Uniek museum wordt
met sluiting bedreigd
'Men vindt het walgelijk of prachtig'
Ernstige 'wonderkinderen'
Prachtige collectie schilderwerk in Deurne
De Trust raakt met Tabori niet echt
Een generaal tekent Nederland
Archeologisch Museum voor Haarlem
3
KUNST
PAGINA 25
De groep Eccentric Steady Stand in 'Aktie'.
Leidse groep 'Eccentric Steady Stand' speelt werk kunstenaars na
LEIDEN Na eerdere program
ma's als 'Rosita' en 'Haarlemmer
straatrapsodie' komt de zevenkop
pige Leidse theatergroep Eccentric
Steady Stand nu met vier voorstel
lingen onder de eenvoudige naam
'Aktie'. De eerste voorstelling, die
geïnspireerd is op werk van de
Leidse schilder Frank Berbée, is
morgen, vrijdag en zaterdag te zien
in de voormalige school aan de
Kaasmarkt.
De leider van de groep, de 30-jari-
ge Leidenaar Klaas Bolhuis, sprak
enige tijd geleden een bevriende
kunstenaar, die zich erover be
klaagde dat er in Leiden zo weinig
expositieruimte beschikbaar is.
Hierdoor aan het denken gezet, leek
het Bolhuis een goed idee om de
theater-oefenruimte aan de Kaas-
marktschool, waarover Eccentric
Steady Stand beschikt, in te richten
als expositieruimte. Vervolgens be
dacht hij, dat het misschien een
leuk idee zou zijn om een expositie
te combineren met een theatervoor
stelling. 'Aktie' was geboren.
"De gedachte was", aldus Bol
huis, "om ons te laten inspireren
door een bepaald schilderij, er een
tekst en een choreografie bij te ver
zinnen, misschien zelfs muziek en
het geheel te presenteren aan het
publiek".
De eerste voorstelling is geba
seerd op tien oliepastels van de
Leidse schilder Frank Berbée. Elk
schilderij wordt getypeerd door een
bepaalde kleur; zo is er een zwart,
een blauw, een rood en een wit
schilderij. Het tiende schilderij be
vat alle kleuren. Ze hebben een ge
heimzinnige, mystieke lading. Er
zijn koppen die eruit zien alsof ze
gebeeldhouwd zijn, er is een echt
paar, er zijn losse vuisten, dreigen
de achtergronden, lege straten. Het
werk doet een beetje denken aan
dat van Salvador Dali en Paul Gau
guin. Bij uitstek geschikt om associ
aties de vrije loop bij te laten.
Dat is dan ook precies wat de au
teurs doen. De 28-jarige Leidse Ast-
rid Vlasman, die ook beeldend kun
stenares is, zegt: "Eerst drinken we
koffie. Dan gaan we een uur lang
handballen of voetballen en vervol
gens doen we wat bewegingsoefe
ningen. Tot slot gaan we voor een
schilderij liggen en schrijven we
over alles wat het in ons losmaakt".
Op de vraag of die werkwijze geen
chaotische toestanden oplevert in
plaats van een gestructureerde
voorstelling, antwoordt ze: "Abso
luut niet! We kennen de wetten van
het theater, we werken er ook mee.
maar soms houden we ons er met
opzet niet aan. We willen juist zien
wat er gebeurt als we die wetten
schenden, ermee experimenteren.
Het resultaat is anarchistisch, maar
niet chaotisch. Voorstellingen /wor
den van te voren helemaal uitge
schreven; het is dus geen zooitje".
