RIJNSBURG EENS CENTRUM COLLEGIANTENDOM
Oorlogsuitkering burgers onbekend'
DE TIJD,
VAN TOEN
Relatief weinig vrouwelijke
bestuurders Zuid-Holland
Handboek voor gemeenten
met programma's 4 en 5 mei
'Afvalteam' gaat
naar bedrijven
(Dufti^iputos
Onderzoek naar alternatieve
honorering artsen verlengd
DINSDAG 2 APRIL 1991
REGIO
PAGINA 11
Vrouw (41) dood
na val in water
sloot Sassenheim
SASSENHEIM Een 41-jarige
vrouw uit Leimuiden is gisteravond
na een val in het water dodelijk ver
ongelukt. De vrouw zat omstreeks
negen uur bij een vriend aan boord
van een pleziervaartuig.
Bij het afmeren van de boot in de
Sassenheimer Sloot viel ze in het
water. Ze werd geraakt door de
voorstuwingasschroef. Het slacht
offer was op slag dood.
LEIDEN/DEN HAAG Bij de
op 6 maart gehouden verkiezin
gen voor de besturen van de
provincies is het aantal vrouwe
lijke statenleden met 5,5 pro
cent toegenomen. In totaal is
29,6 procent van de leden van
provinciale staten vrouw. Dat is
zaterdag bekend gemaakt door
de Nederlandse Vereniging
voor Vrouwenbelangen in Lei
den. Zuid-Holland scoort lager:
Met deze verkiezingen is het
percentage vrouwen gestegen
van 24 naar 27,7 procent.
De Vereniging voor Vrouwen-
belangen streeft samen met de
Aktie M/V 50/50 naar gelijke
vertegenwoordiging van man
nen en vrouwen in alle politieke
functies in het jaar 2000. Als
tussenstap voor de provinciale
staten werd voor 6 maart inge
zet op een vertegenwoordiging
in de staten van minimaal 33
procent vrouwen. Zeker als de
resultaten in andere provincies
naast die in Zuid-Holland wor
den gezet, komt deze provincie
slecht weg. Vier provincies heb
ben het streefcijfer bereikt. In
Friesland is 32,7 procent van de
statenleden vrouw, Drenthe
39,2 procent, Noord-Holland
32,9 procent en Noord-Brabant
35,4 procent. Overijssel en
Utrecht komen met beide 31,8
procent dicht in de buurt.
De grotere partijen met de
meeste vrouwelijke statenle
den zijn de PvdA <39,2 procent);
D66 (37,1) en Groen Links (36,1).
Ten achter bij het streefcijfer
van 33 procent blijven het CDA
(28 procent) en de WD (24,1).
In deze provincie liggen die
verhoudingen iets anders. De
PvdA had acht vrouwen in pro
vinciale staten en houdt er vijf
over. Het CDA daarentegen ziet
het aantal vrouwelijke verte
genwoordigers stijgen van ze
ven naar acht. Ook de WD is
met meer vrouwen in PS verte
genwoordigd (van vier naar
vijf). D66 verdriedubbelde het
aantal wouwen (van een naar
drie). Groen Links had geen
vrouwelijke vertegenwoordi
gers en heeft er nu twee. SGP.
RPF en GPV hadden en houden
geen enkele vrouwelijk staten
lid. Het dagelijks bestuur van
de provincie, gedeputeerde sta
ten, telde twee vrouwen en
heeft er na de verkiezingen drie.
Landelijk gezien werden bij
de vijf grotere partijen in totaal
52 statenleden gekozen met
voorkeursstemmen, dat wil zeg
gen dat ze een aantal stemmen
kregen dat groter is dan de helft
van de kiesdeler. Van die 52 wa
ren er 35 vrouw. "De politieke
signalen aan de partijen zijn
overduidelijk. Vrouwen zijn
stemmentreksters", conclu
deert de Vereniging voor Vrou
wenbelangen.
