fout doen, valt het meteen zo op' Ms wij iets Ma Dales: lompe mopperkont of tof wijf? Vrouwen in de politiek worden extra kritisch bekeken ZATERDAG 30 MAART 1991 PAGINA 37 Wat is dat toch met vrouwen in de politiek? Worden ze met andere ma ten gemeten dan mannen? Worden daarom ministers als Dales, Maij en d'Ancona als eersten genoemd, wanneer het gaat om eventuele ver vanging van zwakke bewindslieden? Vrouwen zijn niet vredelievender of zachtmoediger dan mannen, ze zijn niet moreel superieur, ze zijn eerder gemakzuchtig. Aldus politiek buiten staander, schrijfster en feministe Renate Dorrestein. Enkele politiek ervaren vrouwen reageren. "Vrou wen vechten conflicten veel minder open en geniepiger uit dan man nen". door Wilfred Scholten Een paar maanden geleden is ze van een gezonde baby. Nu zit Ina wer al weer tot over haar oren in het werk. Het debat over de Tussenbalans was haar hernieuwde kennismaking met het parlementaire werk. De oud-fractie- voorzitster van de CPN en nu lid van de Groen Linkse fractie in de Tweede Ka mer, heeft slechts even tijd. Vlak voor een vergadering. Snel smeert ze tijdens het gesprek op haar krappe kamer wat broodjes. Brouwer is één van de 39 vrouwen in de Tweede Kamer. Dat is op een totaal van 150 Kamerleden nog niet hét voor beeld van emancipatie, maar Brouwer zelf heeft niet te klagen. Haar fractie be staat voor de helft uit vrouwen. Daarmee is Groen Links de Haagse koploper. PvdA en D66 komen op de tweede plaats met ruim 30 procent vrouwelijke fractie leden. Daarna komt de WD (28 procent) en het CDA sluit met 20 procent de rij. Het kabinet doet het trouwens niet veel beter met maar drie vrouwelijke minis ters en twee staatssecretarissen. Van de leden van de Eerste Kamer is ruim een kwart vrouw. Een toenemend aantal vrouwen in de politiek is één kant van de zaak. Minis tens even interessant is de vraag of de po litiek door de deelname van steeds meer vrouwelijke politci ook verandert. Func tioneren vrouwen anders dan hun man nelijke collega's? Wordt de wereld beter met meer vrouwen aan de macht? Vredelievend Voor Renate Dorrestein luidt het ant woord op die vraag ontkennend. De schrijfster en feministe hield twee we ken geleden in De Balie in Amsterdam een spraakmakende rede, getiteld 'Vrou wen en gemakzucht'. Daarin wilde Dor restein afrekenen met de gedachte, voor al aangehangen door sommige feministi sche stromingen, dat vrouwen betere mensen zijn dan mannen. "Had zij het nou maar voor het zeggen, dan zou de wereld er heel wat beter aan toe zijn", legt Dorrestein hen in de mond. Volgens de schrijfster is dat onzin. "Het is krankzinnig en trouwens ook ta melijk hoogmoedige nonsens om te me nen dat vrouwen, als zij de macht had den, voor een rechtvaardiger en liefde voller orde zouden zorgen". De feminis- tiste vindt dat vrouwen niet vredelieven der of zachtmoediger zijn, laat staan mo reel superieur, maar eerder gemakzuch tig- Ina Brouwer neemt een grote hap van haar broodje, zodat ze kauwend wat lan ger kan nadenken over de uitspraak. Vrouwen zijn wel vredelievender in de zin dat ze militair geweld niet vanzelf sprekend vinden, meent Brouwer. Ze houden niet van kreten als: 'er moet nu opgetreden worden'. "Natuurlijk, Mar garet Tatcher is wel zo, maar dat is nou net de uitzondering". "Maar in de omgang met elkaar zijn vrouwen beslist niet vredelievender", vervolgt Ina Brouwer. "Nee, ik vind dat ze de onderlinge conflicten juist veel minder open en veel geniepiger dan mannen uitvechten. Dat is echt een groot verschil. Mannen maken ruzie met open vizier en spelen het veel sportiever". Ze noemt een voorbeeld. "Neem nou Lubbers en