Kunst
'Vrouw moet het recht breien'
Saint Saëns
superieur, maar
schokt niet
Regisseur David
Lean overleden
Van eerbetoon aan schrijver
Kellendonk komt weinig terecht
Woensdag 17 april 1991 ffedacöe: 071-161400 CEE5 VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SAS WA STOEUNGA
Eindredactie; RAYMOND PSL Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
NIEUWSLIJN
Bruna in Centre Pompidou
De Nederlandse Illu
strator Dick Bruna zal
in de maanden mei
en juni werk expose
ren in het Centre
Pompidou in Parijs.
Zijn werk zal te zien
zijn in de jeugdzaal
van de openbare bi
bliotheek van het ge
bouw. De Bruna-ten
toonstelling wordt op
15 mei in aanwezig
heid van de illustrator
officieel geopend en
zal duren tot 17 juni.
Wachten in de Beurs van Berlage
"De wereld staat stijf van het ongeduld. Daarom vragen wij aan
dacht voor het wachten", zegt Carel AJphenaar. Samen met de
kunstenaar Chaim Levano houdt hij op 28 april in de Beurs van
Berlage in Amsterdam de manifestatie Wachten in de Beurs.
Tijdens de manifestatie zal de grote Goederenbeurszaal zijn
gevuld met groepen wachtenden. Maximaal 200 wachtenden
zullen op een podium zitten, tegenover een jury. Ook zullen
mensen, in afwachting van het wachtproces op verschillende
plekken in de zaal wachten, aldus de organisatoren.
Onder leiding van gidsen kunnen de bezoekers, van 12.00-
17.00 uur, wandelingen maken naar de plekken in Berlage's
beurs, waar men wachters kan ontdekken.
Huub van der Lubbe van De Dijk: "Opeens snapte ik waarom het bij mij zo vaak regent in mijn teksten".
VAN EERBETOON
aan auteur Frans Kel
lendonk komt in De Revisor
niets terecht
9
DE ONZICHTBARE ver
bindingslijnen maken deze
meestersene extra interes
sant maken
Met de bus naar Muziektheater
In het Muziektheater in Amsterdam is morgen de pre
het nieuwe programma van het Nederlands Danstheater. Het
opent met het stuk 'Falling Angels', een choreografie voor acht
vrouwen, op muziek van Steve Reich. Daarna volgt een 'Solda-
tenmis' op muziek van de Tsjechische componist Bohuslav Mar-
tinu. Hierbij zingt het koor van het Nederlands Danstheater. So
list is de tenor Bemhard Kruysen. Het programma bevat verder
twee reprises van Jiri Kylian.
Inwoners van Leiden en omstreken kunnen op vrijdag 26 april
de voorstelling bezoeken in het AT T Danstheater en daarbij
gebruik maken van gratis busvervoer. Inlichtingen hierover bij K
&0.
LONDEN REUTER-AFP
De Britse filmregisseur David
Lean (83) is gisteren in Londen
overleden aan de gevolgen van
een longziekte. Lean heeft klas
siekers op zijn naam staan als
'The Bridge on the River Kwai'
(1957), en 'dr. Zjivago'(1965).
Lean werd geboren op 25 mei
1908 in Croydon en begon zijn
loopbaan bij de film op 19-jari-
ge leeftijd, bij de Lime-Grove-
studio, onderaan de ladder. In
de jaren veertig'maakte hij zijn
eerste eigen films, waaronder
'Brief Encounter' (1945).
Tot de andere films die hij re
gisseerde behoren 'Oliver Twist'
(1947) en 'Lawrence of Arabia'
(1962). Hij kreeg 28 Oscars.
Op 81-jarige leeftijd besloot
hij samen met zijn voormalige
medewerker Robert Bold een
nieuw project op touw te zetten,
LEIDEN PETER BRUYN
bavid Lean.
de verfilming van Joseph Con-
rads 'Nostromo'. Het werk daar
aan moest in januari van dit
jaar opgeschort worden toen
Lean plotseling ziek werd.
Het nieuwe album van De Dijk,
dat deze maand verscheen, be
gint na een stevig Stones-achtig
gitaar-intro veelbetekenend met
de kreet 'Oh yeah'. Dat klinkt
rock'n'roll. Dat zweet. Een
eruptie die uit de mond van Ja
mes Brown had kunnen komen,
of in ieder geval van Mick Jag-
ger. De dagen van de 'Neder
pop', luisterliedjes met een
drumstel er achter, zijn defini
tief voorbij. De Dijk anno 1991
heeft meer te maken met Joe
Cocker of Southside Johnny,
dan met Frank Boeijen of Het
Goede Doel. En zo wil De Dijk
(op 19 april te beluisteren in het
LVC, Leiden) het ook.
"Ja, dat 'Oh yeah', dat gooide
ik er live een keertje uit", zegt
zanger Huub van der Lubbe.
