Binnenland
Criminaliteit gedaald
onder niveau van 1980
'Bezoek aan vroegere DDR zal inwoners steunen'
Vijf Nederlanders kandidaat-astronaut
Kwart van prostaatoperaties
wordt voor niets uitgevoerd
Dinsdag 23 apnl 1991
R«d*t»r 023-150225 JANINE BOSMA Ai TAN ERDOGAN RONALD FRJSAR7 (rM. PATRJCX VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER MAR COT KLOMPMAKER Vocmgtv.^ JAN KUNCE
4
VERKLEED als zwaluw
proberen 162 kinderen
morgen bij drie ministe
ries geld los te krijgen
voor de bescherming van
zwaluwen.
Slachtoffers doen nog steeds vaak geen aangifte
Het aantal Nederlanders dat slachtoffer werd van crimi
naliteit is vorig jaar opnieuw gedaald tot 32,7 procent.
Het percentage is daarmee net onder het niveau van
1980 (32,8 procent) gekomen. Dat blijkt uit een enquête
van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), dat in
januari en februari 4500 Nederlanders over zestien veel
voorkomende delicten ondervroeg.
het eerst te zijn gedaald. Twee
ënhalf procent van de onder
vraagden kreeg inbrekers op be
zoek. Met drie procent werd in
1988 het hoogste cijfer sinds
1980 gehaald. Ook het percen
tage in de categorie 'overige
vernielingen' is met 5,2 procent
over 1990 beduidend lager dan
den haag cpd-anp
Het hoogste criminaliteitsni-
veau werd in 1984 bereikt. Toen
zei 36,2 procent van de Neder
landers slachtoffer van een mis
drijf te zijn geworden. Na dat
jaar was er sprake van een gelei
delijke daling. Het CBS houdt
de slachtofferenquête elke twee
jaar.
Het percentage slachtoffers Voor fietsendiefstal is er spra-
van inbraak blijkt in 1990 voor ke van een recente daling verge
leken met 1988 (5.6 tegen 5.7
procent), maar het niveau van
1980 wordt niet gehaald. Toen
zei 4,9 procent van de Neder
landers slachtoffer van dit delict
te zijn geworden. In 1984 was
dit 5,7 procent
Uit ae auto wordt veel meer
gestolen dan tien jaar geleden.
In 1980 werd nog 1,9 procent
hierdoor gedupeerd; in 1990 is
dit percentage opgelopen tot
3.3. gelijk aan dat van 1988. Be
schadigingen aan de auto ko
men even vaak voor als in 1980
(toen 9 procent, in 1990 8,9 pro
cent). In 1988 lag dit percentage
op 8,1.
Ondanks veelvuldige voor
lichtingscampagnes van de kant
van politie en justitie doen
slachtoffers van veel voorko
mende criminaliteit lang niet al
tijd aangifte bij de politie. Gere
kend over de zestien onder
zochte delicten, waaronder ook
doorrijden na aanrijding, exhi
bitionisme. bedreigingen en
portemonnaie-diefstal. heeft in
1990 gemiddeld 36 procent
aangifte gedaan.
Mensen van 65 jaar en ouder
worden overigens veel minder
vaak het slachtoffer van veel
voorkomende criminaliteit (17
procent) dan jongeren in de
leeftijd van 20 tot 24 jaar (50
procent). Verder lopen stedelin
gen meer risico dan bewoners
van het planeland. In steden
met meer dan 100.000 inwoners
is 40 procent van de bevolking
in 1990 het slachtoffer gewor
den van één of meer delicten. In
plattelandsgemeenten was dat
20 procent
Duitse ambassadeur Citron prijst betrokkenheid Beatrix
den haag carine neefjes
Het staatsbezoek dat koningin
Beatrix en prins Claus deze
week aan de voormalige DDR
zullen brengen, zal de mensen
daar goed doen. Dat zegt dr. KJ.
Citron, de Duitse ambassadeur
in Nederland.
