'Israël kan de Golan niet missen'
Wie hoogvlakte
heeft, beheerst
watertoevoer
naar Jordaan en
Meer van Galilea
'ledereen droomt van vrede, maar
zolang de Syrische dreigementen
voortduren, is daar geen kans op'
rit
ZATERDAG 6 APRIL 1991
Bijna 24 jaar zijn er verstreken sinds Is
raël in de Zesdaagse Oorlog de Hoog
vlakte van Golan veroverde, en niets
wijst nog in de richting van vrede met
Syrië. De Amerikaanse oproep tot een
nieuwe orde in het Midden-Oosten en
de recente rondreis van James Baker
wekten even hoop. Maar Israël wil abso
luut de Golan niet opgeven en Da
mascus herhaalde voor alle zekerheid'
dat er geen sprake kan zijn van overleg
zolang het Israëlische leger zich niet
heeft teruggetrokken uit alle in 1967 be
zette gebieden. Dus ook de Golan.
"Maar dat gebied kunnen we niet mis
sen om drie redenen: militaire veiligheid,
waterhuishouding en om wat we hier de
afgelopen 24 jaar hebben opgebouwd".
door Ad Bloemendaal
"Teruggeven aan Syrië"? De Go
lan is van ons. Er zijn hier meer
dan twintig synagogen gevonden
van tweeduizend jaar oud. Na
tuurlijk wil ik vrede, maar dat be
tekent niet dat ik bereid ben eerst
alles op te geven".
Rachel Ben-Zvi, 49 jaar geleden als
Shelly Witkamp in Amsterdam gebo
ren, laat geen twijfel bestaan aan haar
gehechtheid aan de Golan-hoogvlak-
te. Samen met haar uit Borculo af
komstige man Moshe (Mau Noot) be
gon ze achttien jaar geleden een
boomgaard in de religieuze nederzet
ting ('moshav') Nov.
Nu het slecht gaat in de landbouw,
werkt Moshe in de fabriek van een na
bijgelegen kibboets, want van verhui
zen kan geen sprake zijn. In 1982, toen
Israël de laatste delen van de Sinai-
woestijn overdroeg aan Egypte, was
Rachel met haar dochters getuige van
de ontruiming van de nederzetting
Yamit. Die confrontatie tussen joodse
soldaten en joodse kolonisten is voor
haar een schrikbeeld geworden. "Het
was afschuwelijk de bulldozers aan
het werk te zien", zegt Rachel met af
grijzen. "Dat nooit meer".
Strategisch
Bijna 24 jaar zijn er verstreken sinds
Israël in de Zesdaagse Oorlog de
Hoogvlakte van Golan veroverde,
maar niets wijst in de richting van vre
de met Syrië, laat staan een herhaling
van Yamit. De Amerikaanse oproep
tot een nieuwe orde in het Midden-
Oosten en de recente rondreis van Ja
mes Baker wekten even hoop op on
derhandelingen tussen Israël en Sy
rië, als het begin van een alomvattend
vredesproces. Maar in de afgelopen
weken heeft Israël nog eens de wet
van 1981 bevestigd, waarmee het de
Golan feitelijk inlijfde. En Damascus
herhaalde voor alle zekerheid dat er
geen sprake kan zijn van overleg zo
lang het Israëlische leger zich niet
heeft teruggetrokken uit alle in 1967
bezette gebieden.
Waarom het Israëlische leger in
1967 de hoogvlakte veroverde, is niet
moeilijk te begrijpen. Wie aan de rand
van het plateau staat ziet het noorden
van Israël als een landkaart voor zich
uitgestrekt. Alle kibboetsen aan de
oever van het Meer van Galilea, en Ti
berias aan de overkant, waren gemak
kelijke doelwitten voor de Syrische
artillerie. Nu de Syriërs met hun ra
ketten alle steden van Israël kunnen
raken, is de Golan als lanceerbasis
van minder belang, maar daadwerke
lijke militaire aanwezigheid op de
hoogvlakte is nog altijd van grote stra
tegische betekenis.
W aterhuishouding
Belangrijker nog is de Golan als het
gaat om de waterhuishouding van Is
raël, Syrië en Jordanië. Wie de hoog
vlakte bestuurt, beheerst de watertoe
voer naar de Jordaan en het Meer van
Galilea, Israëls belangrijkste zoetwa
terreservoir. Jordanië en Syrië spelen
met de gedachte dammen aan te leg
gen in riviertjes die water lozen op Is
raëlisch grondgebied. Met het uitblij
ven van internationale overeenkom
sten over een eerlijke verdeling van
het water groeit de kans op een nieu
we oorlog in het Midden-Oosten.
