VN-interventie als afschrikking
Reddingsploegen bergen
slechts verkoolde lijken
Enclave in Irak zou voorbeeld voor andere landen kunnen zijn
Ook Nederland krijgt
speciaal instituut voor
Reformatieonderzoek
Rome kampt
opnieuw met
enorm tekort
REPORTAGE 1^—
VRIJDAG 12 APRIL 1991
LIVORNO (GPD) - De
lucht is strakblauw. De zee
kalm. De Moby Prince is
zwart geblakerd en ligt aan
een van de verste pieren aan
de haven van Livorno, nog
steeds smeulend en omhuld
door een penetrante lucht.
Reddingswerkers en
brandweerlieden doen hun
werk, maar zonder de haast
die normaal hun activiteiten
kenmerkt. Bevestigd is dat
alle 141 opvarenden om het
leven zijn gekomen. Tot nu
toe (donderdagmiddag) zijn
tien verkoolde lichamen
gevonden. De identificatie
lijkt onmogelijk, zegt een
van de in oranje kleding
gestoken hulpverleners. Hij
is hoofd van een van de
afdelingen van de BB en is
in touw in en om het schip.
Met vlakke stem vertelt hij
over de hopeloosheid van
de situatie.
"De hitte heeft het i.jzer doen smel
ten en daardoor zijn de in- en uit
gangen bijna allemaal geblokkeerd.
De meeste mensen bevonden zich
in de lounge, waar ze keken naar
een Europa-Cupvoetbalwedstrijd.
De aanblik van de verkoolde lijken
is weerzinwekkend".
Het schip, de in 1968 gebouwde,
voormalige Koningin Juliana van
de Stoomvaart Maatschappij Zee
land, doorzoeken is nog steeds
moeilijk. De hitte is zinderend. De
veerboot wordt dan ook nog steeds
bespoten. Brandweerlieden zagen
gaten in het ijzer en op een afstand
wachten de ziekenwagens.
Enkele kilometers verderop in
zee ligt de Agip Abruzzo, de tanker
die midscheeps werd geraakt door
de Moby Prince. Vlammen slaan
nog steeds uit de tanks, maar de si
tuatie is onder controle, heet het.
Een zusterschip van de Moby Prin-
Ooi zaak ramp Moby Prince waarschijnlijk 'menselijk falen'
ce, de Moby Vincent, sluipt inmid- de BB en politie verschaffen infor- dinerende comité. Men accepteert
dels de haven binnen. matie. Er wordt gegild, gehuild en ze met neergeslagen ogen. Praten
In een van de terminals is een op- op een monotone toon stil geklaagd, helpt precies 24 uur na de ramp niet
vangcentrum gecreëerd. Famlliele- Aan de hoofdtafel wordt gedis- meer.
den wachten verbijsterd of hyste- cussieerd over hoe het kon gebeu- Eén man heeft de ramp overleefd,
risch op bevestiging van wat ze al ren. Radeloze familieleden schreeu- Zijn relaas wordt bijna om het half
weten. Leden van het Rode Kruis, wen beschuldigingen naar het coör- uur door de in de wachtzaal opge
stelde televisie herhaald. Zijn naam
is Alessio Beltrand, bemanningslid
van de Moby Prince en afkomstig,
zoals veel van de slachtoffers, uit de
omgeving van Napels. Zijn verhaal
is verwarrend. Hij vertelt van de
plotselinge klap, van het vuur en de
rook, die zich direct van het schip
meester maakte. "Ik heb enige tijd
rondgelopen, hoe lang weet ik niet,
op zoek naar twee maten. Ik heb ze
gevonden, maar beiden waren al ge
vloerd door de rook. Mond-op-
mond-beademing op een van hen
had geen effect. Of ze dood of be
wusteloos waren weet ik niet", al
dus de man die op aandringen van
de havenpolitie, die het schip als
eerste was genaderd, in zee sprong.