„Haar komst bewijst dat de
vroegere Oostduitsers nu in een
vrij, Europees land leven. We
hebben veel vertrouwen in haar
bezoek. Ze is geïnteresseerd in
maatschappelijke problemen,
en ze praat niet alleen met poli
tici, maar ook met mensen op
de werkvloer. Dat waardeer ik in
haar."'
Beatrix is het eerste Europese
staatshoofd dat een bezoek
brengt aan de voormalige DDR.
Samen met prins Claus reist zij
donderdag naar het herenigde
Berlijn, waarna het koninldijk
paar ook de nieuwe Duitse
deelstaten Brandenburg, Sach-
sen en Mecklenburg-Vorpom-
mem aandoet. De Duitse am
bassadeur, geboren in Berlijn,
zal met het koninklijk paar
meereizen.
Het is louter toeval dat
Beatrix als eerste staatshoofd
naar het verenigde Duitsland
gaat. Zij ontmoette de Duitse
president Von Weizsacker tij
dens de begrafenis van de
Noorse koning Olaf in Oslo. De
president nodigde haar uit voor
een kort verblijf. Het koninklijk
paar heeft in 1982 een officieel
staatsbezoek gebracht aan (toen
nog) West-Duitsland.
Beatrix en Claus worden op
deze reis niet overdonderd met
traditionele ceremonies, zoals
tijdens een staatsbezoek
meestal het geval is. Er zijn geen
saluutschoten op de luchthaven
en er is geen kranslegging. Niet
gebonden aan tradities, kan de
koningin zich deze keer meer
richten op de economische si
tuatie' van de voormalige DDR,
waar maar liefst ruim 1 miljoen
mensen werkloos zijn.
Het Nederlandse bedrijfsle
ven kan met flinke investerin
gen werkgelegenheid scheppen
in het oostelijk deel van Duits
land. Dit aspect zal zeker niet
aan de koningin voorbij gaan,
ACHTERGROND
AMSTERDAM ALTAN ERDOGAN
Burenoverlast is een kwaal zonder remedie
Uit onderzoek blijkt dat maar liefst een
kwart van de Nederlandse bevolking zich
groen en geel ergert aan het lawaai, de
stank of gewoon de maniertjes van hun
'goede buur'. Een remedie tegen deze er
gernis, die vaak uitmondt in fikse ruzies of
ware woonterreur, is echter nooit gevon
den.
De Nationale Woningraad (NWR) maakte
gisteren in Amsterdam bekend dat ten min
ste een kwart van de Nederlanders last
heeft van burenoverlast. Tijdens een sym
posium over dit onderwerp bleek tevens dat
geluidsoverlast de grootste boosdoener is.
1 let maakt de helft van het aantal klachten
uit dat bij woningbouwverenigingen bin
nenkomt. De NRW kwam aan deze cijfers
na een onderzoek waarbij driehonderd wo
ningcorporaties en in totaal 1600 huishou
dens waren betrokken.
De geestelijke schade van burenoverlast is
groot maar onmeetbaar. Datzelfde geldt ei
genlijk voor de financiële schade, al becij
ferde de Woningraad dat alle bij haar aan
gesloten woningbouwverenigingen onge
veer tweehonderd mensen in dienst heb
ben die zich full-time bezig houden met de
aanpak van dit probleem. Salariskosten; on
geveer vijftien miljoen gulden per jaar.
Gedragstrainer en ervaren beslechter van
burenruzies J. Reynaards probeerde giste
ren in Amsterdam uit te leggen wat de oor
zaak van alle ellende zou kunnen zijn. Dat
bleek geen gemakkelijke opgave. „Het recht
om te wonen wordt steeds vaker los gezien
van de plicht om daar op een sociale wijze
gebruik van te maken", waagde hij een po-
K"ig
Simpeler is het aanwijzen van technische
oorzaken, want die zijn er ook. Volgens
Reynaards zijn de na oorlogse woningen
van zo slechte kwaliteit, dat het haast on
mogelijk is géén overlast te veroorzaken. „Ik
ken mensen die op sokken door hun fiat lo
pen om maar geen lawaai te maken of bang
zijn om hun toilet te vaak door te trekken.
