Feiten
Ruzie over rustplaats Mindszenty
UJRftSl'
iHttt -H+ttt -Hfh- -Wff: 4U4R- -rfHf 4^
ilif -ff
Wr UWt
f-MF 4Wf-
PvdA-voorzitter Maijanne Sint heeft gelijk, altijd
m- m
m
Zwarte nacht voor de Tories
EN MENINGEN
KARDINAAL MINDS-
ZENTY mag worden be
graven nu 'de ster van het
Moskouse ongeloof' bo
ven Hongarije is gedoofd
WIE NIET OPLET is bij
het Turkse bergdorp
Ozümlü zo de grens over
en staat op Iraakse bo
dem Morgen op deze pa
gina: met de peshmerga's
tn de bus naar Amadiya
TOM JANSSEN
Rabiaat anti-communistische kardinaal herbegraven in Hongarije
Morgen wordt in de Hongaarse kardinaalsstad Eszter-
gom een van de grote anti-communistische strijders, kar
dinaal Jozsef Mindszenty, herbegraven. De teraardebe
stelling, zestien jaar na zijn dood, belooft een plechtig
heid van internationale allure te worden, met meer dan
15.000 genodigden en naar verwachting zo'n 45.000 be
langstellenden. Maar boven het graf van de kardinaal
wordt intussen flink geruzied.
Amerikaanse ambassade in Bu
dapest. HIJ zocht er in 1956 na
de inval van de Sovjet-troepen
politiek asiel en verliet het ge
bouw pas in 1971, om de laatste
jaren van zijn leven in Rome en
Oostenrijk te slijten.
CORRESPONDENT
Zijn herbegrafenis wordt niet
door iedereen toegejuicht. Met
name zijn vroegere secretaris
Tibor Mészéros verzet zich er
hevig tegen, omdat de plechtig
heden volgens hem tegen de wil
van Mindszenty ingaan. Vol
gens Mészéros hadMindSzenty
de voorwaarden voor zijn her
begrafenis testamentair vastge
legd: „Als over het land van Ma
ria en de heilige Stefan de ster
van het Moskouse ongeloof is
gedoofd, moet mijn lichaam in
de catacomben van de basiliek
in Esztergom worden ge
bracht".
Kardinaal Paskai en het bestuur
van de Mindszenty-stichting
menen dat daaraan is voldaan,
nu de rode ster van het parle
ment is verdwenen en een jaar
geleden al vrije verkiezingen
zijn gehouden die door een
christen-democratische partij
zijn gewonnen.
Grafschennis
Mészéros ziet dat heel anders.
Mondeling zou Mindszenty vol
gens hem nebben gezegd de
herbegrafenis pas mag plaats
vinden als de laatste Sovjet-sol
daat I longaars grondgebied
heeft verlaten. En dat nu ge
beurt pas over een paar weken,
te weten eind juni. Daarom
vindt Mészéros de plechtighe
den 'bijna grafschennis'.
Mindêienty is In de eerste
plaats de geschiedenis ingegaan
als symbool van het verzet,
wiens graf in Mariazel! jaarlijks
door duizenden bewonderaars
wordt bezocht. Maar zijn rol is
zelfs in katholieke kring niet on
omstreden. Hij was een stijf-
hoofd, een dwarsligger en vol
gens de huidige kardinaal
Laszlo Paskai is het vooral aan
Mindszenty te danken dat de
katholieke kerk in Hongarije ja
renlang nodeloos in de verdruk
king heeft gezeten.
Hij dankt zijn internationale be
kendheid vooral aan zijn jaren
lange vrijwillige opsluiting in de
De in 1892 als jozsef Pehm ge
boren kardinaal was niet alleen
rabiaat anti-communist, hij was
ook zeer conservatief. Hoewel
hij zich in de oorlog tegen het
Hongaarse fascisme keerde en
als bisschop van Veszprem in
1944 zelfs door de Pijlkruisers
werd gearresteerd, had hij met
hen een ding gemeen: een on
wrikbaar geloof in de Hongaar
se natie.
