Kunst
Karakter van het dier moet
muzikaal herkenbaar zijn
'Neoptolemoserbij
gesleepte mythologie
Gronings gitaarduo
fijnzinnig en vakkundig
Trefzekere vertolking
Lloyd Webbers requiem
Vervelend
moordstuk
Maandag 6 mei 1991
Redactie 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RIJS DAM SAS KI A STOEUNGA Eindredactie RAYMOND P6L Vom^evingrRON VAN HAASTREGT
5
EEN MOORDENAAR in
de groep, te weinig span
nend om voor een echter
thriller door te gaan.
GRONINGS gitaarduo
diende drie op zichzelf
staande pianowertren op
als één groot gerecht.
STICHTING Kamer Opera Nederiand
brengt morgen de opera Reynaert de
Vos, waarvoor Ruud Bos de muziek
componeerde, op de planken van de
Leidse Schouwburg
NIEUWSLIJN
Verzetsprijzen uitgereikt
Tijdens een plechtigheid in de Nieuwe Kerk in Amsterdam is, in
de nacht van zaterdag op zondag, de tweejaarlijkse verzetsprijs
uitgereikt aan de auteur en criminoloog Andreas Bumier (pseu
doniem van prof. dr. C.I. Dessaur) en de beeldend kunstenaar
Constant (voluit Constant Nieuwenhuys).
Andreas Bumier krijgt de prijs voor haar essayistisch werk en de
houding die zij daarin betracht inzake kwetsbare aangelegenhe
den als euthanasie, genetische manipulatie en kunstmatige in
telligentie. Constant krijgt de prijs voor de markante stellingna-
me ten aanzien van de waardigheid van het individu in zijn ge
hele oeuvre.
Mannelijk naakt taboe
Vrouwelijk naakt mèg in het Dorpshuis 'Broekerhuis' in Broek in
Waterland, maar mannelijk naakt is er taboe. Dat ondervond de
Amsterdamse kunstenares Heieen Hoogland. Na klachten van
bridgers en bejaarden moest de kunstenares vorige week een se
rie van drie mannelijke naakten verwijderen. Op de plaats van
de verwijderde kunstwerken hangen nu kunstwerken met vrou
welijk naakt. Daarover zijn (nog) geen klachten binnengekomen.
De Amsterdamse kunstenares exposeert elk jaar in Broek in Wa
terland, en was zich er van bewust dat de naakten misschien wel
'gewaagd' waren. "Mannelijk naakt is nog steeds taboe en vrou
welijk naakt is heel normaal; althans geaccepteerd. Ik heb de
drie stukken weggehaald en er drie naakte vrouwen opgehan
gen. Het is krom, maar dat mag", aldus de kunstenares.
gentijdse voorstelling gepresen
teerd. Wanneer eenmaal hun
beider uitgangspositie met zo
veel woorden duidelijk is ge
worden, lijkt het er enige tijd op
dat Neoptolemos de moorde
naar van Andromache's zoontje
is. Tenslotte krijgt de min de
schuld, en wordt Andromache
geacht deze moordenares te do
den.
In een paar scènes zien we
hoe afwisselend Neoptolemos
of Andromache de provoceren
de rol in hun onderlinge ge
sprekken op zich neemt. Daar
bij komt de mythologische ach
tergrond wel ter sprake, maar
de beoogde betekenis daarvan
voor het stuk blijft ongewis. Het
getoonde en met zorg uitge
werkte spel van het elkaar uit de
tent lokken loopt moeizaam in
de pas met de gekozen klassieke
naamgeving.
Voor zover de expliciete my
thologische verwijzing is be
doeld om de eigentijdse con
frontatie tussen een man en een
vrouw te abstraheren van onze
hedendaagse werkelijkheid, is
dit regieconcept redelijk ge
slaagd. Toch heeft het ook iets
gezochts en suggereert het een^
bepaalde mate van diepgang'
die onvoldoende wordt waarge
maakt. Dat ligt hoogstwaar
schijnlijk aan het script, want
op de inzet van de beide acteurs
valt niets aan te merken.
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Voorstelling: 'Neoptolemos'; Regie e
tekst: Koos Terpstra. Spel: Oda Spelbos e
Philippe Ceulemans.
Met regelmaat worden de links
van het toneel opgestelde
windsuizers op volle toeren
aangezet. Het gevolg daarvan is
dat de drie lange witte, diago
naal over het podium hangen
de, vitragegordijnen mooi op
bollen. Dat levert sowieso al een
fraai 'plaatje' op. Daarbij weten
de acteurs Oda Spelbos en Phi
lippe Ceulemans door goed ge
timede pauzes in hun spel de
nodige spanning op te bouwen.
