'De triomftocht van de
Vlaamse spierkracht'
S V*
'Maar Barcelona is nog te dichtbij'
Driekwart eeuw Ronde van Vlaanderen
w-* J
Deur naar Olympische Spelen op een kier voor Zuid-Afrika
ZATERDAG 6 APRIL 1991
TaginS?
Als het waar is dat de faam van een klas
sieker schuilt in de hoeveelheid anekdo
tes, dan is de Ronde van Vlaanderen een
dankbaar object. Honderden zijn er
voorhanden, iedere deelnemer heeft er
wel een paar.
Rik van Steenbergen had het vanwege
de barre omstandigheden niet zo begre
pen op de Ronde, maar schreef de wed
strijd toch twee keer op zijn naam, in
1944 en '46. Zijn treurigste herinnering
stamt uit 1955: "Met Bobet, Koblet en
Gauthier snelde ik naar Wetteren. Ik was
de rapste van de vier. Maar in Wichelen
sloeg de spoorwegovergang dicht. Bobet
kroop over de slagbomen, zo ook de twee
anderen. In België was zoiets verboden,
dus ik talmde wat. Maar uiteindelijk had
ik geen keuze meer. Ook ik klom over de
slagbomen. Iets later kwam bondscom-
missaris Van Kerckhove me vertellen
dat ik gedeklasseerd zou worden. Dat
deed lood in mijn benen slaan. In de
spurt, die ik nooit had moeten verliezen,
werd ik slechts derde. Een vreselijke ont
goocheling".
Chauvinisme
De ontboezeming van 'Rik I' staat afge
drukt in het boek de Ronde van Vlaande
ren, een historisch overzicht van drie
kwart eeuw koers. Schrijver Rik van
Walleghem heeft de geschiedschrijving
vervolmaakt met de lezingen van roem
ruchte winnaars en tot op het bot verne
derde nummers twee.
Karei van Wijnendaele, behalve op
richter van de ronde ook journalist,
wordt veelvuldig geciteerd. Terecht,
want de in 1961 overleden 'vader van het
Vlaamse wielrennen' kon prachtig ver
halen over 'zijn' ronde. Zoals vele van
zijn collega's, niet voor niets streekgeno
ten van Louis-Paul Boon en Hugo Claus.
Zijn chauvinisme kende geen grenzen,
zo blijkt uit de volgende passage.
"De Ronde van Vlaanderen is een sym
boliek sportbeeld van Vlaamse herwor
ding en Vlaamse rasfierheid. Met de
Flandrièns zijn we de wereld rond gaan
verkondigen. Dat het Vlaamse volk wel
stelselmatig werd verbasterd maar daar
om nog niet een verachtend volk was. De
Ronde is de bedevaart van de Vlaamse
sportgedachte, de triomftocht van de
Vlaamse spierkracht".
Het is maar goed dat Van Wijnendaele
nooit is gestuit op Hein Verbruggen, de
voorzitter van de profsectie van de inter
nationale wielerunie. 'Den Ollander'
meende halverwege de jaren tachtig dat
het monument aan renovatie toe was en
dat leidde bijna tot degradatie van de
Ronde naar een categorie van lagere or
de. Het gegrom vanuit het graf van Van
Wijnendaele in Sint-Martens-Latem was
tot ver in de omtrek hoorbaar.
Aanleiding voor de imago-verandering
van de Ronde waren de onverkwikkelij
ke toestanden op de Koppenberg, die al
snel na z'n intrede in 1976 Koppensnel-
lersberg werd genoemd.
"Circus", noemde Verbruggen de be
klimming van de 550 meter lange, veel te
smalle en uiterst steile kasseistrook in
Oudenaarde. "Dit heeft niets met wiel
rennen te maken, dit is kermis". Ver
bruggen eiste dat de Koppenberg uit de
route zou worden geschrapt. Anders zou
de Ronde wel eens hetzelfde lot kunnen
ondergaan als de Omloop het Volk en
Gent-Wevelgem: niet meetellend voor
het wereldbekerklassement en daardoor
tweede-rangs-wedstrijden.
