'Er is nog steeds wantrouwen'
Ds. Van t Kruis contactpersoon met Molukse kerken:
Roomse 'Satansverzen'
ZATERDAG 30 MAART 199)
"GEESTELIJK LEVEN
HOOGTIJ
Het lege grof van Pasen.
RELIGIEUZE KALENDER
In 'Hoogtij' zetten we een JaaV
lang de schijnwerper op reli
gieuze feest- en gedenkdagen.
PESACH. 30 MAART
Het jbodse paasfeest. Pesach,
strekt zich als alle grote feesten
over een week uit (van sjabbat
tot sjabbat). Pesach begint
volgens de joodse kalender, die
nu aan het jaar 5751 toe is. op de
15e NiMH. Pesach valt in de regel
na het begin van de lente, dus in
dezelfde tijd als het christelijke
paasfeest. (Tussen haakjes: de
joodse kalender bestaat uit 12
maanmaanden van 28 of 29
dagen. Zo nu en dan wordt daar
een schrikkelmaand aan
toegevoegd, zodat Pesach soms
ook een maand na het
christelijke paasfeest komt.)
Pesach duurt nu volgens onze
kalender van 30 maart tot 6 april.
Zoals alle joodse feesten is
Pesach gisteravond, op de avond
voor de werkelijke dag dus.
begonnen. De joden herdenken
tijdens hun paasfeest, dat ook
een oogstfeest is. de uittocht uit
Egypte.
Tijdens de sederavond
herinneren de ongezuurde
broden, de matses, aan het feit
dat het vertrek uit Egypte snel
moest gebeuren. Ook worden
daarbij bittere kruiden
genuttigd, omdat het slavenjuk
bitter was. De jood hoort
namelijk de heugelijke
bevrijding te beleven, alsof hij er
zelfbij was. Aan de sedertafel
wordt dan ook de geschiedenis
van de uittocht verteld.
Aan tafel staat er één stoel extra;
die is bedoeld voor de profeet
Elia. die volgens de profetie de
voorloper zal zijn van de Messias
en als zodanig nog wordt
verwacht.
HANUMAN JAYANTI.
30 MAART
Onder de Surinaamse hindoes is
Hanuman na Ram de populairste
godheid dewtaZijn faam heeft
Hanuman te danken aan het epos
Ramayana, waarin al zijn
heldendaden en edele
eigenschappen staan opgesomd.
Hanuman geldt als de meest
toegewijde dienaar van Ram en
beschermt de gelovigen tegen
demonen. De geboortedag van
Hanuman wordt ieder voorjaar
feestelijk gevierd. Tijdens
speciale diensten wordt uit de
Hanuman-calisa (loflied ter ere
van Hanuman) gelezen en wordt
traditioneel de jhandi (vlag aan
een bamboestok) geplant.
STILLE ZATERDAG.
31 MAART
De zaterdag voorafgaande aan de
dag waarop Jezus uit het graf
opstond, heet in de traditie van
de RK Kerk Stille Zaterdag.
Hoogtepunt vormt de paasnacht
of paaswake, 'de nacht aller
nachten'. In de vroeg-chnstelyke
kerk was het goed gebruik om
deze nacht samen wakend door
te brengen. Van het donker ging
men zo letterlijk het licht (de
Christus is immers het licht der
wereld) tegemoet.
Deze traditie heeft de RK Kerk
altijd volgehouden, zij het dan
dat de paaswake nu slechts nog
hooguit een paar uur duurt Ook
m de protestantse kerken wordt
de paaswake steeds meer als een
goede gewoonte overgenomen.
De symboliek van het licht is nog
steeds aanwezig in de vorm van
de paaskaars. Deze kaars wordt
de donkere kerk
binnengedragen, waarna
daarmee andere kaarsen worden
ontstoken.
PASEN. 1 APRIL
De eerste chnstenen herdachten
de opstanding van hun Heer
vanzelfsprekend tijdens Pesach.
Hij was toch ook bij die
gelegenheid weer opgestaan'*
Echter, in de loop van de eerste
eeuwen distantieerde men zich
van dit typisch joods-religieuze
feest. Op het grote Concilie van
Nicea van 325 werd de datum
van het christelijke paasfeest
vastgesteld op de eerste zondag
na de eerste volle maan na het
begin van de lente. De dood en
opstanding van Christus
betekenen voor de gelovigen de
bevrijding uit de macht van de
zonde en de eeuwige dood. Paser
sloot daarbij prachtig aan by het
ook in onze streken reeds
bestaande lentefeest. Het paasei
heeft dus niets met het
christelijke feest, maar alles met
een Germaans symbool voor het
nieuwe leven te maken.
