touw om de standpun
ten van zijn collega's voor het
voetlicht te brengen. Zijn duide
lijke, krachtige taal geniet hun
sympathie.
Zes jaar werkt hij nu als
hoofdconducteur bij de NS.
„Daarvoor was ik taxichauffeur
in Amsterdam. In die periode
werden drie van mijn collega's
vermoord. Zelf kreeg ik tijdens
een ritje naar Hoorn een mes
op m'n rug geduwd.'* Geëmo
tioneerd: „Toen was het kiezen.
Of de taxi weg, of m'n vrouw.''
Hij werd conducteur. Maar het
rustige baantje dat hij ver
wachtte, viel tegen. Vorig jaar
kreeg hij tussen Ede en Wage-
ningen een mes op zijn keel ge
drukt door een passagier. „Ik
heb dat altijd verzwegen voor
m'n vrouw. Pas een paar dagen
geleden kwam ze erachter."
„Die dag dat Wietze werd ver
moord, zat ik op diezelfde
Leeuwardenlijn. Toen het
nieuws bekend werd, dacht m'n
vrouw dat ik het was. Nee, dit
keer heeft ze niet gezegd: 'stop
ermee'. Nu heeft ze veel ver
trouwen in onze acties. Kijk, als
ie eenmaal een mes op je keel
hebt gehad, ga je veel dingen
relativeren. Spugen, schelden,
junks die ie met naalden steken
of voetbalsupporters vallen dan
Kamerlid Wiebenga (WD) na bezoek aan Noord-Korea:
DEN HAAG JAN KUYS
„Hier is 't paradijs bereikt. Dit is
de perfectie ten top." Het ka
merlid Jan Kees Wiebenga
(WD) heeft een vriendelijk ka
rakter, maar bij het uitspreken
van deze woorden heeft zijn iro
nie een grimmige ondertoon.
Hij toont een affiche met daar
op een deel van de Noordko-
reaanse hoofdstad Pyongyang.
I loge, moderne flats en wolken-
kraobers. „Al het oude hebben
ze weggevaagd, zodat ze de
burgers in deze steriele omge
ving volkomen kunnen contro
leren. Afschrikwekkend." Wie
benga rilt nog na.
De Aerdenhoutse parlemen
tariër heeft een week doorge
bracht in een van de meest ge
sloten landen ter wereld: de De
mocratische Volksrepubliek Ko-
rea i ii| heeft ab een van de zeer
weinige Nederlanders kennis
gemaakt met het totalitaire regi
me van de 'Grote Leider' Kim II
Sung en verhaalt met weerzin
over de bittere confrontatie met
een land, waar de vrijheid van
de mens is opgeofferd aan de
verheerlijking van de Grote Lei
der. Hoofdschuddend: „Ieder
een loopt daar met een speldje
van King II Sung op de borst."
Wiebenga is voorzitter van de
Nederlandse afvaardiging naar
de Inter Parlementaire Unie
(IPU), een organisatie van par
lementariërs uit de hele wereld,
tlie twee keer per jaar ergens op
de wereld bijeen komen. Dit
maal was de plaats van ont
moeting Pyongyang, Noord-Ko-
rea. Uit bezuiniginBSOverwegin-
gen besloot de Nederlandse de
legatie alleen haar voorzitter
naar dit puur communistische
bolwerk af te vaardigen.
Die is een dag na zijn terug
leest nog nauwelijks nakomen
van de keiharde confrontatie
met dit puur communistische
bolwerk. .Alles in dat land heb-
ben ze 'vernieuwd': de cultuur,
de bouwstijl, het onderwijs,
noem maar op. Overal hoor je
strijdliederen, overal zie je Kim
li Sung. Nou kun je zeggen, dat
ziin uiterlijkheden, maar dat is
niet waar. In alles is de 'vernieu
wing' tot het uiterste doorge
voerd, zodat het regime in alles
overheerst. In Pyongyang staat
niets meer dat oud is. Al het ou
de is kaalgeslagen en vervangen
door een monotone, makkelijk
controleerbare woonomgeving.