AMSTERDAM - Het Nationaal Co
mité 4 en 5 mei heeft een handboek
voor de herdenking van de 4de en
5de mei geschreven. De regering
heeft de 5de mei vorig jaar tot natio
nale bevrijdingsdag uitgeroepen
maar het comité stelt dat de meeste
gemeenten voor de viering hiervan
nog geen traditie kennen
Het comité hoopt dat de herden
kingen en vieringen de komende ja
ren worden uitgebreid. De meeste
gemeenten kennen weliswaar voor
de 4de mei een jaarlijks terugkeren
de herdenking maar daarmee houdt
het meestal op.
Het handboek voor de herdenkin
gen en vieringen van dit jaar reikt
ideeen aan voor activiteiten die aan
sluiten op lokale, provinciale en na
tionale initiatieven. Het bevat infor
matie op het gebied van (onderwijs-
)materiaal over oorlog, verzet en be
vrijding en tentoonstellingen, gast
sprekers en theater over deze the
ma's. Verder besteedt het hand
boek aandacht aan 'grondrechten',
het thema dat volgens het comité de
komende jaren op 4 en 5 mei cen
traal dioent te staan.
DEN HAAG Het preventieteam
afvalstoffen van de provincie Zuid-
Holland gaat aan het werk. Volgen
de maand gaan vijf mensen 'de boer
op' om bedrijven voorlichting te ge
ven over vermindering van de hoe
veelheid geproduceerd afval en
over verbetering van de verwerking
ervan. Het preventieteam richt zich
vooral op bedrijven waar veel afval
wordt geproduceerd zoals de glas
tuinbouw, veilingen, bouwnijver
heid en sorteer- en overslagstations.
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- De griep blijft in het westen der
Vereemgde Staten even hevig
heerschen. Te Chicago zijn in de
afgeloopen week 900 personen
aan de ziekte overleden, terwijl
in dezelfde week van het vorige
jaar 419 personen stierven. Al
leen Maandag 11 overleden te
Chicago al 300 personen. De be
graafplaatsen zijn overvol
Maandag waren er 600 lijken,
welke nog ter aarde moesten
worden besteld. In 1890 overle
den in de laatste vier weken in
deze stad 1819 personen, maar
nu bedroeg dit getal 2904. Ook in
Wabash en Indiana zijn bijna
2000 personen door de griep
aangetast. Het aantal zieken te
Pittsburg en Alleghany wordt
op 15,000 begroot.
- Men schrijft ons uit Leider
dorp: Onze nachtioaker Daniel
Keyser, die reeds gedurende
eene goed twintig jaren onze ge
meente in de nachtelijke uren be
waakte, zal morgen het feest zij
ner veertigjarige echtvereeni-
ging herdenken. Was hij voor de
rust zijner mede-ingezetenen
steeds trouw op zijn post. men
verwacht daarom dat het hem
op dit huiselijk feest niet aan be
langstelling zal ontbreken.
Vijfentwintig jaar geleden:
-Hetfeitdathet in april 200 jaar
geleden is dat Mozart op het or
gel in de Grote Kerk in Haarlem
als 11-jarige jongen een concert
gaf, heeft de gemeente Haarlem
besloten het accent te leggen op
Mozart bij de voorbereiding van
de Salzburg-tveek. De Mozart-
vereniging wenste eveneens
aandacht te besteden aan de
komst van Mozart in 1766 en ook
heeft de sociëteit „Teisterbant"
plannen een speciaal concert te
geven. Deze heeft er toe geleid
dat tussen 15 april en 22 mei in
Haarlem diverse manifestaties
worden gehouden.
Leidenaar Claproth pleit voor meer reclame j
LEIDEN Een half miljoen
tot een miljoen mensen lo
pen een uitkering als burger
oorlogslachtoffer mis. De
meesten weten niet dat er
een wet bestaat, de wet Uit
kering Burger Oorlogs
slachtoffers (wubo), op
grond waarvan erkenning
als oorlogsslachtoffer en een
financiële tegemoetkoming
kan worden verkregen. De
Pensioen- en uitkeringsraad
die uitvoering moet geven
aan deze wet zou nooit vol
doende reclame hebben ge
maakt.