Van onze redacteur Wim Schrijver
OEGSTGEEST In de Molukse kerken wordt nog steeds
met een zeker wantrouwen naar de Nederlandse kerken ge
keken. Toch bestaat reeds sinds het eind van de jaren ze
ventig een contactcommissie, waaraan ook al jaren een
door hervormden en gereformeerden betaalde kracht is
verbonden. "Je moet echter niet vergeten dat daar een hou
ding van onverschilligheid van meer dan 25 jaar aan vooraf
ging", zegt ds. Jac. van 't Kruis uit Oegstgeest, de nieuwe
functionaris van de commissie.
Van 't Kruis, die met ingang van
april de functie zal vervullen, heeft
alle begrip voor de gereserveerde
opstelling van Molukse zijde. Ga
maar na. ook de Nederlandse ker
ken hadden voor de treinkapingen
van 1975 en 1977 nooit echt oog ge
had voor de sinds 1951 bestaande
Molukse gemeenschap in ons land.
"De Molukkers waren bang dat de
kerken, net als de regering, hen wil
den integeren in de Nederlandse sa
menleving".
Die argwaan wordt nog begrijpe
lijker, aldus Van 't Kruis, wanneer
je bedenkt dat er in 1973 een confe
rentie in ons land plaatsvond van de
Raad van Kerken van Nederland en
die van Indonesië, zónder de Mo
lukse kerken alhier, doch wel ten
dele óver hen en dat niet in al te bes
te zin. En al in een veel eerder stadi
um hadden de hervormden de ge
dachte geopperd dat de Molukkers
wel als een bijzondere classis (kerk
verband) in de volkskerk zouden
kunnen opgaan, net als de nog
steeds bestaande Waalse kerken
(van oorsprong Franse vluchtelin
genkerken).
Het was echter ook de Hervorm
de Kerk die in 1977 besloot om een
werkelijke brug te slaan naar de Mo
lukse gemeenschap, een initiatief
waarachter een jaar later ook de Ge
reformeerde Kerken zich schaar
den. Zo werd de Kommissie Kon-
takt Molukse en Nederlandse Ker
ken geboren. Nog een jaar later zet
te de grootste Molukse kerk. de Mo
lukse Evangelische Kerk, de stap
tot actieve deelname en in 1983
volgde de tweede in grootte, de Mo
lukse Protestantse Kerk in Neder
land (Noodgemeente).
Volkskerk
Het simpele feit dat deze twee ker
ken naast elkaar bestaan geeft al
aan hoezeer het nationalistische
ideaal binnen het eigen kamp tot
een scheiding der geesten heeft ge
leid. De Molukse Evangelische
Kerk (kortweg bekend als GIM, van
Geredja Indjili Maluku), al in 1952
gesticht, verbrak om politieke rede
nen de banden met de moederkerk
op Ambon. Een scheuring was het
gevolg, en degenen die wel nadruk
kelijk de band met het vaderland
wilde onderhouden vonden elkaar
in de Noodgemeente. De naam is
veelzeggend.
Overigens zijn dit wel de grootste,
maar bij lange na niet de enige ker
ken die de Molukse gemeenschap
(ongeveer 40.000 zielen) rijk is. In de
loop der jaren zijn er diverse zelf
standige kerkjes ontstaan: de Mo
lukse Protestantse Noodgemeente
in Nederland (niet te verwarren met
de andere Noodgemeente), de Zuid-
Oost Molukse Protestantse Kerk,
de Zuid-Molukse Christelijke Kerk,
de Indonesische Protestantse Kerk,
de Molukse Protestantse Kerk en
de Kristen Zuid-Molukse Kerk in
Nederland. Onderlinge verschillen
zijn voor een buitenstaander zeer
moeilijk waar te nemen.
Desondanks constateert Van 't
Kruis dat de Molukse kerken, zij het
soms op heel kleine schaal, het ka
rakter vertonen van een volkskerk.
Katholieke spreekwoorden gebundeld
Even was Jan Laughs, samensteller
van een boekje over roomse spreek
woorden en en zegswijzen, bang dat
hij in de titel het woord 'Satansver
zen' niet zou kunnen omzeilen. Zó
vol bleek het katholieke spreken
van de duivel te zijn. De titel van het
boekje werd uiteindelijk: 'Twee ge
loven op één kussen, daar slaapt de
duivel tussen'.
Laughs had daarover niet ver
baasd hoeven te zijn. 'Komt de dui
vel in de kerk, dan wil hij op het
hoogaltaar zitten', zo luidt een van
die roomse wijsheden. En ieder
weet van 'een duivels complot', ter
wijl minder bekend doch niet min
der veelzeggend uitdrukkingen zijn
als 'de duivel zit vaak achter het
kruis' of 'de duivel brengt de brief
jes rond'.
Laughs had voor zijn project een
oproep gedaan voor lezers van het
orthodoxe Katholiek Nieuwsblad,
waarvan hij zelf hoofdredacteur is,
en (nota bene!) voor het Veronica-
publiek. Uit de vierduizend bijdra
gen die hij ontving, heeft hij er drie
honderd voor de bundel geselec
teerd. Daarbij heeft hij de duivel uit
eindelijk elf en 'Onze Lieve Heer'
veertien bladzijden toebedeeld.