Dat is dagelijkse praktijk. Woningbouwver
enigingen en gemeenten zouden meer aan
dacht moeten besteden aan technische
aanpassingen zoals het isoleren van wonin-
Ren.'
En buren moeten leren weer 'normaal met
elkaar om te gaan, betoogde Reynaards.
Blaffende honden of een luidruchtig
feestje. Woningvervulling, stankoverlast
of drugshandel. Burenoverlast heeft vele
gedaanten en het komt vaak voor.
Huisdieren blijken aanzienlijke overlast te ver
oorzaken illustratie ftllla jeuken
„De tolerantie is verdwenen. Het zou een
hoop schelen als mensen gewoon wat meer
aandacht aan elkaar zouden schenken. Dan
zit de buurman zich bij een iets te luidruch
tig feestje niet al om twaalf uur 's avonds rot
te ergeren en visioenen te kweken over hoe
hij er met geweld een einde aan kan maken.
Maar dan begint hij om drie uur te denken
'goh. wat een lol hebben ze daar. Ik wou dat
ik er bij was
Voor technische aanpassingen ontbreekt
echter het geld. En een plotselinge mentali
teitsverandering bij de bevolking lijkt ook
niet in zicht. Deskundigen breken zich
daarom al jarenlang, en ook gisteren, het
hoofd over alternatieve oplossingen.
In Huizen, een plaatsje met 44.000 inwo
ners aan het Noordhollandse Gooimeer,
lijkt zich er een aan te dienen: een 'Overleg
groep Overlast'. Onder meer het maat
schappelijk werk. de politie en de verhuur
der van de betrokken woningen praten daar
leden monica wesseung
Vier Nederlandse mannen en
één vrouw maken kans om as
tronaut te worden. De vijf ad-
spirant-astronauten binden de
strijd aan met bijna vijftig ande
re kandidaten voor tien oplei
dingsplaatsen bij de Europese
ruimtevaartorganisatie ESA (Eu
ropean Space Agency).
Minister Andriessen van eco
nomische zaken maakte gister
middag de namen van de vijf
genomineerden bekend. Oudste
is Peter Donkerbroek, geboren
in 1952 en werkzaam als F16-
vlieger bij de Nederlandse
luchtmacht en gestationeerd in
de VS. Het gezelschap telt twee
artsen: Bengt Kayser (1956) die
als fysioloog bij de universiteit
in Genève werkt en André Kui
pers 1958) uit Amsterdam.
Kuipers bereidt bij Estec in
Noordwijk fysiologische experi
menten in de ruimte voor. De
enige vrouw, Mariët Hofstee
(1964), is Amerikaanse van ge
boorte maar woont en werkt nu
als kernfysicus in Groningen. Ze
hoopt dit jaar te promoveren.
De Amsterdammer Peter van
Aken (1961) tenslotte werkt als
specialist in de mineralogie aan
de Technische Hochschule in
Darmstadt.
ESA heeft tien nieuwe astro
nauten nodig voor de twee
grootste ruimtevaartprogram
ma's van de komende jaren. De
Europese ruimtevaartorganisa
tie wil in 1998 het ruimtevlieg
tuig Hermes de lucht in sturen.
En in het jaar 2000 moet Co
lumbus klaar zijn, de Europese
bijdrage aan het mondiale
ruimtevaartstation Freedom.
De vijf- kandidaten hebben
een uiterst ingewikkelde en
langdurige sollicitatieprocedure
moeten ondergaan. Vorig jaar
verscheen de advertentie waar
in astronauten werden ge
vraagd. Er kwamen vierhonderd
reacties op. Tweehonderdveer-
Besparing van 25 miljoen per jaar mogelijk
tig mensen kwamen in c
kmg voor de selectieprocedure. I
Astronauten moeten slim
zijn, onderzoekend en afgestu
deerd in een technische of me
dische wetenschap. Handigheid
is een vereiste, evenals goed sa
men kunnen werken en een
normaal postuur. Dit laatste
vanwege de schietstoel. Boven
dien moeten ze daarboven, als
ze als haringen in een ton da
gen achtereen keihard werken,
niet knettergek worden. Dit al
les en nog veel meer is getest.