Extreem
Zal de voorstelling het publiek
boeien? Bolhuis: "Uit vorige voor
stellingen weten we. dat het nie
mand onberoerd laat. Men vindt het
walgelijk of juist prachtig. Het is ex
treem. De toeschouwers hoeven het
niet mooi te vinden, als het maar
iets in ze losmaakt. Aan sommige
mensen is het niet besteed: Wijnand
Zeilstra, bijvoorbeeld, kunstrecen-
De eerste voorstellingen van Ec
centric Steady Stand, op werk van
Frank Berbée. wordt donderdag 4.
vrijdag 5 en zaterdag 6 april ge
speeld om 20.30 uur en om 21.30
De tweede serie, op werk van Ast-
rid Vlasman. wordt op donderdag 2.
vrijdag 3 en zaterdag 4 mei ge
speeld, opnieuw om 20.30 en 21.30
uur. (Vlasman zelf doet aan die
voorstelling niet mee).
De derde serie voorstellingen is
geïnspireerd door werk van de
Leidse schilder Revallier en wordt
gespeeld op donderdag 30 en vrij
dag 31 mei en op zaterdag 1 juni.
aanvang 20.30 en 21.30 uur.
De vierde serie ten slotte is geba
seerd op werk van de Leidse beeld
houwster Feng en wordt gespeeld
op donderdag 27, vrijdag 28 en za
terdag 29 juni.
Alle kunstwerken zijn in principe
te koop. Inlichtingen daarover kan
men krijgen bij de Galerie Time is
Art', Nieuwstraat 10 in Leiden.
Japans kinderorkest 'Ensemble Fantasti-
que' o.l.v. Toshihiko Mitsunaga. Delen uit
Vioolconcert no. 8 van Rode. Vioolconcert
van Mendelssohn, Polonaise Brillante van
Wieniawsky, Lente uit de Vier Jaargetijden
van Vivaldi, Divertimento K.V. 136 van Mo
zart en Japanse liedbewerkingen. Gehoord
in de Kapelzaal op 2 april.
LEIDEN - 'Wonderkinderen' was
het woord dat in de pauze van het
Japanse kinderorkest nogal eens
te horen viel onder het publiek,
dat met verbazing het gemak en
de overtuiging van de jonge
Masako Baba, Mishina Ueno en
Junko Goto in technisch lastige
stukken van Rode, Mendelssohn
en Wieniawsky gezien en gehoord
had. Nu zijn echte wonderkinde
ren, ook op muziekgebied, zeer
zeldzaam. Want bij een wonder
kind komt niet alleen de techniek
als vanzelf, maar is er ook sprake
van een eigenlijk onverklaarbare
muzikale rijpheid en intuïtie, die
het spel tot een echte vertolking
verheft. In dit licht bezien zijn
deze 17 Japanse kinderen in de
leeftijd van 8 tot 15 jaar geen won
derkinderen, wel kinderen met
"'feeling' voor het instrument, en
ongetwijfeld zeer hard en langdu
rig en zeer gedisciplineerd stude
rend, en dat is minstens zo be
wonderenswaardig.
Vergeleken met zo'n 25 jaar ge
leden is het vioolonderwijs zo
vooruitgegaan, dat jonge getalen
teerde kinderen tot dingen in
staat zijn die vroeger pas in een
conservatoriumopleiding aan de
orde kwamen. Toshihiko Mits
unaga moet wel een uitstekend
pedagoog zijn, gezien de indivi
duele en gezamenlijke prestaties
van zijn leerlingen.
Het concert gaf het bekende
beeld van alle muziekuitvoerin
gen van kinderen: prachtige jur
ken, lakschoentjes en strikken.
Opvallend was de zekerheid
waarmee alles over het voetlicht
gebracht werd, de uitstekende
houding en de ferme zekere
streek. Dat gold niet alleen voor
de 3 solistjes voor de pauze, maar
ook voor het hele ensemble. In de
'Lente uit de Vier Jaargetijden'
van Vivaldi en in het Divertimen
to van Mozart werd uiterst gedis
ciplineerd, dynamisch en fris ge
musiceerd, in een allerminst kin
derachtig tempo.
Eén ding miste ik echter, en dat
was musiceervreugde; zo die er al
was. kwam die niet aan de opper
vlakte. Het hele programma, in
clusief de twee toegiften, werd in
dodelijke ernst uitgevoerd, en
zelfs bij het enthousiaste applaus
van het deels zeer jeugdige pu
bliek kon er geen lachje af.
