Extra
Australië worstelt met
met racistisch verleden
saiJH
LEVENSHARMONIEDe materialisti
sche levensfilosofie van de 'Aussies'
laat zich moeilijk verenigen met de
religieus getinte en op levenshanmo-
me ingestelde spiritualiteit van de
aborigines.
Aborigines: een volk zonder toekomst
Een rotsachtig gebied van hat Australische continent
Een abarifina-meisje krijst taalles met behulp van moderne middelen.
Er is geen toekomst voor blank en zwart in Australië wanneer het kwaad uit
het verleden niet is erkend en op een volwassen manier verwerkt. Zo formu
leert Dorothy Harris, vertegenwoordigster van een kerkelijke organisatie van
zwarte vrouwen in Australië, het dilemma waarin de rassenverhouding in dat
land zich bevindt. Twee eeuwen blanke overheersing heeft de oorspronkelij
ke bevolking van het land niets dan ellende gebracht.
Aborigine bisschop
Het toeval wil dat we in Yarrabah de angli
caanse bisschop Arthur Malcolm tegen het
lijf lopen. Malcolm, die vorige maand een
belangrijke rol speelde tijdens de Assem
blee van de Wereldraad van Kerken in Can
berra, is voorzitter van de AIC, een commis
sie van de Australische Raad van Kerken die
uitsluitend bestaat uit aborigines. Hij be
hoort tot de grote groep aborigines die op
groeide in door blanken gestichte reserva
ten, waar de eigen culturele en religieuze
achtergrond van de stammen geen rol meer
speelde. Pas een paar jaar geleden ont
moette bisschop Malcolm bij toeval abori
gines die de taal van zijn moeder spraken,
een taal die hij zelf nooit leerde. „Ik ben
niet verbitterd, maar het vervult me wel
met verdriet dat ik zo weinig weet van de
mensen en de streek van mijn jongensja-
Hoewel de kerken een belangrijke rol speel
den in de kolonisering van het land, waar
deert Malcolm wat zendelingen hebben ge
daan voor de aborigines. „Zij hebben ons
volk voor uitsterven behoed, hoeveel scha
de ons ook is toegebracht. God had ons uit
verkoren om voor dit land te zorgen, maar
de blanken hebben het ons ontnomen", al
dus Malcolm. „Er kan pas genezing komen
als we in onze rechten hersteld worden.
Dan zullen we ook in staat zijn om met an
deren te delen. We zullen elkaar de hand
moeten reiken, al ontbreekt het ons dikwijls
aan moed. Want ik wil met mijn mensen op
weg, maar ik wil ook met alle Australiërs op
weg".
Zuidland
Terra Nullius, 'niemandsland'. Zo noemden
de Britten het continent 'zuidland' toen ze
twee eeuwen geleden begonnen met de ko
lonisering. De aanduiding is gelukkig snel
verdwenen, maar de wijze waarop de Brit
ten bezit namen van het land, getuigt ervan
dat ze zich niets gelegen lieten liggen aan
de rechten van de oorspronkelijke bevol
king. Het is een bekend verhaal, dat ook
verteld wordt door Indianen in Noord- en
Zuid-Amerika, Maori's in Nieuw-Zeeland.
zwarten in Zuid-Afrika en andere etnische
groepen die kennis mochten maken met
het Westerse kolonialisme.
Aanvankelijk gebruikte Groot-Brittannië
Australië als strafkolonie. Het duurde onge
veer een eeuw voordat Europese kolonisten
tot alle uithoeken van het land waren door
gedrongen. Zes kolonies ontstonden er, die
in 1901 een federatieve staat vormden. Voor
de aborigines, levend in minstens zeven
honderd verschillende taalgroepen, luidde
de komst van de blanken een tijdperk in
van onderdrukking en ellende. Tienduizen
den stierven aan 'Europese' ziekten, grote
groepen werden van hun land verdreven of
bezweken voor de samenlevingskwalen die
de Europeanen met zich meebrachten: al
coholisme, geslachtsziekten, criminaliteit.
Wordt het aantal aborigines in 1788 door
historici geschat op 300.000 of meer, een
eeuw later was dat aantal uitgedund tot
70.000. Vandaag vormen de aborigines nog
maar net anderhalf procent van de bevol
king (ongeveer 220.000). Een kwetsbare
minderheid, met een gemiddelde levens
verwachting die ligt op het niveau van lan
den als India, Haïti, Ghana en Papua
Nieuw-Guinea. Blanke Australiërs worden
gemiddeld twintig jaar ouder dan aborigi-
Pas de laatste decennia heeft blank Austra
lië wat meer oog gekregen voor de aborigi
nes, die, op de laatste 200 jaar na, bijna
40.000 jaar het alleenrecht hadden on het
onmetelijke continent. Toch wordt dat ver
leden nog altijd onvoldoende onder ogen
gezien, waardoor van echte verzoening
geen sprake kan zijn wat de aborigines be
treft.