"Heel intuïtief, onder invloed
van die gitaarriff. Maar we heb
ben het er wel bewust in gela
ten. Het zet de luisteraar heel
even op het verkeerde been.
Meestal weet je bij het eerste
woord al dat het om een Neder
landstalige plaat gaat. Nu moet
.je wat langer wachten. De asso
ciaties die het oproept vind ik
wel goed. En bovendien sluit de
plaat af met een nummer dat
'De Schreeuw' heet".
'Nooit genoeg', zoals de plaat
heet, is het zesde studio-album
van De Dijk. Vorig jaar ver
scheen een live-cd. Voor veel
bands een mijlpaal waarna de
muzikale koers eens wordt om
gegooid. Zo niet bij De Dijk. De
soul- en roek-aanpak van 'Nie
mand in de Stad' uit 1989 wordt
zelfs verhevigd voortgezet.
"Juist dat live-album heeft ons
op het spoor van deze plaat ge
zet", aldus Van der Lubbe. "We
realiseerden ons dat we nu een
maal geep typische studiomuzi
kanten zijn. En we hebben dus dan ooit
geprobeerd om die live-sfeer Die wanhoop, dat had mei
ook bij de opnamen van 'Nooit verschillende dingen te maken,
een vette bluesgitaar van Nico
Arzbach. "Je kunt aan de tek
sten altijd wel herkennen hoe
het zo ongeveer zat, in m'n
hoofd. En dat hoofd was be
hoorlijk wanhopig het afgelo
pen jaar. Paradoxaal genoeg net
toen het met de band beter ging
genoeg' vast te houden".
Dat De Dijk steeds
die andere Nederlandstalige
band met die
pure rockattitu-
de, The Scene,
is gaan klinken
is ook aller
minst toeval. J
vertelt Van der Lubbe. Ja. ook
met zijn privé-leven. "En als het
als dan daarnaast in de wereld nog
een zooitje is, valt dat he
lemaal niet
heeft hij de af
gelopen jaren
zoveel gedraaid
als de twee
laatste albums
van The Scene,
geeft de Dijk-zanger en -tekst
schrijver toe. "Vooral die tek
sten van Thé Lau, die gelaagd
heid die daar in zit. Je ontdekt
steeds nieuwe dingen. Daarom
blijf ik er naar luisteren. De Dijk,
The Scene en Tröckener Kecks,
dat zijn toch in zekere zin be
vriende bands. Je kent elkaar. Je
kent eikaars werk. En dat heeft
als consequentie dat je elkaar
aan het opzwepen bent. Je bent
op een gezonde manier jaloers
op eikaars nummers".
Een echt vrolijke plaat is
'Nooit Genoeg' niet geworden.
Van der Lubbe tobt heel wat af,
niet zelden ondersteund door
De Dijk
terug met
nieuw album
Net toen we in de
studio bezig wa
ren deze plaat op
te nemen brak de
Golfoorlog uit.
Wat moet je dan
nog als individu?
Je voelt je zo
machteloos. Ik wil
wel engagement
laten horen in
mijn liedjes. Maar
dat is zo moeilijk. Op het mo
ment dat je namen gaat noe
men, als je anaylses gaat geven,
dan werkt het niet meer. Dan
zakt zo n nummer gewoon in
elkaar".
Songs die engagement tonen
en toch overeind blijven zijn het
bekende 'Dansen op de Vul
kaan' uit 1987 en - van de nieu
we plaat - 'Hou me vast'. Een
liedje over schuilen, geborgen
heid zoeken, niets meer of min
der. "Dan is het in mijn liedjes
toch weer een vrouw die de
zaak recht moet breien, ja. Zo
gaat altijd. En overal. Daarom
wordt het hoog tijd dat de vrou
wen het eens niet alleen op het
intermenselijke vlak voor het
zeggen krijgen, maar ook maat
schappelijk. Politiek. De wereld
zou er een stuk gezelliger op
worden'Afgelopen zomer was
De Dijk één van de Nederlandse
rockgroepen die ons land
mocht vertegenwoordigen op
het Newyorkse New Music Se
minar. Dat de Amerikanen han
denwrijvend op de Nederlan
ders zaten te wachten is teveel
gezegd, maar van de maand va
kantie die hij er aan koppelde,
stak Van der Lubbe zeker iets
op. "Ik heb daar vooral in de
natuur rondgereden en daar
door ben ik veel meer van de
Amerikaanse muziek gaan be
grijpen. Je hebt die typisch
Amerikaanse beeldspraak in
popsongs. Iets als 'River deep,
mountain high', dat klinkt in
onze oren zo pathetisch, waar
door je denkt dat die Amerika
nen zelf pathetisch zijn. Maar
dat is gewoon onzin. Als je er
rondreist, dan zie je gewoon
hoe diep die rivieren daar kun
nen zijn en hoe waanzinnig
hoog de bergen".
