Kunst
'Eén gebroken hart genoeg in 'n leven'
1
'Boter op hoofd ex-directeur Lakenhal'
Passiespel Andriessen ontdekt
Auteur Anthony van
Kampen (79) overleden
Redact*: 071-161400 CHS VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSOAM SASIQA STOEUNCA Etndredactw RAYMOND PBL Vomyvmy MET KOOR1MAN
DE DIRIGENT heeft het
orkest van de dreigende
chaos gered, die overdui
delijk op de loer lag.
CHRIS ISAAK 'Ik had
nooit verwacht dat 'Wic
ked Game' ooit op de ra
dio gedraaid zou worden
VENEMA: 'IN januari
1940 waren de Duitsers
nog helemaal niet zo ge
beten op joodse kunst'
NIEUWSLIJN
Benefietconcert in Pieterskerk
Het Matteus Koor en het Matteus Orkest uit Stockholm zullen
op vrijdag 10 mei een concert geven in de Pieterskerk. Het is een
benefietconcert waarvan de opbrengst ten goede komt aan Am
nesty International.
Het concert wordt georganiseerd door K&O in samenwerking
met het Leidsch Dagblad. Koor en orkest zullen werken uitvoe
ren van Mendelssohn. Mozart. Poulenc en Otto Olsson. Het or
kest speelt verder werken van Stenhammar en Rosenberg terwijl
het koor a capella enkele Zweedse liederen ten gehore zal bren
gen. Koor en orkest staan onder leiding van Gunnar lulin en tre
den belangeloos op. Het concert begint om 20.15 uur.
Domingo zingt voor 100-jarige
De wereldberoemde Carnegie Hall in New York bestaat 100 jaar.
Het eeuwfeest werd het afgelopen weekeinde gevierd met twee
galaconcerten waaraan grote sterren als de tenor Placido Do
mingo (foto), Jessye Norman en de voilist Isaac Stem, begeleid
door de New York Philharmonic, hun medewerking verleende.
Expositie Voorschotense Kunstkring
Leden van de Voorschotense Kunstkring exposeren vanaf 10 mei
recent werk in het Ambachts- en Baljuwhuis in Voorschoten. De
tentoonstelling is zeer gevarieerd in uitbeelding en techniek.
Deelnemende kunstenaars zijn Jolanda Frederiks, Els Hoog-
eveen, Anne Hulleman, Eelkjen Kloos, Peter van Loon, Ronnie
Meerts, Otto Meyer, Karen Persson, Nel Pot, Anne Rogaar en Yo-
ka Voorbach. De tentoonstelling is te bezichtigen van 11 mei tot
3 juni. op woensdag tot en met zondag van 14.00 tot 17.00 uur,
in het Ambachts- en Baljuwhuis aan de Voorstraat 12 in Voor
schoten.
LEIDEN CEES VAN HOORE
ln Leiden is een onbekende
compositie van de componist
Hendrik Andriessen opgedoken.
Het gaat hier om het passiespel
'De veertien stonden', een mu
ziek-, zang- en declamatiewerk
dat Andriessen in de oorlogsja
ren speciaal voor het Leidse Al
ma Materkoor heeft geschreven.
De originele partituur is lange
tijd in net bezit geweest van dit
koor.
Enige jaren geleden werd het
onbekende werk van An
driessen door het bestuur van
dit koor uit geldnood voor een
appel en een ei verkocht aan de
in Deume gevestigde Koninklij
ke Bond voor Zang- en Oratori
umverenigingen in Nederland.
De Leidse F. Neervoort (63) her
innerde zich de compositie na
een oproep te hebben gelezen
waarin de Andriessenstichting
bekend maakte naarstig op
zoek te zijn naar onbekend
werk van de componist.
Nico Andriessen, de zoon van
de componist en rechthebben
de, toonde zich gisteravond
zeer verrast over de vondst. "Ik
herinner me wel dat mijn vader
in de oorlog dat werk heeft ge
maakt. maar waar de partituur
gebleven was, dat wist ik niet
meer. Het is voorzover ik weet
na de oorlog nooit meer uitge
voerd".
