Behoedzaam
bouwen op
Terschelling
'Wel uitbreiding, geen Costa Brava-achtige toestanden'
'Accommodaties voldoen niet
meer aan eisen van de tijd".
ZATERDAG 6 APRIL 1991
Tot twee jaar geleden zat Terschelling voor bouwers op slot. Eilanders met
initiatief verdwaalden in een woud van regeltjes en voorschriften en onder
nemers van de vastewal kregen helemaal geen voet aan de grond. In 1989
ging het roer om ten gunste van kwaliteitsverbetering en seizoenverbre
ding. Maar ondanks het voorbeeld op buureiland Vlieland kwam op Ter
schelling weinig van de grond. Geldgebrek of te weinig lef? Te krappe
bouwruimte of misschien toch een voorliefde voor beslotenheid? Het
Leeuwarder bouwbedrijf Kats durft het als eerste aan met zijn plannen voor
een luxe Schylge-hotel. Eilander ondernemers volgen de ontwikkelingen
met argusogen.
door Anko de Jong
+VW-directeur Peter Winter bij de uitslag van een enquête over Terschelling als toeristisch oord. "We hebben wel een vijf sterreneiland,
maar geen vijfsterrenaccommodaties". (foto gpd>
VW-directeur Peter Winter er
vaart bijna dagelijks hoe verou
derd de logiesvoorzienigen zijn.
"We hebben wel een vijfsterrenei-
land, maar geen vijfsterrenac
commodaties, kwalitatief, noch
kwantitatief. Anders gezegd: het
eiland ligt er prachtig bij, maar de
accommodaties voldoen niet aan
de eisen van de tijd".
Winter zit nu al met de handen in het
haar voor het aanstaande congres
175 klinisch psychologen. Het gezel
schap zal vanwege ruimtegebrek
moeten worden verdeeld over drie
hotels.
Uit een recente enquête blijkt dat
toeristen de verouderde logiesplaat-
sen op 'het eiland van rust en stilte'
voor lief nemen. De fietsmogelijkhe-
den, de excursies en de natuurreser
vaten compenseren het. Winter:
"Maar straks is dat niet meer voldoen
de. In den lande blijft men bezig met
verbeteren en vernieuwen. Dat gaat
door en op het eiland zal dat uiteinde
lijk niet meer gecompenseerd kunnen
worden".
Dure jongens
Stilstand is achteruitgang. Terschel
ling moest deze economische wet in
1988 wel onder ogen zien, toen het Co
ördinerend Instituut Midden- en
Kleinbedrijf de feiten op een rij zette
in het Toeristisch-Recreatief Actie
plan (TRAP). 'Terschelling dreigt de
boot definitief te missen", klonk het
tot schrik van eilanders en gemeente
bestuur. Het aantal hotelbedden
sinds 1974 van 2700 gekelderd naar
nauwelijks 1000. De uitbreidingsbe
perking ten hoogste twintig pro
cent van het bestaande oppervlak
mocht worden bijgebouwd maakte
de plannen van ondernemers econo
misch onhaalbaar.
Jan Trip van hotel De Walvisvaar
der in Lies heeft het altijd al geweten.
"Die dure jongens uit het westen hiel
den ons een spiegel voor en streken
en passant een ton op. Ik liep al vijf
jaar met verbouwingsplannen te leu
ren. Ik heb bij het gemeentebestuur
alle deuren open zitten trappen, maar
ondernemers die wat wilden, liepen
vast in een web van verordeningen.
Het TRAP heeft dat doorbroken".
VW-directeur Winter: "Het verhaal
van 'het ligt aan de gemeente' gaat
niet meer op. Daar kan niemand meer
mee aankomen".
Volgens wethouder Willem Heere
(WD) was de politiek er ten tijde van
het TRAP rijp voor, het beperkende
en op kleinschaligheid gerichte be
leid om te gooien. De gemeenteraads
verkiezingen van 1989 gaven een zetje
in de rug. De PvdA, voorvechter voor
kleinschaligheid, verloor de meerder
heid in het college aan Plaatselijk Be
lang Terschelling en de WD. Het
TRAP-rapport wrikte de deur open
naar een voor ondernemers vrijer be
leid, dat terug greep op het structuur
plan van 1974.
Aftrap
In de notitie 'Aftrap' kwam Terschel
ling terug op wat burgemeester Co-
otje van Beukering-Dijk noemt 'de
slakkeganggedachte van de beperkte
toeristische ontwikkeling'. De pro
vincie hielp een handje met het pro
vinciaal ontwikkelingsfonds, dat de
Waddeneilanden tot 'aandachtsge
bied' promoveerde. Daardoor kwam
meer geld beschikbaar voor fietspa
den en zaken als slecht-weer-accom-
modaties.
Wethouder Heere: "We hoefden
niet veel anders te doen dan het struc
tuurplan op te pakken. De uitgangs
punten gelden nog onverkort: minder
kampeerterreinen, en meer hotelbed
den. In het bestaande bestemmings
plan, was zoveel op slot gezet dat je
geen kant op kon". Om weer op het
oude niveau te komen, mogen er op
Terschelling 1500 bedden bij.