Overigens heeft Laughs wel een
verklaring voor de menigvuldige te
genwoordigheid van de duivel in
het roomse spreken. De RK Kerk
heeft als geen ander haar leden ge
leerd over deze grootste tegenstan
der van God. Men weet: "De duivel
rust nooit en doet altijd mee, Kunt u
zich voorstellen, dat hij ook behoor
lijk meedoet in onze roomse spreek
woorden en zegswijzen?"
Voor een rechtgeaarde protestant
is de wijze waarop bij katholieken
ernst en luim hand in hand gaan
vaak moeilijk te volgen. Die naadlo
ze overgang van geloof en scherts
weerspiegelt zich ook in het spre
ken van de 'paap'. Een ernstige zins-
snede als 'het leed is het loon van de
zonde' wordt bijvoorbeeld vooraf
gegaan door 'zij is de zonde waard'.
De alleszins boeiende bloemle
zing is overigens ook goed voor een
niet-katholiek te verstaan, en de
toelichting die Laughs telkenmale
geeft is vaak wel heel aardig, maar
ook overbodig. 'Hij kan een vlieg
zien gapen op de kerktoren' is even
duidelijk als 'een volle buik kan ge
makkelijk het vasten aanprijzen'.
Toegeven, minder toegankelijk
zijn uitdrukkingen als 'de vroegmis
komt onder de hoogmis uit', wat
duidt op het feit dat de onderjurk te
vaak nog cultureel bepaald is. haakt
de nieuwe generatie af. "In veel ker
ken wordt nog het Maleis gebruikt
en lang niet iedereen verstaat dat
nog".
Tolk
Dat is één van de problemen die zijn
aandacht zullen krijgen. Heeft zijn
voorganger ds. Sjoerd Runia zich
vooral gericht op de contacten tus
sen plaatselijke kerken, Van 't
Kruis wil meer het accent leggen op
het toerustingswerk. In dat werk
heeft hij de afgelopen vijf jaar de no
dige ervaring opgedaan als zen
dingspredikant in Midden-Sulawe-
si, Indonesië. In die zin is hij de ide
ale man voor deze functie; de taal
vormt voor hem ook geen pro
bleem.
Van 't Kruis denkt onder meer
aan het organiseren van conferen
ties, waarop vertegenwoordigers
van Molukse en Nederlandse ker
ken over en weer van elkaar kunnen
leren. Maar de plaatselijke relaties
zullen ook zijn aandacht blijven ei
sen. Al was het alleen maar om als
tolk en gangmaker te fungeren. De
ongeveer veertig contacten zoals
die de afgelopen jaren ter plaatse
bestonden, zijn inmiddels geslon
ken tot 25. "De contacten worden
soms om onverklaarbare redenen
stopgezet, maar ook wel weer naja
ren opgepakt".
Hy beaamt dat het vaak moei-
zaame arbeid is. "Maar je kunt dat
ook de uitdaging noemen", aldus
Van 't Kruis, die het werk samen zal
doen met een Molukse collega, ds.
O. J. Ruff (part-time). Hij vindt het
werk ook belangrijk. "Over het
groeiend aantal allochtonen in ons
land worden door de kerken mooie
uitspraken gedaan. Maar als je al
niet eens volwaardig kunt omgaan
met mede-landers die hier door ons
zelf naartoe zijn gehaald, hoe moet
het dan met de andere buitenlan
ders?", zo vraagt hij zich af.
Ereschuld
Voor de hervormde en gereformeer
de synodes was het overigens in eer
ste instantie niet vanzelfsprekend
dat Runia, die vorig jaar reeds af
scheid nam, een full-time opvolger
zou krijgen. Er werd overwogen om
het werk af te bouwen, maar op aan
dringen van Molukse zijde is beslo
ten de vacature voor nog eens vier
jaar in te vullen. Volgens Van 't
Kruis hebben de Nederlanders niet
minder dan een ereschuld in te los
sen. "Misschien is ons koloniale
verleden reden geweest om de Mo
lukkers 25 jaar lang te 'vergeten'
Toen de eerste Nederlanders in
1600 het eiland Leitimor aandeden,
troffen ze daar 20.000 chnstenen
aan, het resultaat van de arbeid van
Portugese paters. Na twee eeuwen
Verenigde Oostindische Com
pagnie (VOC) waren de gemeenten
opgeheven of hevig verwaarloosd.
En van het beetje evangelische
werk dat wel gedaan werd, zegt Van
't Kruis: "Als je het negatief wilt uit
leggen, dan gebeurde dat om de
mensen rustig te houden". Bedui
dend beter ging het begin vorige
eeuw, toen het Nederlands Zen
dingsgenootschap in 1815 de Duit
ser Josef C. Kam stuurde, die al
spoedig bekend werd als de 'apostel
der Molukken'.