Hij was aanhanger van de
groot-Hongaarse gedachte en
zag de Magyaren (Hongaren)
als verdedigers van de christelij
ke waarden tegen de barbaarse
Slaven uit het oosten. Na de
Tweede Wereldoorlog maakte
hij zich sterk voor het herstel
van de Habsburgers als Hon
gaars koningshuis. De commu
nisten waren voor hem regel
rechte werktuigen van de dui
vel. In 1945 al liet hij als bis
schop een kerkelijke brief ver
schijnen, waarin hij waar
schuwde voor het marxistische
kwaad.
Het was mede aan zijn onbuig
zaamheid te danken dat de kerk
in Hongarije al in 1946 onder
grote druk kwam staan. Katho
lieke kranten werden tegenge
werkt en de jeugdorganisaties
en studentenbonden verboden.
In 1948 werden alle 3000 kerke
jljke scholen en ondorwÏMnsttl
lingen door de communisten
onteigend.
Het maakte de kardinaal alleen
maar feller.
Levenslang
Eind 1948 werd hij gearresteerd,
twee maanden later werd hij tot
levenslang veroordeeld op basis
van verzonnen aanklachten.
Zijn veroordeling was nog maar
het begin van de kerkvervol
ging. Enkele jaren later, na de
dood van Stalin, nam de druk
Kardinaal Mindszenty werd tij
dens de Hongaarse opstand in
1956 uit zijn gevangenschap be
vrijd en naar zijn paleis in Buda
pest gebracht. De vreugde was
van korte duur. Vier dagen later
volgde de inval van het Sovjet-le
ger. fOTO ANI
op de gelovigen af. Dat merkte
ook de kardinaal, die begin 1956
van de gevangenis werd overge
bracht naar een landgoed in de
provincie waar hij onder huisar
rest werd geplaatst.
Daar bleef hij tot hij tijdens de
opstand in de herfst van dat jaar
werd bevrijd. Maar die vrijheid
zou maar van korte duur zijn.
Vier dagen later landden de
Sovjet-troepen in Budapest en
vluchtte hij naar de Amerikaan
se ambassade.
Omdat hij weigerde af te tred*
in Oostenrijk en Italië. Omdat hij weigerde af te treden werd hij door de
paus afgezet als aartsbisschop. Zijn vechtlust verminderde er niet door.
FOTO ANP
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
„Ik denk niet dat wij een goede
verkiezingsnacht zullen heb
ben". zei Michael Heseltine gis
teravond nog voor de eerste uit
slag binnenkwam. Het waren
profetische woorden van de
man die vorig jaar de val van
Margaret Thatcher inluidde. De
Britse Conservatieven verloren
meer dan zeshonderd zetels in
de gemeenteraadsverkiezingen.
„Ik denk dat wij een opwinden
de verkiezingsnacht gaan bele
ven". meende lack Cunning
ham van de Labour Partij. De
socialistische campagneleider
had gelijk. Hoewel in
Midden-Engeland de winst
van de partij beneden verwach
ting bleef, was in het zuiden
sprake van een sensationele
doorbraak. Voor het eerst sinds
1979 kleurden vele gebieden
onder Londen weer rood.
„Dit wordt een verbluffende
nacht", zei Paddy Ashdown van
de Liberaal-Democraten toen
nog geen vijfde van de stem
men was geteld. Ashdown had
het meest gelijk, en ten bewijze
lipt hij enkele urén later de
champagnekurken knallen.
Zelfs de grootste optimist had
een verlies voor Ashdowns par
tij voorspeld ten opzichte van
de gemeenteraadsverkiezineen
vier jaar geleden, toen de Libe
ralen op een hoogtepunt van
hun macht waren. Het verlies
bleek een - inderdaad verbluf
fende - winst te zijn van meer
dan vijfhonderd raadszetels.
Omdat het in het echte leven
niet om gemeenteraadszetels
gaat, werd deze uitslag door de
BBC spoorslags vertaald in par
lementszetels. De uitkomst was
hoogstinteressant.