Daarna bleven er van de 240 vijf
kandidaten over. Zij gaan nu
meedoen aan de internationale
selectieprocedure.
Goedgevulde
portemonnee
consument
maastricht. anp
sinds 1988 in een commissie over buren
overlast in de gemeente. Probleem gevallen
worden in gezamenlijk overleg aangepakt.
De eerste resultaten zijn bemoedigend. Vo
rig jaar behandelde de commissie nog maar
36 zaken, terwijl dat er in 1988 nog zestig
waren. Het gaat goed daar in Huizen, zou
men denken. Directeur Van Leeuwen van
de plaatselijke en enige woningbouw
vereniging maakte gisteren echter nogal
resoluut een einde aan dat optimisme.
„Sinds 1989 kennen we in onze gemeente
geen echte wijkagenten meer. Die brachten
het grootste deel van de klachten binnen.
Of de overlast écht is gedaald, weten we dus
niet zeker. Verder is onze gemeente niet te
vergelijken met andere, vooral grotere ge
meenten."
Het aanpakken van burenoverlast is ook ju
ridisch geen gemakkelijke zaak. „Er staat
ten eerste nergens in de wet dat je mensen
niet mag pesten of bijvoorbeeld uitlachen
aldus gedragstrainer Reynaards. „Verder is,
als praten niet meer helpt, de stap die
slachtoffers, woningbouwverenigingen of
gemeenten kunnen ondernemen tegen de
veroorzakers meteen zeer rigoreus. Ze kun
nen bij de rechter het verhuizen van de
boosdoener eisen. Tussen praten en deze
zware sanctie zit geen tussenoplossing."
Ook het verhuizen van hardleerse veroorza
kers van overlast biedt overigens niet altijd
soelaas. Maar al te vaak gaan deze mensen
in een ander huis vrolijk verder met herrie-
schoppen, ruziemaken of vuil produceren.
Voorstellen voor hardere maatregelen, zoals
die onder meer twee jaar geleden door de
directeur van een sociale dienst zijn eedaan
verplaats de a-sociale buur naar degra-
datiewoningen' met minder luxe lijken
gelukkig nooit serieus te zijn overwogen.
Alhoewel. Dat geldt niet voor bijvoorbeeld
Enschede, zo bleek gisteren. Directeur Fa-
ber vpn de plaatselijke Stichting Woon
ruimteverdeling: ..Degradatiewoningen be
staan eigenlijk al lang. In wijken en portiek
jes waar meer kan. In iedere plaats heb je
trouwens wel zo n buurt met een paar
kleerkasten als buurman die de overlast zélf
wel oplossen. Echt hopeloze gevallen wor
den naar een andere gemeente gestuurd of
gaan zwerven. Dat is zeer onbevredigend,
het lost inderdaad niets op."
Een kwart van de 150.000
prostaatoperaties die jaarlijks in
Nederland worden uitgevoerd,
is overbodig. De betrokken pa
tiënten blijken namelijk geen
last van prostaatvergroting te
hebben: ze lijden aan blaasaf-
wijkingen. Die kunnen ook door
niet-operatief ingrijpen worden
verholpen. Daardoor kan jaar
lijks 25 miljoen gulden worden
bespaard.
Dat zei de Maastrichtse uro
loog Rollema gisteren tijdens de
presentatie van verschillende
nieuwe diagnosetechnieken, die
momenteel worden getest door
de afdeling neuro-urologie van
het Academisch Ziekenhuis
Maastricht (AZM).
Op de afdeling wordt een spe- van de patiënten zegt zich daar-
ciaal ontwikkeld computerpro- door beter te voelen, maar na-
gramma uitgeprobeerd, waar- der onderzoek moet uitwijzen
mee veel duidelijker dan vroe- of de techniek de kwaal ook
kan worden
vastgesteld of er al
dan niet sprake is
van ernstige aan
tasting van de
prostaat. Rollema
verwacht 25 tot 30
procent van de
klachten van de
huidige prostaat
patiënten te kun
nen verhelpen zon
der operatie.