Van 't Kruis weet uit eigen erva
ring dat in Indonesië het idee be
staat dat in Nederland alles zoveel
beter is. Dat was veertig jaar gele
den ook zo. toen de Molukkers
velen van hen diep gelovig naar
ons land kwamen. "Zij kwamen
met heel andere verwachtingen.
Dat is een natie van christenen,
dachten ze". Zijn bescheiden wens:
"Er zou al heel veel gewonnen zijn
als men elkaar als volwaardige kerk
erkent. Maar ik heb nog nooit ge
hoord dat by een synode van de
GIM een afvaardiging van de Her
vormde Kerk was".
zien is. En dat 'bij Sint Joris in de
kost zijn' betekent dat je ergens
voor niets eet, is voor velen even
duister als dat 'een kast verzetten' in
het klooster geheimtaal is om stie
kem een glaasje te drinken.
Laughs presenteert zijn verzame
ling als een reeks echte roomse uit
drukkingen. Voor een niet-katho-
liek is het merkwaardig om onder
die vlag zegswijzen tegen te komen
als 'beduivelen', 'wat hij zegt is
evangelie' en 'nood leert bidden'.
En sinds wanneer is Psalm 127 vers
1, 'Als God het huis niet bouwt, bou
wen de werklieden vergeefs', ty
pisch katholiek?
Twee geloven op één kussen, daar
slaapt de duivel tussen' Is uitgegeven
door Bzztóh en kost 16,30.
W.S.
Van 't Kruis: "Als je al niet eens volwaardig kunt omgaan met mede-lan
ders die hier door onszelf naartoe zijn gehaald, hoe moet het dan met de an
dere buitenlanders?" (toto wim Dijkman)
"De kerk is voor de Molukkers één Van 't Kruis, is de secularisatie (ont-
van de voornaamste bindende cul- kerkelijking) een groot probleem,
turele elementen". Intussen, zo zegt Juist omdat het kerkelijk leven
(NB: niet van alle rk parochies zijn correcties
op de gebruikelijke tijden binnengekomen; de
vermelde tijden kunnen daardoor onjuistheden
bevatten. SZ Stille Zaterdag, MA Tweede
Paasdag)
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk SZ 9.15 nm
oec studentendienst, 10.45 nm ds Alblas en ds
Mostert, ZO 10 ds Rooze, 11.45 oec studen
tendienst; Marekerk 10 ds Smaling, 5 ds vd
Meijden; Maranathak. (L. Morsweg) SZ 10 nm
ds Dekker. ZO 10 ds Dekker; De Regenboog
(Merenwijk) SZ 9.30 nm ds vd Bom en pastoor
v Well, ZO 9.30 pastoor v Well en ds vd Bom.
11.15 pastoor v Well; Bethlehemkerk (Driftstr.)
9.30 ds Alblas; Bevrijdmgsk. (Montgomerystr
SZ 9 nm ds Rietveld, ZO 10 ds v Hunnik, 5 ds
Schouten; Vredesk. (Burggravenl.) SZ 7.30 nm
ds Nauta. ZO 10 ds Schouten. Waalse kerk
(Breestr.) 10.30 pasteur Ribs; 'Stevenshof' (rk
kerk Haagse Schouw) 11 kand v Eek. Acad.
Ziekenhuis 10 ds Schaap en pater v Haaste
ren. Diakonessenhuis elke za 10.30 rk. dienst,
en 10.30 ds v 't Hof. Endegeest zie Oegst
geest Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Oude Vest geen dienst, Maranathak. zie herv.
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem verzor
gingstehuis Groenhoven 10 hr v Wallmga; Me
renwijk zie herv gemeente. Geref. K. Vrijg.
(Herengr.) 10 en 5 ds Arnold. Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 10 en 5 ds den Hertog. Geref.
Gem. (zie onder Leiderdorp). Geref Gem m
Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang -Luth. Gem. (Hoogl. KerkgrSZ zie
Hoogl kerk. ZO 1Ó15 ds Mostert. Doopsgez -
Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr
10 ds Vos-Wiegand. Baptistengemeente (aula
'Nieuweroord', Rijnsburgerweg 124) 10 ds Ag-
tereek Evang Gemeenschap (Middelstegr. 3)
9 en 10.30 ev Meulenberg. Evangeliecentrum-
Pmksterbew (Bethlehemskerk Lammermarkt)
10 ev zijlstra. Pmkstergem. (O. Vest 13) 10 hr
Eikerbout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 4.30 Nieuw-Apost.
