Alleen samenwerking van
omroepen kan radio redden'
Koninldijke trein op zijspoor, nieuwe in de maak
Annie Bijnoord wint
de M/V-prijs 1991
Staartmens
7*>
O
PAGINA 30
WOENSDAG 27 MAART 199j
UTRECHT (ANP) - De ko
ninklijke trein loopt op zijn
laatste benen. De uit twee
stokoude wagons, een salon
rijtuig en een bagagerijtuig
bestaande trein wordt in
1993 vervangen door een
nieuwe.
De koninklijke familie en
ons land bezoekende staats
hoofden moeten zich nog
even behelpen met de uit
1932 en 1933 daterende wa
gons. De koninklijke rijtui
gen werden in de jaren '50
gemoderniseerd maar ze
kunnen langzamerhand echt
niet meer mee. De oudjes
kunnen niet harder dan 100
kilometer per uur terwijl de
gewone treinen met gemak
met 140 over de rails zoeven.
Dat betekent dat vooral in
drukke spitstijden de ko
ninklijke wagons voor de
rest van het treinverkeer
een sta-in-de weg zouden
worden. Vandaar dat NS van
het kabinet nu een nieuw
rijtuig mag ontwerpen.
Als basis voor het eigen
tijdse ijzeren karos - dat
wordt toegerust met allerlei
extra toeters en bellen - gaat
het standaardrijtuig dienen
waarop het gewone reisvolk
is aangewezen. Zo'n gewoon
rijtuig kost 2,5 miljoen gul
den. De koninklijke versie
gaat "iets meer" kosten, al
dus een NS-woordvoerder.
Hoeveel meer is afhankelijk
van het ontwerp waarvoor
wordt gekozen. "Hoogst
waarschijnlijk zal het rij
tuig worden ingericht met
een kleine restauratie, een
werk- eii badkamer en er
moet natuurlijk ook een
slaapgelegenheid komen. En
dan praat ik echt niet over
een couchette. Het konink
lijk paar krijgt een echt bed
in de trein".
Overigens mogen minis
ters en staatssecretarissen
straks ook voor dienstreizen
het koninklijk rijtuig laten
aanrukken. Tot nu toe was
dat voorrecht voor bewinds
lieden niet weggelegd en
mochten zij zich uitsluitend
door de lucht per koninklij
ke Fellowship voortbewe
gen.
De koninklijke trein
wordt overigens niet getrok
ken door een exclusief voor
koninklijk gebruik bestem
de locomotief. Dat gebeurt
met dezelfde locomotieven
waarmee ook de onderdanen
zich over de rails spoeden.
En speciale koninklijke ma
chinisten of koninklijke
conducteurs zijn er even
min. Die zouden trouwens
een rustig bestaan hebben
want de koninklijke trein
rijdt slechts sporadisch en
staat soms weken achter el
kaar op dood spoor.
Sinds 1839 rijden er in ons
land koninklijke treinen
rond. De voorlaatste versie
werd tijdens de Tweede We
reldoorlog door de Duitse
bezetters met veel ander
NS-materieel in beslag ge
nomen en kwam in 1946 on
herstelbaar beschadigd en
leeggeplunderd weer terug.
In 1948 kwam de nu bijna
uitgerangeerde versie aan
bod. Eind jaren '70 zou er een
nieuwe komen maar dat ging
toen wegens bezuinigingen
niet door. De huidige trein
kreeg toen in '83 een laatste
revisie waardoor hij nog tien
jaar mee kon.
HILVERSUM - "De luxe van het
bestaande radiobestel met zijn
afzonderlijke omroepen kunnen
wij ons niet meer permitteren.
Gaan de omroepen op de oude
weg voort, dan volgt op termijn
een complete instorting". Dat
zegt Willem van Beusekom, di
recteur radio van de NOS. Hij
wenst een grote omslag: nieuwe
vormen van samenwerking
waarbij de eigen autonomie niet
onaantastbaar is.
De gezamenlijke radio-direc
teuren werken al maanden aan
een toekomstplan voor de radio.
Overeenstemming lijkt nog niet
in zicht. Ondertussen wordt de
belangstelling voor de Hilver-
sumse zenders alsmaar minder.
Het aantal luisteraars naar de ra
dio blijft wel gelijk. Iedere Ne
derlander van dertien jaar of ou
der luisterde vorig jaar zo'n twee
uur en 49 minuten per dag naar
de radio. Maar door toename van
het aantal kabelstations en een
grotere belangstelling voor de re
gionale omroepen neemt het
aandeel van Radio 1 tot en met
Radio 5 af.