En het benauwende is: Er is
geen ontsnappen aan."
Natuurlijk was hij enigszins
voorbereid op wat hem te
wachten stond. De ervaring
bleek echter schokkender dan
verwacht. Een voorbeeld.
„Dankzij de conferentie was
voor het eerst een afvaardiging
van Amnesty International toe
gelaten. Die had zich goed
voorbereid. Er was een Ko-
reaans sprekend lid bij. Zij pro
beerden direct door te dringen
in alle nerven van de samenle
ving, maar zelfs na een week
waren ze er niet in gealaagd een
De Noordkoreaanse leider Kim II Sung: Big Brother In levende lijve.
spoortje van dissident gedrag te
ontdekken. Zo bang zijn de
mensen daar."
„Het kèn niet betekenen dat
er in Noord-Korea niet gedacht
wordt. Die mensen hebben ook
hun meningen, maar er is daar
geen enkele ruimte om die te
uiten." Als illustratie van het
Noordkoreaanse keurslijf noemt
1111 een voorval In de metro.
Wiebenga reisde met andere
parlementariërs in de prachtige
ondergrondse van Pyongyang
van station Victorie naar station
Arbeidsvreugd. Het was beslist
niet uit beleefdheid dat alle Ko-
reanen bij het begin van het
ritje een hele coupé vrijmaakten
voor de vier confèrentiebezoe-
kers. Het paste binnen de strikte
instructie contacten met bui
tenlanders te mijden.
Wiebenca neemt Orwell's
1984 erbij om aan te duiden
hoe Noord-Korea erin is ge
slaagd de in dit boek zo gniwe-
lijk beschreven werkelijkheid te
overtreffen. Ook het feit dat de
mensen te eten hebben, kleren
dragen en een dak boven hun
hoofd hebben, rechtvaardigt
volgens Wiebenga het systeem
niet. „Deze zaken doen niets af
aan de schérpte waarmee ik dit
systeem veroordeel", zegt hij
H
De aantasting van vrijheid is
ARCHIEFFOTO
voor hem een fundamentele
aantasting van een grondrecht.
In het Hollands Dagboek van
NRC/Handelsblad schreef hij
daarom afgelopen zaterdag: „Ik
merk hier in volle hevigheid,
hoezeer de vrijheid een onvol
tooid karwei is." Binnen de IPU
zelf bestaan niet zoveel moge
lijkheden voor het werken aan
meer vrijheid. Toch noemt hij
de confrontatie met de geslo
tenheid van zo n systeem leer
zaam. „Het zet je met beide be
nen op de grond en het geeft
een stimulans om nog harder te
werken aan het bevorderen van
democratie en liberalisme."
Hoofdconducteur Bert Jansen spreekt de actievergadering op Amsterdam CS toe.
De zich misdragende passa
giers zijn volgens Jansen te vin
den in alle sociale lagen van de
bevolking. „Het ergste is de
groep die als groep optreedt.
Het begint meestal met een
geintje. Je pet afgooien ofzo. Zo
dra je dan autoritair optreedt,
slaat de vlam in de pan. Je weet
dat je in de maling wordt geno
men, maar ik ben niet van plan
voor m'n baan te vechten en
een hele trein met reizigers daar
de dupe van te laten zijn."
„Uitzonderingen daargelaten
doen de meeste reizigers maar
weinig als ze iets zien gebeuren.
Iedereen kijkt toe als een con
ducteur in elkaar wordt gesla
gen. Hetzelfde gebeurt eigenlijk
bij een brand. Men gaat kijken.
De brandweer is er om de
brand te blussen." Jansen ver
moedt dat veel van die terug
houdendheid bij het publiek
ook te maken heeft met het uni
form van conducteur. „Zelf ris
keer ik bewust een uitbrander
van m'n baas door geen pet te
dragen. Vreselijk autoritair staat
zo'n pet en dat wil ik niet."