Als deze raadsverkiezingen al
gemene verkiezingen waren ge
weest. en de kiezers hadden op
dezelfde wijze gestemd, dan
zouden de Conservatieven hun
absolute meerderheid in het La
gerhuis zijn kwijtgeraakt. Ze
zouden nog maar 287 zetels
overhouden.
Labour zou een grote sprong
voorwaarts maken naar 309 ze
tels. wat echter evenmin een
absolute meerderheid is. De Li
beraal-Democraten, als kleinste
partij sterk benadeeld door het
districtenstelsel, zou met 28 ze
tels gaan strijken.
Verbluffende
winst voor
Libêraal-
Democraten
In Engeland heet zo'n Lagerhuis
een 'hung parliament' - een
parlement waarin geen der par
tijen de absolute meerderheid
heeft. De partij die zou willen
regeren, zou een coalitie moe
ten vormen met de Liberaal-
Democraten.
Een hung parliament' zou het
politieke landschap op de Britse
eilanden blijvend kunnen ver
anderen. De Liberaal-Democra
ten stellen aan hun regerings
deelname een voorwaarde: de
te vormen regering moet het
districtenstelsel vervangen door
een systeem van evenredige
vertegenwoordiging. Eenmaal
ingevoerd, zou dit systeem
waarschijnlijk verhinderen dat
ooit nog een partij de absolute
meerderheid in het Lagerhuis
verovert.
Voor het zover is, moeten er
echter eerst nog algemene ver
kiezingen komen. Het liefste
had premier Major ze al voor
volgende maand uitgeschreven.
Bij een overwinning zou hij een
duidelijk mandaat van de kie
zers hebben. Bovendien zou hij
zich kunnen bevrijden van een
aantal hinderlijke critici in eigen
gelederen die hebben verklaard
zich niet herkiesbaar te stellen.
Maar omdat een vroege gang
naar de stembus waarschijnlijk
politieke zelfmoord is, moet
Major een latere datum kiezen.
Daarvoor heeft hij grofweg twee
mogelijkheden: in de herfst of
in juni volgend jaar (het laatste
tijdstip dat Major mag kiezen is
9 juni 1992).
Wachten tot het laatste moment
zal worden opgevat als een te
ken van zwakte van een man
die toch al niet om zijn besluit
vaardigheid bekend staat. Ver
kiezingen in oktober zijn echter
een nog grotere gok. De recessie
beheerst dan zeker nog de voor
pagina's. een pessimisme over
de economie is meestal slecht
voor een zittende regering. Voor
de règering-Major is de recessie
bovendien een extra domper,
omdat zij het hardst toeslaat in
het zuiden - het slagveld waar
op de komende verkiezingen
worden beslist.
„De Conservatieven willen nu
geen verkiezingen", sprak cam
pagneleider lack Cunningham
van Labour. „Maar het land
schreeuwt erom."
Cunningham bedoelde eigenlijk
dat het land niet langer achter
de Conservatieve Partij staat.
'Ik vind dat ik goed functioneer. Wat ik verkeerd doe? Niks. Fundamenteel althans niet'
COMMENTAAR
Zuid-Afrika
Het AfrikaanN Nationaal Con
gres (ANC) heeft het niet In de
laatste plaats aan de Europese
(Gemeenschap te danken dat
het voor de zoveelste maal in
de hoek der verdrukten Is ge
zet. In haar Ijver 'apart' te zijn,
besloot de EG (met uitzonde
ring van Denemarken) half
april een groot deel van de
economische sancties tegen
het bewind van president De
Klerk op te heffen.
Het blanke regime werd daar
mee beloond voor het Intrek
ken van de resterende apart-
hcidswetten en een aantal
'harde' toezeggingen. Het ver
bod op de Invoer van Zuldafri-
kaanse gouden munten, staal
en lizer werd geschrapt. Al eer
der Wam een eind aan het
verbod op Investeringen In
Zuid-Afrika.
Hoezeer de EG op de gang van
zaken vooruit heeft gelopen,
blijkt deze week. Het blanke
minderheidsbewind heeft zich
niet gehouden aan de belofte
op 30 april alle politieke ge
vangenen vrij te laten en alle
ballingen uit het buitenland te
laten terugkeren.
