PPSH
TKaff1
Verkiezingen in
Albanië zonder
gladde reclame
nemeshire
te fatit
ne meshire
te veprimeve
te rruges
Chinese boeren zijn veranderingen beu
HARTHHEND!
Bedrijfspastoraat
DISK 'lastige luis'
REPORTAGE I
Enorme voedseltekorten dreigen als hervormingen uitblijven
Kerk spreekt
ambassadeur
van Z.-Afrika
'Antisemitisme
groot bij hoog
opgeleide Rus'
'Gijsen tot 75e
jaar bisschop'
Van AP-correspondent Clare Nullis
TIRANA Wat het eerst opvalt zijn de verkiezingscampagnes. Of
liever gezegd het gebrek eraan. Nergens gladde reclame of politieke
heisa. Toch Is de bevolking van Albanië zich zeer bewust van de
eerste vrije verkiezingen die zondag worden gehouden in dit laatste
Oosteuropese communistische bolwerk.
WOENSDAG 27 MAART 19s|
GEESTELIJK LEVEN
De parlementaire verkiezingen vor
men de hoeksteen van de beloften
die de communistische leider Ra-
miz Alia heeft gedaan om de stali
nistische maatschappij in Albanië
om te vormen tot een democrati
sche en marktgerichte economie.
Het is pas de tweede keer in de ge
schiedenis van het bergachtige land
aan de Adriatische Zee dat de inwo
ners zich mogen uitspreken over
wie hen gaat regeren. Het politieke
verleden van Albanië is er een van
buitenlandse overheersing en bin
nenlandse despoten. De laatste ver
kiezingen brachten in de jaren twin
tig een korte democratische adem
pauze die echter snel werd gewurgd
door een staatsgreep.
De bescheiden verkiezingsbij
eenkomsten trekken niet veel be
langstellenden. Er is echter een
nieuwe sport in Albanië. Na afloop
van het avondnieuws verzamelen
de mensen zich rondom televisie
toestellen om naar een nieuw feno
meen te kijken: oppositiepartijen
die de communisten bekritiseren
tijdens de zendtijd die beschikbaar
wordt gesteld. En politiek is het
voornaamste onderwerp van ge
sprek in de dagelijkse rijen voor de
winkels.
V-teken
Buiten de hoofdstad Tirana maken
de aanhangers van de Democrati
sche Partij het V-teken tegen auto's
die worden bestuurd door buiten
landers. De centra van de steden
blijven verstoken van affiches en
slogans en de verkiezingsbeloften
komen verward over. Maar Albane
zen die bereid zijn met buitenlan
ders te praten, schijnen hun keuze
al te hebben gemaakt. Ze zijn er bij
zonder op gebrand hun stem uit te
brengen. "Ik geloof in president Ra-
miz Alia en ik ben ervan overtuigd
dat hij de democratie brengt", zegt
een communistische opzichter van
een boerderij. Anderen staan achter
de Democratische Partij, de belang
rijkste concurrent van de commu
nisten.
De leider van de Democratische
Partij, Sali Berisha, gaf zondag in
een interview een proeve van de
nieuwe oppositionele openhartig
heid: "Bolsjevistische dogma's zijn
als stof die de aarde van Albanië
overdekken. We moeten het oprui
men en terugsturen naar Rusland",
aldus Berisha.
President en communist Alia er
kent de fouten uit het verleden. In
een toespraak zei hij dat fouten sa
mengaan met politieke macht. Des
ondanks bezwoer Alia dat zijn partij
trouw zal blijven aan de socialisti
sche idealen.
Veel commentatoren verwachten
dat de communistische Arbeiders
partij de macht zal behouden. An
deren verwachten juist dat de De
mocratische Partij met de tweede
oppositiepartij, de Republikeinse
Partij, gezamenlijk de vereiste
meerderheid zal behalen. De Demo
craten doen een gooi naar alle 250
parlementszetels, de Arbeiderspar
tij zet 243 kandidaten in en de Repu
blikeinen 165.
De Democratische Partij werd
drie maanden geleden opgericht,
toen Alia, onder het groeiende bin
nenlandse protest en vanwege de
broodnodige buitenlandse hulp, op
positiepartijen toestond. De Demo
craten genieten veel aanhang onder
ontgoochelde jongeren en stadsbe
woners. De communisten hebben
aanhang in het zuiden van het land
en op het platteland. De Republi
keinen mikken op degenen die de
Democraten te radicaal vinden
maar tegelijk doodziek zijn van 46
jaar communisme. Alle drie partij
en willen de ingestorte centraal ge
regelde economie hervormen naar
een westerse markteconomie.