MIES ALBARDA
Jan Willem Hofstra. (foto Kippa)
Muziekcriticus
J.W. Hofstra (83)
overleden
AMSTERDAM (ANP) Operacriti
cus en dichter/schrijver Jan Willem
Hofstra is op 83-jarige leeftijd in zijn
woonplaats Amsterdam overleden.
Dat heeft de KRO bekendgemaakt.
Aanvankelijk was Hofstra acteur"
bij de gezelschappen van Eduard
Verkade en Cor van der Lugt Mel-
sert. Na muziek- en zangstudie was
hij begin jaren dertig verbonden
aan de opera van Bremen. Later
ging Hofstra schrijven, recenseren
en was hij zang-pedagoog.
Van 1947 tot zijn pensionering in
1973 werkte hij bij de KRO. Eerst
als presentator van radio- en televi
sieprogramma's en vanaf 1962 als
chef drama/muziek.
DEURNE (GPD) - Help, de
dokter verzuipt!
De populaire roman van
Toon Kortooms was een
bestseller in 1969. Het was
tevens het sterfjaar van de
arts, schilder en schrijver
Hendrik Wiegersma, de fi
guur die Kortooms als voor
beeld voor zijn hoofdper
soon had genomen. De dok
ter liet zijn prachtige villa De
Wieger na aan de gemeente
Deurne, evenals zijn impo
sante kunstcollectie.
Sinds 1976 is die collectie, aange
vuld met stukken van particulieren
en bruiklenen uit andere musea, on
dergebracht in de Wieger. Vijftien
Voorstelling: Weisman S Roodgezichl van Ge
orge Tabori. Groep: De Trust. Regie Rik
Launspach. Met Bert Geurkink, Lukas Dijke-
men in Treblinka", repliceert Weis
man. En zo gaat het door. Zijn de
biele dochter Ruth bepaalt welke
verbale schoten doel treffen. De In
diaan wint. "Ach wat", reageert
Weisman. "God houdt van de verlie
zers. Maar hoe komt het dan, dat hij
zich niet tot mij wendt".
De Joods-Duitse schrijver Tabori,
nu 77 jaar oud, gebruikt opnieuw
galgenhumor bij de dramatisering
van een complexe thematiek. Hoe
zinloos of absurd is zelfbeklag, in
hoeverre hebben minderheden zelf
beklag nodig om het eigen verleden
te verwerken, hangt zelfbeklag sa
men met een geschonden identi
teit?
De Trust houdt het gezellig. Bert
Geurking meet zich een ironisch
Sigmund Freud accentje aan.
Lukas Dijkema speelt een Winne-
toe met een krachtige Amsterdam
se inborst en Anneke Blok maakt
een fraai komisch typetje van de de
biele dochter. Er wordt met verve
komedie gespeeld, en ook wel op
een manier datje merkt dat er door
regisseur Rik Launspach over de
betekenis van de tekst is nagedacht,
maar werkelijk raken doet de voor
stelling je nauwelijks. Ik kan daar
maar een verklaring voor vinden:
Niet elke humor verdraagt een hu
moristische speelstijl; sommige
witzen gedijen het best bij een dro
ge ernst.
5 en 6 april in LAK-tl
AMSTERDAM (GPD) - Elke stad
van een beetje omvang kent het pro
bleem van de rond de eeuwwisse
ling gebouwde zwembaden. Te un
heimisch, en te onpraktisch om ze
nog verantwoord te kunnen exploi
teren, maar ze afbreken dat is ook zo
wat. De gemeente Amsterdam vond
de ideale oplossing. De Trust, een
jong toneelgroepje boordevol ei
genzinnig acteertalent, kreeg het
(voorlopige) beheer over het vroe
gere zwembad aan de Heiligeweg,
hartje centrum dus. Geld voor ver
bouwing werd er niet bijgegeven,
maar desondanks zag onlangs een
zeer behoorlijke kleine zaal het to-
neellicht met de Nederlandse pre
mière van George .Tabori's laatste
stuk 'Weisman Roodgezicht'.