Voor de vorm werden dinsdag
26 zwarten op vrije voeten ge
steld, maar dat Is slechts een
schl|nt|e van de 1300 mensen
die volgens het ANC nog zitten
opgesloten. Bovendien Is al
leen de zogeheten 'kleine'
apartheid opgeheven en Is van
gelijke rechten voor blank en
zwart nog lang geen sprake. De
gisteren aangekondigde ver
soepeling van de beruchte vel-
ligheidswetgeving lijkt dan ook
een krampachtige poging om
de wereld de Indruk te geven
dat het blanke Zuld-Afrlka wel
degelijk van goede wil Is.
Op weg naar werkelijke gelijk
held had de EG als verdediger
van de mensenrechten een be
langrijke rol kunnen spelen.
Door te kiezen voor De Klerk,
heeft de EG de positie van het
ANC echter ernstig verzwakt.
De EG had een voorbeeld moe
ten nemen aan de Verenigde
Staten die de economische
sancties pas zullen opheffen
als de regering In Pretoria aan
alle voorwaarden heeft vol
daan.
De EG kan het zich dan ook
aantrekken als de onderhan
delingen over een nieuwe
grondwet voor Zuld-Afrlka
vastlopen. Dat kan het geval
zijn als volgende week donder
dag het tweede ultimatum van
het ANC verstrijkt zonder dat
aan een aantal voorwaarden
van de antl-aparthéldsorganl-
satle Is voldaan. Het blanke re
gime moet dan de ministers
Malan (defensie) en Vlok (jus
titie) hebben ontslagen. Tevens
moet een verbod zijn uitge
vaardigd op het drogen van
wapens. In die maatregelen
ziet het ANC hèt antwoord op
het geweld In de zwarte woon
oorden, waarvoor het Malan
cn Vlok mede-verantwoorde
lijk stelL
Hoe begrijpelijk het ook Is als
het ANC inderdaad wegloopt
uit het overleg, moet zo'n stap
ten zeerste worden betreurd.
Een breuk in de onderhande
lingen is funest voor de toe
komst van een 'normaal' Zuid-
Afrika. Aan de andere kant
mag het ANC van het buiten
land verwachten dat de her
vormlngsgezinde De Werk on
der druk wordt gehouden en
dat de EG de half april Inge
stelde solldarltelts-noycot op
heft.
DEN HAAG HENRI KRUITHOf
In de uiterst verwarrende dis
cussie die de afgelopen weken
is gevoerd over ziekte, arbeids
ongeschiktheid. bezuinigingen
en personen, heeft vrijwel ieder
een een mening geuit. Van Lub
bers tot Kok. van Wöltgens tot
Brinkman en van Van Velzen tot
Sint. Elk deden ze een duit in
het zakje, net zo lang tot het vol
zat en niemand er meer iets van
begreep. Resteert de vraag wie
van de politici gelijk had. Dat
was mevrouw Sint, voorzitter
van de PvdA.
Sint staat er om bekend niet
de meest bescheiden politica te
zijn. Ze is. zo blijkt uit vele op
merkingen en interviews, nogal
tevreden met zichzelf. Dat is
niet zo erg. Integendeel, het is
een karaktereigenschap die zeer
veel politici er op na houden.
Ildelheid is een trekje dat een
beetje bij het vak hoort. Ont
vangsten op niveau, auto met
chauffeur, recepties, wie blijft
daar ongevoelig onder? De
meeste ministers en kamerle
den in elk geval niet.
Maar het weligst tiert de ka
raktertrek der zelfingenomen
heid onder partijvoorzitters:
Wim van Velzen bij het CDA en
Leendert Ginjaar bij de VVD. elk
menen ze bij het komen van
ministers en het gaan van frac
tievoorzitters hun mening te
moeten geven. Hun mening telt
niet omdat ze gebaseerd is op
verstand van politieke zaken of
op bestuurlijke prestaties, maar
omdat ze geacht worden te
spreken namens 'De Partij'.
Professionele politici gruwen
van partijvoorzitters.