Van Mierlo. Dat zijn vrien den van elkaar. Maar bij de laatste kabi netsformatie schrijft Lubbers een brief aan Van Mierlo dat hij met zijn D66 bui ten het kabinet gelaten wordt. Na dat conflict kunnen zij gewoon weer een bor rel drinken". Volgens Brouwer is dat bij vrouwelij ke politici ondenkbaar. "Dat is een groot nadeel: het conflict tussen vrouwen is niet zakelijk. Wat dat betreft kunnen we nog veel leren van mannen. Als vrouwen een conflict hebben, gebruiken ze twee wapens: argumenten en emoties. Wat een sterke kant van vrouwen is, wordt dan een zwakke kant. Want vrouwen ma ken mekaar bij een ruzie meteen uit voor tut of verwijten elkaar dat ze niet loyaal zijn". Keihard Het enige voorbeeld van een openbaar conflict tussen vrouwen dat Brouwer kent, is het duel tussen minister Maij- Weggen en het WD-Kamerlid Jorrits- ma-Ebbink. Maar dat is dan ook meteen een voorbeeld van hoe het niet moet. Al vanaf de eerste ontmoeting tussen hen, bij de begroting van Verkeer en Water staat in februari 1990, ging het mis. "Dat is elke keer een keihard conflict. het niet eens met de uitspraak van Dor restein. Vrouwen zijn niet gemakzuch tig. "Ze staan voor zaken waar ze in gelo ven", is haar ervaring in bijna dertig jaar politiek. "En of ze vredelievender en zachtmoediger zijn hangt helemaal af van de concrete situatie en de persoon in kwestie". Politiek actieve vrouwen zijn dan wel licht niet moreel beter, en ook niet ge makzuchtig. Maar toch zijn de geïnter viewde vrouwen ervan overtuigd dat zij in de politiek op een aantal eigenschap pen afwijken van mannen. Jorritsma vindt dat vrouwen vaak 'iets meer ge voel' hebben en 'minder breedsprakig zijn dan mannnen". Kwaad Eigenlijk houdt De Graaff helemaal niet van dit soort vragen. Ze wordt er zelfs een beetje kwaad om. "Laten we niet in modellen denken of iets tot algemene re gel verheffen. Daarmee plak je etiketten op en daar doe je niemand recht mee, ze ker vrouwen niet. Die verkeren immers nog steeds in een achterstandspositie". Maar volgens De Graaff-Nauta is een sterk gevoel van rechtvaardigheid toch wel typisch voor vrouwelijke politici. In haar jarenlange ervaring als vrijwel eni ge vrouw tussen mannelijke collega's is haar dat het meeste opgevallen. Ina Brouwer noemt ook enkele eigen schappen die vrouwen in de politiek sterk missen, naast het al genoemde ge brek aan zakelijkheid. Vrouwen missen ook vaak gevoel voor humor en toch niet onbelangrijk voor politici strate gisch inzicht. "Mannen kunnen coalities sluiten en precies uitstippelen hoe ze iets willen bereiken. Ze sluiten kongsi's en spreken zaken van tevoren helemaal door. Dat doen vrouwen helemaal niet". Er is volgens Brouwer nog meer wat vrouwen niet hebben. Maar dat is iets waar ze trots op mogen zijn, namelijk ge brek aan eergevoel. Ze maakt dat duide lijk met een voorbeeld. "Ik weet zeker dat als de fractievoorzitters van de oude partijen CPN. PSP en PPR mannen wa- x "De minister reageert volgens mij net zo pinnig op mijn mannelijke collega's. Het valt bij twee vrouwen blijkbaar meer op. Daar kan ik ook niets aan doen, maar ik kan er niet erg mee zitten. Ik probeer het altijd over het beleid te laten gaan". Jorritsma vindt vrouwen niet meer of minder vredelievend dan mannen. En zeker niet gemakzuchtiger. "Je moet als politica juist veel beter je best doen. Je loopt meer risico's, je bent kwetsbaar der, want er wordt enorm op je gelet. Als je iets fout doet, valt het meteen op". Ook staatssecretaris Diewke de Graaff-Nauta van Binnenlandse Zaken is Maij Weggen (linksboven), Elske Ter Veld (rechtsboven) en Ria Beckers en Ina Brou wer: "In de om gang met el kaar