Yarrabah is een van de vele dorpen in de
noordoostelijke staat Queensland die voor
namelijk bevolkt worden door aborigines.
Wanneer we in het nabijgelegen toeristen
centrum Caims te kennen geven dat we er
de volgende dag een kijkje willen nemen,
worden er hier en daar wenkbrauwen ge
fronst. De autorit is lang en vermoeiend en
het dorp is het aanzien nauwelijks waard,
wordt ons gezegd.
I iet tegendeel blijkt waar. De autorit vergt
slechts de helft van de tijd die ons was voor
gespiegeld en de kennismaking met Yarra
bah blijkt een leerzame ervaring. Hier krij
gen we eindelijk het beeld te z.ien van het
andere' Australië: een gemeenschap van
zwarten, geteisterd door twee eeuwen cul
turele vervreemding, economische achter
stelling en sociale desoriëntatie, en toch
verwikkeld in een strijd om te overleven
met behoud van de religieuze en culturele
eigenheid.
I** gang van zaken blijkt tekenend voor de
verhouding tussen blank en zwart in
Australië. Er gaapt een diepe kloof van on
begrip en vooroordelen tussen de angelsak-
sische meerderheid en de oorspronkelijke
bevolking van Australië. Racisme is een
hardnekkig fenomeen in deze samenleving.
De materialistische en op zelfbehoud geba
seerde levensfilosofie van de 'Aussies'Taai
zich moeilijk verenigen met de sterk reli
gieus getinte, dikwijls als dromerig en op le-
vensharmonic ingestelde spiritualiteit van
de aborigines. Over en weer maken blanken
en zwarten elkaar verwijten, zonder werke
lijk van eikaars situatie kennis te nemen:
Een aborigine-vader en zoon tijdens een festi
val. toto ap
HQ Mr i
de landrechten. De afgelopen twintig jaar
zijn verschillende rechtszaken gevoerd om
het bezit van traditionele stamgronden. die
door de blanken al of niet met geweld in
bezit ziin genomen. Niet zelden vanwege
minerale rijkdommen.
In 1972 stichtten aborigines uit verschillen
de delen van Australië in de hoofdstad Can
berra tegenover het parlementsgebouw een
demonstratief tentenkamp, bedoeld als
'ambassade' van een genegeerd volk. Voor
het eerst werd daarbij gebruik gemaakt van
een eigen vlag, met-de kleuren zwart, rood
en geel, de huidskleur, de aarde en het zon
licht. Verschillende keren werden de tenten
met gewéld verwijderd, met als enig gevolg
dat de protestacties steeds massaler werden
en meer aandacht gingen trekken.
Omdat de aborigines geen eigendomsrech
ten kenden, leek er juridisch weinig te be
reiken. In de politiek is de landrechten
kwestie echter wel opgepikt. In 1976 gaf het
parlement van de deelstaat Northern Terri
tory aborigines het recht om stamgronden
op te eisen, mits het land niet in bezit was
van 'andere Australiërs'. Andere staten ken
nen andere regelingen, maar van een natio
naal beleid is nog lang geen sprake.
De grond is voor aborigines van essentieel
belang, omdat ze altijd een spirituele waar
de hebben toegekend aan hun leefomge
ving, de grond, de planten en de dieren. Ve
le duizenden jaren waren ze ervan afhanke
lijk met hun nomadische levenswijze. Niet
de mensen bezitten het land, maar het land
bezit de mensen, is een veelgehoorde uit
leg-
Op de eerste dag van de Assemblee van de
Wereldraad van Kerken bracht de Nieuw-
zeelandse oud-gouvemeur-generaal, Sir
Paul Reeves, zelf een Maori, onder woorden
wat het betekent om vertegenwoordiger te
zijn van een volk „dat zich tegenover histo
rici moet verdedigen om niet een voetnoot
te worden in andermans geschiedenis".
„Wij willen dat het onrecht uit het verleden
wordt rechtgetrokken en dat de afstamme
lingen van Europese kolonisten hun gevoe
lens van schuld en verwarring te boven ko
men en omzetten in volwassen en verant
woordelijke actie".
De sociale omstandigheden waarin veel
aborigines leven, zijn nog altijd deplorabel
en de regering doet daar te weinig aan, con
stateerde een onderzoeksmissie van de We
reldraad van Kerken eind januari. „We
hoorden dat veel mensen gefrustreerd zijn
omdat ze zo weinig te zeggen hebben over
hun eigen leven", aldus het rapport. De toe
stand is des te schrijnender omdat 'blank
Australië' in overvloed leeft.