Hij werd daarin gesteund door de ren
ners, met name Bernard Hinault. De Bre
ton gaf de aanzet tot een dicussie die de
gemoederen in Vlaanderen stevig in zijn
greep hield. "Ik ben wielrenner en geen
acrobaat", zei Hinault, die niettemin zijn
eerste tromf op de Koppenberg vierde.
De heuvêl was in 1977 voor de eerste en
enige keer opgenomen in Gent-Wevelg
em en prompt diende Hinault zich aan.
Hij won, maar verafschuwde de 'grafzerk
van de Ronde van Vlaanderen' en liet
deze later voor wat hij was: een uitdaging
voor spitsroedelopers, maar zeker geen
serieus onderdeel van een professionele
wielerwedstrijd.
'Competitievervalsing', spraken de
verliezers, verwijzend naar het gefrie
mel, geduw, gebalanceer, geval en het
uiteindelijke geloop op de berg, die voor
al bij slecht weer een onneembaar obsta
kel bleek. 'Een decor van heroïek, van
echte heldendaden', prezen de latere
winnaars dé 'muur', die op het steilste
stuk een stijgingspercentage van 25 pro
cent meet.
Incident
Paul Hoffmann klamde zich vast aan
die positieve beschrijvingen toen 'zijn'
berg halverwege de jaren tachtig wéér
ter discussie kwam te staan. Maar de
'ontdekker' van de Koppenberg kon on
mogelijk doof blijven voor de kritiek, die
na de editie van 1987 als vanouds oplaai
de. Het was het jaar waarin de ontsnapte
Jesper Skibby door een juryauto van de
sokken werd gereden en vervolgens zijn
fiets onder de wielen van de wagen zag
worden geplet. Het incident betekende
het einde van de Koppenberg, maar ver
zekerde de toekomst van de Ronde.
Toch klinkt er spijt door in de stem van
Paul Hoffmann. Logisch, want de Ronde
laat de Koppenberg nu al vier jaar links
liggen. Hoffmann woont op de top van de
bult, die door de kasseien en door de
gootjes lang de beide kanten voor wiel
renners was wat de Mount Everest voor
bergbeklimmers is.
Paul Hoffmann komt de eer toe op het
onzalige idee te zijn gekomen de Kop
penberg in het parcours op te nemen. "Ik
ken de streek hier als mijn broekzak",
zegt hij. "Als fiscaal adviseur rijd ik vele
kilometers door de streek. Zo ben ik ook
op deze berg gestuit. Bij toeval ben ik er
later komen te wonen".
De eerste keer dat hij Noël Foré, win
naar in 1963 en later adjunct-koersdirec-
teur, lekker probeerde maken, zou Foré
er niets in hebben gezien. Maar na lang
aandringen van Hoffmann, werd de Kop
penberg in 1976 onderdeel van de Ronde
van Vlaanderen.
Dat bezorgde het stadje Oudenaarde
bekendheid, maar die was niet te verge
lijken met de faam die Hoffmann op
bouwde. Als 'Keizer van de Koppenberg'
organiseerde hij op de dag van de Ronde
in en rond zijn huis op de top braspartij
en die de Bourgondiër in de Vlaming
De vreugde van Vlaanderen komt
morgen weer tot volle wasdom. Voor
de vijfenzeventigste keer vieren de
Vlamingen hun lentefeestje: de Ron
de van Vlaanderen, die wordt verket
terd door verliezers, verheerlijkt door
winnaars en bewonderd door het
volk, morgen weer met honderddui
zenden op de vele hellingen verte
genwoordigd. De geest van Karei
van Wijnendaele, in 1913 grondleg
ger van het wielermonument, zal on
getwijfeld een oogje in het zeil hou
den. Hij zal zich verbazen over de
veranderingen die zijn wedstrijd
heeft ondergaan. Over de techni
sche vooruitgang, over die rare 'pet
ten' op de hoofden van de renners.
Maar Van Wijnendaele zal ook ver
guld zijn met het onveranderde ka
rakter van 'Vlaanderen', nog altijd
een ruige strijd tegen de steeds uit
een andere hoek waaiende wind, de
glibberige kasseien, de hellingen en
de haakse bochten. Als het even
mee zit ziet hij aan het einde van
ruim 250 slopende kilometers een
fiere Flandrièn op het ereschavot.