Sterke momenten uit een voor
stelling die om het beeld van de
windsuizers aan te houden des
ondanks af en toe toch wel wat
'opgeblazen' aandoet. De man
en de vrouw noemen elkaar res
pectievelijk Andromache en
Neoptolemos, en het door Koos
Terpstra geschreven en geregis
seerde stuk krijgt daarmee een
mythologische context.
Na de overwinning op Troje
heeft Neoptolemos bij wijze van
oorlogsbuit Andromache mee
gekregen. Deze vrouw zint op
haar beurt op wraak, omdat tij
dens de oorlog haar zoontje is
omgekomen. Los van deze my
thologische achtergrond wordt
het geheel overigens als een ei-
Westertiof en Remco de Haan
Gezien: 5 mei De Muzenhof,
Leiderdorp.
Pas aan het eind van de 18e
eeuw werd er muziek geschre
ven voor gitaar, om de dood
eenvoudige reden dat de gitaar
in de huidige vorm nog niet be
stond. De Partita Polonaise van
Telemann (1681-1767) is dan
ook geschreven voor twee lui
ten, maar zonder grote bewer
king te spelen door het Gronin
ger Gitaarduo. En zoals het zo
vaak gaat, ook deze keer was dit
eerste werk meer een binnenko
mer: wat vlak en afstandelijk
spel zonder hoogte- of diepte
punten. Nadat de gitaren zeer
uitgebreid en zorgvuldig waren
gestemd (dat gebeurde nog drie
keer tijdens het concert) kwa
men de gitaristen Erik Wester
hof en Remco de Haan pas echt
op dreef met de Fantasie op. 54
van Fernando Sor (1778-1839),
met Carulli een van de belang
rijkste gitaarcomponisten uit de
klassieke periode. Na een vrij
langzaam Andante Allegro een
Andantino thema met variaties,
met schwung gespeeld en hele
maal passend in de sfeer die gi
taarmuziek oproept.
De drie op zichzelf staande
pianowerken van Debussy, Le
petit Nègre, Clair de Lune en
Colliwog's Cakewalk werden in
eigen bewerking door het Gro
ninger Gitaarduo als één groot
gerecht opgediend, ongeveer in
de verdeling Allegro con Fuoco,
Andante Cantabile en Vivace,
Taalvirtuoos Van Altena vertaalde oud-Frans voor opera Reynaert de Vos
LANDSMEER ROB TOUBER
Een een eigentijdse professio
nal, de taalvirtuoos Ernst van
Altena, heeft de teksten vertaald
voor het libretto van de opera
'Reynaert de Vos', naar het mid
deleeuws epos. Van Altena, is
een ware meester in het omzet
ten van de oorspronkelijk oud-
Franse verzen voor de opera,
die de Stichting Kamer Opera
Nederland (SKON) op 7 mei op
de planken van de Leidse
Schouwburg brengt.
Tot begin jaren tachtig sprak
Van Altena voor de radio over
teksten van Brei, Brassens en
Prévert. Nu hoort men hem
slechts zelden, alleen als hij iets
nieuws heeft te melden. "Pas
nog voor de BRT een zevendeli
ge serie, op de zaterdagochten
den, van elf tot twaalf. In België
is nog respect voor de cultuur.
Hier word ik weggedrukt op Hil
versum V, zondagnacht, luister
dichtheid 3000 zielen".
De man uit Landsmeer heeft
een enorme produktie: er staan
1600 liedjes van hem ingeschre
ven bij ae BUMA. En de boek
uitgaven die op zijn naam
staan, beslaan vier planken. "Ik
ben vroeg begonnen. Rond mijn
twintigste. Ik ben nu 57. Stel, je
doet er vier per jaar".
Heksentoer
Op 24 mei komt zijn vertaling
uit van de 'Roman de la Rose',
een oud-Frans gedicht, waarvan
het eerste deel (4000 verzen)
omstreeks 1236 is geschreven
en het tweede deel (bijna 18.000
achtlettergrepige verzen) veertig
jaar later. Het vertalen of bewer
ken van dit soort giganten uit de
wereldliteratuur is monniken
werk, een heksentoer.