In HP/De Tijd van deze week
staat een interview met Marjan-
ne Sint. In het lange stuk staan
twee markante uitspraken, die
moeite van het lezen waard
zijn. Ze gaan over de samenstel
ling van het kabinet en over
mevrouw Sint zelf.
De eerste: „Ik zeg niet dat ik.
als ik het kabinet had mogen
samenstellen, op iedere plek
dezelfde mensen zou hebben
gekozen als Wim Kok Het
klinkt als onverholen kritiek op
de politiek leider van de PvdA.
Het is weliswaar kritiek die door
anderen al vaker is geuit, maar
een partijvoorzitter die dit over
haar 'eigen' bewindslieden zegt,
dient eigenlijk een motie van
wantrouwen in tegen het eigen
smaldeel in het kabinet. Dat
lijkt dus heel pikant.
Maar het meest pikante van
deze opmerking is, dat in Den
Haag gegnuifd werd dat er, als
Sint haar zin had gekregen bij
de kabinetsformatie, er ten
minste één andere minister in
het kabinet had gezeten. Sint
zelf. Zij heeft, toen in 1989 de
formatie in het laatste stadium
was gekomen, tot het uiterste
geprobeerd, een plaatsje in de
ministerploeg te verwerven.
Het begon met Milieu, een
post waar ze vanzelfsprekend in
eigen ogen geknipt voor was.
Kok besliste anders. Zijn trouwe
assistent Hans Alders, de man
die tijdens het fractievoorzitter
schap geen moment van Koks
zijde week. kreeg als dank voor
bewezen diensten deze be
gerenswaardige post. Daarna
probeerde Sint Ontwikkelings
samenwerking, waar helaas jan
Pronk echt te sterk voor haar
was. En ten slotte zette Sint de
zinnen op Economische Zaken.
Helaas, die jxrst ging naar het
CDA. Sint bleef gewoon partij
voorzitter.
Koud een jaar later probeerde
ze via de Eerste Kamer haar en
tree in de echte landelijke poli
tiek te maken. Dat debuut mis
lukte jammerlijk door de sma
delijke nederlaag van haar partij
bij de Statenverkiezingen.
De andere uitspraak in het
genoemde weekblad stAnt nog
meer tot nadenken. Na de nau
welijks verholen kritiek op de
PvdA-bewindslieden vraagt de
interviewer haar hoe ze over
zichzelf denkt. „Ik vind dat ik
functioneer. Wat ik ver-
1 doe? Niks. Fundamenteel
althans niet". Volgt een lange li
tanie over het feit dat ze zelf in
het land avond aan avond moet
uitleggen wat de PvdA-be-
windslieden niet duidelijk ma
ken. „Onze bewindslieden spre
ken de mensen wel toe, maar ze
doen het niet goed genoeg. Het
moet scherper". Het is kritiek,
die de PvdA-ministers en -
Staatssecretarissen de voorzitter
niet in dank zullen afnemen.
Natuurlijk, er is van alles af te
dingen op de manier waarop,
ook door de PvdA-ministers, het
beleid wordt gemaakt en gepre
senteerd. Maar het lijkt toch een
verkeerde taxatie van Sint te
denken dat ze op deze manier
de aantrekkingskracht van haar
partij weer wat kan opvijzelen.
Gevreesd moet dan ook wor
den dat Sint een andere taxatie
maakt. Namelijk dat ze zich nu
hard en duidelijk moet profile
ren. dat ze nu de teugels in han
den moet nemen, om een ster
kere positie binnen de PvdA te
krijgen. Bij een volgende kabi
netsformatie wil ze toch vooral
een plekje op het ministers
pluche.
Het nare van het verhaal is
dat de 'professionele politici'
aan het Binnenhof daar niet van
houden. Beroepspolitici houden
er in het algemeen niet van als
ze worden gekapitteld door se-
mi-profs-op-afstand, zelfs niet
als het geknoei niet meer om
aan te zien is. Kritische partij
voorzitters worden nimmer be
loond met ministersposten. Al
leen de Piet Bukmannen van
deze wereld, die de applausma
chine smeerden, schoppen het
zover als er per ongeluk een
gaatje valt.