Andere onder-
daadwerkelijk
helpt.
Bij incontinentie stelt
1 het AZM een uitge
breid onderzoek in
naar het effect van de
hoopvol over echografie. Daarbij
wordt door middel
van 'ultrageluid' efen
beeld verkregen van
de staat waarin de
blaas verkeert. Door
gezonde blazen met
die van incontinentie-
Urologen
nieuwe
technieken
zoekers richten zich op de hy- patiënten te vergelijken, hopen
perthermie, een techniek waar- de urologen een patiëntvriende-
mee de prostaat via elektromag- lijke en zorgvuldige diagnose-
netische golven tot 43 46 gra- methode te kunnen gaan toe
den wordt verwarmd. De helft passen bij de behandeling van
De Nederlandse consument
had vorig jaar niet te klagen.
Ondanks de tegenvallers in het
bedrijfsleven, de hoge olieprijs
en het financieringstekort van
de overheid, werd vorig jaar
meer gekocht dan voorgaande
jaren. De consumptie per gezin
steeg met 3,7 procent in verge
lijking met 2,5 procent in 1989).
Dat blijkt uit het vandaag ver
schenen jaarverslag van de Ne-
derlandsche Bank (DNB).
De groei van de bestedingen
was vooral het gevolg van loon
stijgingen. Zo stegen de cao-lo
nen gemiddeld tweemaal zoveel
als in 1989. De consument
kocht vooral duurzame ver-
bruiksgoederen. Ook werd er
heel wat geld naar de bank ge
bracht.
KOKANJE
Het zilverstadje
Schoonhoven wil
dit jaar bekend
staan als heksenstad. Met grie-
zeltochten en heksenbals wil
men het feit herdenken dat hier
vierhonderd jaar geleden het
kruidenvrouwtje Marrigje
Aliens op het marktplein werd
verbrand.
De plaatselijke toneelvereniging
is hard bezig met de repetitie
van een stuk waarin het proces
tegen Marrigje wordt uitge
beeld. Vanwaar al deze drukte
rond een gebeurtenis waarop
toch niemand trots kan zijn?
De ware reden is. zo lees ik in
de krant, dat Marrigje de laatste
heks is die in Nederland ter
dood werd gebracht. Wel, als
dat de aanleiding is, dan kan
men het feestprogramma maar
beter schrappen: voorzover nu
bekend, vond de laatste heksen
verbranding in de Republiek der
Verenigde Nederlanden plaats
op een heel ander marktplein,
namelijk dat van het Gelderse
stadje 's Heerenberg. Op 25 juli
1605 stierf de tachtigjarige
Mechteld ten Ham daar de
vuurdood.
In vergelijking met omringende
landen, waar tot diep in de ze
ventiende eeuw de heksenpa-
niek steeds weer opnieuw uit
brak, is 1605 een heel vroeg tijd
stip. Echte heksenjachten, zoals
die in Frankrijk en de Duitse
staten soms losbarstten, kwa
men in deze gewesten toch al
niet voor.
Rechters en regenten hadden zo
hun twijfels over de realiteit van
een heksensamenzwering. zoals
die in de 'Heksenhamer', het
handboek van de Inquisitie,
breed werd uitgemeten. Waar
schijnlijk zijn het de strenge ei
sen aan de bewijsvoering ge
weest, die het heksenproces
hier de das omdeden. De recht
bank was niet tevreden met een
bewijslast van bijgelovige praat
jes over de toverkunsten van
een buurvrouw of eenzaam le
vende weduwe.
Waartoe was zij al niet in staat?
Zij kon hagel, storm en onweer
naar de mensen sturen. Zij ver
oorzaakte onvruchtbaarheid bij
dier en mens. Ongedoopte kin
deren werden door haar aan de
duivel aangeboden. Zij maakte
kinderen ziek door hen aan te
raken, hen strak aan te kijken
en door een verenkrans in hun
beddegoed te vlechten. Zij kon
een bereden paard schichtig
maken. Zij was een 'melcket-
reckster', die melk kon tappen
uit een wilg of een biezen pol.