Volgens f. Neervoort zou
Hendrik Andriessen de compo
sitie als een soort vrienden
dienst voor het Leidse Alma
Materkoor hebben geschreven.
Zij was als zeventienjarig koor
lid van Alma Mater nauw bij de
uitvoering van 'De veertien
stonden' betrokken.
In een bijgebouw van de
Leidse Hartebrugkerk. in een
kartonnen doos, bevinden zich
nog kopieën van de zogenaam
de zangpartijen die Andriessen
schreef. Deze kopieën staan on
der het beheer van mevrouw r.
van Woerkom, bestuurslid van
het Alma Materkoor. In het ar
chief van het koor. dat zich be
vindt bij de Leidse mevrouw
Gonny Smit, zijn nog de jube
lende recensies te zien die in de
plaatselijke kranten na de uit
voering verschenen. Een strijk
orkest zorgde voor de tussen
spelen. Er werd afwisselend
door vrouwen en mannen ge
zongen, en gemengd a capella.
Na de uitvoeringen door het
koor is het stuk onder het stof
geraakt en uit het oog van de
muziekkenners verdwenen.
Het werk begint met het \ve
Maria. Het bestaat uit 5 zoge
naamde intrada's, waarin onder
meer wordt ingegaan op het
verhaal van Het Laatste Avond
maal. Enkele delen van 'De
veertien stonden' zijn op 22
maart 1942 in de Leidse Stads
gehoorzaal uitgevoerd. Op 11
maart 1943 volgde een tweede
uitvoering in dezelfde Stadsge
hoorzaal.
Bij deze uitvoering leidde het
Alma Materkoor de Kulturkam-
mer om de tuin door te doen
alsof het hier een uitvoering be
trof met een liturgisch karakter
die alleen uit gebrek aan ruimte
niet in de Leidse Hartebrugkerk
gehouden kon worden. Na de
oorlog op 21 maart 1948 kon
het stuk worden uitgevoerd
zoals Andriessen het eigenlijk
had bedoeld compleet met
koor. orkest, declamatie en ta
bleaux vivants van Lode Sen-
tableaux waarmee de
liswegstaties aanschouwelijk
moesten worden gemaakt, loop
Koevoets had de choreografie
van deze uitvoering; dirigent
Willem Mizee had de muzikale
leiding, loop Thom speelde de
Christusfiguur. De gedecla
meerde teksten waren van
Guido Gezelle.
F. Neervoort kan zich het
werk nog goed herinneren. "Het
was geen moeilijke muziek,
maar zeer welluidend. Het stuk
getuigde van een grote vakken
nis. Het was een genot om het
te zingen en te beluisteren. Ik
kruis
Van links naar rechts: R. van Woerkom. bestuurslid Alma Materkoor. Connie Smit beheerster archief, en F
Neervoort, die zich de partituur herinnerde.
moet eerlijk zeggen dat ik des
tijds een kopie van de partituur
bij me heb gehouden omdat ik
die zo mooi vond en het werk
ook emotioneel gezien een gro
te waarde voor mij had. Later is
mij door het bestuur van Alma
Mater gesommeerd die copie
terug te geven
"Nu h(x>r ik dat het werk voor
zeer weinig geld is verkocht aan
de Koninlijke Bond voor Zang
en Oratorium Verenigingen in
Nederland. Onbegrijpelijk WO
iets. Als ik het mij goed herinner
was er ook nog een tweede stuk.
een kJavierstuk, maar dat weet
ik niet zeker meer. Ik hoop vurig
dat 'De veertien stonden ooit
nog eens wordt uitgevoerd. Het
gaat mij om de muziek, dat du*
niet verdwijnt
De Koninklijke Bond voor
Zang- en Oratorium verenigin
gen in Nederland was nog niet
bereikbaar voor commentaar.