Dat zegt de Leidenaar J.E. Clap
roth. Hij heeft zelf in 1984 een aan
vraag ingediend, maar ontdekte tij
dens een bezoek aan een reünie van
Indonesische oorlogsgevangenen,
dat hij hiermee een uitzondering
was. Niet alleen is de wet onbekend,
ook weten heel veel mensen niet dat
ze bij de pensioen en -uitkerings
raad - die de wet uitvoert - in beroep
kunnen gaan als een eerdere aan
vraag is afgewezen. Claproth:
"Mensen die een uitkering hebben
aangevraagd op grond van de Wet
Uitkering Vervolgden (WUVj en die
een afwijzing hebben gekregen,
kunnen alsnog een uitkering op
grond van de wubo aanvragen".
Als oud-Indiëganger weet Clap
roth maar al te goed welke lichame
lijke of psychische schade door de
oorlog kan worden aangericht. Hij
was zelf werkzaam als vrijwilliger
bij het Rode Kruis in Indië en werd
in Soerabaja door de Indonesische
Jongeren opgepakt en gevangen ge
zet in de Werfstraatgevangenis. De
vrijheidsberoving en vernederin
gen die hij moest ondergaan, lieten
diepe wonden achter.
Claproth: "Er zijn honderddui
zenden burgeroorlogslachtoffers.
Mensen die aan de spoorlijn in Bir
ma hebben meegewerkt, al diege
nen die in kampen hebben gezeten
en ook nog eens heel veel mensen
die in Nederland onderdrukt zijn
geweest. Een groot deel van hen on
dervindt nog steeds de nadelige ef
fecten van de oorlog".
Ruchtbaar
De Wet Uitkering Burger Oorlogs
slachtoffers dateert van 1984 en vol
gens Claproth is er nooit behoorlijk
ruchtbaarheid aan gegeven. Dat be-
Nieuw treinkaartje
LEIDEN/UTRECHT - De Neder
landse Spoorwegen hebben een
nieuw soort kaartje uitgebracht: de
5-Retourkaart. Reizigers die gere
geld hetzelfde traject afleggen, kun
nen een 5-Retourkaart kopen en
deze op het perron zelf afstempelen.
Lang wachten in de rij is er dus vier
van de vijf keer niet meer bij. Ook in
Leiden, Leiden-Lammenschans en
Leiden-De Vink staan stempelauto
maten opgesteld.
Het nieuwe kaartje biedt niet al
leen gemak, maar ook voordeel. De
5-Retourkaart is vijf procent goed
koper dan vijf losse retourtjes. De
kaart is zowel voor de eerste als
voor de tweede klas, en te koop te
gen vol en gereduceerd tarief. De
kaart is niet persoonsgebonden.
Het is de bedoeling dat op 1 mei
op alle stations ten minste een auto
maat staat. Op de meeste stations
echter, zoals ook in Leiden centraal,
komen er meer te staan.
Politie mag minder
informatie geven
DEN HAAG De politie moet zich
sinds kort aan strengere regels hou
den voor wat betreft het opslaan en
verstrekken van persoonlijke gege
vens van slachtoffers en daders. Dat
betekent onder meer dat het in vele
gevallen niet meer is toegestaan de
volledige naam van slachtoffers aan
de pers te verstrekken. De nieuwe
regels zijn vastgelegd in de wet Poli
tieregisters.
Er was sedert augustus van het
vorig jaar al een richtlijn van kracht
waarin, naast een groot aantal ande
re zaken, ook het doorgeven van
persoonlijke gegevens van daders
en slachtoffers van strafzaken was
geregeld. De richtlijn ging met na
me in op de verantwoordelijkheden
van het openbaar ministerie en is in
gesteld na opmerkingen van de Na
tionale Ombudsman over de schen
ding van privacy.
De zojuist van kracht geworden
wet Politieregisters gaat, wat be
treft regelgeving over de manier
van omgaan met persoonsgege
vens, veel verder.
