Extra
Sinaï-vredesmacht onder
Nederlands commando
Veranderingen in Saudi-Arabië alleen in slakkegang
detail
kaart
Middellandse Ze*
Al Qantara i
noordkamp
EIGorah
Ismail la
St. Catharlna
klooster
zuidkamp
Sharm El Sheikh
Woensdag 24 april 1991 Redactie 023-150239 «Pin BERGHUIS*
Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
Internationale eenheid bewaakt vrede tussen Israel en Egypte
Ze bewaken een fragiele vrede. 'Ze' dat zijn de 3000 militairen en burgers van
de internationale vredesmacht in de Sinai. lie eenheid telt ook 87 Nederland
se officieren, onderofficieren en soldaten, en sinds kort zelfs een luitenant-
generaal, loop van Ginkel.
Dl N HAAG I/ÏIJIS BURGERS
Op 11 april werd Van Ginkel - als eerste
Nederlander - de nieuwe militaire com
mandant van de vredesmacht, de Multina
tional Force and Observers (MFO). Hij nam
het commando over van generaal Donald
Mcl ver, een Nieuwzeelander. Van Ginkel,
tot 11 april sous-chef operatiën van de
landmachtstaf, ziet als zijn voornaamste
taak het verder verbeteren van de samen
werking binnen de eenheid.
De militairen en de civiele waarnemers
moeten toezien op de naleving van het Ak
koord van Camp David, het vredesverdrag
van 1979 tussen de Israëlische premier Be
gin en de Egyptische president Sadat. Een
overeenkomst waarbij twee aartsvijanden
na vier bloedige oorlogen besloten de wa
pens neer te leggen.
Het staat vast nat het werk van de vredes
macht meer lijkt op de opdracht voor een
politiekorps dan vooreen militaire eenheid.
Strijdende partijen zijn er niet. De verhou
ding tussen Israël en Egypte is zelfs goed te
'Het is een makkie', zo omschrijven Neder
landse militairen die zojuist uit de Sinaï
zijn teruggekeerd, hun werk. Zij constate
ren dut zowel de regering in Jeruzalem als
die in Cairo blij is dat de vredesmacht be
staat ,,Zij voelen zich er veiliger door",
valt te beluisteren.
Ook generaal Van Ginkel stelt vast dat de
eenheid zijn werk goed doet. ,,Ik hoop dat
ik de laatste commandant van de MFO ben.
Dc onderlinge verhouding tussen Israël en
Egypte, die overigens nu al goed is, zou
hoogstens nog verder verbeterd kunnen
worden zodat de twee landen straks zonder
M£0 naast elkaar kunnen bestaan".
Veldslagen
Niet alleen in de laatste veertig jaar (1948,
1956, 1967. 1973) werd in en om de Sinaï
gevochten. Al 4000 jaar vormt de woestijn
het decor voor vaak bloedige veldslagen.
Egyptenaren, Joden, Grieken en Macedo-
niërs, Romeinen, Arabieren, kruisvaarders,
Turken. Duitsers en Engelsen: vanuit alle
windstreken werd getracht de woestenij te
overheersen.
Mozes kreeg er - op de berg Sinaï - de ste
nen tafelen met de Tien Geboden. Aartsva
ders als Abraham hebben er met hun kud
des rondgetrokken. Nu behoort het weer tot
Egypte. Cairo heeft echter toegezegd haar
militaire aanwezigheid drastisch in te per
ken.
Daar ligt de taak van de vredesmacht: in
een strook van enkele tientallen kilometers
breed langs de grens met Israël (de zgn. zo
ne C) mogen zich in het geheel geen Egypti
sche militairen bevinden. Verderop, in zone
A (langs het Suez-kanaal) en zone B (hartje
woestijn) gelden minder vergaande beper
kingen. De controle daarop is die van de ci
viele waarnemers. Zij doen datzelfde in zo
ne D. een smalle strook grond aan de Israë
lische zijde van de grens.