Ruim 10.000 joden en 16.000 Druzen
bewonen de Golan, een gebied van
zo'n 70 bij 30 kilometer. Het land
schap is ruig en indrukwekkend. De
afgelopen maanden was het er koud,
mistig en somber, maar nu breekt in
de loop van de ochtend de zon door.
In de thermiekbellen boven de akkers
in het zuiden, zweven honderden ooi
evaars in sierlijke cirkels omhoog. De
meer dan 2000 meter hoge top van de
Hermon, in het noorden, gaat schuil
in de wolken. De nederzetting Neve
Ativ exploiteert er Israëls enige skige
bied.
Fris en onbedorven is de lucht en
steden zijn er niet, hoe graag het 3600
inwoners tellende bestuurscentrum
Katzrin zich ook aanprijst als 'hoofd
stad van de Golan'. Met enkele tiental
len lage flatblokken en een handvol
villa's aan netjes aangelegde straten
houdt de bebouwing op. Er is een
heuse boulevard met vier rijbanen,
gescheiden door een palmenrij, en
een industrieterrein met een bottela
rij van mineraalwater, een elektro
nisch bedrijf en de plaats waar de bes
te wijn van Israël wordt gemaakt.
Gematigd
Het grootste gebouw is de zetel van de
Regionale Bestuursraad van de Go
lan, onder leiding van Yehuda Vol
man. De uit de Arbeiderspartij af
komstige Volman meent dat de afge
lopen weken ten onrechte de indruk
is gewekt dat er veranderingen op til
zijn. Hij moet toegeven dat de met
veel ophef omgeven rondreis van Ba
ker heeft geleid tot ongerustheid.
"Maar met de werkelijkheid heeft het
allemaal niets te maken. Ik beschouw
mezelf politiek gezien als zeer gema
tigd, maar ik ben ervan overtuigd dat
de Golan een onlosmakelijk deel is
van Israël en het zionisme. We kun
nen dit gebied niet missen om drie re
denen: militaire veiligheid, water
huishouding en om wat we hier de af
gelopen 24 jaar hebben opgebouwd".
Volman: "Iedereen hier droomt van
vrede, vooral omdat we zo dicht bij de
vijand wonen. Maar zolang de Syri
sche dreigementen voortduren, is
daar geen kans op. Vrede is het resul
taat van een dialoog, niet van het op
geven van gebied. Anders dan op de
Westelijke Jordaanoever en in de Ga-
zastrook bestaat er hier op de Golan
geen demografisch probleem. De
Druzen die hier wonen, willen in gro
te meerderheid onder Israëlisch be
stuur blijven, ook al zijn ze niet alle
maal bereid dat in het openbaar te
zeggen".
Russen
Naast het winkelcentrum van Katzrin
zijn bulldozers actief. "We bouwen
zeshonderd nieuwe huizen en flatwo
ningen", vertelt Meir Monitz, loco
burgemeester van de stad. Hij is lid
van de Likud, maar zijn denkbeelden
over de Golan verschillen niet van die
van Volman. De bouwplannen zijn
ambitieus voor een plaats die nog
maar een paar jaar geleden kampte
met een moedeloos stemmende leeg
stand. Het geheim van het optimisme
is de massale immigratie van Russi
sche joden.
"Ze worden hier niet naar toege
stuurd door de regering", haast Mo
nitz zich toe te voegen, met in zijn ach
terhoofd de kritische Amerikaanse
geldschieters. In kleinere aantallen
hebben de Russen ook hun weg ge
vonden naar de kibboetsen en mosha
ven in de wijde omgeving van Kat
zrin. Ze worden aangetrokken door
functionarissen van de Regionale
Raad, die rondreizen langs de op
vangcentra in Israël. De onvoorstel
bare woningnood in de Israëlische
steden doet de rest.
Volgens Monitz wonen er nu zo'n
150 Russische immigrantengezinnen
in de stad. Een andere functionaris
zegt te verwachten dat dit aantal bin
nen een jaar zal groeien tot tegen de
Yahuda Volman: "Iedereen hier droomt van vrede, vooral omdat we
zo dicht bij de vijand wonen. Maar zolang de Syrische dreigementen
voortduren, is daar geen kans op".