zijn vrou wen beslist niet vredelieven der". Zij spelen het wel open, maar steeds op het scherpst van de snede. Ze gunnen el kaar geen centimeter ruimte, geven el kaar geen enkel krediet. Niemand krijgt de kans zich stilletjes terug te trekken. Als er geen interruptiemicrofoon tussen zat, zouden ze elkaar in de Kamer de ogen uitkrabben". Volgens één van die twee ruziemakers, Kamerlid Annemarie Jorritsma, valt het allemaal wel mee. Van haar kant zijn er geen 'hard-feelings'. "Misschien van de andere kant wel, dat moet je haar (Maij) vragen". Ze vindt de aandacht voor de onderlinge felle interrupties overdreven. ren geweest. Groen Links als partij niet was ontstaan. Voor mannen zou het on mogelijk zijn geweest om hun fractie voorzitterschap op te geven voor een nieuwe fractieleider. Zu zien dat meteen als een nederlaag of een afgang en zijn bang hierdoor voor gek te staan. Mannen kunnen geen stapje terug doen". 'Terwijl ik uit eigen ervaring heb mee gemaakt dat je er overheen kunt stap pen. En dat je kunt uitleggen hoe het zo gekomen is. Ik zie ook de voordelen om niet nummer éen te zijn. Een GPV-colle- ga zei laatst tegen mij, toen we het over lijstverbindingen tussen GPV. RPF en SGP hadden als wij meer vrouwen in de partij zouden hebben, zou dat net als bij jullie allemaal veel makkelijker gaan". Strenger Vrouwelijke politici mogen dan niet be ter zijn, en lang niet in alles afwijken van mannen, de manier waarop ze beoor deeld worden drukt ze nog wel in een be paalde hoek. Mannelijke collega's, zo is de ervaring van de geïnterviewde vrou wen. kijken eerst vreemd op als een vrouw als eerste en enige de groep be treedt. En vervolgens wordt sterk op de vrouw gelet of ze er wel iets van snapt. Jorritsma: "Je moet eerst goed werk afleveren en een reputatie opbouwen, voordat je er bij hoort. Het is opvallend dat vrouwen daarbij veel strenger wor den beoordeeld dan mannen. Veel mid delmatig operende mannen vallen niet op. Ook hier in de Kamer met. Maar als een vrouw middelmatig is, wordt ze meteen beschouwd als een slecht func tionerende collega. Heel merkwaardig". De Graaff-Nauta beaamt dat. "Het is helaas wel zo dat vrouwen extra kritisch worden bekeken. Men gaat ervan uit dat mannen iets kunnen, terwijl bij vrouwen nog maar afgewacht moet worden of het ze lukt. Heel subjectief'. Niet alleen vrouwen kunnen zich daar over opwinden. Martin van Amerongen. columnist van het NRC Handelsblad wond zich enige tyd geleden op over de verkiezingen van de politicus van het jaar 1990. Volgens Van Amerongen is er iets mis met de parlementaire pers. die voor negentig procent bestaat uit man nen. Onder de slechtste vier politici van dat jaar. bevonden zich maar liefst drie vrouwelijke bewindslieden. Vooral de motieven deugden volgens de columnist niet. Minister Maij om maar een voor beeld te noemen werd vooral op haar uiterlijk en voorkomen beoordeeld. 'Ze is gewoon niet aardig' schreef een jour nalist. Terwijl een ander beweerde dat zij 'gewoon een kat is'. Tof wijf "Ik twijfel inderdaad aan de objectiviteit van journalisten als ik dat lees", zegt De Graaff fel. "Ik vind het moeilijk dat men nog steeds geneigd is om vrouwen apart te beoordelen. In een hokje apart te zet ten". Zelf heefr ze er bij haar twaalfjarig fractievoorzitterschap in de Provinciale Staten van Friesland weinig last van ge had. Veel weerstanden heefl ze niet on dervonden. "Het feit dat ik het twaalf jaar heb volgehouden, wil zeggen dat het aardig gelukt is". Volgens Jorritsma is zo'n beoordeling door mannelijke journalisten niet van seksisme ontbloot. En Brouwer denkt dat journalisten dit doen, omdat ze nu eenmaal het meeste onder de indruk ra ken van 'macho-gedrag'. Achter Lubbers en Van Mierlo lopen ze graag aan. dat geeft ze enige opwinding. 