Van Ginkel: ,.MFO is er op verzoek van de
twee landen. Wij controleren de naleving
van het verdrag. Tot nu toe zijn er nooit
echte problemen geweest, wel eens inciden
ten, maar dat waren ongelukjes". Het ont
breken van werkelijke conflicten geeft al
aan dat de vroegere vijanden serieus beslo
ten hebben de wapens neer te leggen.
Van Ginkel merkte dat ook op een andere
wijze. Hij was blij verrast toen hij bij een
eerder bezoek, vorig jaar, een groep Israëli
sche toeristen zag. Ze werden beschermd
HET WERKTERREIN VAN DE SIN AI-VREDESMACHT
w \mk
w.
Port Said C
ISRAEL
Van Ginkel meldt dat er geen sprake was
van extra waakzaamheid ten tijde van de
Golfoorlog. Dat wil niet zeggen dat er geen
voorzorgsmaatregelen genomen zijn, zoals
de Nederlandse kapitein Paul U-A-Sai
vaststelt. De vredesmacht merkte dat er
iets bijzonders aan de hand was. De radio
verbindingen verliepen moeilijker door
stoorzenders, gaspakken en gasmaskers
moesten bij de hand worden gehouden, en
meer dan in het verleden werden (Israëli
sche) steden en plaatsen tot verboden ge
bied verklaard.
Dodex Zone A Zone B ;ZoneCl\ Zone D
EGYPTE
Dit kaartje geeft dui
delijk de zone-verde
ling van de Sinaï
door Egyptische militairen. Daaruit maakt
hij nu op dat de landen eraan toe zijn te
streven naar een normale vrede.
Van Ginkel wil nog wel verder gaan: de
goede verhouding tussen Israël en Egypte
zou een basis kunnen zijn voor een stabiele
vrede voor het hele Midden-Oosten. Ande-
ren zien de MFO zelf als een voorbeeld vo
vredesregelingen voor de Golanhoogte
tussen Kuwayt en Irak.
Waterput
Nederland levert verbindingstroepen en
militaire politie (marechaussee), en liaison-
officieren, zoals overste Wim Goedvolk.
Deze bevestigt dat er nauwelijks sprake is
van incidenten. Af en toe trekt een groep
bedoeinen de grens over met hun handels
hun kuddes. Aan willekeurig ge
trokken grenzen heeft het woestijnvolk im
mers geen boodschap.
Al eeuwen trekken zij van waterput naar
waterput door het gebied. Het werk van de
liaison-officier komt er veelal op neer, in
voorkomende gevallen na te gaan dat het
ook werkelijk bedoeïnen waren die de
grensafsëheiding doorbraken.
Elf landen werken samen in de vredes
macht, die (omdat Moskou zich verzette)
geen VN-status heeft gekregen. De baretten
zijn dan ook niet lichtblauw, maar steen
rood. Het werk wijkt echter niet af van dat
gene wat VN-vredesmachten overal doen:
het scheiden van partijen en het toezien op
Luitenant-generaal
Joop van Ginkel. de
eerste Nederlandse
commandant vban de
sinai'-vredesmacht
FOTO ROLAND DE BRUIN-
naleving van verdragen
Naast de Nederlandse Verbindingstroepen
zijn er infanteriebataljons uit Fiji, Colom
bia en de VS. Vliegtuigen en helikopters
worden geleverd door Frankrijk en Cana
da, terwijl Italië met drie patrouilleboten
de vrije doorvaart in de Straat van Tiran
garandeert. Nieuw-Zeeland levert de trai
ningseenheid, Uruguay een transporteen
heid, Groot-Brittannië de stafwacht en
Noorwegen enkele stafofficieren.
