'Hebt gij niet ook
de dood voor mij T
té
Late eer voor Lehmbruck in Gentse citadel
Vrijwel zeker geen
presentatie tijdens
Buchmesse Franlrfurt
ZATERDAG 30 MAART 1991
KUNST
PAGINA 45
Foto-expositie over Koerden bij Volkenkunde
LEIDEN - In het Rijksmuseum
voor Volkenkunde is tot en met 12
mei de fototentoonstelling 'Koer
den van Oost-Turkije - Mensen in
een maalstroom' te zien, die gaat
over het dagelijks leven van die be
volkingsgroep aan de grenzen van
Oost-Turkije. In dit gebied wonen
10 miljoen Koerden, die zich be
schouwen als directe afstammelin
gen van de Meden (een volk, dat
omstreeks 550 voor Chr. door de
Perzen werd ingelijfd).
De fototentoonstelling laat Koer
den zien die op de vlakte wonen,
zoals Urfa, Birecik en Mardin. en in
de bergen van Anatolië. De foto's
zijn gemaakt door de Amerikaanse
fotografe Adrienne M. Norman, die
het haast ontoegankelijke gebied in
!8 en 1989 bezocht. Tijdens haar
zen kreeg zij grote belangstelling
ir de positie en de levenswijze
de Koerden.
Dat de tentoonstelling de onderti
tel 'Mensen in een maalstroom'
heeft meegekregen, zal mede gelet
op de Koerdische opstand tegen het
bewind van Saddam Hussayn nau
welijks verbazing wekken. Niet al
leen in Irak, maar ook in Iran en in
Oost-Turkije vormen de Koerden
een minderheid, waarvan de politie
ke en culturele rechten niet of nau
welijks worden erkend. Adrienne
Norman maakt in de toelichting bij
haar foto's bijvoorbeeld melding
van de grote aantallen Turkse solda-
Wilhelm Lehmbruck leefde kort. Juist 38 jaar oud ge
worden pleegde hij in 1919 zelfmoord. Hij schreef, te
kende, schilderde en vestigde een naam als beeldhou
wer. De grote erkenning kwam niet lang na zijn dood.
Mèt de terreinwinst van de expressionisten groeide
het inzicht in de pioniersrol van Lehmbruck. Hij had
zich, in het weidse dal van zijn depressies, danig geër
gerd aan wat hij moest ervaren als dom en tanig onbe
grip.
Het werk van Lehmbruck heeft veel kunstenaars uit
volgende generaties geïnspireerd. Zij hebben daarvan
getuigd. Zelden is dat zo treffend gedaan als door Jo
seph Beuys. Ook Lehmbruck is niet ontkomen aan de
invloed van oudere vakbroeders. Hij zag het werk van
de Gentse Europeaan George Minne en raakte gefasci
neerd door diens techniek.
Het Museum voor Schone Kunsten in Gent presen
teert Wilhelm Lehmbruck nu in de entourage van Min
ne (vooraf) en Beuys (achteraf). Een boeiende tentoon
stelling in het Citadelpark.
Nederland laat unieke kans liggen
Van onze correspondent
Andreas Oosthoek
GENT - Het beknelde leven?
Wilhelm Lehmbruck (Mei-
derecht, 1881) sleepte zich
van depressie naar depres
sie. Hij voelde zich onbegre
pen en in zijn onvrede met
het Hier en Nu ging een niet
te stuiten verlangen naar de
dood overheersen. Een die
pe melancholie en de sfeer
van eenzaamheid bepaalden
dit leven. En toch wist
Lehmbruck zich door vrien
den omringd. Ze bleken niet
in staat zijn bestaan te her
waarderen en de fundamen
tele eenzaamheid te door
breken.