Want de Ronde van Vlaanderen is
vooral van en voor de Vlamingen,
vond Van Wijnendaele al.
door Fred Segaar
deden bovenkomen. Onderaan de berg
vochten de renners ondertussen ware
veldslagen uit. In 1977 al, de tweede keer
dat de Koppenberg in het parcours zat,
leverde dat een rel op.
Eddy Merckx zette die dag, onder bar
re omstandigheden een vroeg offensief
in en bereikte ook als eerste de top. Later
stortte hij echter in. Freddy Maertens,
gehuld in de regenboogtrui, was die dag
onbetwist de sterkste, maar zoals zo vaak
beging hij een stommiteit.
Het was verboden van flets te wisse-
De frêle koningin van de Zuidafrikaanse
atletiek heerst in het Kingspark-atletiek-
stadion in Durban als nooit tevoren. Zola
Budd-Pieterse loopt tijdens het nationa
le kampioenschap voor Instellingen voor
Hoger Beroepsonderwijs de 1500 en 3000
meter. Op beide afstanden is de 24-jarige
studente informatica ongenaakbaar. Op
de 1500 meter bewaren de dames Spires
(2) en Van de Westhuizen (3) eerbiedig af
stand. Zola wint in 4.17.42. Op de 3000
meter is het machtsvertoon zo mogelijk
nog overweldigender. Zola finisht met
een straatlengte voorsprong in 8.57.98.
Zola zegtzelf dat de tijden tegenvallen,
maar dat de klamme, drukkende atmos
feer van Durban en de straffe wind top
prestaties onmogelijk maakten.
Acht jaar jaar geleden bracht zij als
spichtig klein boerenmeisje uit de Oran
je Vrijstaat de atletiekwereld in vervoe
ring door blootvoets het ene juniorenre
cord na het andere te verpulveren. Haar
strooptochten door de Zuidafrikaanse
prijzenkasten bleven ook in het buiten
land niet onopgemerkt, maar de apart
heid maakte optreden op de internatio
nale tartarbanen onmogelijk.
De Engelse bond wilde de wereld zo
veel talent niet onthouden en omdat Zola
via haar vader Engels bloed had, mocht
ze in het shirt van het Verenigd Konink
rijk haar triomfen vieren. Zola brak een
wereldrecord op de 2000 meter en werd
wereldkampioene cross country. De ul
tieme bekroning, Olympisch goud, ging
len. Maertens zette daarom een defect in
scène. Dat gaf hem het excuus op een an
dere fiets te stappen en zich gedurende
tientallen meters te laten voortduwen.
Hij passeerde op die manier de concur
rentie en kon op de top aansluiten bij
Merckx en De Vlaminck. Maertens kreeg
enkele kilometers later te horen dat hij
gediskwalificeerd was. Desondanks nam
hij zijn rivaal De Vlaminck zestig kilome
ter lang op sleeptouw. De Vlaminck won
uiteindelijk, maar kreeg de hoon van de
natie over zich uitgestort, Maertens werd
aan haar neus voorbij toen ze in 1984 in
Los Angeles na een incident met de
Amerikaanse Mary Decker op de 3000
meter van de kook raakte.
Hoewel ze nadien nog fabuleuze tijden
zou lopen, werd de druk op haar te groot.
Wedstrijden waar zij verscheen, werden
anti-apartheidsmanifestaties. Ze werd
uitgejouwd en persoonlijk aansprakelijk
gesteld voor de uitwassen van de apart
heid. Het werd haar teveel en ze keerde
ontgoocheld terug naar Zuid-Afrika.
Ruim een jaar geleden maakte Zola
haar come-back op de atletiekbanen van
Zuid-Afrika. Haar terugkeer betekende
de afsluiting van een turbulente fase in
haar toch al woelige leven. Ze trouwde
met een zakenman uit Bloemfontein.
Het huwelijk bevestigde de breuk met
haar vader, die haar tijdens haar interna
tionale carrière had geëxploiteerd zoals
een renstalhouder een renpaard exploi
teert, en haar prijzengeld had verbrast.