HEERHUGO WAARD GPD
Auteur Anthony van Kampen is
gisteren op 79-jarige leeftijd
overleden in een verpleegtehuis
in Heerhugowaard. De in Helle-
voetsluis geboren Van Kampen
verhuisde als jongen naar Den
Helder, waar hij in de jaren der
tig als verslaggever werkte. Hij
schreef in de oorlogsjaren zijn
eerste (jongens) boeken. Van
Kampen ging in 1946 in Bergen
wonen. In de jaren daarna ver
wierf hij grote bekendheid met
zijn reisreportages, die in ver
schillende regionale kranten
werden gepubliceerd.
Anthony van Kampen schreef
meer dan dertig boeken, zoals
'Jungle Pimpernel', 'Plesman',
de tnlogie 'Mary Bryant' en 'Het
land dat God vergat'. Dit laatste
boek ging over de leprozen van
pater Jan de Vries in Brazilië.
LEIDEN CEES VAN HOORE
WILLEM SPIERDIJK
E. Pelinck, voor en tijdens de
oorlog directeur van het Leidse
Stedelijk Museum De Lakenhal,
heeft te vroeg aan de Duitse be
zetter gemeld dat in zijn muse
um een collectie kunstwerken
was ondergebracht van de jood
se kunstverzamelaar Dr. Al-
phons Jaffé. Dat is de mening
van schrijver Adriaan Venema,
expert op het gebied van de
kunsthandel in Nederland tij
dens de Tweede Wereldoorlog.
Hij vindt dat Pelinck zich wat
dat die aanmelding betreft
"roomser dan de Paus" heeft
gedragen.
Tijdens de Tweede Wereld
oorlog werd uit het Leidse Ste
delijk Museum De Lakenhal een
groot aantal zeventiende-eeuw-
se meesters door de beruchte
Dienststelle Mühlmann gecon-
fisceerd en ter veiling gebracht.
De schilderijen kwamen terecht
in de collecties van onder ande
ren Hitler en Goenng. ben groot
aantal van deze oude meesters
kon door de Stichting Neder
lands Kunstbezit na de oorlog
worden achterhaald. Negen -
twintig meesterwerken zijn nog
steeds zoek.
Deze schilderijen waren in
1939 door de joodse, uit Berlijn
afkomstige, kunstverzamelaar
Dr. Alphons Jaffé in bruikleen
gegeven aan De Lakenhal om ze
aldaar veilig te stellen voor de
Nazi's.
Pelinck schreef op 30 januari
1941 een brief aan de Duitse
autoriteiten, waarin hij het
bruikleen keurig aanmeldde. Hij
schreef: "Bij dezen neem ik de
vrijheid mij met het volgende
tot u te wenden. Eenige jaren
geleden verkregen wrfj m
bruikleen een tamelijk uitge
breide verzameling schilderijen,
waarvan de eigenaar zich thans
mogelijk in Engeland bevindt.
Eerst thans verneem ik dat der
gelijke verzamelingen aange
meld moeten worden. Gij zoudt
mij ten zeerste verplichten met
eenige meededeling of dit wer
kelijk nog het geval is. en zoo ja,
bij wien dan moet worden aan
gemeld. Wat is het standpunt
van het Rijk in dezen? Ongetwij
feld zijn u meer van dergelijke
gevallen bekend".
Venema: "De datum waarop
die brief werd verstuurd, frap
peerde mij meteen. In januari
waren de Duitsers nog helemaal
niet zo gebeten op joodse kunst
die in musea was onderge
bracht. kunst die werd aange-
merid ak vQandeHpi wmopn.
Dat begon pas te spelen na de
Februari-staking in 1941. Daar
na pas begonnen de Duitsers te
jagen op joods kunstbezit.
Voorzover ik weet is dit in geen
ander museum in Nedrrl.md
nog eerder gebeurd. En dan
zo n uitdrukking als het 'Rijk',
met een hoofaletterl Pelinck
heeft volgens mij flink boter op
het hoofd".
