Cultuur
De vechtersmentaliteit van 'De Types'
Het eiland als
veelzijdige ervaring
Premières De Volharding in Leiden
Donderdag 16 mei 1991
ANNEMIEK RUYGRO* JAN RU SO AM SASMA STOEUNGA l,n6r«Uct» MANS SONDEAS Vom^ RON VAN MAASTRECT
NIEUWSLIJN
BEELDENDE KUNST
Uniek concert
Chinese topmusici
LEIDEN Enkele reeds meer-
malen onderscheiden Topmu
sici zullen op zondag 19 mei in
het Rijksmuseum voor Volken
kunde in Leiden een concert
geven van traditionele Chinese
muziek.
Het viermans-ensemble Ya
speelt theehuismuziek. Dia
Xiaolian, guqin-soliste uit
Shanghai, bespeelt deze 2000
jaar oude cither. De zangeres
Huang Bai zingt traditionele
volksliederen uit het noorden
en zuiden van China.
Het concert is 's middags om
drie uur te beluisteren.
Kunsthistorische lezing
LEIDEN - De bekendekunsthistoricus Erik kreytz houdt morgen
avond (17 mei) een dialezing over 'Kunst in Moskou en le
ningrad'. Tijdens de lezing wordt een globaal overzicht gegeven
van de kunstwerken die in het Poesjkinmuseum, het Staatsmu-
seum en de Tretjakowgalerie in Moskou te zien zijn. Daarna ko
men de Hollandse meesters in de Hermitage in Leningrad uitge
breid aan de orde. De lezing is in de Kapelzaal van het K O-ge
bouw, Oude Vest 45, leiden en begint om 20.15 uur.
Het onderzoeken en uitwerken
van de vorm door middel van
het materiaal gaat bij haar ech
ter voorop. In een prachtige se
rie vierkante werken in ge
mengde techniek verwerkt zij
de sfeer van vulkanische eilan
den. Ze benadert ze vanuit ver
schillende invalshoeken, van de
zijkant zodat ze uit zee oprijzen,
van boven in een landkaartper
spectief, met vervaagde grenzen
of met de nadruk op de naar be
neden gerichte binding met de
aarde. Door een grote kleumu-
ancering in rood, zwart, grijzen,
zeegroen en gebroken wit en
door de diepe gelaagdheid in
haar werk door middel van ge
scheurd en gekreukeld papier
slaagt zij erin in minimale vor
men een sfeerbeeld te geven
van erosie en een kale, kleurrij
ke omgeving. In een laatste
schilderij brengt ze het eiland
terug tot een enkele kronkelige
lijn op een rozig/crème onder
grond een grillige rode vorm.
Naast het directe werken op
doek heeft Lous Stuijfzand de
omgekeerde techniek van het
drukken losgelaten op het on
derwerp eilanden. Ze bereikt
simpele maar overtuigende
beelden door hoog- en diep
druk over elkaar heen te plaat
sen en verzaagt haar etsplaten
om de grenzen duidelijk te krij
gen. De veelkleurige serie gra
fiek geeft in nog gestileerder
vorm een beeld van eilanden
met hun vele soorten vegetatie,
bodemgesteldheid, kleuren en
begrenzingen én de uitdaging
voor de kunstenaar die te on
derzoeken en overschrijden.
Het Bulgaarse vrouwenkoor 'Le mystere
des voix Bulgares' geeft deze en de volgen
de maand zeven concerten In Nederland,
waaronder op 26 mei In het Scheveningse
Circustheater. De muziek van het koor is
gebaseerd op oude Bulgaarse tradities. In
tegenstelling tot de westerse zangtraditie,
waar de klank van een stem wordt vormge
geven met mond en lippen, doen de Bul
gaarse vrouwen dit met keel c
Daar- lage tonen veroorzaakt. Voor het optreden
Convenant en
Jack of
Hearts in LVC
IBOtN.