"Als je door de Nevada-woes-
tijn rijdt, dan zijn er werkelijk 'a
million stars above', zoals in
veel Amerikaanse liedjes bezon
gen wordt, terwijl je in Neder
land 's nachts alleen maar wol
ken of een handjevol sterren
ziet. Dat zet je wel aan het den
ken. Dat betekent dat je in het
Nederlands je eigen beelden
moet verzinnen. Opeens snapte
ik waarom het bij mij zo vaak
regent in mijn teksten. Dat is
wat wij hier in Nederland aan
De Revisor, gewijd aan auteur Frans Kel
lendonk. |aargang 18. nr 1/2 - Frans Kel-
lendonk-nummer - 160 pag/fl 24.50 -
Querido. Singel 262, Amsterdam
Het literaire tijdschrift De Revi
sor wijdt een dubbelnummer
aan Frans Kellendonk, de schrij
ver die vorig jaar na een slopen
de ziekte overleed. 'Een eerbe
toon' belooft men, maar daar
komt weinig van terecht.
Frans Kellendonk werd
slechts 39 jaar, desondanks
heeft hij een boeiend oeuvre
nagelaten. Een oeuvre waar in
elk geval veel over te zeggen zou
zijn. Helaas wordt in het Kel-
lendonknummer van De Revi
sor niets van betekenis over zijn
werk en zijn persoon verteld.
Uiteraard is er een overzicht
van biografie en bibliografie. Er
zijn vriendschappelijke stukjes
van onder anderen A. F. Th. van
der Heijden, van Bas Heijne die
hem regelmatig opzocht aan
zijn ziekbed, van Dirk Ayelt
Kooiman die enkele jaren sa
men met hem in de redactie
van De Revisor zat, van zijn uit
gever Laurens van Krevelen. Er
werd nog wat ongebundeld
werk van Kellendonk opgediept:
een paar verhalen, twee dank
woorden. zijn vertaling van Dry-
dens King Arthur. Een lang ra
diogesprek dat Stan van Houcke
met de auteur had, wordt afge
drukt.
Volop aandacht gaat uit naar
activiteiten in de marge van zijn
schrijverschap. Maar liefst 25
van de 155 beschikbare bladzij
den staan in het teken van liet
toch niet al te imponerende
'vertaaloeuvre' van de schrijver.
Ernst Braches verbruikt tien pa
gina's voor een weinig verhel
derende inventarisatie van Kel-
lendonks boekenkasten. Kees
Fens mijmert wat over drie
openbare colleges die de auteur
in 1987 gaf. W Bronzwacr keek
naar de opstellen die Kel
lendonk schreef.
Niet onaardig misschien.
RECENSIE. MIESAL1ARDA
VoorvtHhng Meestmmc concert Het Re
sident* Olcert o I v AJdo Cecjtto voert
uit de Surte. De gouden haan i*t de rc-
bjknarrvge opeca van Rjrmky Korsva.ov
het eerste CeSoconcert in a li. van Camite
Samt Saény de v*f symfonrsd* gedehten
n Maurtoe
Van de vier componisten in dit
programma is Saint Saëns de
ra. ballet of orkestwerk, en wer
den muziek-teehnische de
menten als melodiebouw en nt
miek aan de Russische volks
muziek ontleend.
Onbekend met de nieuwe
ontwikkelingen, ook in Rusland,
was Saint Saens zeker niet. Van
zijn concertreizen als gesierd
pianist, dirigent en componist
bracht hij uit Rusland de mu
ziek van de grootse Russische
opera Boris Godounov van
Moussorgsky mee. Een werk dat
grote invloed had op Debussv.
enige die in zijn werken weinig die in 1889 het piano-uittreksel
getuigenis aflegt van de muzika
le omwentelingen die zich tij
dens zijn lange leven.' Saint
Saëns werd 86 jaar. voltrokken.
Als Wagner zijn tijdgenoten
rond 1860 met de revolutionaire
Tristanmuziek schokt en tot
steilingname dwingt laat dit
Saint Saëns onberoerd. Hij
schrijft zoals hij schreef en zijn
verdere leven ook zal blijven
schrijven, met een supeneure
beheersing van
het vak in alle ge
Zijn symfonie
ën en concerten
zijn goed in het
gehoor liggend
zonder dat zij een
muzikale ontwik
keling laten zien
of een uitgespro
ken persoonlijk
stempel dragen.
Hij componeert
makkelijk en veel,
en is bij zijn leven
een geëerd en in
vloedrijk man.