AALSMEER - Steeds meer in
kwekers plaatsen deze borden
bij de opritten van hun bedrij
ven. Met name veel Oosteuropea
nen komen om werk vragen. Be
hoefte aan extra personeel is er
echter niet. De Noordwijkse kwe
ker M. Zandwijk heeft de borden
nog niet in de Bollenstreek gesig
naleerd. "Maar ik kan me voor
stellen dat tuinders die borden
ophangen. Er komen vaak Oost
europeanen langs om te vragen
of er werk is. Maar de meeste
kwekers kunnen hun werk in
deze periode makkelijk aan. Ik
ken geen enkele kweker die een
Pool in dienst heeft. Er wordt de
laatste tijd ook streng gecontro
leerd". (lol® ANP)
Niemand blijkt meer te kunnen
achterhalen hoe een serie interes
sante gebouwen, die ooit in Rijns
burg heeft gestaan, van de aard
bodem is verdwenen en als ge
volg daarvan zijn er maar weinig
mensen die zich iets kunnen
voorstellen bij de uitdrukking
'Rijnsburgse collegianten'.
Wie zich toch wil informeren
krijgt te maken met een wat
stroef geschreven studie uit het
eind van de vorige eeuw. Betere
informatie dan wat daarin staat
kan er waarschijnlijk nooit meer
boven water komen, want de be
langrijkste archiefbescheiden
zijn in 1940 bij de brand van Rot
terdam verloren gegaan. De
Rijnsburgse collegianten lijken
een wat schimmig gezelschap van
religieus-gedrevenen te moeten
blijven: mensen die zich in geen
van de protestantse kerkgenoot
schappen van de zeventiende
eeuw thuis voelden en er hun ei
gen manier van godsdienstoefe
ning op na hielden. En toch: als je
je eens in hun geschiedenis ver
diept dan is er veel herkenbaars.
Herkenbaar is vooral de manier
waarop de groepering tot stand
kwam: onder de druk van een
merkwaardige ontwikkeling in
de Nederlandse protestantse
kerk van het eind van de zestien
de en het begin van de zeventien
de eeuw.
Twistappels
Eerst een klein stukje theologie.
Nauwelijks een halve eeuw nadat
de hervorming hier voet aan de
grond had gekregen begonnen de
Nederlandse theologen te rede
twisten over ingewikkelde ge
loofszaken. Was de zondeval nu
wel of niet een door God van tevo
ren voorziene gebeurtenis, en zo
ja, had Hij dan al van tevoren
sommige mensen 'uitverkoren'?
En dat was dan nog maar één
van de vele twistappels. Was het
bij min of meer academische
vraagstellingen gebleven, dan
zou Rijnsburg nooit het Rijns
burg van de Collegianten zijn ge
worden, en misschien was dan
ook de filosoof Spinoza er nooit
komen wonen, maar er gebeur
den in het zog van die theologi
sche haarkloverijen in de Neder
landen de vreselijkste dingen. Bij
bosjes werden in 1619 en de daar
op volgende jaren dominees afge
zet, en dat waren dan diegenen
van wie men vond dat zij er te
'vrijzinnige' opvattingen op na
hielden. Als je leest wat er toen in
ons land voorviel, was het met de
hij als een soort zendeling. Hij be
zoekt aan de hand van de deelne
merslijst van de reünie oorlog
slachtoffers die niet al te ver uit de
buurt wonen. Om de kosten te druk
ken gaat de 60-jarige vaak liftend.
Tot nu toe heeft hij vijftien oorlog
slachtoffers of nabestaanden de
weg kunnen wijzen.
"Gisteren ben ik nog bij een fami
lie in Den Haag geweest. Acht jaar
geleden is een aanvraag van hen
voor een uitkering afgewezen. Nu
lukt het wellicht wel".
Claproth heeft zelf al contact op
genomen met de Rubo om de orga
nisatie erop te wijzen dat de wet on
bekend is. "De Raad zeèt in 1984 al
voldoende reclame te hebben ge
maakt. Ikzelf heb daar nooit iets van
gemerkt en ben eigenlijk door toe
val achter het bestaan van de wet
gekomen. Het is niet juist dat zove-
len het niet weten".