Sergio Albanese, hoofd van de ha
venpolitie. was een van de eersten
die in de nacht van woensdag op
donderdag het rampschip van
dichtbij zag. "De vlammen waren
meters hoog en sloegen uit het hele
schip. Er was geen redden aan. De
oorzaak? Albanese weigert uitspra
ken te doen. "De tanker lag stil en
op haar plaats. Haar treft in elk ge
val geen blaam. Waarom de veer
boot het schip niet heeft gezien, is
een raadsel. Goed, er was een dichte
mist met circa 50 meter zicht. Maar
voor een schip met twee radarsyste
men hoeft dat geen problemen op te
leveren". Voorlopig houdt men het
op 'menselijk falen'.
De kapitein van de tanker heeft
evenmin een verklaring van het ge
beurde. "Ik hoorde alleen een ver
schrikkelijke klap, waarna de vlam
men direct huizenhoog uitsloegen.
Blussen was onmogelijk. Ik heb het
schip zelfs niet eens gezien. Uitein
delijk is het een geluk dat slechts
éen van de compartimenten met
olie heeft vlam gevat. Het schip had
58.000 ton aan boord".
In Livorno is het inmiddels weer
aardedonker. In de wachtzaal
heerst verslagenheid. Nieuws komt
er niet meer. De tv herhaalt voor de
zoveelste keer wat er de afgelopen
24 uur heeft plaatsgevonden. Func
tionarissen kijken leeg naar zichzelf
op de televisie. Een omroeper ver
telt na het drama-Livorno over de
Cyprische tanker die gistermiddag
voor de kust van Genua is ontploft.
Drie doden, dertig gewonden en
twee vermisten. De knop wordt om
gedraaid.
In resolutie 688 heeft de Veiligheidsraad van de Verenigde
Naties Irak veroordeeld wegens de onderdrukking van de
eigen bevolking en in het bijzonder van de Kurden. De ge
volgen van deze onderdrukking worden een bedreiging van
de vrede en veiligheid in de regio genoemd en van Irak
wordt dan ook geëist dat aan de repressie onmiddellijk een
einde wordt gemaakt.
Uitdrukkelijk blijkt uit de pream
bule van de resolutie dat d,e massale
vluchtelingenstroom over de gren
zen van Irak richting Turkije en
Iran de directe aanleiding voor het
aanvaarden van deze resolutie is ge
weest. Er is de afgelopen dagen wel
gezegd dat de Verenigde Naties al
dus jegens Irak het non-interventie-
beginsel hebben opgegeven, maar
met deze resolutie is de Veiligheids
raad keurig binnen de door het VN-
Handvest gestelde marges geble-
Daarbij gaat het vooral om artikel
2, paragraaf 7 dat een uitzondering
bevat op het beginsel van niet-in-
menging in binnenlandse aangele
genheden van lidstaten. Die uitzon
dering is gelegen in Hoofdstuk VII
van het Handvest dat de Veilig
heidsraad bevoegdheden verleent
op het terrein van de internationale
vredeshandhaving. Resolutie 688
spreekt in dit verband zelfs van 'ver
plichtingen' van de Verenigde Na
ties, hetgeen strikt gesproken juist
is omdat de Veiligheidsraad bedrei
gingen van de vrede moet vaststel
len en tevens moet besluiten welke
maatregelen dienen te worden ge
nomen om de internationale vrede
en veiligheid te herstellen.
Hier lijkt enigszins het door
Frankrijk gelanceerde idee door te
klinken dat er eigenlijk een plicht
tot interventie zou moeten bestaan,
indien een opstandige burgerbevol
king door een tiran wordt afge
slacht, zoals de Kurden in Irak.
Voor alle zekerheid bevestigt de
resolutie overigens ook dat de sou-
vereiniteit, territoriale integriteit en
politieke onafhankelijkheid van
Irak onaantastbaar zijn.