Het zit hem nogal hoog dat
de Amsterdamse NS'ers in den
landen worden gezien als de
oproerkraaiers. „Die acties zijn
in Amsterdam als eerste opge
pakt omdat hier ook de eerste
trein om half vijf 's morgens
vertrekt. Wil je iets op gang
brengen, dan moet het dus hier
beginnen. Daarbij komt dat we
hier eigenlijk altijd vanaf tien
uur 's avonds op risicotreinen
werken in alle richtingen. En
dat gaat dan de hele nacht door.
Je kunt wel zeggen dat wij hier
de nodige ervaring hebben."
Het voorlopig afblazen van
verdere acties ging donderdag
in Amsterdam vergezeld van
FOTO BERT VERHOlff
Jansens oproep tijdens het
Pinksterweekeinde een model -
actie te voeren. „Daar heb ik
niet meer woorden voor nodig,
dat begrijpen ze precies", legt
hij later uit. „Voor ons staat vei
ligheid voorop, gevolgd door
serviceverlening en kaart con
trole. Wat ons met Pinksteren te
doen staat is de reizigers uit te
leggen was onze actie inhoudt.
Desnoods blijven we de hele
reis met ze praten".
Nederland krijgt met Flevoland twintigste arroiuiissement
DEN HAAG JAN KUYS
De gloednieuwe rechterlijke ge
biedsindeling van ons land be
tekent in sommige opzichten
een aanzienlijke verschuiving.
Volgens een gisteren door het
kabinet bij de Tweede Kamer
ingediend wetsvoorstel zal het
arrondissement Haarlem na de
herschikking ongeveer 90.000
mensen meer tellen (740.000 te
genover 650.000 nu).
Het arrondissement Alkmaar
levert 100.000 mensen in (wordt
550.000) en het inwonertal van
het arrondissement Amsterdam
wordt met 30.000 verminderd
tot 1.075.000. Over enkele jaren
krijgt Nederland bovendien een
twintigste arrondissement:
Flevoland.
De verschuivingen zijn het
gevolg van het aanpassen van
de rechterlijke gebiedsindeling
aan de bestuurlijke indeling van
Nederland. Het nieuwe wets
voorstel regelt dat arrondisse
mentsgrenzen voortaan gelijk
zullen lopen met provinciegren
zen. Verder zullen de grenzen
Aannemer in
de fout bij
bouw brug
DEN HAAG'GPP
Hoofdaannemer Geka in
Dordrecht heeft bij de bouw
van de Zwolse IJsselbrug fouten
gemaakt. Dat blijkt uit een rap
port van Rijkswaterstaat in
Zwolle. De voorspanstaven, die
de verschillende onderdelen
van de brug bij elkaar houden,
zijn niet allemaal van een ce-
mentlaag
van arrondissementen aanslui
ten bij de indeling van politiere
gio's. Tenslotte is er naar ge
streefd bestuurlijke samenwer
kingsgebieden zoveel mogelijk
te bundelen in één arrondisse
ment.
De voorgestelde wijzigingen
hebben tot gevolg dat delen van
dezelfde provincie nooit meer
onder twee verschillende ge
rechtshoven kunnen vallen.
Ook zal het rechtbankgebied
(het arrondissement) zich niet
langer kunnen uitstrekken over
twee provincies. Dit uitgangs
punt leidt bijvoorbeeld tot het
overgaan van Hillegom en Lisse
van het arrondissement Haar
lem naar het arrondissement
Den Haag en daarmee ook van
het ressort (het gerechtshofge-
bied) Amsterdam naar het res
sort Den Haag.
Het samentrekken van de jus
titiële grenzen met politieregio's
betekent dat Aalsmeer van het
arrondissement Haarlem naar
het arrondissement Amsterdam
gaat. Door deze wijzigingen val
len de arrondissementen Alk-
r, Haarlem en Amsterdam
samen met het grondgebied
van de provincie Noord-Hol
land. Samen met de provincie
Utrecht vormt Noord-Holland
het ressort Amsterdam.
Resteert nog het gelijktrekken
van rechterlijke grenzen en de
grenzen van samenwerkingsge
bieden. De politieregio Noord-
Holland-Noord bestaat uit drie
samenwerkingsgebieden. De re
gio bevindt zien boven de lijn
Castricum, Uitgeest, Wormer-
land, Beemster en Zeevang.