Twee Amsterdamse bands ko
men dit weekeinde naar liet
Leid* LVC Dc rockband The
Convenants speelt sterk op led
Zeppelin en Deep Purple geënte
rock. IV band treedt morgen
avond 17 mei vanaf 22.00 uur
op.
De avond erna is in het LVC
lack of Hearts aan de beurt.
Eind vorig jaar kwam hun twee
de cd Blue uit Maar live i
door ontstaan klanken die een hypnotise- in Scheveningen zijn bij K O in Lelden tot
rende werkine hebben De tonen worden en met moreen bxarten te koon Het kan- V
zonder vibrato gezongen. De toon is ofwel toor Is v
zacht en strak of er wordt een techniek ge
bruikt die een snelle wisseling van hoge en
ken op papier en grafiek van Lous Stuijf
zand;
Gezien: bij galerie Time is Art, Nieuwstraat
Te zien: tot 31 mei geopend van woens
dag tot en met zondag van 14 00 tot
18 00 uur
Het eiland als minder of meer
duidelijk begrensd terrein
vormt het thema van het
nieuwste werk van Lous Stuijf
zand. In een aantal werken zet
zij in grote lijnen haar beeld van
het eiland neer. Grote ronde be
wegingen die zich niet sluiten
verdelen het doek in tweeën,
door het in lagen te beplakken
met papier en ook op de zijkant
te werken krijgen ze het karak
ter van een ruimtelijk object.
Van belang is vooral de tegen
stelling, het onderscheid, welk
gedeelte precies het eiland is en
welk de zee is van minder be
lang, het gaat om de kustlijnen,
die glooiend, abrupt, natuurlijk
of aangelegd kunnen zijn. In
één werk brengt ze die tweede
ling nadrukkelijk tot uiting door
het uit twee doeken te laten be
staan die bok op zich zouden
kunnen staan. Behalve als con
crete vorm benadert Lous
Stuijfzand het eiland ook als
metafoor voor een positie in de
wereld, in de tijd en tussen de
mensen. Sommige eilanden
maken deel uit van een groep,
anderen liggen alleen in hun
omgeving, of zijn onderzee ver
bonden met het vasteland.
Voorstelling: 'Morsige types m hart en nie
ren'. met De Types. Rob Kamphues. Hans
Riemens en Hans Paulides. te zien van
avond in de Schouwburg
Leiden
Nog voordat het gesprek
echt begonnen is, staan we
voor het raam van zijn wo
ning te genieten van het
prachtige uitzicht op het
Rapenburg. AJ pratend
wijst Rob Kamphues plot
seling naar een zwarte be
stelbus met het opschrift
'De Types' die zwierig over
de beroemde Leidse gracht
komt aanrijden. Daarin zit
ten zijn collega's Hans Rie
mens en Hans Paulides.
Het lijkt welhaast een gefilmde
kennismaking met dit trio caba
retgroep De Types', voorheen
'De Morsige Types' vormt. De
suggestie aat dit allemaal be
wust zo geënsceneerd zou zijn,
wordt lachend doch resoluut
van de hand gewezen. Bij De
Types weet je zoiets echter
nooit helemaal zeker.
Vanavond staan De Types met
hun avondvullend programma
'Morsige types in hart en nie
ren' in de Leidse schouwburg.
Zowel Rob Kamphues als Hans
Riemens zien dat als een be
langrijke stap in hun carrière.
Het betekent voor hen een ze
kere erkenning. Volgens Hans
Riemens kun je - juist omdat de
stad Leiden niet over een klein
theater beschikt - pas in de
Leidse schouwburg terecht, als
je elders al tot het kleine zalen-
circuit bent doorgedrongen.