Voor de operabewerking van
de 'Reynaert' ging Van Altena
recht op zijn doel af. "Om te be
ginnen heb ik natuurlijk fors ge
schrapt. Met een zangstuk ben
je beperkt in de tekstmogelijk
heden. Daarbij heb ik voor mijn
gevoel in eigen vlees moeten
snijden, want ik had ooit al een
Nederlandse bewerking van de
'Reynaert' gemaakt en die regels
zijn me allemaal even lief. Met
een libretto dat de boel
dichtsmeert, kan de componist
niet uit de voeten".
Hij wilde componist Ruud
Bos als muzikale evenknie. Sa
men vormden ze een ijzersterk
span, dat van intro tot slotak
koord zegge en schrijve vier
werkbesprekingen nodig had.
Van Altena: "Met Ruud kan ik
lezen en schrijven. Hij heeft een
al even gedegen aanpak. De
Reynaert is geschreven in vier
voetige jamben. Dat wil zeggen:
duizenden versregels in hetzelf
de metrum/ritme".
"Doodsaai, als je die hele
'Reynaert' zo moet verklanken.
Om het levendig te maken wil
de ik voor elk dier een eigen rit
me ontwikkelen. Het karakter
van het dier moet muzikaal her
kenbaar zijn. Ruud vond dat
prima en heeft zich aangepast
bij die verschillende ritmiek en
er verschillende typen muziek
tegen gezet".
Walsje
"De verteller begint in de rit
miek van de 'Reynaert': de jam
be. Maar voor de eerste klacht
van het hondje Courtois is
meteen een Frans walsje weg
gelegd. Hij zingt overwegend
Nederlands, maar ik laat er en
kele woorden Frans op rijmen.
Tibert, de kater, concerteert in
weer een heel ander ritme. En
Bruin, de beer, zingt een
'sjoklied'. Als hij klem zit in een
boom hoor je een rap, ik noem
dat talking blues. Met zo'n rap
kun je een heleboel laten zien in
razend tempo. Mijn keuze van
de ritmiek dwong naar een be
paalde maatvoering, maar Ruud
Bos had daar geen enkele moei
te mee. Het verliep heel gladjes.
Toen hij de muziek af had, was
er geen woord in de tekst gewij-
zigd".
Van Altena: "Ik ben uitgegaan
van de oorspronkelijke, onge
kuiste versie. Ie zult in mijn
tekst de volgende regels aantref
fen. De \touw van de pastoor
klaagt luid omdat de kater Ti-
bert zojüist de testikels van haar
man verminkte:
'O zoon zie je vader, je vader
toch aan.
die kat beet de wortel weg uit
ons bestaan,
nu kun je geen zusje meer krij
gen of broer
wat draaide die kater jouw va
der een loerl
Reynaert overziet het tafereel
en zingt dan pestend:
Waarom huilt u vrouw Julocke?
blijf niet rouwen bij de brokken,
laat uw snikken niet zo horen,
want nu uit zijn klokketoren
deze klepel is verdwenen,
hoeft u voortaan niet te wenen.
Nooit meer hoort u nu het
praatje
dat hij graag in een vreemd
gaatje
klok- en hamerspel laat luiden...
't Is nu uit met nieuwe bruiden!
Het anderhalf uur durende
spektakel is bedoeld voor een
breed publiek (vanaf twaalf
jaar). Van Altena: "Ik heb wel
even getwijfeld of kinderen van
de hoogste klas van de basis
school een dergelijke tekst zou-
MUZ|EK zeer contrastrijke stukjes met
ragtime ritmes, zangerige ver
stelde motieven en levendige
bokkesprongen.
Het enige moderne stuk, ato
naal getoonzet, was de 'Serena
de pour deux Guitares' (1956)
van André Jolivet. Hij doet hier
vreemde dingen met het ritme,
laat twee verschillende ritmes
dooreenspelen die echter zeer
op elkaar lijken waardoor de in
druk gewekt wordt dat er fout
gespeeld wordt en de chaos na
bij is met name in het laatste
deel Con Allegria. Westerhof en
Haan speelden zó zeker en hun
samenspel liep zo gesmeerd dat
hoewel de chaos nabij bleef, de
struktuur overwon. Ook de
overgang van het flamboyante
Allegro Trepidante naar het me
ditatieve bijna mysterieuze be
gin van het Andante Malincoli-
co getuigde van een grote fijn
zinnigheid en vakmanschap.