Nu haalt deze resolutie weinig
concreets uit. Dat viel ook niet te
venvachten gezien het moorddadi
ge karakter van het regime van Sad
dam Hussein. Probleem is dan ech
ter hoe ver je moet en kunt gaan om
de Kurden ook werkelijk fysiek te
beschermen. Moet daarvoor heel
Irak worden bezet uit naam van de
Verenigde Naties en zo ja, hoe zou
de toekomst van Irak en de Kurden
daarin er dan verder moeten uit-
Gedurfd initiatief
In resolutie 688 wordt de hoop uit
gesproken dat er in Irak een open
dialoog tot stand zal komen om ze
ker te stellen dat de politieke rech
ten van alle burgers worden geres
pecteerd. Dit is natuurlijk ijdele
hoop. De Europese Gemeenschap
is tegen deze achtergrond met een
gedurfd initiatief gekomen, dat in
zijn beperktheid zeer geschikt leek
om in de humanitaire noden van de
Kurden te voorzien. Er zou een door
de VN beschermde zone voor Kur-
dische vluchtelingen in Noord-Irak
moeten worden ingesteld. In dit
verband zijn de woorden 'enclave'
en 'veiligheidszone' gevallen waar
bij aan een VN-vredesmacht is ge
dacht om dit gebied te beschermen.
De EG. die tijdens het Golfcon-
flict weinig cohesie vertoonde,
heeft zich met dit plan voor het
eerst eens slagvaardig en eensge
zind getoond op het terrein van de
buitenlandse politiek. Eindelijk lij
ken nu eens de directe noden van
mensen te prevaleren boven zuiver
diplomatieke overwegingen. Het
plan vormt in feite een tegenwicht
tegen de passiviteit van de niet-Eu-
ropese grote mogendheden die öm
uiteenlopende redenen geen voor
stander zijn van verdergaande in
terventie in Irak. Zo zeer als men in
het geval-Kuwayt bereid was de in
ternationale rechtsorde te herstel
len, zo weinig laat men zich nu gele
gen liggen aan eenzelfde repressie
in 'eigen land'.
Volgende stap
Hier worden weer eens juridische
argumenten gehanteerd om niets te
hoeven doen, waar politieke motie
ven voorzitten. De volgende stap na
resolutie 688 ligt immers voor de
hand. Men moet eenvoudig consta
teren dat Irak de eisen van de Vei
ligheidsraad naast zich heeft neer
gelegd en moet besluiten om verde
re maatregelen tot herstel van de in
ternationale vrede en veiligheid te
nemen. Dat kan ook impliceren dat
VN-troepen zich met geweld toe
gang tot Noord-Irak verschaffen om
zo'n veiligheidszone ip te stellen.
Engelsen en Fransen mogen dan,
mede names de EG, voorstander
zijn van zo'n ingrijpen, maar de
kans dat het zo ver komt is mini
maal, nu niet alleen Irak weigert,
maar met name China en de Sov
jetunie ernstige bedenkingen
koesteren tot en met het dreige
ment om van hun vetorecht gebruik
te maken. Zij beroepen zich daarbij
nadrukkelijk op het non-interven
tiebeginsel, maar gaan bewust voor
bij aan de mogelijkheden die het
Handvest biedt tot dwangmatig op
treden.
Hun grote vrees en die van vele
Derde Wereldlanden is dat direct
VN-ingrijpen in het algemeen ge
wapend verzet van politieke, cultu
rele, etnische en religieuze minder
heden tegen centrale overheden
zou sanctioneren. In hun ogen is dat
een vrijbrief voor burgeroorlog. Het
zou de Verenigde Naties in toekom
stige gevallen telkens verplichten
in zulke gevallen tussenbeide te ko
men, zo stellen zij. In China zou een
gewapende opstand van de Tibeta-
nen aldus worden gewettigd, in In
dia denke men aan de Sikhs in Pun
jab en de Sovjetunie ziet zichzelf on
gaarne via de V-raad meewerken
aan een versterking van de positie
van de Balten. Gezien deze stand
van zaken behoeven de Verenigde
Staten niet eens al te zeer naar bui
ten te treden met hun ernstige twij
fels over een VN-veiligheidszone in
Noord-Irak, die vooral berusten op
de vrees dat de stabiliteit in de regio
door een VN-interventie nog verder
zal worden aangetast*
Rompstaat
Er is nog een ander, onderhuids mo
tief dat verontrusting wekt. De
angst dat de veiligheidszone in
Noord-Irak na verloop van tijd de
kiem blijkt te zijn geweest van een
'rompstaat' Kurdistan. In dit ver
band is het interessant om het eni
ge, intussen vergeten precendent
van door de VN verleend asiel in be
schermde gebieden in herinnering
te roepen.