'Terwijl op straat juist vrouwen als Ien Dales heel polulair zijn. Die heeft tenminste lak aan al de heilige huisjes. Zij gaat gewoon haar eigen gang. Een tof wijf noemen ze haar". Is het echt zo slecht gesteld met het functioneren van minister Dales van Bin nenlandse Zaken? Moet zij als bewindsvrouw binnenkort ruimte maken voor een PvdA'er met meer kwaliteiten en een betere presentatie? Een rondgang met verrassingen. door Wilfred Scholten Ze snauwt, moppert en neemt Tweede Kamerleden niet serieus. Ze zou lui zijn, ongeïnteresseerd en grof. Maar in het land, bij de gewone man, kan ze niet stuk. Ien Dales heet daar 'een tof wijf te zijn. Bij de hernieuwde kennismaking in no vember 1989 was de toon meteen al ge zet. Zwaaiend met die enorme handtas baande Ien Dales zich uit Lubbers' To rentje een weg door de parlementaire pers op het Binnenhof, uitroepend: "Verdikkeme heren, laat me erdoor". Sindsdien is het niet meer goedgekomen met het beeld van Ma Dales in Den Haag. Ze snauwt, moppert en neemt Tweede Kamerleden niet serieus, heet het. Daar naast is ze lui. ongeïnteresseerd en onbe schoft. Bovendien onbehouwen en on aantrekkelijk. Ze slaapt tijdens monde ling overleg en schijnt te boeren in de mi nisterraad. In het land, onder de mensen, kan ze niet stuk. Een 'tof wijf noemen ze haar. Men waardeert haar directheid, haar on orthodoxe manier van politiek bedrij ven. Een politica die zelf lak aan de Haag se mores heeft - dat beeld gaat er bij Ne derlanders altijd wel in. Het bezorgde haar in 1982 bij de Kamerverkiezingen 28.000 voorkeurstemmen. Maar in Den Haag? Daar was de keus bij het zoeken naar een zondebok voor de PvdA-nederlaag na de verkiezingen niet moeilijk, al durfde niemand de naam van Dales hardop te noemen. Totdat Ad Melkert, PvdA'er en woordvoerder van bijna alles (behalve Binnenlandse Za ken). haar bij name kapittelde. Het pro fiel van de PvdA-bewindslieden moet beter, het beeld moet anders worden en daarom viel het oog onmiddellijk op Da les. Hij heeft haar nog een half jaar gege ven, maar dan moet er wel wat gebeuren. "Zo nodig moeten wij niet aarzelen te zeggen: even goede vrienden, maar beter iemand anders". Dales is gewaarschuwd. Alleen: waar om eigenlijk? Ligt het misschien aan de sociale ver nieuwing, wat het visitiekaartje van het kabinet had moeten worden? Met zoveel woorden wordt het niet gezegd, maar Melkert en de gestaalde partijkaders vin den eigenlijk dat het daarmee maar niks geworden is. Het beloofde élan ont breekt en de mensen in het land merken er niets van. Dales is de verantwoordelij ke minister. "Het doet me goed dat de Partij van de Arbeid wil dat de Sociale Vernieuwing met een rotgang doorgezet moet wor den", zegt Jan Schaefer op sarcastische toon. De oud-staatssecretaris is door mi nister Dales persoonlijk aangezocht om het paradepaardje van het kabinet te trekken. "Ik vind het alleen jammer dat ik de inbreng van de PvdA-fractie op dit punt heb gemist", vervolgt Schaefer. Hij heeft er de stukken nog eens op nagesla gen, maar hij kon niet vinden wat zijn ei gen partij nou precies anders wilde met de sociale vernieuwing. "Liever had ik gehoord wat er inhoudelijk mis mee was, dan dit geneuzel". Volgens Schaefer is het onzin om Da les als coördinerend bewindsvrouw op haar kop te geven, omdat Sociale Ver nieuwing niet uit de verf komt. "Het is nu de beurt aan de andere departemen ten om mee te werken". Bovendien is er het afgelopen jaar veel gebeurd. De pro jectgroep heeft met bijna alle gemeenten afspraken gemaakt over het afschaffen van regels en het in één pot storten van allerlei subsidiestromen. De bestuurlijke verkokering is op veel gebieden door broken. Nu gaat het om de uitvoering. Het is de beurt aan de gemeenten om concreet met sociale vernieuwing te be ginnen. 