Zij toverde het vee dood en
schepte geld uit een sloot.
De bliksem kon in haar handen
een dodelijk wapen zijn. Zij had
het boze oog, waardoor mensert
en dieren in het verderf werden
gestort Zij kon zich in een dier
veranderen, in een muis, een
haas of vaker nog in een kat. Zij
kon ook de geest van de rech
ters betoveren, zodat die haar
niet konden straffen.
Soms onderwierp men de ver
meende heksen aan de water
proef. Nadat de linkervoet aan
de rechterhand en de de rech
tervoet aan de linkerhand wa
ren vastgebonden, liet de beul
hen aan een touw in het water
zakken. Het ging hierbij om een
godsoordeel, waarbij het bliiven
drijven als een teken van scnuld
werd opgevat.
Heksen hadden, vanwege hun
vliegkunsten, immers een ab
normaal laag lichaamsgewicht.
Het idee dat water een neilige
materie is. die het onreine ver
stoot, speelde bij deze proef ook
op de achtergrond mee
Al in 1594 had de Leidse univer
siteit geadviseerd om geen
waarde aan de uitkomst van dit
godsoordeel te hechten. Dat
een mens op water bleef drij
ven. kon ook langs natuurlijke
weg verklaard worden: de brede
lichaamsbouw, grote sponsach
tige longen en borsten, en uit
gerekte darmen „dewelcke
somtiids met winden overvloe-
delijck vervult werden" verhin
derden mede dat het slachtoffer
onder water verdween. Boven
dien hield men de adem in.
Voorts zette de buik, door de
wijze van binden, nog meer uit.
Men liet eigenlijk een met wind
gevuld scheepje te water.
Toch bleef het gewone volk
waarde hechten aan de water
proef. Soms smeet men een
vrouw, die het boze oog zou be
zitten, in de sloot, om te kijken
of ze bleef drijven. Nog in 1823
ging een vrouw in het Overijs
selse Delden vrijwillig te water,
om haar dorpsgenoten te tonen
dat zij niet in staat was over de
Twickelse Vaart te lopen.
Ook Mechteld ten Ham werd in
het beekje de Laak aan de wa
terproef onderworpen, maar
blijkbaar zat zij zo vol wind dat
zij als een zwemblaas bleef drij
ven. Kennelijk was het Leidse
advies niet tot 's Heerenberg
doorgedrongen.
Wil men in Schoonhoven het
vierde eeuwfeest van de laatste
Nederlandse heksenverbran
ding vieren, dan heeft de to
neelclub tot 2005 de tijd om een
ander stuk in te studeren. Het
decor moet dan wel naar het
marktplein van 's Heerenberg
worden verplaatst.
gerwt jan zwier
MEDEWERKER
r een vrije-markt-
Konlngin Beatrix nationaal foto persburo
zegt Citron. Zo brengt de vor
stin een bezoek aan Dresden,
waar de Nederlander Rijkaard
een machinefabriek heeft over
genomen. Zij discussieert daar
met de ondernemingsraad over
de overgang van een geleide
De ambassadeur
ontkent dat door de
slechte economische
(situatie in de voor
malige DDR het
rechts-radicalisme
daar toeneemt. Afge
lopen weekeinde
vierden ruim hon
derd jongeren in
I Dresden de verjaar
dag van Hitier. Vrij
dag zullen Beatrix en
Claus een bezoek
brengen aan deze
plaats.
Citron: „Het gaat
v 5 slechts om een hand
jevol fascisten, jonge
ren die oogkleppen
dragen. De slechte
economische situatie
is natuurlijk een goede voe
dingsbodem voor fascisme. De
hereniging heeft echter tijd no-
die. De komst van de koningin
zal aan veel voormalige Oost
duitsers duidelijk maken dat er
oprechte belangstelling is voor
hun problemen."