Tijdens de burgeroorlog in de
Congo begin jaren zestig had de
VN-vredesmacht die daar op ver
zoek van de regering van het land
opereerde, zulke gebieden ingericht
om personen die met de dood of
mishandeling werden bedreigd op
grond van hun etnische afkomst be
scherming te bieden. Eén van de
grondbeginselen die destijds wer
den opgesteld door de VN, luidde
dat beschermde personen geen ex
terne politieke activiteiten mochten
ondernemen en met de buitenwe
reld uitsluitend om humanitaire re
denen contact mochten onderhou
den. Dergelijke waarborgen zouden
natuurlijk desnoods opnieuw heb
ben kunnen gelden voor een VN-
veiligheidszone in Noord-Irak.
De politieke motieven om af te
zien van verder VN-ingrijpen in
Irak ten behoeve van de Kurden lij
ken weliswaar niet onredelijk, maar
betekenen tegelijkertijd dat men
grotendeels passief blijft tegenover
het humanitaire probleem. Boven
dien wordt de kans gemist eens
goed duidelijk te maken bij wie de
verantwoordelijkheid voor vluchte
lingenstroom eigenlijk ligt.
In de resolutie zegt de Veilig
heidsraad letterlijk dat de massale
vluchtelingenstroom naar Iran en
Turkije heeft geleid tot grensschen-
dmgen die een bedreiging voor de
internationale vrede en stabiliteit in
de regio vormen. Het gevaar dreigt
dat de ontvangstlanden het pro-
Een Kurdische
vluchteling bij
de Turks/Iraak-
se grens voedt
zijn baby met
een fles melk die
hij van een me-
dische hulppost
heeft ontvan
gen. (foto AP)
bleem van ongewenste vreemdelin
gen aan hun grenzen eigenhandig
gaan oplossen. President özal van
Turkije heeft daar al mee gedreigd.
Is het dan niet juister dat de VN
als vertegenwoordigers van de in
ternationale statengemeenschap in
plaats daarvan interveniëren? Dit
kan ook een afschrikwekkende
werking hebben op alle regimes ter
wereld die hun minderhedenpro
blemen (de Kurden vormen zelfs
een meerderheid in Irak!) op buur
landen trachten af te wentelen door
tot een niets ontziende repressie
over te gaan, zodat er een vluchte
lingenstroom op gang komt.
(De auteur, Dr. R.C.R. Stekmann, is ver
bonden aan het TMC Asser Instituut voor
internationaal recht in Den Haag).
Ie' 3ciII
'Valt er nog iets nieuws over te zeggen?'
UTRECHT (ANP) - In navol
ging van gerespecteerde in-
stuten in Genève en Tubingen
is in Nederland een Instituut
voor Reformatieonderzoek
opgericht. Dit onafhankelijke
instituut, gevestigd aan de
theologische faculteit van de
Rijksuniversiteit Utrecht, is
een initiatief van de ruim één
jaar oude Stichting ter bevor
dering van de kennis van de
Reformatie.
Het Instituut wil diensten verle
nen aan degenen die op weten
schappelijke wijze de Reformatie
bestuderen, onder meer door een
bibliografisch centrum te vor
men, waar vooral informatie over
buitenlandse activiteiten en lite
ratuur is te verkrijgen. Verder wil
het Instituut het onderzoek van
de Reformatie bevorderen, onder
meer door eigen onderzoekspro
gramma's. Tenslotte wil het Insti
tuut het onderzoek in Nederland
coördineren.