Door Castricum, Uitgeest,
Beemster, Purmerend en Zee
vang over te hevelen van het ar
rondissement Alkmaar naar het
arrondissement Haarlem, valt
het nieuwe arrondissement Alk
maar samen met deze politiere
gio.
De overgang van Edam-Vo-
lendam, Landsmeer en Water
land van het arrondissement
Amsterdam naar het arondisse-
ment Haarlem brengt ook hier
de grenzen met elkaar in over
eenstemming. Overigens her
bergt zowel het arrondissement
Haarlem als het arrondissement
Amsterdam twee politieregio's.
Het kabinet heeft bij het ge
lijktrekken van grenzen een uit
zondering gemaakt voor het sa
menwerkingsgebied Amster
dam. Dat zou onder meer tot
gevolg hebben dat Haarlem
mermeer bij Amsterdam zou
komen. De regering voelt daar
niets voor. Zij is bang dat Am
sterdam veel te groot wordt en
Haarlem veel te klein. Boven
dien heeft het kabinet mee la
ten wegen dat Haarlem zich ste
debouwkundig in de richting
van Hoofddorp ontwikkelt en
dat veel betrokkenen in de regio
zich tegen een herindeling in
deze zin hebben uitgesproken.
De Raad van State heeft zich
achter het wetsvoorstel ge
schaard, zij het dat de raad zich
afvraagt of in de voorgestelde
opzet het arrondissement Alk
maar niet te klein wordt. De re
gering meent van niet. In de
nieuwe, kleinere, omvang zal
Alkmaar nog ongeveer even
groot zijn als de arrondissemen
ten Groningen en Leeuwarden.
KOKANJE
Hierdoor kan roestvorming
ontstaan in de staven. Als de
pijlers het daardoor begeven,
kan de brug in elkaar storten.
Momenteel is Rijkswaterstaat
bezig om de brug te renoveren.
Dat karwei, waardoor dagelijks
lange file ontstaan, moet in au
gustus zijn geklaard.
Ingenieur Beks, hoofd van
Rijkswaterstaat in Zwolle, ont
kent dat de brug momenteel ge
vaarlijk zou zijn. „Dan hadden
wij die brug natuurlijk al lang
Besloten", aldus Beks. Volgens
nem is het onduidelijk hoeveel
staven niet voorzien zijn van ce
ment. Ook is er bij eerste con
troles nog geen roestvorming
geconstateerd.
Tijdens de renovatie worden
alle staven gecontroleerd door
5.000 gaten in de brug te boren.
Zij worden alsnog geïnjecteerd
met cement. Beks: „Toen de
brug twintig jaar geleden werd
gebouwd, was het technisch
moeilijk om betonpap in de
ruimte tussen de voorspansta
ven en de mantelbuis te krijgen.
Daarom is dat hier en daar niet
gebeurd. Dat gaan we nu veran
deren."
Melville
Dit jaar is het een eeuw geleden
dat de Amerikaanse schrijver
Herman Melville overleed. Hij
werd beroemd door zijn eerste
twee Zuidzee-romans 'Typee'
en 'Omoo', en later ook nog
door 'Moby Dick", maar op zijn
sterfbed was hij een vergeten
man, die al tientallen jaren geen
boeken meer had gepubliceerd.
In 1841 voer de 21-jarige Melvil
le met een walvisvaarder van
Nieuw-Engeland naar de Stille
Zuidzee. In die dagen was de
walvisvaart nog een belangrijke
economische activiteit voor
Amerika. De walvisvaarders
volgden in het kielzog van zen
delingen en kooplui, die als
koppensnellers op de zuidelijke
eilanden waren neergestreken.
Het leven aan boord beviel de
ionge Melville allerminst. De
kapitein was een tiran en veel
walvissen lieten zich niet zien.
Toen het schip bij een van de
Marquesas-eilanden voor anker
ging, ging hij er met een collega
vandoor. Hoewel ze doodsbe
nauwd waren voor de kanniba
listische praktijken van de in
landers, daalden ze na een be
klimming van het bergland toch
maar af naar de bewoonde da
len. Daar werden ze evenwel
vriendelijk ontvangen door de
Typee. Bijna vier weken hield
Melville het op het eiland uit.