Tabori vond voor 'Weisman
Roodgezicht' het genre van de
'Joodse western' uit. Op 'high noon'
laat hij een Jood en een Indiaan zich
opmaken voor 'the last round up'.
Wie trekt het leed sneller dan zijn
schaduw? Welk kaliber onrecht
maakt de grootste indruk?
'Oom gelyncht in Disneyland',
vuurt Roodgezicht. 'Tante omgeko-
NIJMEGEN Museum 'De Com-
manderie van Sint Jan' in Nijmegen
wijdt van 13 april tot en met 20 mei
een tentoonstelling aan Otto How-
en, een Russische edelman die in
1799 als gewoon soldaat dienst nam
in de Bataafse Republiek en zich in
zijn vrije tijd ontwikkelde tot een te
kenaar van aanzienlijk niveau. Hij
tekende vooral fraaie plekjes in Ne
derland en op veldtochten ook in
Duitsland, Oostenrijk en Spanje.
Otto Howen leefde van 1774 tot
1848 en diende onder Lodewijk Na
poleon en Willem L Hij klom op van
gewoon soldaat tot luitenant-gene
raal. Tijdens die loopbaan trouwde
hij met de dochter van de invloedrij
ke politicus Jacob Uitenhage de
Mist.
Al voor zijn overplaatsing in 1816
van Den Haag naar Namen ontwik
kelde Howen zich tot een belangrijk
topografisch kunstenaar. Hij was
zeer produktief en prenten van zijn
hand verschenen in diverse boeken.
Tijdens de laatste periode van zijn
loopbaan, van 1831 tot 1839 als op
perbevelhebber van de vesting
Nijmegen, was hij weer uitzonder
lijk actief en werden er onder meer
twee albums met stadsgezichten
van hem uitgegeven.
Howen tekende zijn schilderach
tige plekjes kennelijk zonder enige
pretentie, eigenlijk meer als 'toe
rist'. Zo tekende hij ook kleder
drachten en lokale gebruiken. Niet
temin leverden zijn activiteiten
kwaliteit op, vooral door de keuze
van de hoek en de compositie.
Bij de opening van de tentoon
stelling op 12 april zal ook een boek
over leven en werk van Howen wor
den gepresenteerd. Het werd sa
mengesteld door R. te Rijdt en G.
Lemmens en kreeg als titel 'Een ge
neraal tekent Nederland'.
vangbaar.
"We zijn bang dat de dader de ket
ting zal weggooien als hij ontdekt
dat het niet eens echt goud is". Die
angst heeft er toe geleid dat het NTI
andere Pavlova-attnbuten, zoals
een tweede ketting, een paar oorbel
len, een bronzen beeld en een ballet
schoen, heeft teruggehaald uit Rot
terdam.
Het verhaal gaat dat Anna Pavlo
va het sieraad vermoedelijk in de
twintiger jaren heeft gekregen van
een Indiase maharadja. Het is een
zeventig centimeter lange, dubbele
goudkleurige ketting met een ronde
pendant van jade dat op borsthoog
te hangt. Aan weerszijden van de
ketting zijn slangekopjes bevestigd
die in de bek kwastjes van goud
draad vasthouden en zyn bezet met
glinsterende steentjes.
De gestolen ketting. and
jaar later lijkt het museum zijn deu
ren te moeten sluiten als gevolg van
een bezuinigingsoperatie van de ge
meente. Een van de belangrijkste
kunstcollecties uit het Interbellum,
de periode tussen de twee wereld
oorlogen, dreigt daardoor uiteen te
vallen.