„Een volk dat gedemoraliseerd is omdat het
buiten spel is gezet bij de besluitvorming
op vrijwel elk levensterrein", formuleerde
de onderzoeksmissie, waarin kerkmensen
zaten uit de hele wereld, die op weg waren
naar de Assemblee in Canberra. In twee
groepen bezochten de tien afgevaardigden
enkele gemeenschappen van aborigines. De
missie vond plaats op verzoek van de
Australische Raad van Kerken.
Hardnekkig
In het verslag wordt afschuw uitgesproken
over het hardnekkige racisme in Australië,
dat in de buurt komt van genocide (volke
renmoord). Sinds de veelbesproken missie
van de Wereldraad in 1981, is er weinig ten
goede verbeterd voor de aborigines.
Symptomen van de situatie zijn het verlo
ren gaan van taal en cultuur, alcoholproble
men, lichamelijk misbruik van vrouwen en
kinderen, hoge werkloosheid en onvol-
foto Leo Vogelzang.
metropoliet Paulos Gregorios, die als een
van de presidenten van de Wereldraad ant
woordde op de speech van premier Hawke,
zette grote vraagtekens bij het regeringsbe
leid. Hij verweet de premier een essentiële
denkfout te maken. „U meent te kunnen
bepalen wat goed is voor de aborigines, en
het gaat er nu juist om dat ze dat zelf bepa
len. U kunt nog zoveel geld uittrekken,
wanneer de mensen niet in staat worden
gesteld hun eigen toekomst te bepalen,
blijft er sprake van blanke dominantie
Helemaal terecht was dat verwijt van Gre
gorios niet. Wanneer hij zijn huiswerk beter
had gedaan, had hij kunnen weten dat
Hawke het plan heeft gelanceerd om de ko
mende tien jaar tot een nationale verzoe
ning te komen. Via gesprekken tussen blank
en zwart zou er een soort 'verdrag' op tafel
moeten komen met bindende afspraken
voor de toekomst. Belangrijker nog dan dat
verdrag is volgens Hawke het decennium
zelf.
Landrechten
Een belangrijke graadmeter voor de mate
van participatie van de aborigines in de
Australische samenleving is de kwestie van
Een aborigine-vrouw. foto ap
Het moderne Australië, Sydney.
doende scholing, een relatief hoge c
liteit en talloze gevallen van gewelddadig
heden tussen politie en aborigines. Van de
aborigines in de leeftijd van 18 tot 65 is 46
procent werkloos. Het gevolg is dat vele vol
wassenen en soms zelfs hele families moe
ten rondkomen van sociale uitkeringen, wat
bij blanken weer tot het lichtvaardige oor
deel leidt dat de aborigines lui zijn en liever
de hand ophouden.
De conclusies van de onderzoeksmissie
zorgden voor veel ophef. Premier Bob Haw
ke, die de Assemblee toesprak op dc ope
ningsdag, toonde zich geïrriteerd. Hij gaf
toe dat er nog veel schort aan de levensom
standigheden van de aborigines, maar vond
het onterecht dat de missie geen melding
maakte van dc verbeteringen die zijn aan
gebracht in het overheidsbeleid. Hawke gaf
een gedetailleerd overzicht van wat er in
zijn ambtsperiode is gedaan voor de abori
gines. Ook vermeldde hij fijntjes dat de mis
sie uitgevoerd was met financiële steun van
zijn regering.
De premier zei verder dat Australië een
multi culturele samenleving is. waar tole
rantie en vrijheid heersen. „U bewijst uzelf
en alle Australiërs een slechte dienst wan
neer u over het hoofd ziet welke belangrijke
vorderingen wij de laatste tien jaar gemaakt
hebben in het verbeteren van de levensom
standigheden van de aborigines".
Schuldcomplexen
In de Australische pers brak een discussie
los over de aanklacht van de Wereldraad-
missie. 'You're still racist', liet een van de
nationale kranten de onderzoeksmissie in
een pagina-brede kop zeggen. Het rechtse
dagblad 'The Age' publiceerde een uiterst
zuur commentaar, waarin de vraag werd
opgeworpen hoe lang de blanke bevolking
van Australië nog moet boeten voor schuld-
complexen die hun oorsprong hebben in
een ver verleden. „We kunnen de geschie
denis niet herschrijven en we kunnen ook
geen verantwoordelijkheid aanvaarden
voor misdaden die in een ver verleden zijn
bedreven", aldus 'The Age'. In het
voetspoor van premier Hawke gaf de krant
een opsomming van alle programma's en
initiatieven die de afgelopen decennia zijn
ontwikkeld ten behoeve van de aborigines.
Voor buitenstaanders is het heel moeilijk
om te beoordelen hoe oprecht blank
Australië is in zijn pogingen om met het ra
cistische verleden af te rekenen. De Indiase