Voorts zegt Venema dat het
transportbedrijf De Gruyter een
aandeel heeft gehad in deze
roof. Het bedrijf komt vele ma
len ter sprake in Venema's boek
TCumiHbimM In Nadarind
1940-1945'. De Gruyter verzorg
de transporten voor de Duitsers,
ook van schilderijen. Na de oor
log heeft de transporteur zich
daarvoor bij de rechtbank moe-
vernomen dat De Gruyter niet
.illrrii «Tel hrefl.
maar ook zelf heeft gehandeld
in kunstwerken. Die kunstwer
ken werden tijdens het trans
port achterovergedrukt. Volgens
de bron. die door Venema als
"zeer betrouwbaar" wordt gety
peerd. heeft De OrMB uit tl»-
collectie van laffé minstens een
werk van Nicolaas Maes en een
werk van Simon de Vlieger ver
handeld en verkocht aan Hoff
mann, de lijffotograaf van Hit-
ler.
De ex-directeur van de laken
hal E. Pelinck was vanochtend
niet voor commentaar bereik
baar.
Chris Isaak vindt inspiratie in die ene cruciale liefde
Een groot deel van de liedjes van Chris Isaak gaat over
die ene cruciale liefde. Met een diep droeve toon in zijn
stem, voert hij haar telkens weer op in de meest romanti
sche, maar o zo tragische scènes. Ook de andere liedjes
van deze 'klassieke' songsmid roepen voornamelijk een
gevoel van melancholie en eenzaamheid op. Dank zij
David Lynch, die een aantal nummers gebruikte voor zijn
laatste film Wild at Heart', beklom hij de afgelopen we
ken de Europese hitlijsten met het doorleefde 'Wicked
Game'. Chris Isaak zelf vindt de song ontoegankelijk en
begrijpt dan ook niets van het single-succes.
De gratis bril is bestemd
persoon d»e ook de eerste (oetaaioe/
bril gut dragen.
Het montuur van de bril die u wel
beualt mag met goedkoper znn dan
f 100,-. ■-
Hel montuur d.
gratis bril komt uit de Wm0'ijt
collectie monturen met
het rode driehoekje. 1
glazen m dezel
eerste fbetuldel bril. I
Wilt u meer (variabel. omsp<egeld.
anti-kras, kleur, enz.) dan geldt een
Dete bon tt geldig bij alle Fearie en Pearie Eipress winkelt in heel Nederland. "L'
ili alle
Leiden, Haarlemmerstraat 107 (t.o. C&A)
H Alphen a/d Rijn, van Mandersloostr. 9 (t.o. C&A)
AMSTERDAM REINOUT BAARS MA
De melancholieke rocker maakt
muziek die zijn wortels vindt in
de country western en de rock
roll van de jaren vijftig. Zijn
stem doet bij vlagen denken
aan de inmiddels overleden Roy
Orbison. Eigenlijk hopeloos ou
derwets. Toch nebben de lief
desliedjes van Chris Isaak een
geheel eigen glans. Door zijn ei
gentijdse en persoonlijke bena
dering van traditionele en veel
beproefde thema's, weet hij ook
de jongere generatie voor zich
te winnen. Waarom ook niet7
Mooie muziek is immers tijd
loos.
Chris Isaak: "Ik had nooit ver
wacht dat 'Wicked Game' ooit
op de radio gedraaid zou wor
den. Met dat idee heb ik het ook
niet gest breven. Liedjes schnjf
ik voor mijzelf en denk daarbij
nooit aan mijn publiek. Mensen
die dat doen weten niet waar ze
mee bezig zijn. Als je gaat raden
wat andere mensen willen ho
ren, ben je verloren. Ik vindt het
gewoon fantastisch dat ik m'n
brood kan verdienen met datge
ne dat ik het liefste doe: zin-
Verzinnen
"Zingen is voor mij de
om mijn gevoel te uiten, om
dtafH Ie 'Hf" die ik oog in
oog met iemand om wie ik geef
niet kan zeggen, laren geleden
had ik een vriendin. Ik kwam al
in de problemen, omdat ik
lies zong wat Ik dacht. Zij wist
zodoende alles wat er in mijn
hOOfd nmging".