Herwaarding
In de Wieger is figuratief, abstract
en expressionistisch werk te zien
uit de jaren 1918-1940. Van verte
genwoordigers van de Ploeg en de
Bergense school, maar ook van ma-
gisch-realisten als Willink en
Schumacher. Kunstrichtingen die
uit de gratie zijn geraakt, zoals het
kubisme, zijn aanwezig door werk
van Otto van Rees. Hij vestigde zich
na zijn Parijse periode in Deurne en
hij was het die Wiegersma inspireer
de tot de schilderkunst.
En dat niet alleen, want sinds de
kennismaking met Van Rees ging
de dokter een steeds grotere rol spe
len in de wereld van de kunst. Uit
het gehele land kwamen schilders,
schrijvers en beeldhouwers van
naam en faam naar Deurne; het be
gin van een rijke traditie, die in feite
door het museum is voortgezet.
Schilderijen en plastieken van
tijdgenoten als Kees Verwey, Jan
Sluyters, Germ de Jong, Kees
Maks, Hendrik Chabot, Leo Gestel,
Matthie Wiegman en enkele bron
zen beelden van Charlotte van Pal-
landt zijn er te bewonderen.
Het levenswerk van Wiegersma
dreigt nu ten onder te gaan. De ge
meente Deurne draait grotendeels
alleen op voor de kosten, die op
jaarbasis ruim drie ton bedragen.
Het 30.000 zielen tellende plaatsje in
de Peel kampt met acute geldnood.
Een museum van enige beteke
nis, met aantrekkelijke exposities
zoals die de laatste jaren in de Wie
ger zijn gehouden, kost tenminste
een half miljoen per jaar. Nu dat
niet haalbaar is, heeft de linkse frac
tie zich geschaard achter het stand
punt van Deurne 19Nu, met tien ze
tels de grootste fractie in de raad.
Deze partij is al jaren van mening
dat de Wieger maar het beste kan
worden gesloten, omdat het een te
luxe voorziening is voor een plaats
als Deurne.
"Jammer", vindt CDA-fractie-
voorzitter mevrouw J.C. van den
Broek. Zij vindt dat het museum in
afgeslankte vorm nog best een goe
de toekomst heeft. "Door privatise
ring kunnen de kosten worden ge
drukt".
Maar het CDA staat waarschijnlijk
alleen in de raadsvergadering van 6
mei, als de toekomst van de Wieger
op de agenda staat. Nu voert Theo
Hoogbergen de circa 250 vrienden
van het museum aan. De vrienden
brengen jaarlijks zo'n 40 mille bij
een voor het museum. De voorzitter
stelt acties in het verschiet, maar
over de aard daarvan wil hij zich
nog niet uitlaten.
Agnes Grondman, tot vorig jaar
conservator van de Wieger, heeft ja
ren gevochten tegen de dreigende
sluiting. Zij maakte in 1989 een ar
tistiek testament, met aanbevelin
gen over de toekomst van de Wie
ger. Het rapport bleef anderhalfjaar
in de la liggen.
Haar advies om de in 1988 en 1989
verleende extra subsidie (112.000
gulden voor exposities) structureel
te maken had, gezien de weinig
rooskleurige financiële situatie van
Deurne, geen enkele kans. "Het
sluiten van het museum, waarom de
plaatselijke partij altijd heeft geroe
pen, vind ik getuigen van een kort
zichtige houding. Die mensen zien
kennelijk de meerwaarde voor de
samenleving niet".
i landelijke bekendheid heeft als
HAARLEM (ANP) - Vierduizend
jaar wonen en werken aan het
Spaarne en dat gereconstrueerd
met behulp van opgegraven aarde
werk, glas, leer, metaal, steen en
been. Dat is wat de bezoeker van het
eerste archeologisch museum in
Haarlem te zien krijgt. Haarlemse
burgemeester E. Schmitz zal op 12
april de opening verrichten. Het
museum, dat ongeveer 370.000 gul
den heeft gekost, heet officieel Ar
cheologisch Museum Haarlem en is
gevestigd in de kelder van de Vlees
hal aan de Grote Markt.