De oneerlijkheid is volgens Clap
roth des te schrijnender als de trein
kaping in gedachten wordt geno
men. "Degenen die in de trein zaten
kregen een uitkering van het rijk
om de vrijheidsberoving te vergoei-
lijken. Dan klopt het natuurlijk niet
dat oorlogsslachtoffers daarvan ver
stoken zouden blijven.
Weinig
Teamleider Crutsen van de pen
sioenraad erkent dat slechts weini
gen een aanvraag indienen voor een
uitkering op grond van de wubo.
"Sinds de invoering van de wet in
1984 hebben we 15.000 aanvragen
behandeld. Dat is weinig gezien het
aantal oorlogsslachtoffers".
Volgens de teamleider ligt het
niet op de weg van de raad reclame
voor de uitkering te maken. "Zo er
al reclame moet worden gemaakt, is
dat de verantwoording van wvc".
Een woordvoerder van het minis
terie van welzijn, volksgezondheid
en cultuur zegt dat er verleden jaar
extra advertenties zijn geweest.
"Telkens weer blijkt echter dat ex
tra publiciteit niet er veel meer reac
ties geeft".
LEIDEN/ALPHEN - Het onderzoek
naar alternatieve honoreringssyste
men voor huisartsen in de regio Lei-
den-Alphen neemt negen maanden
meer in beslag. Aanvankelijk was
het de bedoeling dat de resultaten
in maart bekend zouden zijn.
Daarna bekijkt de Ziekenfonds
raad, subsidie- en opdrachtgever,
hoe huisartsen het beste geprikkeld
kunnen worden om meer zelf te
doen en minder door te verwijzen.
Het huidige abonnementensys
teem, waarbij huisartsen een be
paald bedrag per verzekerde krti-
gen, zou dat dure doorverwijzen in
de hand werken.
In de Leids/Alphense regio van
de Zorgverzekeraar Zorg en Zeker
heid doen zo n 100 huisartsen mee
aan het onderzoek, dat wordt bege
leid door het Instituut voor Huis-
artsengeneeskunde van de Rijks
universiteit van Leiden. De Zieken
fondsraad stelde er begin 1988 bijna
600.000 gulden voor beschikbaar.
Het Instituut voor Huisartsenge-
neeskunde heeft eerder dit jaar la
ten weten dat de begroting niet
wordt overschreden door de verlen
ging.
niet zomaar een nieuwe rechtzin-
stichting van de aanwezigen zou
kunnen dienen, het woord mocht
Bon ton
Toen in de daaropvolgende jaren
er toch weer 'rekkelijke' predi
kanten in Warmond konden aan
treden hebben Gijsbert en zijn
broers de kleine club van getrou
wen die zij uit de officiële kerk
hadden losgeweekt, in stand we
ten te houden. Maar dat ging niet
zonder slag of stoot. Vooral domi
nee Paschier de Fijne heeft onver
zettelijk pogingen gedaan om
Gijsbert en de zijnen weer in de
kerk te krijgen. Uit de bewaard
gebleven stukken kan men opma
ken dat er het felst gedebatteerd
werd over de vraag of je tijdens
een godsdienstoefening alleen
maar de predikant aan het woord
moest laten of dat iedereen zijn
gang moest kunnen gaan. Uitein
delijk namen de Van der Coddes
maar de wijk naar het nabijgele
gen dorp Rijnsburg. En daar
vormde zich langzaamaan een
steeds grotere groep van vrijden
kers, die bekend zijn geworden
als de Collegianten. Aan het eind
van de zeventiende en in de eerste
helft van de achttiende eeuw wa
ren er overal in de Nederlanden
J.E. Claproth: 'Er zijn honderdduizenden burgeroorlogsslachtoffer^uoio
tekent niet alleen dat velen versto
ken blijven van de officiële erken
ning als oorlogsslachtoffer, ook lo
pen nogal wat mensen maandelijk
se uitkering van soms enkele hon
derden guldens mis.