Nieuwjaar 1918 schrijft hij vanuit
zijn als somber atelier ingerichte ga
rage: "Mijn vrouw en alle drie de
jongens maken het goed, ik stel het
minder, het gaat niet goed met mijn
zenuwen, wat mij tijdens het wer
ken hindert. Daar zit ik dan en
denk: had ik niet beter de oorlog
kunnen ingaan? Degenen die ik lief
had zijn reeds lang gesneuveld en
degenen die mij niets aangaan - hier
in Zürich - die beweren dat ik een
groot beeldhouwer ben! Waartoe
dient deze hele winkel? Stopt de
oorlog daarom vroeger?. Het is nog
zo slecht niet om daarbuiten te
Moeder Aarde
Julian Cope - 'Peggy Suicide' (Is
land)
'Peggy Suicide' is de eerste vol
treffer van Julian Cope sinds zijn
Teardrops Explodes zijn ontbon
den. Cope, sindsdien een ongeleid
projectiel in dé popmuziek, verrast
enorm met dit uitgebalanceerde
concept-album. Ruim vijf kwartier
doet hij over 18 protestsongs waarin
hij het vooral voor Moeder Aarde
opneemt. Direct op opener 'Pri-
steen' wordt de toon gezet. Mani
sche zang a la Lou Reed over een
stukgelopen relatie. Pristeen blijkt
halverwege het beklemmende lied
geen vrouw te zijn maar een meta
foor voor Moeder aarde van wie wij
veel te veel verlangen.
Aandacht is er ook voor de mos
lims ("Die zijn niet allen gek. Ara
bieren denken toch ook niet dat alle
katholieken deel uitmaken van de
IRA", aldus Cope), de auto als
milieuverzieker en aids.
De gitaar domineert op deze cd.
Hoewel Cope niet de meest inters-
sante muziek van dit moment
maakt - hier en daar klinkt hij zelfs
wat gedateerd - biedt 'Peggy Suici
de' veel stof ter lering en vermaak.
Vermaken kan de luisteraar zich
met de humor van Cope. Gelukkig
heeft hij ingezien dat humor op zijn
weinig luchtige album van cruciaal
belang is.
W.K.
Geforceerd
REM - 'Out of Time' (Warner
Bros)
Van 'Out of Time' moest heel goed
af te horen zijn dat het met 'Green'
wereldwijd doorgebroken kwartet
uit Athens (Georgia) tot het uiterste
is bereid nieuwe wegen in te slaan.
De titel geeft bovendien aan dat Sti
pe. Buck. Mills en Berry zich in hun
muziek niets gelegen laten aan het
tijdperk waarin zij leven.
Helaas hebben deze te hoog ge
grepen uitgangspunten ertoe geleid
dat het negende REM-album een
heel geforceerde, onsamenhangen
de plaat is geworden met een over
daad aan toeters en bellen. In de
grabbelton van de ver uiteenlopen
de en zelden uitgekristalliseerde
sneuvelen. Franz Mare benijd ik
dikwijls".
Zijn vriend Hans Richter noemt
hem een gedreven wereldvreemde.
Richter is verbijsterd door de sfeer
van overgevoeligheid die Lehm
bruck rond zich spreidt als hij op
lange, late avonden viool speelt.
Het devies van Lehmbruck is dui
delijk en dodend: 'onder mensen is
geen plaats voor ons'. Juist na zijn
benoeming (samen met Kathe Koll-
witz, Lovis Corinth en Ernst Bar
lach) tot lid van de Preussische Aka-
demie - geen geringe eer volgens de
maatstaven van die tijd - pleegt hij,
25 maart 1919, in Berlijn zelfmoord.
Zijn laatste gedicht kreeg de titel
Wie is hier nog?
Wie bleef nog over van deze moor-
denJwie blijft nog achter uit deze
bloedige zee?/ Ik schrijd over dit
maaivelden kijk om me heen, waar
de hooioogst ligtJ na de gruwelijk
moorddadige slachting.
De vrienden liggen stil rondom./
De broeders zijn niet meer,/ het ge
loof, de liefde, alles is weg,/ en de
dood, hij ligt op alle wegen, op elke
bloei.
O vloek, o duizendvoudige vloek!/
Hebt gij, die zoveel dood bereidt,/
hebt gij niet ook de dood voor mij?