'Dus om het op de persoon van minister Dales te spelen kan echt niet", zegt Schaefer. Een ander ambitieus project, waar bij de formatie meteen al een incident over ontstond was de reorganisatie van de po litie. Dales zou de zeggenschap over dit project in de eeuwige stammenstrijd tus sen Justitie en Binnenlandse Zaken aan Hirsch Ballin verloren hebben. Een domme zet dus? Dat valt reuze mee. Over wie nu pre cies wat doet wordt niet (meer) gekib beld. Nee, opvallend is de volstrekte har monie tussen beide ministers over deze al jaren slepende operatie. Hirsch Ballin, dol op juridische haarkloverij en nooit te beroerd voor een leuk principieel juri disch debat, kan het uitstekend vinden met Dales, de pragmatist die zich nooit in het detail zal begeven. Een eerlijk is eer lijk: het werkt. Partijgenoot Stoffelen, woordvoerder van de PvdA-fractie voor politiezaken: "Eindelijk, na 20 jaar van discussie over de beste organisatie van onze politie, ge beurt er eens wat. De reorganisatie is in volle gang. Het gaat prima zo". Het overleg met de vakbonden over de arbeidsvoorwaarden verloopt momen teel wat moeizaam. Over de vut, die Da les alleen nog maar in deeltijd mogelijk wil maken, kan men het niet eens wor den. Hanteert mopperkont Dales met haar manier van optreden wellicht de botte bijl? Jaagt ze iedereen tegen haar in het harnas? Zou een 'aanpassing' hier misschien op z'n plaats zijn? Vakbondsbestuurder Vrins wil uit strategische overwegingen nu niets over haar manier van optreden zeggen, zo midden in de onderhandelingen. Een ambtenaar die geregeld de bijeenkom sten bijwoont, ontkent echter dat men kiftend tegen over elkaar zit. "De sfeer is juist bijzonder positief'. "Ik heb geen enkele klacht over haar", zegt Gerrit Terpstra. CDA-Kamerlid en voorzitter van de commissie ambtena renzaken. De signalen die hij als oud vakbondsman ontvangt, bevestigen al leen maar dat de minister het overleg met de bonden prima doet. Bovendien prijst hij de manier waarop Dales de bon den behandeld. Zij weigert met de Ka mer vroegtijdig te overleggen over het arbeidsvoorwaardenoverleg. Dat doet ze eerst met de bonden zelf. En zo hoort het, meent Terpstra. Het wordt eentonig, maar in de verde re rondgang langs Kamerleden rijst een heel ander beeld op dan op het eerste ge zicht bij publiek en pers leeft. Want als het nu gaat om een nieuwe bestuurs vorm voor stedelijke gebieden, burge meestersbenoemingen (de 50ste vrouwe lijke burgemeester is net benoemd) of minderhedenbeleid; de sprekers laten zich er lovend over uit. Onlangs nog kreeg de door Dales ingezette nieuwe openheid rond de altijd schimmig geble ven Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) van links tot rechts in de Kamer de handen op elkaar. De zo afstandelijk en ongeïnteresseerd overkomende Dales wordt omschreven als plezierig in de omgang en zeer betrok ken. Ook uit onverdachte hoek. De niet bepaald als socialisten vriend bekend staande CDA'er Mateman zei hij na het debat over de staatsrechtelijke vernieu wing "Mijn achting voor de minister van Binnenlandse Zaken is nog meer ge stegen. Ze hield een betoog waaruit op nieuw haar onafhankelijke opstelling blijkt. Ze houdt geen praatje voor haar achterban. Ze zegt hoe ze er zelf over denkt en wacht dan de mening van de Kamer af. Dales houdt van het dualisme tussen kabinet en Kamer. Met Kamerle den van tevoren zaken bekonkelen doet ze nooit". Mateman begrijpt dan ook niet waarom de PvdA zo moeilyk over haar functioneren doet. "Ik snap niet dat ze bij de PvdA zo slecht valt". Na een rondje Den Haag is dat inder daad de grote vraag. Wat is er in eigenlijk mis met Ien Dales? Wat moet ze in vrede snaam doen om het Melkert c.s. naar hun zin te maken? Wat doet ze nou fout? Haar partijgenoot De Clou is even stil. 