De verbindingen zijn voor de vredesmacht
van het allergrootste belang. Via radio, te
lefoon en telex zijn de hoofdkampen in het
noorden (bij El Gorah) en het zuiden (bij
Sharm.El Sheikh) met elkaar verbonden,
maar ook met Jeruzalem en Caïro. En zelfs
loopt er een lijn naar het internationale
hoofdkwartier in Rome.
Een nog steeds stralende Van Ginkel maakt
ook zonder veel woorden duidelijk dat hij
zijn benoeming ziet als een lot uit de loterij.
Gewerkt wordt er echter ook, en „dikke na
druk komt er op het snel melden van inci
denten". Maar vooralsnog lijkt de kans op
verstoring van de vrede in de Sinaï na 4000
jaar kleiner dan ooit.
Islam blijft grondslag van autocratich geregeerd koninkrijk
een democratie naar westers model, zoals
de Verenigde Staten en Europa dat met na
me zo graag zouden zien. Ook hierover heb
ben de ulema's zo hun opvattingen. Hoewel
de islam als geheel de afgelopen eeuwen
verlichte exacte wetenschappers, filosofen
en schrijvers heeft voortgebracht - onder
wie ook Saudi's -, voor de schriftgeleerden
geldt de laatste frase uit de koran als het
ultieme: 'gehoorzaam God, zijn boodschap
per en hen die de autoriteit hebben'. Aan
deze variant op het gebod van de bijbelse
apostel Paulus die in een brief de christe
nen van de stad Rome opdroeg 'de overheid
onderdanig te zijn'(Romeinen 8), ontleent
de clan Saud zijn legitimiteit als autocraten
over het koninkrijk te heersen.
Stammen bewust
Het kan dan ook niet verwonderen dat de
Golfcrisis geen aanleiding is geweest voor
koning Fahd een democratisch gekozen
parlement zelfs maar te overwegen. Behal
ve dat de democratie, zoals wij die kennen,
geen enkele wortel heeft in het klassieke
denken van de islamiet, is dat voor Saudi-
Arabië al helemaal geen voorstelbare
staatsvorm.
„Dit is bij uitstek een stammen-bewust
land", zegt een EG-diplomaat in Jeddah.
„Bekeken vanuit de achtergrond dat vroe
ger in grote delen van deze onmetelijke
woestijn alleen maar nomaden rondtrok
ken, is dat wel begrijpelijk. Met uitzonde
ring van de strikte godsdienstige voor
schriften voor het dagelijks leven, is hier
niets officieel geregeld. De allianties tussen
die stammen, nu welgestelde families die in
dikke Mercedessen rondrijden en in paleis
achtige villa's wonen, maken in feite de
binnenlandse, maar ook de buitenlandse
politiek van dit land uit. En daarvoor is
niet zo bar veel interesse. Dus blijft sub
stantieel beleid vaak zweven tussen: zullen
we het nu wel of niet doen. De Golfcrisis
heeft hierin nauwelijks enige verandering
gebracht".
In tegenstelling tot waarnemingen van
sommige westerse diplomaten bestaat er
onder een niet gering aantal Saudi's wel
degelijk behoefte aan meer zeggenschap.
Althans, dat beweert een niet onbelangrijk
hoofdredacteur van een in Jëddah uitgege
ven toonaangevende krant. Maar hij wil
onder geen beding zijn naam en die van het
dagblad genoemd zien. ,,Ik wil zelfs niet
dat u schrijft waar u precies bent geweest
gelast hij mij verder met dwingende ogen.
„Ik wil geen problemen
Als ik hem ontmoet, biedt hij hoewel het
Ramadan is, een sigaret en koffie aan. Als
een mutawa dat zou hebben gezien, waren
we beiden ter plaatse gegeseld met diens
knuppel. Bovendien zou ik onverwijld het
land zijn uitgezet en de hoofdredacteur in
de gevangenis zijn beland en zijn baan zijn
kwijt geraakt.