Hij is later vermoord door een ex-
werkneemster die met van zijn avances
gediend bleek te zijn. Hoewel ze deze er
varingen volgens mensen die haar van
nabij kennen, heeft verwerkt, zijn het on
derwerpen waar ze niet over wil praten.
Praten is trouwens niet haar sterkste
kant. Het een-lettergreppige antwoord
heeft duidelijk haar voorkeur en als dat
niet mogelijk blijkt, bedient ze zich van
gemeenplaatsen, die verklaren waarom
interviews met haar zelden langer duren
dan drie minuten. Ja, ze is tevreden met
als de martelaar en de morele winnaar
beschouwd.
Het verhaal van Maertens wil dat zijn
concurrent hem had gevraagd aan kop te
blijven fietsen. "Ik vroeg hem 150.000
franc voor mezelf en 150.000 franc voor
mijn ploegmaats", aldus Maertens. "La
ter heeft hij me de helft van dat bedrag
overhandigd. Dat deel heb ik aan mijn
ploeggenoten gegeven. Naar de rest kan
ik nog altijd fluiten".
Jan Raas pakte het, zoals het een
Zeeuw betaamt, veel slimmer aan. De
ir
u "Ül
Zola Budd: sterker dan ooit.
de tijden die ze nu loopt en haar terug
keer in het nationale team. Nee. ze weet
nog niet wanneer ze een internationale
come-back kan maken. "Misschien bin
nen een, twee of'drie jaar". Ja, ze is er
klaar voor want ze voet zich beter dan ze
ven jaar geleden op het hoogtepunt van
haar internationale carrière. Nee. ze is
niet bang dat ze weer uitgejoeld zal wor
den in het buitenland, want er is nu wei
nig meer om tegen te protesteren. En ja.
ploeg Post bedacht een taktiek, die in het
kort op het volgende neerkwam: Raas
werd aan de voet van de berg in eerste
positie gebracht, waarna zijn ploegmaats
halverwege de Koppenberg al dan niet
bewust onderuit gingen, daarmee échter
Raas een slagveld aanrichtend. Het le
verde hem twee keer de overwinning op,
in '79 en '83
Er deden zich later nog tal van inciden
ten voor, totdat de organisatie in 1987 on
der de dreiging van degradatie bezweek.
Sindsdien duurt de controverse rond de
ze blijft blootsvoets lopen. Op de 1500
meter en ook ook op de .3000 en 10.000
meter waarop ze wil overschakelen.
Zola Pieterse is niet de enige Zuidafri
kaanse kandidaat voor een Olympische
medaille. Het voormalige fenomeen op
de 400 meter horden en lid van de IOC-
delegatie, Edwin Moses, heeft tijdens
wedstrijden in Pretoria de Zuidafrikaan
se atletiekelite kunnen monsteren en
was onder de indruk van sprintster Evet-
te de Klerk (geen familie) en hordenloop
ster (400 meter) Myrtle Bothma. Zij beho
ren tot de wereldtop, waartoe volgens
Zuidafrikaanse kenners ook hordenlo
per (400 meter) Dries Vorster, Elana
Meyer (5000 m) marathonloopster Frith
van der Merwe en de (zwarte) marathon
lopers Willie Mtolo en David Thsebe ge
rekend moeten worden. Volgens een ru
we schatting zullen zo'n 30 atleten vol
doen aan de Olympische limieten.
Het zwarte potentieel moet enorm zijn,
vermoedt Moses, en ook de Zuidafri
kaanse atletiekunie schynt nu te besef
fen, dat men op een goudader zit die al
leen maar aangeboord hoeft te worden.
Er wordt nu de laatste hand gelegd aan
een speciaal op zwart talent gericht ont
wikkelingsprogramma.