Het werk van drie 'Spaanse
nationalisten', zo genoemd om
dat zij folklore en Flamenco
vermengen met het Noord-
europese impressionisme,
waardoor een heel nieuwe en
eigen stijl ontstaat, werd aan
het slot van dit zondagmiddag
concert een staaltje van warm
bloedig gitaristisch kunnen, al
waren deze stukken oorspron
kelijk voor piano respectievelijk
orkest geschreven. Drie Spaanse
dansen van Granados, Albeniz
en de Falla werden in zuidelijke,
soms felgekleurde dan weer
pasteltinten door het Groninger
Gitaarduo de luisteraar voorge
schilderd, langzaam overgaand
in een krachtig 'u
gaaf kunstwerk.
De theaterversie
de Jets, wordt verliefd op Ma- where') ten gehore worden ge-
Bemstein's beroemde werk 'West rla (Sarah McGraw), het zusje
Side Story' is bijna een maand een van de leden van de Portori-
lang, met een Amerikaanse bezet- caanse Sharks. Een hopeloze lief-
ting, in Nederiand te zien. Tony de waarbij doden vallen en prach- tot en met 28 mei.
(Scott Carollo), een van de leden tige melodieën (Tonight', 'Some
bracht. De musical is tot 15 mei te
zien In het Circustheater in Sche-
venlngen en in de Rai Amsterdam
den vatten. Maar ik ben toch
maar niet op mijn hurtaWl pad
zitten, omdat ik ervan overtuigd
raakte dat ze op die leeftijd al
heel erg slim zijn".
'Reynaert' verhaalt van de
vos. die alle dieren in het bos te
slim af is. Koning Nobel krijgt
klacht op klacnt over Revnaert
en het komt tot een tlfll—ll-
ting waar Reynaert verschijnt.
Hij wordt veroordeeld maar
weet, al ondet de galg staande,
de hebzucht van de koning op
te wekken, vervolgens zijn straf
te ontlopen en de verzamelde
meute alweer een streek te leve-
Een scène uit de opera 'Reynaert', de vos die alle dieren in het bos te slim af is.
rr^rtr, door /rl' Kaan ,>e """ark d'C
met zijn wringende samenklan
ken niet iedereen even gemak
kelijk in de oren zal hebben ge
klonken. het koor zal hier zeker
over mee kunnen praten, had
ook op grotere afstand een ge
weldige dramatische kracht Ik
ben blij dat IJoyd Webbers dra
matisch talent niet alleen voor
behouden blijft aan de vriende
lijker melodieën van zijn musi
cals.
Vóór in de kerk had het Re
quiem ook indruk gemaakt ver
zekerde men mij. toen ik voor
een nauwkeuriger oordeel van
het tweede deel van het concert
- mijn stoeltje brutaalweg in het
gangpad had aangeschoven.
Waar Uoyd Webber het onaan
vaardbare en de verschnkking
van de dood uitdrukt in zijn re
quiem, daar lijkt de muzikale
taal van Vaughan Williams be
doeld te zijn om een veel milde
re. minder grimmige bood
schap over te brengen. De com
ponist neemt in zijn cantate
Dona Nobis Pacem stelling vóór
de vrede AU een noodkreet
'slingerde' lisette Emmmk 'do-
na nobis pacem' er met hart en
ziel uit. De baritonsolo over de
Engel des Doods was ondraag
lijk en somber gecomponeerd.
Huub Claessens. duidelijk ver
kouden, liet zich niet wcerhou
den van schitterende solo's.
De klank van het koor was
achter in de kerk wat traag en
wollig. Vóóraan was bet het or
kest dat de band tussen luiste
raar en koor enigszins vertroe
belde. Of kan bet de bedoeling
zijn geweest dat het koor ais een
aparte klankkleur van hrt orkest
er ook mee versmolt?
Dan ZOU het jammer zijn van
de teksten die lang niet altijd
goed le verstaan waren De roep
om vrede werd er in ieder geval
niet minder om.
MONICA SCHIKS
VoorstHbng Concert om Vrrdc Het Re
quiem van Andrew lk>yd Webber en Do-
na Nobis Pacem van Ralph VauRhan W.H.-
ams Medewerkenden Lnette Emmmk,
sopraan, Peter Dijkstra, jongenssopraan.
Marten Smeding, tenor en Huub Claes
sens, bas Het u<t 120 vocaksten bestaan
de koor werd begeleid door het Randste-
dekjk Begeleidmgsorkest Dingrnt Wim
de Ru
Gehoord 4 mei Hooglandse Kerk.