Het wordt in het verloop van het gesprek
niet duidelijk waarom deze hoofdredacteur
het lot tart. Wil hij tegenover een westerse
collega aantonen dat de buitenkant van de
Saudische samenleving slechts een schijn
wereld is? „Natuurlijk spelen er zich bin
nenskamers zaken af die officieel niet zijn
toegestaan", geeft hij als afwijkend ant
woord.
„Wij voelen ons geen geknecht volk, maar
we zijn wel bereid ons aan de richtlijnen en
leefregels voor het openbare leven te hou
den. Dat is een compromis waarmee menig
Saudi geen moeite heeft. Maar als u goed
Arabisch zou kurlnen verstaan dan zou u op
straat kunnen horen dat de mensen het al
tijd hebben over de volksassamblee (een
adviesorgaan met te benoemen leden, red.),
die koning Fahd al jaren geleden heeft toe
gezegd. maar nog steeds niet heeft geïnstal
leerd. Maar die komt er wel, niet door een
revplutie, maar door geweldloze druk
vanuit de samenleving".
Voor deze hoofdredacteur heeft de Golfcri
sis wel enige veranderingen gebracht. Naar
zijn oordeel voelen de mensen zich vrijer
dan 'voorheen. „Ze spreken zich openlijker
uit en worden zich, langzaam, bewuster
van de politiek. Als voorbeeld noemt hij de
openlijke kritiek die de Saudi's hebben op
de, zoals hij dat aanduidt, 'salondemocra
tie'. de geheimzinnigheid waarmee het re
geringsbeleid in rokerige achterkamertjes
tot stand komt. Maar. zo voegt hij er aan
toe: „U mag daar niet uit afleiden dat de
Saudi's een andere regime voorstaan.
Geenszins. Over het voorbestaan van het
Huis van Saud als de heersers van dit land
bestaat geen enkel meningsverschil. Want
iedere Saudi is weet maar al te goed dat elk
alternatief leiderschap voor dit land een
ramp is. De koninklijke familie is de bin
dende factor tussen de verschillende clans
en godsdienstige groeperingen".
Langzaam
Hoe het Saudi-Arabië de komende jaren
ook zal vergaan, duidelijk is dat modernis
men zich binnen de politieke en sociale
processen heel langzaam zullen voltrekken.
Het Westen is daarbij van weinig invloed.
Niettemin zullen spanningen naar boven
komen tussen degenen die een theocratisch
bestuurd land binnen de Arabische context
willen 'liberaliseren' en de voorstanders
van handhaving van de status quo. De
kloof is groot. In feite zit het dilemma hem
in de confrontatie met de technologische
vooruitgang van 21ste eeuw en een bijna
middeleeuwse leefwijze in Saudi-Arabië
die niet ver afstaat van het huidige islami
tisch jaar 1411.
RIYAD/JEDDAH TACO SLAGTER-GPD
Geschokt kijkt Zayid om. „Een mutawa",
flul ite) i hij met afgrijzen op het gezicht De
man met baard, stok in de hand en gekleed
in een traditioneel Arabisch gewaad (de zo
men van de overmantel zijn met goud be-
Ktikt) die bij de Palestijn zoveel afkeer op
roept, is een religieuze politieman. Samen
met twee 'gewone' agenten patrouilleert hij
door het centrum van de Saudische haven
stad Jeddah, pen lichtzinnig ogend paradijs
van uit marmer opgetrokken winkelpalei
zen. waar het wemelt van mannelijke en
vrouwelijke buitenlandse gastarbeiders
van wie Filipijnen verreweg de meerder
heid uitmaken. Deze loonslaven zijn die
avond het doelwit van de islamitische fat
soensrakker.
Mutawa's vormen in Saudi-Arabië een
schrikbewind. Na de bezetting in 1979 van
Jrote Moskee in Mekka door 250 religieuze
extremisten'gaf het Saudische koningshuis
deze door godsdienstwaanzin verblinde lie
den meer bevoegdheden dan ooit. Usance
bij straatsurveillance is dat iedere overtre
der van de rigide zedelijkheidsregels een
aframmeling krijgt en wordt gearresteerd.