Wilhelm Lehmbruck verenigt in
zijn werk zowel dynamiek als een
bezonken beschouwelijkheid. Zijn
vroege werk sluit enerzijds aan bij
het realisme dat in zijn academieja
ren de wetten stelt, anderzijds bij
het classisme dat een ideale vorm
predikt. Lehmbruck komt daar zeer
Julian Cope. (foto pn
ideeën zitten maar een paar passa
ges die de moeite waard zijn.
Direct aan het begin is het al mis:
'Radio Song' is een heel bevreem
dende poging om de wat landerige,
melancholieke folk-rock waarmee
zanger Michael Stipe en de zijnen
groot zijn geworden, aan hip hop te
koppelen. Het meeslepende 'Losing
my religion' daarentegen is groots.
Het is tevens het enige stuk op de
plaat waar de strijkers-arrangemen
ten functioneel zijn. Ook het Doors-
achtige 'Low', dat van meet af aan
dreigt uit te monden in een geweldi
ge climax maar toch als een nacht
kaars uit gaat, komt in aanmerking
voor het REM-keurmerk.
De vijf tracks die volgen, stellen
echter danig teleur. Veelzijdigheid
is hier tot absoluut doel verheven en
alles wordt opzij geschoven om het
te bereiken. De leden van de band
bespelen eikaars instrumenten, de
klakkeloos ingevoerde strijkers
krassen met hun wel erg simpele in
termezzo's hele nummers aan flar
den en Stipe neemt zonder duidelij
ke aanleiding ineens genoegen met
de tweede stem. Of mompelt onver
staanbare teksten, zoals op 'Be-
long'.
Licht herstel is er op Texarkana'
en 'Country Feedback' waar gitarist
Peter Buck experimenteert met een
te hard opgenomen gitaar. Afsluiter
'Me in honey* is een onschuldig nie-
mandalletje.
W.K.
ten, die zij tijdens haar reizen in het
Koerdische gebied aantrof.
Koerdïstan, het woongebied van
de Koerden, is opgedeeld onder vijf
staten: Turkije, Syne, Irak. Iran en
de Sovjetunie. Het gebied is rijk aan
natuurlijke hulpbronnen, zoals olie
en steenkool. Ook zit er goud, zilver
en koper in de bodem. De meeste
Koerden leven echter van de land
bouw.
Adrienne Norman werd in 1964 in
Canada geboren en volgde een op
leiding fotografie aan de New Eng
land School of Photography in Mas
sachusetts. Sinds 1990 woont zij in
Amsterdam, waar zij onder andere
het Oostelijk Havengebied fotogra
feerde voor het hoofdstedelijke Ge
meente Archief.
moeilijk van los. Pas nadat hij in Pa
rijs (1910) het werk van de 'oudere
collegae Maillol (1861) en met name
Rodin (1840) heeft leren kennen,
ontstaan er openingen in zijn tot
dan toe gesloten stijlopvatting. Hij
neemt meer en meer afstand van be
palende stromingen om een per
soonlijk pad te kiezen.
Oorlog
In Europa kondigt zich een oorlog
aan. Even later stinkt het oude con
tinent bedenkelijk naar lijken. De
oorlog wordt een wereldoorlog.
Lehmbrucks onvrede met deze
smerige uitvinding uit zich in een
onomkeerbare vlucht voor de wer
kelijkheid. Daarmee voldoet hij aan
het eerste principe van de romanti
cus. Het blijkt romantiek van een
hard soort; ze drijft hem in het
kamp van de expressionisten. Deze
denkers en kunstenaars hebben ge
noeg van de wat zoetige uiterlijkhe
den die het impressionisme heeft
rondgestrooid. Haalden deze aan
bidders van zon, licht en helle bloe
men het buitenste met vreugde bin
nen, de expressionisten brengen
hun binnenste naar buiten. Een
kwestie van gevoel. Het gaat alle
maal niet geluidloos, het gaat met
een schreeuw. De noden van de tijd
zijn er naar.