"Al mijn liedjes gaan over
mijn persoonlijke leven,
meestal over liefde. Ik heb wel
geprobeerd om dingen te
iar die songs wa
ren altijd vreselijk kunstmatig.
Het is veel beter om te schrijven
over dingen waar je een sterk
gevoel bij hebt, waar je in kunt
geloven. Ik schrijf wel eens
vanuit het gezichtspunt van ie
mand anders, hoor. Ik kan me
bijvoorbeeld soms voorstellen
wat mijn ex-vriendin denkt,
over wat ik haar heb aangedaan
in plaats van me steeds maar af
te vragen waarom zij mij dat en
dat heeft aangedaan. Veel ver
der ga ik inderdaad niet".
"Als ik schrijf en gitaar speel
denk ik aan haar. Over hoe /ij
zich zou voelen, enzo. Maar zij
weet daar allemaal niets van. Ik
geloof ook niet dat zij naar mijn
muziek luistert, ik spreek haar
bijna nooit en ik ga haar ook
niet vertellen dat ik haar mis. Ik
wil haar niet overstuur maken.
Alles ligt in mijn liedjes. Eén
keer een gebroken hart is ge
noeg voor een heel mensenle-
Bejubeld
Chris Isaak (34) groeide op in
Stockton, een stadje ten noor
den van San Francisco Ex was
daar niet echt een muzikaal kli
maat. Het enige wat hij te horen
kreeg mm tounin, A. MM
Chris ontdekte zijn liefde voor
muziek pas echt in lapan. waar
hij enige tijd verbleef in het ka
der van een uitwissrlingpro
gramma. Hier vond hij de origi
nele Sun-sessions van Elvis Pre
sley, die hem definitief voor de
muziek deden kiezen.
Id 19R5 verscheen zijn eerste
plaat 'Sllvertone', vernoemd
naar de gifaar die hij kort daar
voor had gekocht. Deze plaat
werd door de pers bejubeld,
evenals zijn tweede. (Tiris
Isaak', die zelfs in de Ameri
kaanse lp-toptien belandde.
Deze plaat bevat Wicked Ga
me' en het prachtige 'Blue Ho
tel'. Ook zijn derde album 'He-
art Shaped World' (1989) staat
weer bol van de romantiek en
eenzaamheid. Onlangs speelde
de platenmaatschappij handig
in op het succes van 'Wicked
Game', door een verzamel CD
uit te brengen die dezelfde titel
draagt als de single. Zijn volgen
de album is om die reden nog
even uitgesteld tot eind dit jaar
Drugs
"Veel mensen die naar mijn
platen luisteren, denken dat ik
vreselijk neerslachtig en droevig
ben. Dat is inderdaad een deel
van mijn persoonlijkheid, want
ik schrijf ook zo. Maar in het
openbaar probeer ik nooit zo te
zijn. Op net podium speel ik
ook die droevige langzame
nummers, maar stop er ook al-
nj.i mi Mi|p doM rot I i ral
in. En met de 'boys on the road'
heb ik een hele hoop ML Ik
heb gewoon twee kanten".
Toch is Chris Isaak absoluut
geen rock roll-dier. Wilde
feestjes zijn er bij hem niet bij.