Het Instituut werkt onder de
spreuk 'Na duisternis licht' (Post
tenebras lux), waarmee wordt ge
duid op de Reformatie als lich
tend punt. Op wetenschappelijke
wijze wil het bezig zijn op basis
van Gods Woord en in overeen
stemming met de belijdenissen
die uit de Reformatie zijn voort
gekomen.
Tijdens de presentatie zette de
directeur, prof. dr. W. van 't Spij
ker uit Apeldoorn, uiteen waarom
in deze tijd de beoefening van de
Reformatiegeschiedenis recht
van bestaan heeft. "Is er over de
Reformatie nog iets nieuws te
zeggen", zo wordt vaak gevraagd.
"Over Luther en Calvijn is toch
alles bekend." Iedere tijd heeft
echter zijn eigen benadering en
invalshoek, aldus Van 't Spijker.
Hij gaf drie terreinen aan waar
op naar zijn mening nog veel te
doen is. Aan de hand van de bron
nen kan er meer onderzoek wor
den verricht naar de invloed van
bijvoorbeeld Thomas van Aquino
op de Reformatie. Verder aan
dacht voor andere Reformisten
dan Luther, Bucer, Calvijn en
Zwingli. Door de "vergeten, klei
ne mensen" wordt de variatie bin
nen de Reformatie juist zichtbaar.
Tenslotte wees hij op de invloed
('Wirkungsgeschichte') van de
Reformatie op bijvoorbeeld de
Orthodoxie en het Piëtisme.
De voorzitter van het bestuur,
prof. dr. F. van der Pol uit Kam
pen, noemde het een opmerkelij
ke lacune dat er in Nederland nog
geen wetenschappelijk instituut
voor Reformatiegeschiedenis is,
juist omdat in Nederland de Re
formatie zulke diepe sporen heeft
getrokken. Aan rk zijde zijn er het
Titus Brandsma-instituut en het
Katholiek Documentatiecentrum
in Nijmegen en sinds kort het
Thomas Instituut in Utrecht. Zo
heeft Genève het 'Institut de la
Réformation' en Tubingen het
'Institut für Spatmittelalter und
Reformation', waar de Nederlan
der prof. dr. H.A. Oberman jaren
lang leiding aan heeft gegeven.
Het Instituut wil met een jaar
lijkse begroting van 60.000 gul
den werken. Voor aanloopkosten
is dit jaar 20.000 gulden extra uit
getrokken. Er is een beroep ge
daan op de Hervormde Kerk, de
Gereformeerde Bond, de Confes
sionele Vereniging, de predikan
tenopleidingen van de Gerefor
meerde Kerken (Kampen I), Vrij-
gemaakten (Kampen II), Christe
lijke Gereformeerden (Apel
doorn) en Gereformeerde Ge
meenten (Rotterdam) alsmede de
Nederlands Gereformeerde Ker
ken. Het bestuur verwachtte, ge
zien de medewerking bij de voor
bereiding, dat deze instituten
over de brug zullen komen.
RvK eens met
stuit Acht Mei
over vieringen
AMERSFOORT (ANP) - Komen
de bisschoppen binnenkort met
een 'verkondigende publikatie'
tegen de notitie 'Helmerhoek en
de mensenrechten in de kerk',
binnen de sectie Oecumenische
Actie van de Raad van Kerken be
staat veel waardering voor dit
werkstuk van de Acht Mei Bewe
ging.
De commissie Mensenrechten
in de Kerk van de AMB levert in
de notitie kritiek op het besluit
van aartsbisschop Simonis van
Utrecht die eind 1989 rooms-ka-
tholieken in de Enschedese
nieuwbouwwijk Helmerhoek
verbood deel te nemen aan geza
menlijke eucharistie- en avond
maalsvieringen met protestanten.