Kerk (H, Rijnd 24) 9.30 en 4, wo. 8 Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V schoten)elke za 10 tot 11 bijbelstudie,
11 tot 12 predikatie. Soefistichting (Plantage
16) 11 hr Belt. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Kerk van J Chr. v d. Heili
gen der L. Dagen (Brahmsl.) 10. 11 en 12.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10. behalve 2e
weekeinde van de maand za 7. Rooms-Kath.
K Haagweg SZ 9 nm. ZO 10.30. MA 10.30;
Herensingel za 9 nm, zo 11. MA 9 30. Rijndijk
(Stevenshof) SZ 9 nm. ZO 9.30. MA 9.30;
Steenschuur za 7, zo 0.30, 10, 11.30, 6 en 7
(lof); Boshuizerkade za 7. zo 10. MA 10. Dl t/m
VR 9; Lammenschansweg za 7, 10; Haart-
.straat za 7, zo 10.30 en 12.15; Merenwijk zie
herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds Roodenberg.
AARLANDERVEEN: Herv Gem. 10 ds Bos
nia, 7 ds Santing. Geref Kerk 10 ds v Wijn
gaarden, 7 zie herv kerk. Chr. Geref Kerk 9.30
en 4 ds v Nieuwenhuyze. MA 9 ds Ribbers. Rk
Kerk za 7. zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RUN: Herv. Gem Ad-
ventskerk SZ 7.30GoW-dienst; Kruiskerk 10
ds 't Hooft, Opstandingskerk 10 ds Ommering,
6.30 ds v Wijngaarden; G. Herderkerk SZ 10
nm ds Nieuwenhuis, ZO 10 ds nieuwenhuis.
6.30 zie De Bron; De Bron SZ 11 nm ds Moll,
ZO 9 vic Rijken. 10.30 ds Huizebosch, 5 hr
Landman, 6.30 ds Moll open-deurdienst;
Ashram (Marsdiep) SZ 7.30 ds Mulder. ZO 10
ds Mulder; Oudshoornse kerk 7 ds Oort; Sions-
kerk (Meteoorlaan) 9.30 en 6.30 ds Ouwendijk.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds Wilschul ha. 6.30
zie Adventskerk; Salv.kerk 10 ds Santing ha.
6 30 z.e Opstand.kerk. Geref K. Vnjg (schoof
Bospark. Beatrixl. 4) 9.30 ds Smehk. 4 30 ds
Kooi). Ned. Geref Kerk (school W.llemstr.)
9 30 ds Janssens. 4.30 ds Zwarts Katwijk Chr
Geref Kerk (Gri|pensteinstr.) 9 30 en 4.30 ds
vd Meij. Oud-Geref Gem. (Hooftstr. 240) 9.30
en 4. Bapt gem (Mofenwerlstr. 1) 10 en 6.30
ds Koekkoek 8apt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr v Gemeren Volle-evang-
.gem. ('De Ark'. Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr vd
Hoorn. Bapt gem. Ichthus (aula mavo H. Dun-
antweg 1) 10 hr v Engelenhoven, 6.30 hr vd
Lugt Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v Burenlaan
15) 10 Christengemeente 'De Hoeksteen'
(geb Bethel', hoek Emmalaan) 10 paasdienst.
Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en 7^(laatste
(Van Manderstoostr 36) 10 ds Spi|ker Rk
Kerk Bonifaciusk. SZ 10 30 nm. ZO 9 45 en
11.30. MA 9 45, Piusk. SZ 10 nm. ZO 10.30,
MA 10.30; De Bron za 7. zo 9.30 en 11.
BENTHUIZEN Herv Gem. 9.30 ds Boer. 6 ds
Jongkind. MA 9.30 ds Boer Gere» /Herv Gem.
(geb. 'De Hoeksteen'. Schweitzerstr-Bern-
hardstr10 ds v Arkel. Geref. Gem 9.30 en 6
ds v Aalst. MA 9.30 ds Sonnevett.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds
vd Scheur. 6.30 ds Vroegmdewey Katwijk, MA
10 ds Floor; Salv.kerk 10 ds Terlouw. 6 30 ds
vd Scheur; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds vd
Hoe» Ede. 6.30 ds Jonkers Utrecht, MA 10 ds
vd Scheur. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds Zout
man Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4,30.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6 30.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds v
Eijk, 11 ds Jansen. MA 9 ds Jansen. De Stek
9.30 ds v 1 Hoff. Geref Kerk 9.30 ds de Jong, 5
dr Haitsma. Chr Geref. Kerk 9.30 en 5 ds Öos-
ting. Geref. Gem. 9.30 en 7 ds de Jongste, MA
9 hr Visscher.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9 ds J. B. Al
blas. 6.30 ds P Alblas. MA zie geref kerk. Ge
ref Kerk 10.30 ds Huisman. 5 ds Padmos. MA
10 ds Huisman en ds Alblas. Rk Kerk dorp SZ
7 en 10 nm, ZO 10. MA 10; Anker za 7, zo 11
Rijndijk zo 9.30.