1 1 "J"4"
r Rachel Ben-Zvi: "De Golan is van ons".
duizend. Bij een gemiddelde gezins- bestaan uit Russische immigranten.
het dat op korte termijn een kwart v
de joodse bevolking op de Golan zal
Het bergachtige noordelijk deel i
Abu-Saleh: "Nu
heeft bij ons vrij
wel elk gezin een
auto. Niemand
wil terug naar de
slechte economi
sche situatie van
'67. Of denkt
u dat iemand hier
bereid is om een
maal per maand
in de rij te gaan
staan voor een ki
lo suiker, zoals de
mensen in Syrië"?
het gebied is het domein van de Dru
zen. De 16.000 leden tellende gemeen
schap woont er geconcentreerd in
vier dorpen, waarvan het welvarende
Majdal Shams, aan de Syrische grens
onder de top van de Hermon. het
grootste is. Op sommige dagen
schreeuwen groepen Druzen er via
megafoons familienieuwtjes naar ver
wanten die hebben postgevat op de
berghelling aan de overkant van het
niemandsland, waar een witte wacht
toren van de Verenigde Naties opvalt.
Jaren gaat dat al zo. Maar sinds kort is
er telefoonverbinding mogelijk, via
Europa, en het geschreeuw is dras
tisch afgenomen. Bezoeken aan fami
lieleden in Syrië zyn af en toe moge
lijk, maar de Syriers houden de grens
nu al enige tijd hermetisch gesloten.
Terugkeer van Syrisch bestuur lijkt
voor de Druzen van de Golan de enige
mogelijkheid tot familiehereniging.
Maar het is niet duidelijk hoeveel er
voor Syrisch bestuur zouden kiezen
als ze het voor het zeggen hadden. In
1981, toen het Israëlische parlement
de Golanwet aanvaardde, stonden de
Druzen ineens voor een lastig pro
bleem. Moesten zij een Israëlisch
identiteitsbewijs aanvaarden en dus
Israëlisch staatsburger worden? De
geestelijk leiders besloten na rijp be
raad, en volgens de Israëliërs onder
druk van Syrië, hun volk te adviseren
de kaarten niet in ontvangst te ne
men. Het was de enige periode van
Druzische onrust in de afgelopen 24
jaar.
Bom
Sympathisanten met Syrië plaatsten
in die tijd een bom onder de auto van
Salman Abu-Saleh, die behoort tot de
grootste Druzenfamilie in Msydal
Shams. Salmans zoon liep bij de ex
plosie zware verwondingen op. Hin
kend gaat hy voor naar de rijk met
porceleinen beeldjes en koperwerk
versierde salon, waar zyn vader wijd
lopig uiteenzet waarom de Druzen
Syrië onder geen beding terug willen
hebben.
Vrijheidsliefde, democratie, maar
vooral ook economische motieven
blijken een rol te spelen. "In 1967 wa
ren er hier op de Golan welgeteld
veertien voertuigen en dan reken ik
landbouwtractoren, vrachtwagens en
taxi's mee plus zeshonderd ezels",
zegt Abu-Saleh. "Nu heeft by ons vrij
wel elk gezin een auto. Niemand wil
terug naar de slechte economische si
tuatie van voor '67. Of denkt u dat ie
mand hier bereid is om eenmaal per
maand in de rij te gaan staan voor een
kilo suiker, zoals de mensen in Sy-
De Druzen hebben geen eigen staat
en zijn, net als de joden, al eeuwen
lang een vervolgde minderheid, zegt
Abu-Saleh. "Al heel lang geleden heb
ben onze geestelijk leiders bepaald
dat we niet moeten streven naar een
eigen land. maar het gezag en de vlag
moeten aanvaarden van de staat
waarin we wonen. Het maakt niet uit
of dat Israël, Libanon, Jordanië of Sy
rië is. Onder Israëlisch bestuur genie
ten we godsdienstvrijheid en onze lei
ders worden gerespecteerd. We kun
nen onze eer hooghouden en dat is
heel belangrijk voor ons Druzen".
Bang
Abu Saleh "De mensen die in 1981 en
1982 nog "Assad! Assad!" riepen, zijn
nu doodsbang dat ze onder druk van
Baker weer onder Syrische bestuur
moeten leven. Een overdracht van de
Golan aan Syrië zou voor ons een col
lectief doodvonnis inhouden, want ik
ben er zeker van dat de Syriërs ieder
een zouden berechten wegens colla
boratie. Tussen Saddam Hussein en
Hafez al-Assad bestaat maar één ver
schil: Assad is nog wreder".