Een Palestijnse vriend van Zayid die op de
ze bewuste avond samen oploopt met een
Fillpijn.se vrouw is dit keer de klos. Na en
kele stokslagen gaat hij in de boeien. De
'verdachte' kon niet aantonen dat die
vrouw zijn echtgenote was. Fysiek en gees
telijk contact tussen mannen en vrouwen
buiten het huwelijk is een gruwel in de
ogen van de Saudische versie op de islam
ervdient in naam van 'Allah' met dc hardste
en strengste middelen te worden bestreden.
Om muur niet te spreken over homoseksue
le relaties, waarop bij recidive de doodstraf
staat
Godsdienstig juk
I)it, anachronisme past slecht in het beeld
van' het Saudi-Arnbiè dat een half miljoen
Amerikaanse militairen binnenhaalde om
Kuwayt te bevrijden Vanaf het begin van
de Golfcrisis speculeerden westerse diplo
maten in de hoofdstad Riyad en duizenden
buitenlandse journalisten in het perscen
trum in Dharan over onvermijdelijke her
vormingen als gevolg van Amerikaanse po
litieke en sociale Invloeden op het ooit zo
gesloten en puriteinse koninkrijk, waaraan,
als enige in de wereld, de naam van een en-
kclr familie is verbonden.
Niet alleen het oliesjeikdom maar ook de
gesluierde Saudische vrouw zou worden
bevrijd' van het godsdienstige juk dat haar
verbiedt te werken, auto te rijden en wie
het niet is toegestaan in de openbaarheid
zelfs maar de naaktheid van de polsen te
tonen. Acht maanden na het begin van de
Golfcrisis is daarin echter niets veranderd
en dat staat ook njet te gebeuren
E«n westerse diplomaat in Riyad is daar
niet zo verbaasd over. „De meest progessic-
ve Saudi is naar Nederlandse maatstaven
nog altijd een oer-conservatief". zegt hij.
jaarlijks maken miljoenen moslims peigrl
„Het wezen van de zaak in dit land is hoe je
de 'zwarte-kousen-islam kunt combineren
met een in technologisch opzicht moderne
maatschappij. In een aantal opzichten heb
ben de Saudi's daarop een modus vivendi
gevonden. Onder invloed van het Westen
kunnen sinds enige tijd vrouwen bepaalde
soorten liefdadig werk daen. mits haar isla
mitische zuiverheid als vrouw maar niet in
gevaar komt. Maar verder willen de Saudi
sche heersers voorlopig niet gaan"
Volgens deze diplomaat zijn de verwach
tingen bij het Westen over liberalisering
foto ai» Koning f
van Saudische samenleving veel te hoog ge
spannen geweest „Ik vind het van een oor
verdovende naïviteit te denken dat ons
achttiende eeuws evolutiemodel van toe
passing zou zijn op dit land. De islam is en
blijft de grondslag van deze maatschappij.
Hoe lang zitten hier al geen Amerikanen in
de olie-industrie, maar daarvan is geen
echte invloed uitgegaan op de sociaal-gods-
dienstige verhoudingen. En heel veel
Saudi's zijn daar niet ongelukkig mee.
Zo er hervormingen komen, dan komen die
op grond van islamitische argumenten.
„Dat kan niet anders", legt de diplomaat
uit. „De koninklijke familie heerst bij de
gratie van een pact met de Wahabieten (een
moslim-sekte) dat hen voorschrijft de rein
heid van de islam, zoals die door deze sekte
wordt gezien, hoe dan ook in dit land te
handhaven. Bovendien is met hun instem
ming koning Fahd de beschermer van de
twee heilige plaatsen, Mekka en Medina
Dus kan de vorst niets veranderen zonder
goedkeuring van de ulema's (schriftgeleer
den)".
Hetzelfde geldt ook voor het instellen van