HILLEGOM Herv. Gem. 10 ds Rothfusz. Ge
ref Kerk Hoeksteen-) SZ 10 30 nm 10 ds Hof
land. Chr Geref Kerk 10 en 5 ds v Langevel-
de. Christen Gemeente (P. Breugheliaan 36)
10 hr Verbaan ha. Rk Kerk Mart SZ 11 nm. ZO
9.30 en 11. MA 10; Jozefk. za 7, zo 10 en
11.30.
HOOGMADE Herv Gem. 10. Rk Kerk za 7, zo
9.15.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds KokJewijn. Rk
Kerk za 7, zo 9.30.
KATWUK AAN DEN RUN Herv Gem.
Dorpsk 10 ds de Graaf. 6 ds Sloof. MA 10 ds
Nap. Ontm kerk 10 ds Sloof. 6 30 ds de Graaf
Herv Gem 'De Rank' (P Groervcollege) zie
Katwijk aan Zee Geref Kerk 9 30 ds vd Bree-
voort, 5 ds vd Horst. Rk Kerk za 7, zo 10.
KATWUK AAN ZEE Herv Gem N Kerk 10 ds
Kleermaker. 6 ds Hovius. MA 10 ds Visser, O
Kerk 10 ds Volk, 6 ds Stam; Ichthusk. 10 ds
Vroegindweij, 6 ds Christ; Pnifllk. 9.30 ds ten
Voorde. 6 ds vd Berg. MA 9 30 ds Bogaard;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 10 ds Visser, 6
ds Bogaard. Overduin 2.15 hr Bergman. Herv.
Gem. 'De Rank' (Helmbergweg 10) 10 ds Rog-
Pronk. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds vd Horst, 5 ds
Mink; Triumfatork. 10 ds Mink. Geref. K. Vrijg.
9.30. 5.30 ds Heida. Ned Geref. K (aula
Bestevaer-mavo) 10 ds Zwarts, 7 ds Janssens
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds Veenendaal. MA 9 30
ds Veenendaal Vrije Chr. Geref. Gem. (Um-
zaal) 10 en 5 ds vd Belt. Geref. Gem. (Remise-
str.) 10 en 5. MA 9 30. Geref. Gem. in Ned.
(Louwestr.) 10 en 5. Onafh. baptistengem
(Ambachtsweg 2) 10 hr P.et. Soefi (Zu.ddu.n-
weg) elke 1e en 3e zondag. 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN Herv. Gem SZ
z.e geref kerk. ZO 10 ds Tielkemei|er Geref
Kerk SZ 10 nm ds Kwast, ds vd Lugt en ds
Tielkemeyer ha. ZO 10 ds vd Lugt.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds Luttikhuis. 6 30 ds Koopmans;
Scheppingsk. SZ 10 nm ds Stegeman. ZO ds
vd Bom ha. Leythenrode 10 30 ds Sierat ha.
Elis.-ziekenhuis 9.30 ds Brommet. Geref Ge
meente (kerkgeb. Hoofdstr 73) 10 en 4 30 ds
Boogaard. MA 10 ds Boogaard Bapt gem
(wijkgeb. Zijikw.) 10 gezmsdienst Rk Kerk za
7. zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN Herv Gem 9 30 ds vd Staat Ge
ref Kerk 9 30 ds vd Kooi. 7 ds vd Hoeven. Rk
Kerk za 7. zo 9.30 en 11.15
LISSE Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 ds Ver
dijk. Pauluskerk 10 ds de Gelder, MA 10 ds de
Gelder Geref. Kerk SZ 10 nm ds v Midden, ZO
10 en 5 ds v Midden Geref K Vrijg (Prinses-
sestr 19 ds Gersmg, 3 ds Grutter Ned Geref.
Kerk (Sah/atori) 9 30 ds Waagmeester, 7 ds
Arnold. Chr Geref Kerk 10 en 7 ds v Dijken,
MA 10 dsv Dijken Geref Gem 10 en 4 ds Ta
ms. MA 10 ds Tams Evangeiiegemeente
(Heereweg 52a) 9 45 hr Spaargaren Rk Kerk
Agathakerk SZ 8. ZO 10 en 11 30. MA 10.
Poelpolder SZ 8. ZO 10 30. Menakerk SZ 8.
ZO 10. MA 9. Engelbew za 7. zo 10.30
NIEUWKOOP Herv Gem SZ 9 ds v Mounk.
ZO 9 30 ds v Mounk. 6 30 ds de Graaff. MA ds
9 30 Bronsgee6t Geref Kerk SZ 10 nm ds vd
Weg. ZO 10 ds vd Weg en ds vd WEg-Ruil-
mann Chr Geref Kerk 9 30. 7 ds Beekhuis.