Wilhelm Lehmbruck herijkt de
gestalte. De naturalistische elemen
ten verdwijnen, het klassieke ideaal
vervaagt. Versobering dient zich
aan in een stille, vaak droef stem
mende lyriek die - boven alles - be
schouwelijk is. Kijk naar zijn jonge
lingsgestalten en zie hoe oud die
Ambassadrice
Amy Grant Heart in Motion (A
&M)
Met wereldwijd een slordige tien
miljoen verkochte albums, vijf
Grammy's en een nummer-1-note
ring in de Amerikaanse top 100, is
Amy Grant de beste good-will am
bassadrice die men zich denken kan
voor de gospelmuziek, die dankzij
allerlei vooroordelen maar min
stens zoveel bedenkelijke Halleluja-
koortjes bij veel 'wereldse' luiste
raars in het verdomhoekje zit.
De succesformule van de diepge
lovige Amerikaanse, is even simpel
als doeltreffend: ze maakt a) perfec
te popmuziek en b) ze is uiterst zui
nig met getuigende teksten. Haar
laatste cd 'Heart in Motion' is daar
van weer een mooie demonstratie;
slechts in de laatste van elf wellui
dende songs is de naam van haar
Heer te beluisteren.
Amy zingt daarnaast vooral van
de liefde in bijvoorbeeld het gedra
gen That's what love is for', of het
door haar baby Millie geïnspireerde
vrolijke 'Baby baby'. Ook zij heeft
weieens haar donkere momenten,
zo blijkt uit het indrukwekkende
'How can we see that far', terwijl ze
in 'Ask me', dat over incest gaat,
ook het antwoord durft schuldig te
blijven.
Bij de presentatie van dit album
heeft Amy gezegd, dat ze zich nog
nooit zo in haar ziel heeft laten kij
ken als met deze twaalfde schijf.
Wie haar muziek nog niet kent,
Amy Grant. p*>
Canadees geeft
lezing over
schilderkunst
LEIDEN - Richard Wollheim, die
hoogleraar is aan de universiteit
van Berkeley (Californië), geeft
op donderdag 4 april een lezing
met als onderwerp 'Painting as an
art' in het Centraal Faciliteitenge
bouw van de Leidse universiteit.
Het centrale thema van Woll-
heims lezing is, dat wij schilder
kunst alleen kunnen begrijpen
vanuit het standpunt van de kun
stenaar. Hij is van mening dat de
jonge gezichten zijn. Zijn Figuren
stijgen en vallen, ze gaan hoog op,
verliezen zich aan de ruimte, of ze
storten terneer, lamgeslagen, ten
gronde.
Het beeld vindt bij Lehmbruck
een nieuwe architectuur. Zijn lan
ge, gerekte vormen zijn in hun in
keer 'gothisch' genoemd. Vorm en
materiaal geven hun inhoud prijs.
Het is geen juichende gothiek. Een
zo tragisch wereldbeeld vraagt om
een andere uitwerking. Het oeuvre
van Lehmbruck lijkt doortrokken
van het diepe besef dat de drijvende
krachten altijd groter zijn dan de ei
gen kracht.
De tentoonstelling toont een wat
completere Lehmbruck dan
meestal het geval is. De ruime keuze
uit de aquarellen en tekeningen laat
zien dat zijn talenten niet uitslui
tend op het terrein van de beeld
houwkunst lagen. Het gaat niet om
'de tekeningen van een beeldhou
wer' maar om autonome, niet stu
dieus bedoelde bladen. Het zijn
moet nu een mooie kans om haar te
leren kennen niet voorbij laten
Fondantjes
Mathilde Santing - Carried Away
(Solid)
Mogen we het theaterconcert van
Mathilde Santing, dat onlangs in
premiere is gegaan, vergelijken met
het album 'Carried Away'? Eigen
lijk niet. Zaaloptredens van Mathil
de en haar ensemble hebben altijd
een heel eigen sfeer, iets hartstoch
telijks, ontroerends, iets frivools en
opwindends. Die gevoelens van op
winding en ontroering ontbreken
een beetje op de nieuwe cd 'Carried
Away'.