Eventuele medaillewinnaars zullen
onder bovengenoemde atleten gezocht
moeten worden. In de andere grote
Olympische sport, waarin Zuidafnkanen
ooit uitblonken, zwemmen, heeft het iso
lement en het ontbreken van competitie
zijn tol geeist. Geen zwemmer of zwem
ster scoort tijden die de concurrentie uit
gereputeerde zwemnaties als de VS,
Duitsland en de Sovjetunie, zullen ver
ontrusten. Voor het zwemmen en de an
dere Olympische sporten geldt in de
Zuidafrikaanse sportwereld straks dat
'deelnemen belangrijker is dan winnen'.
Maar voordat een delegatie Spnng-
bokken het stadion in Barcelona kan
binnen marcheren, moet nog een politie
ke en bestuurlijke hindernisrace gewon
nen worden. De IOC-delegatie stelde vijf
voorwaarden waaraan Zuid-Afrika bin
nen 180 dagen moet voldoen om weer tot
de 'Olympische Gemeenschap' te wor
den toegelaten. Deze criteria zijn: 1: het
schrappen van de laatste apartheidswet-
ten; 2: het vormen van een overkoepelen
de Olympische Organisatie; 3: het aan
vaarden door het huidige interim Comité
van het Olympisch handvest; 4: het vor-
Koppenberg onverminderd voort. Een
verbreding van het pad met een halve
meter kan de bult nog volgend jaar on
derdeel maken van de Ronde van Vlaan
deren.
"Maar de milieu-beweging hier wil
daar niets van weten", zegt Hoffmann.
"En de wethouder is ook tegen. Ik ben
zelf op de verkiezingslijst gaan staan, al
leen om die wethouder dwars te zitten. Ik
voerde op geheel eigen wijze campagne
voor de partij 4x oké. Waar dat voor staat
weet ik niet meer. Ik liet me op de Kop
penberg met Fiets fotograferen. Alleen
mijn rug was zichbaar, maar iedereen
wist dat ik het was. Ik kwam slechts een
paar stemmen tekort".
Hoffmann doet er alles aan zijn bult 'le
vend' te houden. "Ik wil de Koppenberg
in het nieuws houden". Zo organiseert
hij nu jaarlijks mountain bike-races. Hy
weet zich voor de eerstkomende koers
op 11 augustus alweer verzekerd van een
internationale deelname. "Maar het is
een beetje surrogaat", beseft hij.
Romantiek
Maar ook zonder Koppenberg is de Ron
de van Vlaanderen een hindernis-race
gebleven die zijn weerga niet kent. "Het
zware zit hem in de grote hoeveelheid
heuveltjes", zegt Jan Raas. "Je bent nog
maar net bekomen van de ene beklim
ming. of de volgende begint alweer. En
dan is het steeds een geduw en getrek
van jewelste. My lag dat wel. Je moet zor
gen dat je voorin zit. Zo niet, dan kun je
het vergeten".
De zakelijkheid overheerst nog steeds
bij Raas. Hij is wars van romantiek. "Ik
heb twee keer gewonnen ja, maar vraag
me niet naar de jaartallen. Ik heb mijn ac
tieve carrière afgesloten. Het is voor mij
een gesloten boek".
Briek Schotte, veel langer geleden ook
twee keer de sterkste ('42 en '48), weet
zich zelfs het koersverloop nog wel exact
te herinneren. "Logisch, want je praat
niet over zo maar een wedstrijd, je praat
over de Ronde van Vlaanderen. Dat ver
geet je nooit meer", zegt 'Den IJzeren' in
het jubileumboek.
Schotte was liefst twintig keer deelne
mer en leverde nadien als ploegleider
vier winnaars af. Hij heeft de wedstrijd
zien veranderen. "Het parcours van nu is
niet meer te vergelijken met dat van
vToeger. Wij moesten alle gemeentekom
men door. waar telkens kassei lag. Ik
schat dat zowat een vierde deel uit ste
nen bestond. We gebruikten toen veel de
veloweg met veel grint en putten erin".
Hij herinnert zich ook zijn nederlagen.
"In 1951 knalde tijdens de afdaling van
de Kwaremont mijn tube open. Het was
zo verdomd koud, dat ik geen nieuwe
kon omleggen. Mijn vingers waren be
vroren. Ik was wereldkampioen toen.
maar gelijk een klomp ijs verdween ik uit
de koers. Ik kon veel, ik was misschien
van ijzer, maar die dag moest ik toch bui
gen".