Daarna keerde hij naar de kust
terug en monsterde aan op het
eerste het beste schip dat de
kust passeerde.
Na vier jaar stapte hij in Boston
aan wal. Hij zou nooit weer
naar het rijk van de klapper en
de koraaltuin terugkeren. Maar
met het boek Typee. dat door
het Amerikaanse publiek werd
verslonden, zette hij de toon
voor een golf van romantisch
gekleurde literatuur over de
Zuidzee.
Typee is een écht avonturen
boek, waarin de schrijver zijn
uiterste best doet de lezer in
spanning te houden over de wa
re motieven van de kannibalen.
Het beroemdste tafereel speelt
zich tijdens een kanotochtje op
het meer af. wanneer de schone
Fayaway haar kleed van boom
bast losknoopt en dit als een
zeiltje in de wind laat hangen.
De hoofdpersoon staart naar
haar olijfkleurige huid, naar de
onbedorven gratie van dit na
tuurkind, en hij weet zeker dat
geen schip ooit over een fraaie
re mast heeft beschikt
In Typee staat ook de nodige
kritiek op het westerse optreden
in de Polynesische wateren.
Voor Melvüle zijn niet de inlan
ders maar de blanken de barba
ren van de Zuidzee. De laatsten
gedroegen zich als inbrekers en
rovers, en vernietigden de in
heemse cultuur. Melville wijst
vooral met een beschuldigende
vinger naar de missie en de zen
ding. Die deden in zijn ogen
meer kwaad dan goed met hun
vooringenomenheid en klein
burgerlijke moraal. Waarom
stuurde men niet eens een paar
Polynesiërs naar Amerika om
daar de mensen te laten zien
wat ware ziele-adel was? Vol
gens Melville baande de Kerk in
de Zuid de weg voor ontucht,
demoralisatie en westerse dicta
tuur.
Hoewel Melville blij was dat hij
aan het leven in de Zuidzee was
ontsnapt, werd hij in Amerika
geen gelukkig man. Het gezins
leven ervoer hij als een gevan
genis. en in zijn persoonlijk le
ven bleef hem weinig bespaard.
Zijn ene zoon pleegde zelf
moord, de andere stierf op jeug
dige leeftijd. In zijn verbeelding,
en dus in zijn boeken, voer hij
steeds opnieuw het zeegat uit
om de donkere hoeken van zijn
eigen ziel nader te leren ken-
Hij is de verteller in Moby Dick
(„Noem mij Ishmael") die zich
een uitgestotene voelt, een man
met wrok, wiens gaven niet
door de wereld erkend worden.
Het publiek vond het maar
moeilijk om zich, na het zoete
lijke Typee, in de bezeten kapi
tein Ahab te herkennen, die met
het uitvaagsel der aarde het wit
te zeemonster achtervolgt. Het
eind van de roman is een infer
no van geweld, waarbij Ahab en
de bemanning (op Ishmael na)
de dood vinden.
In dezelfde maand dat Moby
Dick uitkwam, bracht een ge
harpoeneerde walvis een Ame
rikaans schip werkelijk tot zin
ken. „Ik twijfel er niet aan of
Moby Dick heeft weer toegesia
gen", schrijft Melville in een
brief aan een vriend. „Ik vraag
me af of mijn duivelse kunsten
dit monster heeft voortge
bracht." Het boek kon het suc
ces van het debuut niet evena-
Ook in later werk bleef Melville
het orgel van doem en duister
nis aantrappen. Zowel de critici
als zijn familie verklaarden hem
voor gek. Hij nam een baantje
aan bij de douane en schreef
met 'Billy Budd' nog een keer
zijn sombere levensvisie neer.
een boek dat pas na zijn dood
gepubliceerd werd.
Bij zijn dood was menig criticus
er verbaasd over dat hij na
Moby-Dick nog zo lang had
doorgeleefd.
VOfTRAL