MA 9.30. Remonstr. Gem. 10 drs v Woerden-
Sunnk. Evang. gem. (ver gebouw 'De Rank',
Regthuysplein) 12 nam. Rk Kerk SZ 9 nm. ZO
9 en 10.45. MA 10.
NIEUWVEEN Herv Gem. 9.30 ds de Graaff.
6 30 ds Jonkman, MA 9 30 ds de Graaff Geref
Kerk 9.30 ds Baane. Rk Kerk za 7, zo 9 en 11
NIEUW-VENNEP Herv. Gem. 9 30 ds
Mackaay, 7 ds Rang Geref. Kerk 9.30 ds
Rang. 7 zie herv kerk. Chr Gerei. Kerk 9 30 en
4 30 ds V Roekei. MA 9.30 ds v Roekei Rk
Kerk za 7, zo 10.
NOORDEN Herv Gem. 9 15 en 7 ds Geuze.
MA 9 30 ds Geuze Geref Kerk (W Verlaat) 10
ds Chnst Katwi|k. 7 hr Schreuder Rk kerk SZ 9
nm. ZO 9 en 10 30. MA 9 en 10.30.
NOORDWUK: Herv Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) SZ 10.30 nm ds Keun.ng, ZO
10 ds Bouhuys, 5 ds Vroegmdewei|, 7 ds Keu-
ning. MA 10 ds vd Bergh. Hoofdstr (Zee) 10 ds
Ruitenburg; De Rank (Golfbaan) 10 ds vd
Bergh Geref Kerk Buurtkerk (Hoofdstr10 ds
Kuiper, MA 10 ds Ruitenburg zangdienst; Virv-
kenl (Binnen) 10 ds Elgersma Kapel W v.d
Bergh-stichtrng 11 ds Slofstra. Sole Mo' 9 ds
Ruitenburg. Evang centrum 'De Ark' (pekepf
1) 10 hr v Dum. 7 zangdienst Ned. Prot Bond
(aula O.Zeew10 30 ds Duboux-Rueb Rk
Kerk Zee SZ 10 30 nm. ZO 9 30 en 11. MA
10 30; Binnen SZ 9 nm. ZO 9 30 en 11, MA
9 30.
NOORDWUKERHOUT Dorpsk- 9 peasfubet.
10 30 ds Keumng. De ZMk geen diensten Rk
Kerk Victork za 7. zo 9 30 en 11Jozefk za 7,
zo 9 en 10.30: De Zilk za 7. zo 10 30.
OEGSTGEEST Herv Gem. Groene of Will-
kerk SZ 10 nm ds de Brum. ZO 10 ds Kooman
Pauluskerk I0d9 da Costa. Gemeentecentrum
(U|tw 10 30 ds Dries sen Geref Kerk 10 ds
Plomp Geref Kerk Vrijg. (aula Dr Schilder
school) 10.30 ds Hoogendoorn, 4 30 ds
Wendt Ned Geref Kerk (Gem centrum) 8 45
en 4 ds Janse Van Wijckersiooth 4 ds Hem
mes Endegeest 10 ds Friederch Volte-evan-
geiiegem (Gem centrum) 4. Rk Kerk WJi kerk
za 7, zo 9 en 10 30.
OUD-ADE Rk Kerk za 7. zo 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING Herv Gem
9 30 ds Heijting Geref K. 9 30 ds Zul. 5 ds de
Reus Ter Aar. Remonstr Gem 10 dr Meij-
enng. Rk Kerk za 7. zo 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk Mar Pres.
za 7, zo 10 30, Petrus-B za 7. zo 10 30.
RUNSATERWOUDE Herv Gem. (m chr geref
kerk) 10.30 ds vd Hoeven. 7 ds vd Kooy. Chr
Geref K. 9 30. 2 15 ds Westermk
RUNSBURG ZO 10 veitinghaiien Flora ds J
Zijlstra Herv Gem Laurentiuskerk 9 30 ds
Veldman, 5 ds Schuurman. MA 9 30 ds Wag-
ter, Betheikerk 9.30 ds Wagter Geref Kerk
Petrakerk 9 30 ds Ribbennk. 5 ds Snel. Imme-
nueJkerk SZ 10 nm ds Terpstra. ZO 9 30 ds
Snel en ds Verschoor. 5 ds Cznna. MA 9 30 ds
Czma zangdienst. Maranathakerk 9 30 ds Czi-
na, 5 ds Ribbennk Geref Kerk Vrijg 10 ds
Grutter. 5 15 Chr Geref K. 9 30, 4 ds Sterk,
MA 9 Evang Christengem (aula mavo) 10 hr
vd Laak Rk Kerk za 7. zo 9 30 en (chr tuin
bouwschool) 11.
RUPWETERING Rk Kerk zo 9.