Abu-Saleh schat dat minstens ne
gentig procent van de Druzen zijn
ideeen deelt, "al durft misschien niet
meer dan dertig procent daar openlijk
voor uit te komen". Inmiddels heb
ben 370 leden van de gemeenschap
een Israëlische identiteitskaart, waar
tegen de geestelijk leiders nu geen
overwegende bezwaren meer zouden
maken. Maar er zijn niet veel Druzen
die in hun aanhankelijkheid voor Is
raël zo ver willen gaan als Abu-Saleh,
die niet alleen lid is van de Beweging
van Zionistische Druzen. maar ook
activist in de vijftig leden tellende Li-
kud-afdeling van Majdal-Shams.
Het door Abu-Saleh opgeroepen
beeld wordt krachtig verworpen door
Ibrahim ez-Aldin, een 40-jarige geld
wisselaar en free-lance juwelier.
"Honderd procent van de Druzen wil
terug naar Syrië", verklaart hij plech
tig. Maar na enig nadenken houdt hij
het op 99 procent, om niet de schijn te
wekken dat hij overdrijft. "We zijn in
Syrië geboren en dit is Syrisch land.
Iedere seconde verlangen we ernaar
weer onder Syrisch bestuur te leven".
Dat hij dan in de rij zal moeten
staan voor een kilo suiker, maakt hem
niets uit, zegt hij. "De economische si
tuatie is niet belangrijk. Waar het om
gaat, is dat we dan weer in ons eigen
Syrië wonen, al zouden we daar zand
moeten eten".
Uitersten
Salman Abu-Saleh en Ibrahim ez-Al-
din vertegenwoordigen uitersten. De
gemeenschap als geheel lijkt zich te
hebben geschikt in de Israëlische be
zetting. Uitingen van verzet gaan niet
veel verder dan het sporadisch klad
den van pro-Syrische leuzen. In de
Druzische dorpen valt geen Israëli
sche soldaat te bekennen en dat al
leen al laat zien hoe groot het verschil
is tussen de Golan en de rest van de
bezette gebieden.
Niet alleen de autochtone bevol
king van de Golan verschilt van die op
de Westelijke Jordaanoever en in de
Gazastrook, ook de kolonisten zijn
van een ander slag. Van het begin af
aan zijn de socialistische kibboetsor
ganisaties er actief geweest De aan de
Arbeiderspartij gelieerde Verenigde
Kibboets Beweging heeft acht neder
zettingen in het gebied. Een ervan is
Mevo Hama, in het zuiden. Het land
daarvan strekt zich uit tot beneden
aan het Meer van Galilea, waar het kli
maat zich leent voor de teelt van man
go's en avocado's. Op de hogere gron
den wordt tarwe verbouwd, en tot
voor kort katoen.
Inkomsten uit toerisme, onder
meer door de krokodillenfarm en de
hete bronnen in Hamat Gader in het
uiterste zuiden, completeren de pro
ductie van gemiddeld 280.000 gulden
per gezin per jaar. zoals kib
boetsmanager Menachem Goren (35)
trots vaststelt Dat Mevo Hama niette
min voor een kleine twintig miljoen
gulden m het krijt staat, is te wijten
aan de landbouwcrisis van 1984 en
een reeks verkeerde investeringen.
Het is een probleem waarmee veel
landbouwnederzettingen op de Golan
te kampen hebben.
'Politiestaat'
Goren noemt zichzelf 'een linkse rak
ker' en zegt geen moeite te hebben
met de vorming van een Palestynse
staat naast Israel. Maar wat de Golan
betreft, gelooft hy niet dat Syne echt
vrede wil. "Wat we nu zien, is geen
vredesproces, maar politieke druk. Ik
vertrouw Hafez al-Assad voor geen
cent. Syrië is geen Holland of Belgie,
het is een dictatuur, een politiestaat".
Dan begint hij hardop te dromen.
"Als Syne een democratie zou zijn en
de Golan zou terugkrygen, dan zou ik
hier best willen blyven wonen. Mijn
kinderen zouden aan de andere kant
van de grens, beneden bij het meer.
op hun eigen school kunnen blijven.
En kibboets Mevo Hama zou gewoon
kunnen doordraaien". Hij glimlacht
"Ik heb gehoord dat het belastingkli
maat in Syrië veel liberaler is".