'Tsja, het feit dat ik lang moet nadenken zegt al genoeg, denk ik... Ik vind eigen lijk wel dat ze het goed doet". Zijn frac tiegenoot Stoffelen kan het beamen. "Ze doet het naar mijn mening uistekend. Ze heeft al behoorlijk wat bereikt". Als het beleid zelfs naar de mening van haar eigen partijgenoten zo goed ver loopt, wat moet ze dan veranderen? Is het alleen dat beeld van een brompot, zwaaiend met een weinig elegante hand tas, dat Melkter c.s. zo stoort? En ge bruikt Melkert dat beeld gewoon om haar pootje te lichten? Is het inderdaad uitsluitend de presentatie die haar de das om kan gaan doen by haar functione ringsgesprek over zes maanden met 'ka meraad' Melkert? Het lijkt er op. Want de inhoudelijke kritiek is mild. Een partijgenoot met con tacten op het ministerie zegt dat ze bij ambtenaren heel verfrissend, maar soms ook heel vervelend kan overkomen. Ad viezen worden nog al eens ter zijde ge legd. Hoofd- en bijzaken weet ze welis waar goed van elkaar te onderscheiden, maar juist het gebrek aan enige detail- kennis nekt haar wel eens in discussies. Ook in de Tweede Kamer valt op dat ze nauwelijks aantekeningen maakt, uil eens wegdut en vrijwel uitsluitend ant woorden van de stapel briefjes van haar ambtenaren oplepelt. Ze houdt niet van details. Maar als de hoofdlijnen aan de beurt zyn, wil ze nog wel eens de papie ren opzij leggen, de bril afdoen en han gend over het katheder de Kamerleden geduldig haar mening verkondigen Uit haar levensloop blijkt dat ook haar grote kracht te zijn. Bij zowel de reorga nisatie van de Sociale Dienst in Rotter dam, die zó eind jaren zeventig op haar nam. als haar staatssecretariaat op Soci ale Zaken (1981-82) en het burgemeester schap van Nijmegen, valt één ding op: aan details heeft ze een hekel. Het 'geheim' van Dales is dat ze men sen om zich heen verzamelt en die aan het werk houdt. De vormingmedewerk ster in haar zorgt voor de motivatie. Zij bepaalt de hoofdlijnen en stuurt by. An deren gaan aan de slag. Aan het zelf schrijven van nota's heeft ze een gruwe lijke hekel. Niet voor niets was de perio de als eenzaam en zelfwerkzaam Kamer lid een teleurstelling voor haar. Ze wilde snel weer gaan besturen. In de Kamer houdt ze het kort. want aan lange verhalen en langdurige debat ten heefr ze een enorme hekel. Ze is on gedurig en wil resultaten zien. Het kan gebeuren dat ze al byna klaar is met haar koffertje als het debat nog niet is afgelo pen. De WD'er Dijkstal wilde onlangs nog wat zeggen en vroeg geïrriteerd of ze misschien haast had. Dales. droog "Het is nu vyf uur. Ik ben hier vanaf vanmor- gen tien uur Dan kan u moeilijk volhou den dat ik haast heb". Nee. het is deze directheid niet, die De Clou dwars zit "Ze is niet ingehuurd om aardig tegen Kamerleden te zyn. Als ze moppert, mopper ik gewoon terug. Van haar eigenzinnige manier van optreden heb ik geen last". Waarom, zo blyfr de hardnekkige vraag, is deze dame dan door de PvdA-fractie onder curatele ge steld? De Clou geeft het toe: de kritiek van Melkert wordt niet breed gedragen. "En als het echt slecht met haar gesteld zou zyn. had hy wel gezegd dat ze onmid- dellyk weg zou moeten

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1991 | | pagina 37