In deze tijd waarin strijd,
rampen en de schokkende ge
volgen van oorlogen dagelijks
stof tot denken bieden, vult een
concert om vrede een volle kerk
met toehoorders. De machtige
stenen pilaren van de Hoog
landse Kerk die de aandacht
van de toeschouwer naar boven
richten moeten de muzikale
boodschap een eindweegs rich
ting hemel hebben geleid
Natuurlijk is het de bedoeling
van zo'n concert dat iedereen in
de kerk erbij betrokken is. Aan
de intentie van de Schoia (^an-
torum kan het niet gelegen heb
ben. Die was denk ik op alle
plaatsen in de kerk even goed
voelbaar. Wat niet aan alle toe
hoorders ten deel viel was de
ideale klankverhouding. In een
zó grote ruimte is er een relatief
kleine oppervlakte waar het pu
bliek de muziek op zijn best
hoort. Mijn indrukken van het
Reauiem van Andrew IJoyd
Webber heb ik derhalve moeten
afleiden uit de ietwat mistige
wolk geluidsgolven die mij ach
ter in de kerk bereikten. Toch
maakten de solisten grote in
druk door hun trefzekere vertol
kingen. Peter Dijkstra, de jon
genssopraan was ontroerrnd
zuiver en zijn vertolking kwam
op mij over als de belichaming
van eerlijkheid en onschuld. I )c
tenor had daarentegen een uit
straling van kracht en recht
UTRECHT GfO
Greenaway te laat voor Cannes
in Amsterdam, fokio. Inoden
en Los Angelos. Lr blijkt in Lot
Angeles iets mis te zijn grgaan
Er wordt echter toch een
voorstelling georganiseerd waar
de helft van 'Prosprro's Hooks'
vast wordt gepresenteerd Maar
de kans on een bekroning is
vanzelfsprekend verkeken
'Pmspom's Books', do
Peter Greenaway-film is niet op
tijd klaar voor Cannes, zal daar
voor niet op tijd geTced zijn.
Kees KasandcT en f)enis Wig
man. de Nederlandse prodn
centen, hadden bet materiaal
uitbesteed aan vier laboratoria
TONER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
VoorvtHbng Een moonJmMf e óe gnwp
rCRT RjH Kmpijnrtr Wort (QUChctUp t>
TimdHprclub tmvt l«n Hr<|
moRrn Jrannr dim Hord-ftajc Hpftfc van
óe Resdm RobM imny N«c .*r>
l ofuwr' A*nrs OlAvr Vrrt ,*rt dr 0
JoUnda van Gortmm m Auk* Kmp«n
Germ 3 mn Sc bomn^futg.
I ewim
Het spelen van dronkenschap
behoort naar men zegt tot de
moeilijkste opdrachten voor
een acteur. Het gevaar van
overdrijving loert In de nieuwe
Croduktie van de Timdelerclub
omen maar liefst twee dronke-
waamp die hier gespeeld wor
den. valt weinig af te dingen
Het stuk zelf echter plaatst de
acteurs voor een onmogelijke
taak De één moet betrrkkcli|k
snel na het legen van de fles
met sterke drank reageren als
iemand die allesbehalve in bc-
schonken toestand verkeert Ixi
de ander komt laveloos op. en
dient een paar tellen later mm
of meer ontnuchterd de cmo
tionele ontknoping van het stuk
tc verwoorden
Dat zijn dan nog mAar de ge
detailleerde problemen Als gr
heel is 'Een moordenaar in de
groep' te weinig spannend om
voor echte thriller door te gAan-
Maar humor om het gebrek aan
spanning te kunnen rompensr
ren is er ook niet echt
Het verhaal gaal over een rr
petitie van een toneelvereniging
die steeds wordt onderbroken
Huwelijksmoeilijkheden. een
buitenechtelijke relatie, onbr
antwoorde liefdes, een aanran
ding en de moord op ren ongr
wenste conciërge zi|n daar «Ie
bet aan. Vreemd genoeg heb
ben deze acht TimoHcrrlubspe
Iers (die toch allen over behoor
lijke tot zeer ruime sprrlrrva
ring beschikken) moeite met
het ovetbrengen van de siert in
zo'n repetitielokaal Nu /al hrt
er bij or fimdrlrTclub zelf nu
grtwijfeld vele malen gr/rlligrr
aan toe gaan Dat kun je bij net
clubje in bet stuk niet verwat h
ten. want daarvoor is bet sfeer
tjr onderling te geladen, Alleen
komt dat rr in het sprl mei te
weinig vaart en te weinig over
twigingskracht uit l m paar aar
digr momenten biedt dr «oor
stelling In Hk geval. De spelers
doen wat rr kunnen om van bet
matige stuk nog Iets te maken.