Sinds de Leidenaar ontdekte dat
de wet nauwelijks bekend is, werkt
Eén van de gebouwen van de Rijnsburgse collegianten zoals het er in de achttiende
samenkomst moet hebben uitgezien. Er werd dan gedoopt, door onderdompeling in
aangelegd bassin.
konden de broers Van der Codde
in het voetspoor van hun vader en
hun grootvader treden. Die had
den zich allebei ook al hevig voor
godsdienstige aangelegenheden
geïnteresseerd. Van grootvader
Van der Codde ging het verhaal
dat hij (nog voordat de Reforma
tie feitelijk haar intrede had ge
daan) zich met bijbelstudie had
beziggehouden en dat was in de
ogen van de toenmalige kerkelij
ke overheden een blijk van kette
rij. Maar grootvader had zijn idee
ën op zijn kinderen weten over te
dragen: zijn zoon Jacob was al net
zo'n 'ketter', en er was een perio
de, zo ongeveer in de eerste jaren
van de tachtigjarige oorlog, dat
Jacob beducht moest zijn van zijn
bed gelicht te worden: hij kon al
leen maar naar zijn huis in War
mond gaan als er op een afgespro
ken plek, onder een boom, zeven
turven lagen. Deze Jacob van der
Codde mag gezien worden als de
stamhouder en zodoende lieten
Gijsbert, Jan de Oude, Jan de
Jonge, Willem en Arie zich niet
onbetuigd toen er in geloofszaken
werk aan de winkel was.
tolerantie een tijdlang slecht ge
steld. Predikanten werden hard
handig uit hun ambt verwijderd,
ze moesten onderduiken of een
goed heenkomen zoeken. En dat
alles met instemming van de
overheden. Het is alles bij elkaar
enigszins onfris. Maar, en nu
komt het herkenbare, er kwamen
mensen in opstand tegen deze
kwalijke praktijken. En laat het
nu uitgerekend een familie uit de
streek direct ten noordwesten
van Leiden zijn die wat dat be
treft een ereplaats in de ge
schiedschrijving van het Neder
landse vrijzinnig protestantisme
verdient. Over die familie, de Van
der Coddes, gaat het hier.
Ketterij
Met hun levensverhaal, hoe kqrt
dat hier ook zal moeten zijn,
wordt de atmosfeer geschetst,
waarin het 'collegiantisme' ont
stond en die atmosfeer heeft on
geveer anderhalve eeuw in Rijns
burg stand kunnen houden. Toen
in 1619 de maatregelen tegen de
'vrijzinnigen' van kracht werden,
De meest doortastende was
Gijsbert, maar toen ze eenmaal
van de juistheid van een en ander
overtuigd waren, konden zijn
broers niet achterblijven. Zo is
dus de familienaam Van der Cod
de onlosmakelijk aan de Colle-
giantenepisode verbonden. Gijs
bert was in 1619 ouderling in de
protestantse gemeente van War
mond. Ze hadden daar een domi
nee van het 'rekkelijke' soort en
die werd derhalve in 1619 van ho
gerhand uit zijn ambt gezet. Om
dat er geen normale kerkdiensten
gehouden konden worden (er was
zulke collegiantengroeperingen
en in sommige milieus was
toen bon ton om collegiant te zijn
of in ieder geval de bijeenkom
sten bu te wonen. De harde kern
bestond uit vredelievende nB
sen die vonden dat de doop pas
geldigheid had als je die bewust
onderging en die iedereen in
gelegenheid stelden om te preken
of te 'profeteren' tijdens de 'colle
ges'. Rijnsburg was vele decennia
lang het halQaarlykse ontmoe
tingscentrum van de collegian
ten. Ze hadden er, zouden wjj zeg
gen, hun conferentieoord. Maar
van de gebouwencomplexen die
ze daar bevolkten en beheerden,
en waar men tweemaal per jaar
een soort lang weekend organi-
LEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
nige predikant, stelde Gijsbert
voor om voorlopig dan maar sa
menkomsten te houden zonder
predikant. Een soort van huis
diensten waar iedereen die iets te
zeggen dacht te hebben dat tot
seerde voor alle Collegianten uit
het hele land. daarvan is niets
meer terug te vinden. Alleen 41
paar gravures laten een schamel
beeld voor ons oprijzen.
L.D.COUPRIE