Uit zijn hechtt-
vriendschap met Liszt, die zich voor Cou|
als Maecenas van vele compo
nisten en schoonvader van Wa
gner in het centrum van het
muziekleven bevond, resulteer
de slechts het overnemen van
een door Liszt bedachte novi
teit, een nieuw genre dat de
veelbetekende naam "symfo
nisch gedicht' kreeg. Het ge
dicht oT verhaal omgezet in een
orkestwerk zonder woorden was
een logisch uitvloeisel van de
nauwe relatie tussen literatuur
en muziek, die zo kenmerkend
is voor de hele 19e eeuw
Ook de in de tweede helft van
de vorige eeuw opkomende Na
tionale scholen laten Saint
Saëns als componist onberoerd.
Grieg in Noorwegen. Sibelius in
Finland. Smetana in Tsjechoslo-
wakije, en vooral de Russische takelen, is de
'machtige groep van vijf waar
toe Rimsxy Korssakov cr
Moussorgsky behoorden, zij al
len werden zich bewust van he
waardevolle in de eigen volks
de
handen kreeg. Drie jaar later
schreef de toen 30-jarige De
bussy zijn eerste impressionis
tische muziekstuk waarin hij dc
traditionele regels van harmo
nie. melodie en ritme doorbrak-
Een geraffineerd gebruik van
het orkest als een palet van
klankkleuren, waarmee de in
drukken van ongrijpbare dingen
als wolken, wind en water, of
het spel van licht en schaduw
i werden weerge
geven. ken menc le
de nieuwe stijl die
impressionisme
ging heten
Bij Ravel,
tweede grote
tegenwoordiger
van deze nieuwe
Franse stijl, gaan
oud en nieuw
hand in hand.
Sporen van dc
grote Franse
componisten uit
het verleden zijn
in verschillende
werken te vinden:
•bewondering
ir Couperin resulteert in een
pianowerk waarin oude Franse
dansen in een nieuw en onmis
kenbaar Ravelliaans jasje zijn
gestoken.
i; venals Rimslcy Korsakov was
Ravel een meester in het schrij
ven voor orkest, waarvan hij dc
kleuren met groot raffinement
mengt. La Valse, de dans van
het keizerlijke hof in Wenen
omstreeks 1850. en verleidelijke
en lichtzinnige dans die popu
lair wordt door de Strauss-fami
lie. krijgt bij Ravel de diepere
betekenis van een onheilspel
lend tijdsbeeld.
Voor dc inmiddels hoogbe
jaarde Saint Saëns. die tot 3 jaar
voor zijn dood in 1921 iedere
dag vlijtig vingerocfeninsen
blijft doen om maar niet al te
«ifd van
Debussy. Havel en Stravinsky
verwerpelijk. Op zijn beun had
Debussy weinig op met Saint
Saens. die hij grmakzuchl cn
zelfvoldaanheid verweet. Saint
muziek en verwerkten deze Saëns deelde dit lot trouwens
naar de letter of naar de geest in met Mendelssohn en mei Gricg
hun eigen werken
Ook de 'machtige vijf zoals ze
wat spottend genoemd werden
wilden de Russische muziek
ontdoen van alle Westerse in
vloeden. Voortaan dienden Rus-
gevuld met sneeuw' omschreef.
Verschillen in temperament en
talent, cn de generatiekloof spe
len In deze felle veroordelingen
over en weer zeket
sische verhalen cn sprookjes of Maar zijn het nu Juist niet drzr
gebeurtenissen uit de Russische verschillen, die muziek boeiend
geschiedenis ais basis voor ope maken?
maar bijdragen met een meer
substantiële inhoud ontbreken,
naar stukken over de essentie
van zijn kunst zoekt men ver
geefs. Chris Rutenfrans bazelt
over 'de quatemiteit het te
ken van ac heelheid, van Chris
tus en van de goddelijke leem
van dc mens: het /elf, volgens
hem het belangrijkste symbool
in Mystiek lichaam. Carel Peel
ers is flink in de war getuige op-
meriangen als: 'De twintigste
eeuw (is) slechts een papje dat
eeuwen is voorgekookt". Verder
orakelt hij: 'Kellendonks meta
fysica werd in hoge mate be
heerst door een mcfistofelische
economie'. Gerard Raat levert
kritiek op de critici van Mystiek
Lichaam. De man vond het zelfs
té veel moeite dc stukken die hij
wil bestrijden te lezen. Ik ver
wonderde me destijds al over
Kellendonks opvatting dat AIDS
een welverdiende straf voor ho
moseksuelen zou zijn. Nu be
kend is dat de schrijver zelf aan
deze ziekte stierf, is die verwon
dering alleen maar toegeno
men.
Het gaat hier om een wezen
lijke vraag, een vraag die iedere
serieuze bewonderaar zal uitda
gen. Zulke serieuze bewonde
raars hebben zich in De Revisor
niet laten gelden Daardoor
werd dit nummer geen waardig
eerbetoon.