De concurrentie zal in de toe
komst verder toenemen. Van
Beusekom verwacht dat over
een aantal jaren de automobilist
via een ontvangstschotel in he
dak van z'n voertuig satellietsta
tions kan ontvangen. De groeien
de belangstelling voor de regio
nale omroep heeft ook het eind
punt nog niet bereikt.
Aan plannen om de Hilver-
sumse omroepen te redden geen
gebrek. In de afgelopen tijd zijn
van diverse kanten voorstellen
gelanceerd. Het Veronicaplan,
om een nieuw muziekstation en
een snelle nieuwszender aan het
bestel toe te voegen, wijst Van
Beusekom af. Naar zijn mening
bestaat niet direct behoefte aan
nieuwe zenders. "Meer zenders
veroorzaken nog meer concur
rentie in de strijd om de gunst
van de luisteraars".
Het door de VPRO gelanceer
de plan, om de radiozenders in te
delen naar voorbeeld van de
nieuwe zenderindeling op de tv,
wijst hij eveneens af. Hij kan zich
goed voorstellen dat de NOS met
VPRO en VARA een aantrekke
lijk nieuwsstation maakt, maar
de andere partijen zullen bij een
dergelijke aanpak ook al gauw
met nieuwszenders komen. An
dere marktsegmenten zullen dan
onvoldoende aan bod kunnen
komen. Het voorstel «van de
TROS voor een lichte-muziek-
zender ondervindt volgens Van
Beusekom in brede kring be
langstelling. Berekeningen moe
ten uitwijzen of voor een derge
lijke zender voldoende publiek
bestaat.
Van Beusekoms ideale model
draait om nieuwe vormen van sa
menwerking. Het behelst onder
meer de vorming van een kwali
tatief sterke nieuws- en actuali
teitenzender, geprogrammeerd
door een gezamenlijke redactie.
Van Beusekom moet erkennen
dat men in brede omroepkring
nog niet zover is. De weerstand
tegen dergelijke vormen van sa
menwerking is groot. AVRO,
NCRV en KRO hechten sterk
aan het behoud van de eigen
identiteit.
Het voortdurend pleiten voor
de eigen identiteit in ons pluri
forme bestel is volgens Van Beu
sekom achterhaald. Iedereen er
kent volgens hem dat een goede
zender een groot publiek kan ha
len. "Daarvoor is adequate jour
nalistiek noodzakelijk. De huidi
ge Nederlandse praktijk staat dat
in de weg. Ieder onderwerp
wordt wel door acht omroepen
voorbereid. Maar niemand
maakt ooit iets af, want dan heeft
de bewuste omroep geen zend
tijd".
Voor Radio 3 wil Van Beuse
kom graag overgaan tot een
strakke profilering. Dat houdt
wel in dat van de huidige, vol
gens hem 83, dj's, tientallen het
veld moeten ruimen, zodat alleen
de besten overblijven.
De doelgroepenzender Radio 5
kan blijven bestaan, want de pu
blieke omroep heeft ook de ver
plichting kleine groepen te be
dienen. Ook de Evangelische
Omroep zou daar voor de eigen
achterban kunnen uitzenden.
Volgens Van Beusekom komt
door de verdeeldheid in Hilver
sum een reddingsactie voor het
radio-bestel laat, maar nog niet te
laat. Om een ernstige negatieve
spiraal met steeds minder recla
me-inkomsten voor te zijn is het
in zijn ogen een dringende voor
waarde binnen twee jaar een an
dere weg in te slaan en drastische
wijzigingen door te voeren.
TOKIO MC Hammer wordt
door een batterij Japanse persfo
tografen begroet op een perscon
ferentie voor zijn optreden deze
week in Tokio. De rap-muzïkant
geeft daar drie concerten als on
derdeel van zijn wereldtoernee
die hem ook naar Nederland zal
brengen. (foto ap)
1(1) Liefde voor muziek -
Raymond van het
Groenewoud - EMI
Bovema
2 2) Do the bartman - The
Simpsons - Warner
Music
3 4) Grease megamix -
John Travolta Oli
via Newton John Po-
lydor
4(9) Joyride - Roxette -
EMI Bovema
5 6) (I wanna give you
Devotion - Nomad, FS
MC Mikee - Indisc
6 (16) Unfinished Sympa
thy - Massive - Virgin.
7(3) Crazy - Seal - Warner
Music
8(8) Papa - Stef Bos - CNR
9 7) 3 A.M. Eternal - The
KLF - Indisc
10 (11) Rescue me - Madonna
- Warner Music
11 5) Because I love you
(The postman song) -
Stevie B - Sound Pro
ducts
12 (24) Let there be love - Sim
ple Minds - Virgin
13 (13) G.L.A.D. - Kim Apple-
by - EMI Bovema
24
I'm going slightly
sic Factory - Sony Mu
14
Cl 5) Secret Love - Bee Gees
mad - Queen - EMI Bo
sic
- Warner Music
vema
34
(38) Get the funk out - Ex
15
(10) Goede tijden, slechte
25
27
Wiggle it -2 in a room
treme - Polydor
tijden - L. Boray L.