Hij drinkt en rookt niet en
houdt zich verre van drugs. Op
tournee maakt hij zich voorna
melijk over twee dingen zorgen:
"Krijg ik wel genoeg slaap en
waar kan ik m 11 was doen
Naast muziek maken heeft
Isaak nog twee favoriete bezig
heden surfen en acteren. Hij
speelde enkele kleine rolletjes in
mm NB Innnihan Demme
('Married To The Mob"),
meestal die van psychopaat
(.raag ZOU hij eens een rol spe- de rol van psychopaat "Ik j
Ion in een film van Davfd Lynch, moeilijk ren romantisch type
die de videoclip van "Wicked M
Game regisseerde en Isaak s
muziek voor twee van ziin films hoofdrolspeler met een bijl te
gebruikte. Maar dan liefst weer lijf gaat
Weinig vaart
bij Sempre
Crescendo
MUM*
r*cf ns* monka scmks
Concert door Sempre C-wndo Mei
orrVrr van Pucvx Saoi Satm en Vee-
huht SOW P'ju Oytrünöe. cr*o On
•enten Hermar Kortlard en Dek var
Gtvteren
Gertoord 6 me Stadsgehoorzaal
Inden
Eén nadeel hebben de meeste,
halfjaarlijkse concerten van stu
denten muziekgezelschappen
pinten m duran lang ie lang
c lang voor het publiek, te lang
voor de muzikanten Reeds bij
het luisteren naar het Gloria uit
Puccini's Mis bekroop mij een
tvnut» 1.11 Mg aavoal wam de tor
stand van afdwalende belang
stelling voortduren of zouden
koor en orkest erin slagen de
opwarm periode te overleven en
opstijgen naar een Iets intense
re spanning van voordracht'
Op het eerste gehoor w aren er
nogal aanpassingsprobleem
pjes. Ongelijkheden bij de strij
kers, een enkele misser bij oe
blazers en vooral een ontmoe
digend gebrek aan vaart en
spanning Blijkbaar was bet we
reldse belcanto van liet Gloria
moeilijk in tc voelen voor het
koog men kan er Bk MÉfll H
genaan. Later ti|dens het con
cert zouden prangende melo
du-én en dramatische harmoni
sche wendingen méér vuur in
siudi nu ti ontkt n< n
Puccini's Mis fleurde echtei
aanzienlijk op nadat er een br
hooriijke ontsporing was opge
treden Of het nu een verkeerde
inzet was van de tenoren In een
a capella gedeelte van het koor
daar wil ik af zijn. In ieder geval
was met dit voorval ik* hek-
Stadsgehoorzaal onmiddellijk
wakker g«-Mkud l«H h blijft BB
vraag of koor en orkest wel hr
lemaal zijn toegerust voor dit
snort lange werken. Om bijna
vtjfug minuten lang concern ra
tic en intensiteit op te brengrn
voor Italiaanse zoetgevooisd
lu id en ix-U antn is ,.*.i r
Nederlands koor en orkrst wrl
veel van bet goede
Na de pauze kwamen voor
eerst dc goede eigens* happen
van het orkest aan bod. Paul
Uyteriindr du* een voortreffelijk
solo streek m het t rilm
van Saint Saéns werd door het
orkest van de eerste tot dc
laatste noot In de muzikale wal
ten gelegd Ik neem aan dat hu
dat deels aan zijn geïnspireerd
rtc dankrn had lr*n orkest
bestaat uit redrlijk tirgaafrir
amateurs kan door zijn dirigent
en zeker in dialoog met een ia
lentvol solist ver boven zichzelf
uitgetild worden
Dirigent Dick van («asterrn
was de vilist in de Sénfonle van
de Nederlandse componist Joh
Vcrhulsi Jen mooie lijn naar
het verleden is de uitv oering dér
Ver hulst tn 1851 her ft gegeven
van deze sinfonie in Leiden met
het Sempre Crescendo Dr
compositiestijl van Verhulst
staat duidelijk onder de invloed
van Mendelssohn bij wie de Ne
der lander enige tijd beeft grslu
deerd Dit werk vereist grote
nauwgezetheid van zijn orkest
leden.
Dirk van (.asteren is een van
die dirigrnten bij wie de geba
ren ook voor bet publiek mee
slepend en uiterst opwekkend
zijn Waarschijnlijk heeft de di
ngrut het orkest van de drri
grnde chaos gered die overdui
deiijk op de loer lag 111 het
scherzo en dc finale van dc sui
hu lie. In de toekomst zou mi
compacter jwogramma het ni
vrau van het gebodene zeker
opfialen.