Dat de voorverkoop zeer be
hoorlijk is verlopen, vervult de
heren met enige trots: "Wij zijn
per slot van rekening nog geen
gevestigde namen - zoiets geeft
je dan het gevoel: 't zit erin en t
kan". Bovendien is hun carrière
na de roemruchte finale van het
De Types (vlnr Hans Riemens, Rob Kamphues en Hans Paulides): Wij willen geëngageerd rijn. mits dat niet
ten koste gaat van de humor'. .torn ad hupkb
I rids Cabaret Festival in 1986 in
dit theater pas echt van start ge
gaan. Ze kregen toen een eer
volle tweede plaats, werden op
het nippertje verslagen door de
inmiddels ter ziele geganc
groep 'Mon Chérie en de He-
ren (likken'.
Rond de naam 'Morsige Types
zijn in de loop der tijd de nodi
ge misverstanden ontstaan. Zo
kregen ze ooit het verwijt dat ze
daarmee bewust associaties
met het toentertijd succesvolle
cabaretduo Frisse Jongens' wil
den oproepen. Ze noemen zich
nu dan ook 'De Types', maar in
de titel van het programma
keert dat morsig toch opeens
weer terug. "Toen we eenmaal
de titel 'morsige types in hart
nieren' voor ons huidige pro
gramma hadden gevonden, leek
dat meteen een prima gelegen
heid om dat voorvoegsel 'mor
sig' uit onze naam te schrap
pen. Fen soort overgangsfase,
waarna het definitief achterwe
ge blijft".
Regie
Een terugblik op de carrière van
De Types leert dat ze vrijwel al
tijd met een regisseur hebben
gewerkt. In 1984 tijdens Game
renen was het cabaretier Evert
de Vries die wel wat zag in dc
begeleiding van dit groepje, ook
al had de jury een vernietigend
oordcel uitgesproken Van het
toenmalige dnetal verdween
Hans Paulides (naar we nu we
ten: tijdelijk) van het toneel.
Omdat het gevoel voor humor
tussen groep en regisseur steeds
meer bleek te verschillen, werd
na verloop van tijd Pieter van
Fm pelen (ex-Don Quishocking)
voor dr regie van een nieuw
programma gevraagd. De sa
menwerking met Van Fmpdcn
is in de ogen van Rob Kamp
hues uiteindelijk stukgelopen
op een stijlconflict: "Van Lm pc
len streefde naar een glad verlo
pend programma, en wij besef
fen nu pas goed dat we dat ei
genlijk helemaal niet wilden.
Sinds die tijd tekent Koos
Terpstra voor dc begeleiding
van De Types
Kamphues "Van de weg die wij
bewandelen, heb ik geen spqt.
al zijn we wel door een paar da
len gegaan die ik ons graag had
willen besparen". Dat kan wel
licht leerzaam zijn maar - ra
merkt Hans Riemens op - je
kunt er ook door afbranden
'Toch vind ik wd dat je ten
minste één keer in je carrière
naast de flipperkast moet heb
ben opgetreden Zoiets relati
veert alles, en sterkt je ook
Komt er nu een opmerking uit
de zaal. ben je daar meteen
klaar voor". Kamphues: "Eigen
lijk hebben wij een vechters
mentaliteit, en ik ben ervan
overtuigd dat dat uiteindelijk
iets oplevert".
Vechters
Wie De Types kent. weet dat zij
bereid zijn hun positie in het
cabaretwereld|e te bevechten,
en dat ze daarbij het nodige gr
duld hebben Kamphues Toch
krijg ik vaak de indruk dat men
sen ons op het toneel arrogant
vinden. Onze instelling is ech
ter dit is wat we doen ik heb
mn nek uitgestoken, als jc me
wilt afmaken, ga je gang Daar
om heb ik persoonlijk ook zo n
gruwelijke hekel aan cabaretier
lob Schuring die zich op het to
neel verontschuldigt en /egt: 'ja.