Ronduit teleurstellend is dat en
kele prachtige songs die Santing op
de bühne brengt op het nieuwe al
bum ontbreken. Meest verbazing
wekkend is wel dat de titelsong
Carried Away' niet op de cd te vin
den is. Maar ook de Simon and Gar-
funkel-cover 'A hazy shade of win
ter' en een aantal van de Randy Ne-
wman-songs zijn een gemis Een
vergelijk valt daarom zeker uit ten
nadele van het album 'Carried
Away'.
Eén en ander neemt niet weg dat
er nog heel wat te genieten over
blijft. De kwaliteit van Mathilde
Santing valt immers nauwelijks te
betwisten. Nummers als 'Overnite'
en 'The World Girl' (beide van het
duo Gartsite en Gamson) zijn fon
dantjes. 'Bad Influence' (een num
mer van Robert Cray) is een klein
meesterwerkje en zelfs de standard
'Polkadots and Moonbeams' is van
een nieuw verrassend jasje voor
zien. Kortom: stuk voor stuk met
zorg gekozen songs, overgoten met
de bekende Santing-touch die de
bekende werkjes een aangenaam
gevoel van frisheid geven.
Wat opvalt is dat het nieuwe al
bum van La Santing een stuk licht
voetiger is dan al z'n voorgangers.
Soms met een zweem van ironie,
zoals de cover van de vleesgewor
den Tom Jones-song 'It's not unus
ual'. al had dat laatste van mij niet
gehoeven. Al met al is het weer een
karakteristiek album geworden.
Van het feit dat met alles op de cd
staat dat we willen horen zullen we
maar denken: wat in het vat zit
(Mathilde sings Newman?) verzuurt
niet
J.R.
schilderkunst kan worden ver
deeld in twee verschillende (maar
onlosmakelijk verbonden) delen
de vertaling van een gegeven uit
de natuurlijke omgeving naar een
vorm van kunst en het doen ont
staan van betekenis.
Deze opvatting heeft hij uitge
werkt in studies over Titiaan.
Poussin, Ingres. Manet, Picasso
en De Kooning. Wollheim tart tra
ditionele classificatiesystemen en
hij combineert in zijn methode
zeer traditionele met radicaal
nieuwe benaderingen.
Wollheim schreef over zijn op
vattingen een boek. dat ook
'Painting as an art' heet en dat in
1987 is verschenen. De lezing be
gint om 20.30 uur.
Guy de Medano
in Schouwburg
LEIDEN - Tot nu toe trad hij alleen
in kleine zaaltjes op, maar donder
dag 4 april is Guy de Medano (1953),
de enige professionele solo-gitarist
van de Nederlandse flamenco-
scene, te zien en te horen in de Leid
se Schouwburg.
De oorspronkelijk uit Den Helder
afkomstige De Medano ontdekte op
11-jarige leeftijd de flamenco en be
gon op een gitaar de melodieen en
ritmes die hij op platen hoorde, na
te spelen. Tien jaar lang zat hij vijf of
zes uur per dag op zijn bovenkamer
tje in Den Helder te oefenen. "Mijn
familie werd er krankzinnig van",
zo zei hij in een interview. Hij boek
te vooruitgang, maar de techniek
kreeg hij niet echt onder controle:
"Gevoelsmatig kon ik het begrij
pen, maar echt snappen deed ik het
niet. Ik had geen idee hoe ik moest
tellen en hoe de melodie in elkaar
zat". De doorbraak kwam. toen hij
jn 1985 op het Rotterdams Conser
vatorium een opleiding tot flamen-
co-gitanst begon onder leiding van
Paco Pena.
Ondertussen had De Medano aan
de Rijksuniversiteit te Leiden
Spaanse taal- en letterkunde gestu
deerd en daarin geeft hij nu les aan
het Conservatorium in Rotterdam.