Stadsarcheoloog Maarten Polder
mans nam het initiatief tot het stich
ten van het museum. Samen met de
Stichting Archeologie Haarlem, de
Commissie Oudheidkundig Bo
demonderzoek en de Archeologi
sche Werkgroep Haarlem bereidde
hij een en ander voor en begeleidde
de inrichting van het museum. Pol
dermans wil op een aantrekkelijke
iets van de grote rijkdom
archeologisch materiaal tonen
dat de stad heeft opgeleverd.
In de kelder van de Vleeshal zijn
vier tentoonstellingen te bezichti
gen. Een permanente expositie
biedt een overzicht van de geschie
denis van Haarlem van de prehisto
rie tot heden, waarbij in twee grote
vitrines topstukken uit de Haarlem
se bodem te zien zijn.
In een kleine tentoonstelling met
recent onderzoek zijn voorwerpen
ondergebracht die zijn gevonden
bij opgravingen onder de Vleeshal
zelf. Hieronder bevinden zich een
bijzonder Middeleeuws houten
beeldje van een monnik en een ver
zameling houten schotels.
In een educatieve ruimte kan de
bezoeker zich met behulp van de
computer inzicht verschaffen in het
verleden. Een opgravingsrecon
structie op ware grootte laat zien
hoe het er bij een opgraving in de
binnenstad aan toe gaat en wat er
zoal te vinden is.
In de vierde ruimte van het muse
um is een tijdelijke expositie geves
tigd. Daarin is onder meer een 16de-
eeuwse herberg te zien.
In het Haarlemse Frans Halsmu
seum en in de Vishal zal van 17 mei
tot en met 7 juli te zien zijn wat het
Rijk zoal aankocht in 1990 en de ja
ren daarvoor. Dit onder de titel
'Souvenirs, recente en oudere rea
listische kunst uit de collectie van
het Rijk'. Er zijn schilderijen te zien
van onder anderen Willem van
Leusden, Pieter Ouborg en Co Wes-
terik.
Collegium Musicum
speelt in Den Haag
DEN HAAG - Het orkest van het
Leids Studentenkoor en Orkest
'Collegium Musicum' zal op 24 april
om 20.15 uur samen met de pianiste
Daphne Gerrrits een concert geven
in de Schonbergzaal van het Ko
ninklijk Museum in Den Haag.
Het orkest van 'Collegium Musi
cum', dat 55 leden telt, staat onder
leiding van René Gulikers. Daphne
Gemts heeft al verschillende prij
zen gewonnen: twee maal de eerste
prijs van het Edith Stein-concours
(1985 en 1987) en een prijs van het
Residentieorkest.
Het orkest zal de volgende wer
ken ten gehore brengen: Ouverture
'De Hebnden' van F Mendelssohn-
Bartholdy en de Vierde Symfonie
van G. Mahler. Orkest en soliste sa
men zullen het Tweede Pianocon
cert van S. Rachmaninov uitvoeren.
Lithografie 'Porte de Delft' (1825), een van de werken van Otto Howen.
Expositie in Nijmegen
ROTTERDAM (ANP) - Een ketting
die heeft toebehoord aan de be
roemde Russische danseres Anna
Pavlova is ontvreemd tijdens een
expositie in het Rotterdamse Hilton
hotel. De dader heeft het sieraad uit
een glazen vitrine gehaald. Ook een
drieluik van de hand van Jean Tho
massen waarop Pavlova staat afge
beeld tijdens het voeren van zwa
nen werd ontvreemd.
De diefstal is vermoedelijk al ge
pleegd op woensdag 26 maart. Een
speuractie van de bewakingsdienst
van het hotel heeft niets opgele
verd.
De ketting is het eigendom van
het Nederlands Theater Instituut
(NTI) in Amsterdam. De verzekerde
waarde bedraagt tweehonderd gul-
Moto anp> den. Volgens M. Wildeman van het
Nederlands Instituut voor de Dans
is het sieraad echter vooral van cul
tuur-historische waarde en onver-
Ketting van Anna
Pavlova gestolen