SASSENHEIM Herv Gem 9 en 10 30 ds VoF
lebregi. 7 ds Biewmga Geref Kerk 10 ds Bie-
wmga. 7 zie herv kerk Chr Geref K 10en4ds
Mogenbirk Ned Prof Bond (Jul laan 17) 10 30
hr Wormer Rk Kerk za 7, zo 9 30 en 11
TER AAR Herv Gem 9 30 ds R-etvetd. 6 30
ds Hei|ting gezmsdrenst. MA 9 30 ds Stam Ge
ref Kerk SZ 10 nm ds de Reus. ZO 10 en 2 ds
de Reus Rk Kerk Aardem za 7, zo 9 en 12
kerk Langeraar za 7. zo 9 30 en 11 30
VALKENBURG Herv. Gem 10 dr Vermeulen,
6 30 kand v Duyvenbode, MA 10 dr Vermeu
len Geref Kerk 9 30 ds Padmos. 6 30 ds Hun-
man Mazerswoude, MA 10 dr Vermeulen Ge
ref. K. Vnjg 9 30 en 4 ds He*la
VOORHOUT Herv 'Geref Kerkgemeenschap
10. Rk Kerk za 7. zo 9 30 en 11
VOORSCHOTEN Herv Gem Dorpskerk 7
mw vd Wei De Ontmoet ng (Noordhofland) SZ
9 30 nm ds de Zwart. ZO 10 ds de Zwart Re-
hoboth' (Van Laeuwenhoek»adei 9 30 fcarvj
Molenaar, 4 30 ds B»ank MA 9 30 de Scf*-
paanboord Hulp en He-i-kerk Schakanboe'.
Leöschendam) 10 dr Verheul* Geref Kerk
SZ 9 ds de Zwart. ZO 10 ds Ledegang. Geref
K. Vnig. (Bachtaan) 8 30 en 2 30 Rk Kerk
Uur kerk SZ 7 en 9 30 nm. ZO 11. MA 11. M.
Godskerk SZ 8. ZO 9 30 Kerk van Engeland
(British school m The Netherlands, J v Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN Herv Gem Brugk 9 30 ds
Kunz. 5 ds vd Kamp Scherpenzeel. MA 10 ds
Kunz. Hoeksteen 9 30 ds Schipaanboord. 6 30
ds Goossen. Betheik. 9 30 ds Gooaaen. 5 kand
Voets Bergambacht. Rehoboth-echoof 9 30.
Imm kerk 9 en 10 30 ds v Houweimgen Geref
Kerk Kru«k 10 15 ds de Moor. 5 ds Koekkoek
Ontm kerk 9 30 ds Bongers Geref K. Vnjg
(Kneekerk) 8 30 en 2 45 ds Hoogendoorn Chr
Afgesch Gem 9 30 en 5 ds vd Want Oud-Ge
ref Gem (Mercu'iusweg 29) 10 en 6 30 Re
monstr Gem 10 de vd Kloot
WARMOND Herv Gem 10 dr Mus. MA 10 dr
Muls Rk Kerk SZ 10 nm. ZO 9. 10 30 en 12,
MA 9 en 10 30
WASSENAAR Herv Gem Dorpsk 10 ds
Steenstra. 4 30 ds Vofk. Kievieik Semen op
weg) 10 ds Jansede Jonge en os Viseer. Mes
siask SZ 9 nm ds vd Woude en ds Heiien-
doom, 10 ds Hekendoom Dorpscentrum 10 ds
v Dis Geref Kerk Zijllaan SZ 9 nm ds Heften-
doom en ds vd Woude. ZO 10 en 5 ds vd Wou
de Ned Prot. Bond (Kerkdam) 10 30 ÓS An-
dreee RK Kark Jozaf SZ 9 nm. ZO 9 an 11MA
ll.Wi SZ 8. ZO 10 30. MA 1030; GH SZ
9 30. ZO 10 30. MA 10.
WOUBRUGGE Herv Gem 9 30 en 6 30 dsv
1 Hof Gere' Kerk 9 30 ds Oosthoek Le«Jer-
dorp, 6 30 ze herv kerk Ned Prot Bond (De
Wi|k, Schoot*tr 20) 10 30 ds Rooe Rk Kerk zo
10 30
ZEVENHOVEN Herv Gem 9 30 en 7 ds de
Haan Gerei Kerk 9 30 hr Schreuder. 7 z«
herv kerk
ZOETERWOUDE Herv Gem 10 ha Rk Kerk
St Jen za 7 30. zo 9 30. MA Chr D^naark za
7. zo 10 Maerburgkerk H R^nOjk SZ 8 30 nm.
ZO 10 30. MA 10 30.
ZWAMMEROAM Herv Gem 10 ds Dub
beldam. 6 30 de Ouwend ik A pher MA 9 30
ds DubbekJem xangd<en*t Geref Kerk SZ 9
nm ds Bueema. ZO lOdsBuWama. 6 30 da Z4I
ha Remonav Gem 10 ds Seche
Omslagillustratie van Laughs' bundel.