Guy De Medano (die eigenlijk
Guy van Duinen heet) heeft een ei
gen, aanstekelijke flamenco-sty 1
ontwikkeld. Niet alleen beheerst hij
de oorspronkelijke. 19de-eeuwse
flamenco, die introvert is. ook de
Zuidamerikaanse variant (de 'Co-
lombiana"). met aanstekelijke rit
mes en jazz-invloeden, heeft voor
hem geen geheimen. Onlangs ver
scheen zijn eerste cd, 'Guy de Meda
no in Concert'.
Concert op 4 april In de Leldac
DEN HAAG (GPD) - Nederland zal
vermoedelijk geen gebruik maken
van de mogelijkheid om zich in 1993
tijdens de Boekenbeurs in Frank
furt (Buchmesse) cultureel aan de
wereld te presenteren. Dit is in een
brief van het ministerie van welzijn.
Schouwburg. De Medano zal be
werkingen en eigen compositie»
ten gehore brengen en niet het pu-
volksgezondheid en cultuur aan de
organisatoren van de Buchmesse
meegedeeld. De bnef is tien dagen
geleden geschreven - en onderte
kend door directeur-generaal cultu
rele zaken J. Riezenkamp - omdat
de benodigde fondsen (circa 10 mil
joen gulden) niet kunnen worden
gevonden.
Sinds een aantal jaren biedt de
prestigieuze Buchmesse afzonder
lijke landen de kans om zich behal
ve op het gebied van literatuur ook
in andere culturele sectoren specta
culair te profileren. Italië, Frankrijk
en Japan zijn al aan de beurt ge
weest; de Sovjet-Unie heeft het in
verband met binnenlandse politie
ke problemen voor volgend jaar la
ten afweten. Nederland lijkt nu
voor het jaar daarop eveneens te
gaan afhaken, hoewel er nog een de
finitief besluit (van het kabinet)
over moet vallen.
De eerste contacten met Frank
furt om aan de internationale pre
sentatie mee te doen dateren uit de
tijd dat Brinkman nog minister van
cultuur was Hij was van het begin
af aan enthousiast over de mogelijk
heid die ons (kleine) land een jaar na
het wegvallen van de Europese bin
nengrenzen zou krijgen om zich tij
dens de gigantische Boekenbeurs
met toonaangevende groepen en
gezelschappen - Het Nederlands
Danstheater. Het Nationale Ballet,
Het Koninklijk Concertgebouwor
kest - extra in de schijnwerper te
plaatsen. Twee jaar geleden heeft
het kabinet een positieve beslissing
over deelname aan Frankfurt geno-
De financiële dekking van het
evenement in Duitsland is echter
niet tijdig rondgekomen. Het minis
terie van wvc dat samen met het mi
nisterie van economische zaken de
ene helft (5 miljoen) van het geraam
de bedrag voor zijn rekening zou ne
men. ging er vanuit dat het bedrijfs
leven (de gezamenlijke uitgevers)
de andere helft (5 miljoen) op tafel
zou leggen. Dat is echter niet ge
beurd wegens onvoldoende interes
se; het boekenvak zou slechts zyde-
lings in de totale presentatie aan
bod komen.
Woord voerd ster Mirjam Otten
van wvc "Wij doen op dit moment
nog een laatste poging de uitgevers
achter het initiatief te krijgen. Maar
de kans op succes lijkt gering Wij
hebben de organisatie VBB dl
Buchmesse van deze ontwikkeling
op de hoogte willen stellen en daar
om deze brief maar vast gestuurd'.
Poetry Den Haag
gaat toch door
DEN HAAG (ANP) - De Vlaams-Ne
derlandse dichtersontmoeting Poe
try op 12 en 13 april in de Koninklij
ke Schouwburg in Den Haag gaat
toch door. Dat heeft een woordvoer
ster van de schouwburg gisteren ge
meld.
Poetry dreigde van de baan te ra
ken doordat de gemeente Den Haag
slechts 10.000 gulden voor het eve
nement over heeft. De organisato
ren hebben echter 35.000 gulden
meer nodig Daarvan zijn er nu al
20.000 binnen dank zij een telefoon-
en fax-actie die de schouwburg
heeft gevoerd.