- Red Bullet
35
(32) Young souls - Angela
de Vries - Phonogram
26
(36)
Uptown - Womack
The Rude - EMI Bo
16
(17) Mea Culpa part II -
Womack - Ariola
vema
Enigma - Virgin
27
(19)
Gonna make you
36
Halvu (hokers aller
17
(31) Should I stay or
should I go - The Clash
sweat - C&C Music
factory - Sony Music
landen verenigt u) -
Normaal - CNR
- Sony Music
28
(21)
Wicked game - Chris
37
Meisjes - Rob Zorn -
18
(14) No woman no cry -
Isaak - Phonogram
Corduroy Records
London Beat - RCA
29
(20)
Cry for help - Rick As-
38
(26) My side of the bed -
19
(25) This is your life - Ban-
tley - RCA
Susanna Hoffs Sony
deras - Phonogram
30
(18)
Heal the pain - Geor
Music
20
Losing my relegion -
R.E.M. - Warner mu
ge Michael - Sony Mu
sic
39
(22) Play that funky mu
sic - Vanilla Ice - EMI
sic
31
(28)
Ik wil vannacht bij je
Bovema
21
Highwire - Rolling
slapen - Clouseau -
40
In de tijd van rock n'
Stones - Sojiy Music
(12) Knockin' Boots - Can-
dyman - Sony Music
CNR
roll - John Spencer -
22
32
(23)
Een beetje misselijk -
Buster Fonteyn - Mu
Dino Music
23
(34) Nobody else - René
nich Records
(Copyright
Froger - PWL Records
33
Here we go - C&C Mu-
Stichting Ned. Top 40)
DEN HAAG (GPD) - De
schrijfster Annie Bijnoord is
door de luisteraars van het
KRO-programma MAT- maga
zine gekozen als winnares van
de M/V-prijs 1991. Bijnoord
kreeg de prijs, een speciaal
ontworpen zeefdruk van
schilderes Ans Wortel, giste
ren tijdens een extra feestelij
ke uitzending van het emanci
patieprogramma. De luiste
raars, die telefonisch hun
stem konden uitbrengen, ko
zen Annie Bijnoord uit drie
genomineerde kandidaten.
De anderen waren Maria van
Veen, voorzitter van de FNV-
vrouwenbond, en de Stich
ting Vrouwen, Bouwen en
Wonen.
De M/V-prijs wordt voor de
vierde keer toegekend aan die
man, vrouw of organisatie die
op de bres staat voor de gelij
ke behandeling van mannen
en vrouwen en goed werk ver
richt op gebied van de eman
cipatie. Eerder ging de prijs
naar theologe Catharina Hal-
kes (1987), hulpverleenster
Ceciel Brand (1980), sociologe
Hilda Verweij-Jonker (1989)
en Anke Westerveld (1990)
voor haar werkzaamheden bij
de WOUW (Wijze Oude Wij
ven)
Annie Bijnoord (33) is be
kend geworden omdat zij de
missstanden in de kinderbe
scherming aan de kaak heeft
gesteld. Na een jeugd in kin
dertehuizen schreef zij jaren
later de romans Mama's lief
en Krassen, waarin ze onder
meer beschreef hoe haar le
ven 'verwoest' werd door de
kinderbescherming. Met
Krassen bracht ze de gang van
zaken in de Zettense
Heldringstichting in de open
baarheid, en met name het
seksuele misbruik door de in
middels veroordeelde ex-psy
chiater F., in die tyd directeur
van deze gesloten inrichting.
Bij de BBC viel ik laatst midden
in een programma over medi
sche curiosa. Een stoet van
dwergen, katachtig behaarde
meisjes, olifantsmannen, ge
schubde borelingen en Siamese
tweelingen trok als een kermis
attractie over het scherm. Ze lie
ten ook beelden zien van baby's
met staartjes, een abnormaliteit
die over de hele wereld bekend
schijnt te zijn. Tegenwoordig
worden die extra wervels aan
het staartbeen, die zo duidelijk
aan onze aapachtige voorge
schiedenis herinneren, onmid
dellijk na de geboorte verwij
derd. Hij bestond dus wel dege
lijk, de staartmens, ofwel de
„homo caudatus", waarnaar
zovele ontdekkingsreizigers op
zoek waren geweest! Hij be
stond alleen niet als een volk,
dat in het verborgene van het
oerwoud leefde, maar alleen als
een enkelvoudig curiosum.