De plannen voor Paal 8 van Cornells Wittebol aan het Noordstrand spannen de kroon. Op papier gaat het om een formidabele investering in het 75
jaar oude bedrijf van 20 miljoen tot 25 miljoen. Voor dit bedrag komt op deze plaats een nieuw hotel met bijna 300 hotelkamers en appdftementen.
Dat betekent niet per definitie meer
toeristen. Dat aantal blijft stabiel op
zo'n 200.000 tot 225.000 per jaar. Het
aantal overnachtingen is wel afgeno-
Nu bouwers de ruimte krijgen
hoopt Terschelling de naam kwijt te
raken "datje het hier niet hoeft te pro
beren, omdat er toch niets mag", al
dus Heere. Onbeperkt bouwen is er
vanzelfsprekend niet bij. "De grens
wordt nu bepaald door wat land
schappelijk en stedebouwkundig mo
gelijk is. Gigantisch grote dingen van
acht etages hoog kunnen natuurlijk
niet".
Twee jaar
De eilander ondernemers kregen
twee jaar de kans om met plannen te
komen voor bestaande voorzienin
gen. Het resultaat viel tegen. "Er is in
feite weinig gebeurd", moet Heere
vaststellen. "Er zijn wel wat plannen
geweest, maar die gingen nooit door".
Hotelier Trip kent dat verhaal ook.
"Als je collega's zo hoort dan barst het
van de plannen en de miljoenen-pro
jecten, maar ik moet ze nog zien". Zelf
bouwde hij vorig jaar veertien kamers
bij zijn hotel De Walvisvaarder, zodat
hij nu 90 bedden heeft. De bestaande
accommodatie kreeg een face-lift. De
totale investering bedroeg 1 miljoen
gulden.
De uitbreiding maakte het rendabel
meer personeel'in dienst te nemen,
zodat hij de service aan de klanten op
peil kon houden. "Je kunt niet meer
volstaan met een borreltje aan de bar,
een ontbijt en een bed. Een hotel is
meer dan een eet- en drinkgelegen-
heid en je zult meer faciliteiten moe
ten hebben". Een sauna had hij al en
binnenkort investeert Trip in een
kap- en schoonheidssalon.
De familie Miedema van hotel Nap
in West heeft een andere filosofie. "Je
hebt het eiland dat trekt, dan hoef je
met je hotel niet zulke maffe spron
gen te maken met sauna's en zo. Wij
zullen hier nooit een zwembad in aan
leggen".
Toch investeerde Miedema 800.000
gulden in een ingrijpende verbou
wing. Het hotel ging er drie kamers op
achteruit, maar de resterende 29 (to
taal 60 bedden) zijn groter, hebben
meer voorzieningen (bad, douche, te
levisie, telefoon) en het geheel is aan
gevuld met een speciale Brandaris-
suite met...whirlpool.
Miedema zag bewust af van een uit
breiding. Het hotel ligt ingeklemd in
bebouwing, zoals de meeste hotels in
West, en kan alleen in de hoogte uit
breiden. "Een verdieping erop zou
ons 1,5 miljoen hebben gekost en dat
was niet rendabel". De winst zit nu in
omzetverhoging. De kamers zijn gro
ter. maar ook duurder. "Bij een gelijk
blijvende bezetting is dat een leuke
omzetstijging". Maar Miedema kan
zich de twijfel van collega's met klei
nere hotels wel voorstellen. "Als je
een hotel met 20 kamers verbouwt
en dat kost per kamer toch gauw 30
mille dan kelder je meteen naar 14,
15 kamers. Je kosten worden hoger,
het personeelsbestand blijft gelijk en
je omzetstijging moet je nog afwach
ten. Ik zou daar niet snel instappen".
Van vader op zoon
De economische haalbaarheid van
verbeteringen en uitbreidingen trekt
een grote wissel op de plannen, be
aamt VW-man Winter. "Dat is het
probleem van een kleinschalige eco
nomie. Je mist een zekere professio
naliteit. Wat moet een bedrijQe dat
van vader op zoon gaat met een nieuw
bedrijf van 7 miljoen tot 8 miljoen? Ei
landers hebben niet zoveel geld dat ze
zeggen: 'Dat bouwen we en we zien
wel wie dat kan runnen'. Dan praatje
wel over een 'food- en bed-manager'
en dat werk is hier onbekend. Dat is
totaal iets anders dan een zaak die
overgaat van vader op zoon".
Winter filosofeert nog steeds over
een BV Terschelling, het complete ei
land als één onderneming inclusief
aandelenpakket. Volgens het idee
'het is ons eiland en we maken zelf on
ze bv'. Deze bv zou grote financierin
gen kunnen regelen, maar ook het ei-
landers-onder-elkaar-gevoel bevredi
gen. Terschelling heeft er tenslotte
niets aan als een projectontwikkelaar,
zoals onlangs Vendorama, investeert
en de centjes in eigen zak houdt. "Het
is meer emotioneel dan verstandelijk,
maar het idee sluimert wel".