Waarborg
De coureurs van het soort-Schotte zijn er
niet meer, maar de Ronde van Vlaande
ren zal altijd blijven bestaan. Karei van
Wijnendaele wist dat als geen ander. Hij
noteerde ooit: "'t Is aan de vlamme der
volksbegeestenng dat de Ronde zich
warmde, 't Is uit staal harer sterke kunde
dat we de beelden kapten van een heer
lijk verleden dat de zekerste waarborg is
voor hare toekomst".
men van non-raciale sportbonden en 5:
het aanhalen van de sportieve banden
met Afrika.
Van deze voorwaarden lijkt momen
teel alleen de vorming van een overkoe
pelend lichaam een obstakel van beteke
nis te zijn. De Zuidafrikaanse regering
heeft zich verplicht eind juni de laatste
apartheidswetten te hebben geschrapt,
het Olympisch Handvest zal het huidige
interim-comité niet voor onoplosbare
problemen stellen, veel bonden die nog
op raciale basis zijn georganiseerd hou
den momenteel fusiebesprekingen en
Afrika lijkt de verloren zoon weer te wil
len omhelzen.
De samensmelting van de vyf bestaan
de Olympische organisaties tot één
Olympisch Comité geeft op dit moment
de meeste hoofdbrekens. Er is sinds kort
een interim-Olympisch Comité (NOC-
SA), dat voorlopig door het IOC is er
kend. Maar twee van de vijf, het blanke,
conservatieve COSAS en het radicale
zwarte SACOS, liggen, om uiteenlopen
de redenen, dwars.
COSAS heeft ernstige bezwaren tegen
het zogenaamde sportmoratorium, de af
spraak dat de bonden zich vrijwillig zul
len onthouden van sportcontactcn met
het buitenland. SACOS vindt dat de her
vormingen van president De Klerk on
voldoende zijn om de opheffing van de
sportboycot te rechtvaardigen. Gehoopt
wordt dat het perspectief op Barcelona
hen tot inkeer brengt, zo niet, dan zal, zo
wordt hen van alle kanten duidelyk ge
maakt, de karavaan zonder hen verder
trekken.
Hoe sterk is de overtuiging dat Zuid-
Afrika volgend jaar in Barcelona weer
van de partij is? Harry Oldfleld, oud-at
leet en als 70-jarige nog free-lance atle-
tiekverslaggever, vertolkt de scepsis van
velen, als hy zegt dat Zuid-Afnka pas in
1996 in Atlanta mee zal doen. "Want Bar
celona is nog te dichtby".
Een zwarte verslaggever. Lloyd
Coutts, wyst op de explosieve situatie in
het land. "Zuid-Afrika kan aan alle voor
waarden hebben voldaan, maar de poli
tie hoeft maar een keer weer de kriebels
te krijgen en een bloedbad in een zwart
woonoord aan te richten, en je kunt Bar
celona vergeten". Het is een mogelijk
heid die zeer reeel is. De huidige boycot
begon in 1960, nadat de politie in Shar-
peville 69 zwarten had dood geschoten.
Vorige week bracht een delegatie van het Internationale Olympische
Comité (IOC) een bezoek aan Zuid-Afrika. De boodschap bij vertrek:
de deur naar de Spelen in Barcelona staat op een kier. In 1960 in Ro
me won Malcolm Spence op de 400 meter de laatste, bronzen, me
daille voor zijn land. In 1970 werd Zuid-Afrika wegens de apartheid tij
dens een IOC-vergadering in Amsterdam uit de Olympische Gemeen
schap gestoten. Nu de apartheid wordt ontmanteld, kan weer voor
zichtig gesproken worden over Zuidafrikaanse medailles. Een gesprek
met kandidate nummer een, Zola Budd-Pieterse, en een bespreking
van de kans dat het IOC op de jaarvergadering in juni in het Engelse
Birmingham de deur helemaal open zet.
door Peter van Nuijsenburg en Ruud de Wit
Paul Hoffmann moet van de fiets op de Koppenberg.
(toto CPD)