Alle leden van de sectie stem
men in met de visie van de Acht
Mei Beweging op de mogelijkhe
den voor een "meer pastoraal en
op oecumenische ontwikkeling
gericht beleid, waarbij ruimte
blijft voor de scheppende kracht
van de Geest die vernieuwt en le
vend maakt", schrijft voorzitter
ds. F. Mooi van de sectie in een
brief aan de Acht Mei Beweging.
In de sectie zitten drie vertegen
woordigers van de RK Kerk. Se
cretaris is dr. T. Brattinga, secre
taris van de Willibrordvereniging,
het adviesorgaan van de bis
schoppen voor de oecumene.
De sectie beseft volgens Mooi
dat de hiërarchische, sacramente
le structuur van de RK Kerk en
restauratieve krachten in de pro
testantse kerken een snelle voort
gang van de ontwikkeling op oe
cumenisch gebied bemoeilijken.
"Maar wij geloven dat oecume
nisch kerk-zijn zo'n klemmende
opdracht in deze tijd en dus prio
riteit in kerkelijk beleid is dat de
kerken gezamenlijk wegen die
nen te zoeken en te gaan om dit
doel te bereiken".
VATICAANSTAD (AFP-CIC) -
Het Vaticaan verwacht dit jaar
een tekort van 91,5 miljoen dollar
(ruim 170 miljoen gulden) op de
begroting. Tegenover 168,1 mil
joen dollar aan uitgaven staan
slechts 76,'6 miljoen aan inkom
sten. Dit heeft de raad van kardi
nalen, die twee keer per jaar de Fi
nanciële situatie van het Vaticaan
doorlicht, bekendgemaakt.
Het tekort is 5,5 miljoen dollar
(6,5 procent) groter dan in 1990.
De Heilige Stoel dekt het tekort
gedeeltelijk met de inkomsten
van Vaticaanstad, die op 12,9 mil
joen dollar worden geschat. De
rest zal moeten komen uit de Pie
terspenning, de bijdragen van de
rooms-katholieken uit de gehele
wereld voor het werk van het Va
ticaan. Vorig jaar bracht de Pie
terspenning 57,7 miljoen dollar
op, 19 procent meer dan in 1989.
Ondanks deze 'troostende' stij
ging, zal het Vaticaan het tekort
pas kunnen opheffen, als de 4.000
bisschoppen gevolg geven aan de
oproep de gelovigen tot grotere
gulheid voor het Vaticaan aan te
sporen. Rome heeft deze week de
voorzitters van de bisschoppen
conferenties gevraagd deze bood
schap over te brengen.
Plafond Warmond. De dienst
van de hervormde gemeente in
Warmond (aanvang tien uur) zal
zondag niet in het karakteristieke
kerkgebouw plaatsvinden, maar
in hét centrum 'Trefpunt'. On
langs werden in het plafond
groeiende scheuren geconsta
teerd en de kerkeraad vond het
onverantwoord om daar niet
meteen wat aan te doen. Het werk
aan de zoldering is momenteel
nog gaande.
Jubileum pastoor Dcmmers.
Het 40-jarig priesterjubileum van
pastoor B. J. M. Demmers wordt
zondag in de Hartebrugkerk
(Haarlemmerstr. 110) gevierd met
een plechtige eucharistie-viering.
Aanvang half elf.
Jubileum kerk Katwijk. Het
honderdjarig bestaan van de Ge
reformeerde Kerk in Katwijk aan
den Rijn wordt zondag herdacht
tijdens de middagdienst in de
Open Hofkerk (Rijnstr. 18), aan
vang vier uur.
Zestig jaar koorzanger. Met
een plechtige eucharistie in de St.
Bonifaciusparochie in Alphen
aan den Rijn, wordt herdacht dat
de leden C. W. van der Louw en
Th. J. van Leeuwen van het St.
Cecilia kerkkoor, zestig jaar koor
zanger zijn. Aanvang van de
dienst is kwart voor tien.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: aangenomen naar
Rijswijk (ZH) J. F. Oosterom Amster-
dam-Watergraafsmeer; bedankt voor
Numansdorp dr. J. J. C. Dee te Elle-
com en De Steeg.