De organisatoren hebben er, ge
zien het succes van de actie, ver
trouwen in dat de overige 15.000
gulden ook nog wel binnenkomt.
bliek een «riprrk aangaan over de
achtergronden van de flamenco,
lil t 0MM ert begint om 20.15 uur.
Fontein der geknielden in Gent van George Minne.
POP bijdragen; Wim Koevoet, Jan Rijsdam, Wim Schrijver
werken van een grote, directe
kracht. Ze maken bovendien een
veel minder tijdgebonden indruk
dan de plastieken.
Wilhelm Lehmbruck deelt de ruim
ten van het Gentse museum met
George Minne en Joseph Beuys.
Dat onderstreept de huidige functie
van dit kunstbolwerk, dat onderdak
biedt aan het Museum voor Schone
Kunsten (Robert Hozee) en het Mu
seum van Hedendaagse Kunst (Jan
Hoet). George Minne is thuis in
Gent en (dus) in het MSK en Joseph
Beuys kreeg als geen ander de aan
dacht van het MHK. Ze hebben bei
den 'iets' met Lehmbruck.
De inrichters hebben in Gent op
nieuw een fraai parcours uitgezet
dat alle eer geeft aan de hoofdfiguur
en voldoende licht laat schijnen op
de ondersteunende secties.
Het gaat Hozee en de zijnen om de
synthese Minne-Lehmbruck-
Beuys. Lehmbruck mag dan met
bewondering naar Minne gestaard
hebben, het is een zeer hachelijke
onderneming om Lehmbruck dan
meteen maar vanuit Minne te ver
klaren. Beuys heeft Lehmbruck
zijn 'leraar' genoemd, maar het gaat
niet aan hem -in letterlijke zin -
Lehmbrucks leerling te noemen.
Hier tellen veeleer de verbanden
tussen drie strikt persoonlijke ver
tegenwoordigers van de romantiek:
de symbolist Minne, de expressio
nist Lehmbruck en de humanist
Beuys.
Het blijkt een treffende synthese,
met smaak opgebouwd vanuit zo
wel overeenkomsten als verschil
len.
Bij George Minne (1866-1941), ha
giografie en baronaat ten spijt, ver
keert de gevoelsuitdrukking pijn
lijk vaak in melodramatische oplos
singen. De mensheid smacht en de
verdrietigheden snerpen. Radeloos,
redeloos, reddeloos. Waarachtig ge
voel staat in de week. Dat neemt
niet weg dat zijn technisch kunnen
bewonderd kan worden. Het komt
het best naar voren in de basis-gip-
sen (de plaasters); de practiciens
zijn niet altijd even behoedzaam
met deze oergegevens omgespron
gen.
De tekeningen van Minne zijn
van een ander niveau dan die van
Lehmbruck. Ze krullen en bollen
naar een derde dimensie: de schet
sen van een beeldhouwer.
Ook Joseph Beuys (1921-1986).
vertegenwoordigd met ruim 150 te
keningen uit de collectie Van der
Grinten, benoemt de zaken van le
ven en dood. Hij kiest voor de asso
ciatie en het verklarende element.
Het verhaal heeft sterk anekdoti
sche trekken en vertoont meer
openheid dan inkeer. Beuys kiest
duidelijk voor het leven, zijn uitweg
is verlicht.
Juist deze tegenstellingen ver
sterken het totaalbeeld van Lehm
bruck èn van dit dnegesprek.
Wilhelm Lehmbruck, George
Minne, Joseph Beuys. Beeld
houwwerken en tekeningen. Mu
seum voor Schone Kunsten,
Citadelpark 5, Gent. Tot 5 mei, da
gelijks van 10 tot 17.30 uur. woens
dags van 10 tot 21 uur, maandagen
gesloten. In het Museum van He
dendaagse Kunst, zelfde adres,
werken van Bruce Nauman en
Günther Förg.