Linnaeus kende de staart
mens al, en ook Plinius de Oude
schijnt hem in zijn lijst met
monsterlijke wezens al genoemd
te hebben. Steeds weer brachten
reizigers uit Afrika en Azië ver
halen mee over wildemannen
die, behalve door een staart, ook
gekenmerkt werden door kanni
balisme en ongeremde wellus
tigheid. Priesters vroegen zich
af of dit wezen, dat ergens tus
sen de aap en de mens ver
dwaald was, nu een ziel had of
niet. Het riep bij hen onprettige
herinneringen op aan de hei
dense satyrs en natuurlijk ook
aan de duivel, die dikwijls met
een staart werd afgebeeld. Ook
wetenschapsmensen wilden in
de vorige eeuw graag meer ge
gevens over de homo caudatus,
al was het maar om vast te stel
len of hij wellicht de ontbreken
de schakel was tussen de
mensaap en de mens.
Mr "1
V
j e
Oerrit Jan Zwier
Het waren niet alleen matro
zen en kooplieden die in vorige
eeuwen over staartmensen be
richtten, maar ook mannen met
een academische achtergrond.
Zo schreef de arts Jakob de
Bondt in de zeventiende eeuw
een medisch boek over de Indi
sche gewesten, waarin hij over
een ontmoeting met „satyrs"
vertelt: „Ik heb enkele satyrs
van beide seksen gezien, die
rechtop liepen, waaronder een
wijfjessatyr die zich verstopte
en haar gezicht met beide han
den bedekte, met evenveel
schaamtegevoel, als ik het zeg
gen mag, als onze eigen meest
deugdzame meisjes als ze in het
gezelschap van hen onbekende
mannen komen te verkeren. Ze
huilde, ze kermde en deed alles
zo precies als een mens, alleen
over het woord beschikte ze niet.
De bewoners van het eiland Ja
va zeggen dat satyrs best kun
nen praten, maar dat ze het niet
willen omdat ze bang zijn dat ze
dan gedwongen worden om te
werken. Ze zeggen ook dat ze ge
boren worden uit de wulpsheid
van Indische vrouwen die zich
zwanger laten maken door
apen en marmotten".
Toen de Noorse avonturier
Carl Bock in 1881 in de binnen
landen van Borneo doordrong,
was het niet alleen zijn bedoe
ling om coyitact te leggen met de
Dajaks maar ook met de staart
mensen. Zowel aan de kust als
in het binnenland bereikten
hem verhalen over een geheim
zinnig volk dat zich diep in de
rimboe schuil hield. Helaas,
Bock zou hun schuilplaatsen
niet ontdekken. Wel kwam hij in
aanraking met bosmensen, niet
met orang oetangs, maar met
groepjes rondzwervende jagers
en verzamelaars die in de
Dajakdorpen af en toe hun pro-
dukten tegen rijst wilden rui
len.
Tot diep in de negentiende
eeuw bleef men geloof hechten
aan de verhalen van reizigers
dat er in het donkere hart van
Afrika een stam van staartmen
sen zou leven. Ze roofden de
vrouwen van naburige stam
men om die op te eten en bij het
bevredigen van hun seksuele
lusten bekommerde niemand
zich om moraal of verwant
schap. Antropologen kwamen
er evenwel achter dat deze
Niam Niams gehuld waren in
dierenvellen, waarbij van ach
teren een reep leer als een staart
omlaag hing.
Pas aan het eind van de vori
ge eeuw werd de homo caudatus
in menige encyclopedie een fa
belwezen genoemd. Hij was een
produkt van de fantasie van de
Europese beschaving, die ande
re continenten bevolkt zag met
primitieve wildemannen, die de
stap naar de ware beschaving
nog moesten zetten. Vandaar
dat ze niet alleen dierlijke ei
genschappen bezaten, maar
zelfs dierlijke kenmerken, zoals
een staart.
Toch is het niet geheel uitge
sloten dat sommige reizigers
werkelijk een mens met een
staartje hebben gezien. Pas in
deze eeuw wordt die speling
van de natuur door chirurgen
perwijderd. Maar dat die
staartmensen zich tot een volk
aaneensloten, nee, dat verhaal
kan men in deze tijd niet meer
kwijt.
MOeT IK. "DEN VJEN
ArM* ve
<=>TfcooKj es
VA-M
tOO I NACWT
66-LUKXf 6 HÉ RB FN
oe ■BOMBARoeMFfvreN
KjOR-TF*. 6FDOÜR.D..