Zes hoog
Misschien is het dus wel vanwege
het geld dat niet een eilander, maar
een ondernemer van de vastewal nu
bezig is met plannen voor wat het
meest luxueuze hotel op Terschelling
moet worden: hotel Schylge. Aanne
mer Kats uit Leeuwarden kocht het
bestaande hotel naast de Zeevaart
school van Lucas Pieterson. Zelf
durfde Pieterson zijn bouwplannen
uiteindelijk niet aan. Kats investeert
10 miljoen tot 15 miljoen gulden. Voor
dat bedrag bouwt het bedrijf zes hoog
en toch niet hoger dan de Zeevaart
school, want de eerste drie niveaus
worden in het duin ingegraven.
Ondergronds komen een parkeerga
rage, zaalruimte, bowlingbanen, fit
ness-ruimte en sauna en appartemen
ten. Gelijkvloers met de entree aan de
Burgemeester van Heusdenweg meer
zalen, een zwembad en hoogst aan
trekkelijk, belooft directeur Reijer
Koudenburg van Kats bv. een café
met terras met uitzicht over baai, ha
ven en de Waddenzee. De bovenste
drie bouwlagen zijn gevuld met ka
mers, in totaal 95 hotelkamers en ap
partementen. Kats kwam tegemoet
aan de eerste bezwaren van gemeente
en welstandscommissie en maakte
het plan minder massaal. De uiterlij
ke vormen werden speelser en vrien
delijker. Zelfs de stedebouwkundige
is nu enthousiast.
Koudenburgs filosofie: wat op Vlie
land kan, kan ook op Terschelling.
"Kijk maar naar het Vlielander See-
duynhotel, dat nu weer uitbreidings
plannen heeft met het Strandhotel.
Dat is toch een teken dat het goed
gaat". Het eiland kan er volgens hem
alleen maar baat bij hebben. "Het zal
een magneetfunctie hebben, waar ie
dereen van mee profiteert. De behoef
te aan kleinschalige familiepensions
wordt versterkt, want de conferentie-
gast denkt 'Hee, hier kan ik met mijn
vrouw en kinderen ook wel eens naar
toe', al kan hü een dure hotelkamer
niet betalen. Het zal niet concurre
rend maar versterkend werken".
Wethouder Heere hoopt zelfs dat
het Schylge-hotel andere plannenma
kers van het eiland over de streep
trekt.
Kats bouwt nu op de meest ge
schikte plek. Uitzicht over de Wad
denzee, dicht bij de faciliteiten in
West. Winter: "Zakelijk interessant,
vooral in het voor- en naseizoen als de
natuur niet zo geweldig is, dan kun je
in het dorp terecht". De gemeente ziet
nog wel meer mogelijkheden.
Nieuw hotel
De plannen voor Paal 8 van Cornelis
Wittebol aan het Noordstrand span
nen de kroon. Op papier gaat het om
een formidabele investering in het 75
jaar oude bedrijf van 20 miljoen tot 25
miljoen. Voor dit bedrag heeft Witte
bol op papier een nieuw hotel met bij
na 300 hotelkamers en appartemen
ten. "We zijn er nog ontzettend druk
mee bezig. Het plan is bij gemeente,
Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat
goed ontvangen, maar voor je een
bouwaanvraag kunt doen moet er nog
veel gebeuren".
Wanneer de plannen rond zijn kan
hij nog niet zeggen. "Als ik die 25 mil
joen zelf had zou ik het wel weten".
Wittebol geeft weinig ruchtbaarheid
aan zijn plannen. "Ik heb de meest
prestigieuze projecten gezien die dan
uiteindelijk als een nachtkaarsje uit
gingen." Wel wil hij kwijt dat ook Paal
8 uit is op kwaliteitsverbetering: dus
met restaurant, zwembad, en bow
ling- en squashbanen. Het karakteris
tieke uiterlijk van Paal 8 zal verdwij
nen.
Al deze plannen, al zou er maar een
fractie van worden uitgevoerd, heb
ben voor het eiland een keerzijde, die
voorstanders van kleinschaligheid
graag beklemtonen. Ze stellen zich
een nachtmerrie voor van een door
toeristen overspoeld Terschelling. De
PvdA sprak van "een aanslag op het
karakter van het eiland" en de partij
was bang voor 'Zeeuwse toestanden'.
Mieke van Weeren van de Stichting
Ons Schellingerland (SOS) laat weten
ernstig bezorgd te zijn. Het houvast
van SOS was altijd de stabiliteitsge-
dachte, maar die lijkt door de notitie
Strategisch Groeibeleid Toerisme en
Recreatie van de provincie op de hel
ling te staan.
Angst
"Natuurlijk, die angst zit er hier dik
in", beseft wethouder Heere. "Maar
we houden wel degelijk rekening met
het landschappelijke. We hebben ook
van het eerste plan van Kats gezegd
dat het te groot was". De burgemees
ter voegt er aan toe: "Het is behoed
zaam manoeuvreren. Wel uitbreiding,
maar geen Costa Brava-achtige toe
standen".