ik ben nog niet zo ver als Youp
van 't Hek'. Kijk. ik vind het een
schande, als je op toneel iets
onder voorbehoud doet. Ik zeg
dus niet dat ik beter ben dan
lob Schuring. Dat moeten an
dere mensen bepalen'
"Maar wanneer ik zelf twijfel»
heb over wat ik op het toneel
doe. ga ik er af. Hierdoor loop je
echter het risico dat mensen je
genadeloos neersabelen, en dal
doet echt pijn. Heus, ik vod me
met beter dan een ander, maar
ik vertik het om dat erbij te zeg
gen"
Het Ir ids Cabaret Festwal heeft
een traditie fan maatschap
pijkritisch engagement. Aan
groepen als 'Diwhrt Dwars'of
Vak Asberoemde winnaar,
nan het frstwaL is dat noggned
tr merken Hoe zit dat eigenlijk
bij De Types?
"Wij willen geëngageerd zijn.
mits dat met ten koste gaat van
de humor Als ik moet bezen
heb ik liever dat de mensen dc
zaal verlaten huilend van het la
chen dan huilend omdat het al
Icmaal zo verschrikkelijk is in de
wereld. Toch wil ik wel. en dal
betekent eigenlijk een beetje
kritiek op ons huidige program
ma 'morsige types in hart K nie
ren'. dat je ren paar keer met je
strot dichtgeknepen zit. In ons
vorige programma was dat ze
ker net geval, zo zeer zdfs dat
sommige mensen het te veel
vonden I >it programma is een
reactie hierop, is luchtigrr mij
persoonlijk iets te luchtig, maar
an ons drieën hen ik nu een
maal het meest zwaar op de
hand", aldus Kamphues
De factor tijd speelt bij De 1
pes so wie so een grote rol Rob
Kamphues. Om je als caharr
tiers te kunnen ontwikkelen, is
het o zo belangrijk dat je daar
voor de tijd neeml en knjgi
Youp van l Hek is naar ons vo
rige programma komen kijken
Zijn n m de «mm ik ttenk dw dk
longens over vijf jaar heel ver
zj|n' En iedereen siond te la
chcn en vond dat een rot op
merbng. 'over vijf jaar (tas Ter
wijl wij juist iets hadden van: zie
je wel. over vijf jaar al.
PODIUMBUK
'AMERIKA'
Theatergroep 'De Toneeifabnek'. i
1989 ontstaan uit een groep cursi
m het Leidse Art Centre 'De Droomfa-
bnek' geven vanavond, morgen- en
zaterdagavond voorstelhngen van
'Amerika', gebaseerd op teksten uit
het gelijknamige boek van Franz Kaf
ka. In Micro Theater Imperium.
DANS
Dansgroep Kriztina de Chatel brengt
vrifdag en zaterdag in het LAK-thea
ter m Leiden 'Couches/The Enigma',
twee stukken van gastchoreografe
Jennifer Muller. Zie voorbeschouwing
op volgende pagina.
FEUILLETON
Tenminste drie jaar achtereen zal
nouveauté is gedoopt brengt m de
eerste aflevering van dit feuilleton.
'Met smart Uit gij kinderen baren de
geschiedenis van De Muisjes, naza
ten van de familie waarover Meijer
mans eens schreef Vri|dag 17 mei m
de Leidse Schouwburg Voorbeschou
wing op de volgende pagina
ALBEE
van Edward Aibee is het toneelstuk
'Alles voor de Tuin Het LeKhcb Stu
dententoneel brengt hiervan op 21
22.23 en 24 mei voorstellingen De
regie is m handen van janne Jansen,
die m 1977 de Hans Snoeck-prijs
voor de beste jeugd-theaterprodukf e
won Ook voerde n indertijd de regie
van het vee" geroemde 0 Fortuna. op
gevoerd in de Leidse Pieterskerk
'Alles wor de tuin' is een wrange ko
medie. waarin verschillende echtpa
ren hoofd zake ii|k in stereotypen pn
cliché s converseren De onverwachte
verschijning van de een. betekent de
definitieve verdwijning van de ander
De voorstellingen zijn m de Stadsge
hoorzaal. Leiden
ONS STA0JE
De Koninklijke toneelvereniging Ute
ris Sacrum speel! 'Ons stadje' va"
Thorrton Wilder De schaver belicht
enige bladzijden u-t het alledaagse
bestaan, met kritiekloosowngens
Decor of gebruiksvoorwerpen worden
nauwelijks gebruikt om de toeschou
wer toch vooral met de indruk te ge
n dat w
'Kopgang' door Coup d'Amour is
i choreografie van Adéla van der Weide Op 23 mei in hef L-theater.
FOTOROCUR fOKKt
'andere wereld'afspeen Toeschou
wer en speler zijn één. iedereen kan
eikaars plaats innemen
Voorstellingen op 22.23.24 en 25
mei m het Microtheater Imperium.
Oude vest 33e. Leiden
KOPGANG
Met ruige mijnwerkefsieven is de m
Spiratiebron van deze n*uwe choreo-
C! van Adéla van der Weide van
d Amour 0e mechanische mu
ziek van Stefan van Cam pen hout ver
sterkt de sfeer zoals dw in een mijn
schacht heerst Een dans voor zes
lichtbundels en zes mijnwerkershei
men Op 23 mei in het LAK. leiden
Het Orkest De Volharding speelt
in het kader van het Gau
deamus- programma morgen
avond 17 mei in De Waag. waar
het de premières van nieuwe
composities van )an Bus en
Paul Termos zal laten horen.
Daarnaast staan vier werken op
het programma die tot de beste
behoren uit 20 jaar origineel
Volharding-repertoire
De Volharding bestaat volgend
jaar 20 jaar In die tijd beeft het
orkest door zijn werkwijze,
maar ook door de bezetting met
elf blazers, bas en piano, bewe
zen een uniek orkest te zijn. Het
orkest heeft zich altijd ten doel
gesteld zijn spilfunctie len aan
zien van de invloeden uit de ge
ïmproviseerde en de heden
daagse gecomponeerde muziek
zoveel mogelijk gestalte te ge
Morgenavond zullen uit het
oude repertoire 'Hymne tn the
memory of D. Milhaud en On
limmy Yancey' van Louis An
dnessen (1971 en 1973) en 'Tra-
jekien' van Willem van Manen
(1981ten gehore worden gr
bracht
Hei tweede deel van 'On limmy
Yancey' is ook een soort in mr
monam Yancey is een van de
uitvinders van de boogie
woogie-stijl, in het eerste deel
van Andnessens compositie
worden drie thema's van Yan
cey geciteerd
Willem van Manen is behalve
componist ook jazz-muzieuv
beïnvloed door dt I MM RW
ziek traditie. Het stuk Trajekten'
dat hij in 1981 voor De Volhar
ding schreef is hier een sterk
voorbeeld van. Het is een werk
dat zich op de scheidslijn van
jazz en gecomponeerde muziek
bevindt.
Wat de premières betreft is dit
de eerste samenwerking van zo
wel )an Bus als Paul Termos
met De Volharding. Bus be
hoort tot de meest succesvolle
Nederlandse componisten. En
kele maanden geleden won hij
het internationale compositie
Mozart I9M1
nen. Voor De Volharding vol
tooide hij "Sur Place', het stuk
dal morgenavond tc horen zal
zijn. vorig najaar
Paul Termos is niet alleen be
kend als componist, hij timmen
ook als altsaxofonist in de »rt|
geïmproviseerde muziek aan dr
weg /owe! Bus als Termos wa
ren intensief betrokken hij or
krxt repetities van hun nieuwe
werken, een vaste wrrkwijzr
van Orkest Dr Volharding
Aanvang van hei concrrt mot
genavond 20 15 uur
Het orkest De Votian**: twintig jaar
de weg van de nieuwe muiiefc •rorom