Geleidelijk
Over de vraag hoe dit moet gebeu
ren, verschillen ze echter van me
ning. De communisten geven de
voorkeur aan een overgangsperiode
om de gevolgen van massale werk
loosheid en prijsverhogingen te ver-
Eén van de
weinige verkie
zingsposters in
Albanië van de
communistische
Arbeiderspar
tij, die meldt het
land niet in de
steek te zullen
laten, (toto epa>
zachten. Ze willen een geleidelijke
privatisering invoeren van de in
dustrie en geven de voorkeur aan
het naast elkaar bestaan van collec
tieve staatsboerderijen en geprivati
seerde landbouwbedrijven.
De Republikeinse Partij is de
voorzichtigste bij de oppositie. Me
de-oprichter Vangjush Gambta zegt
evenwichtige privatiseringen te on
dersteunen die dan moeten samen
gaan met buitenlandse investerin
gen en industriële joint-ventures.
De Democraten eisen een niets ont
ziende privatisering en vrije handel.
Volgens Berisha is een shockthera
pie de enige oplossing voor de eco
nomische catastrofe in Albanië.
Het afgelopen weekeinde ston
den langs de weg die van Tirana
naar het zuiden voert groepjes men
sen te kijken naar de smeulende res
ten van de boeken van ex-dictator
Enver Hoxha. De sterke steun voor
de Democratische Partij valt direct
op. Toch zijn de mensen radeloos
over de erbarmelijke levensomstan
digheden in het land. "Kunnen jul
lie ons visa verschaffen voor de Ver
enigde Staten of Groot-Brittannië",
roepen sommigen.
Ongeveer 125 kilometer zuidelij
ker in de stad Berrat is de aanhang
voor de communisten groter. "Zij
zijn het meest te vertrouwen en zij
zijn begonnen met de democratise
ring", zegt technicus Nicolla Qyr-
cin. Maar de 25-jarige arbeider Fe-
zim Marra is voor de Democraten.
Hij gelooft dat ze hem meer loon
kunnen bezorgen dan de 12 leks (2,5
gulden) die hij nu per dag verdient.
Weer noordelijker, in Kavaje, is
het zowaar nog armoediger. Hier
ligt de plaatselijke spijkerfabriek
stil omdat er geen staal of reserve
onderdelen meer voor de machines
te krijgen zijn. Dhori Popa, een in
woner van Kavaje, zegt dat het ge
middelde maandloon van 350 leks
(65 gulden) net genoeg is voor eten
en onderdak. "Het is een verschrik
kelijk leven. Ik stem op de Demo
craten omdat ze de waarheid vertel
len".
PEKING Volgens deskundi
gen zal China in het jaar 2000 niet in
staat zijn de dan naar schatting 1,25
miljard zielen tellende bevolking te
voeden. Bij hun streven de voedsel-
produktie te verhogen, komen de
Chinese leiders voor een aantal las
tige keuzen te staan.
In theorie bestaan simpele oplos
singen voor de voedseltekorten:
vergroting van de landbouwperce-
len, die gemiddeld per gezin zo'n 0,6
hectare groot zijn, mechanisering
van de produktie en toepassing van
moderne landbouwtechnieken. De
boeren zelf kunnen echter het grote
struikelblok zijn bij het doorvoeren
van deze veranderingen. Na vier de
cennia van politieke beroering ver
langen ze ernaar in alle rust hun
stukje grond te verbouwen.
"Sommige van deze boeren heb
ben verschillende organisatiestruc
turen in de landbouw meegemaakt -
de coöperaties, de collectieven, de
communes en het systeem waarbij
de huishoudens verantwoordelijk
zijn", zegt Richard Burcroff, een
landbouweconoom van de Wereld
bank. "Dat is een hoop heen en
weer geslinger in een mensenle-
De regering ziet zich voor pijnlij
ke keuzen gesteld: ze kan een po
ging doen tot nieuwe collectivisatie
van de landbouw, maar daarmee
riskeert ze grote onrust op het plat
teland. Als de regering de boeren op
de kleine percelen laat zitten ris
keert ze echter ernstige voedselte
korten in de komende jaren. De Chi
nese leiders zijn daarom vooral op
zoek naar een tussenweg tussen bei
de oplossingen. Ze zijn ervan
doordrongen dat hongersnoden in
De Chinezen willen voedselimporten koste wat kost voorkomen, (toto anp)
het verleden voor grote onrust en de
val van dynastieën hebben gezorgd.
Een ongeëvenaarde landbouwin-
vestering van de regering en buiten
gewoon goed weer leverden vorig
jaar een graanproduktie van 435
miljoen ton op. Dit was een record,
maar evengoed moest nog 15 mil
joen ton graan worden geïmpor
teerd om de 1,13 miljard Chinezen
te kunnen voeden. Aan het eind van
dit decennium zal China 1,25 mil
jard inwoners hebben en volgens
deskundigen is jaarlijks 500 tot 520
miljoen ton graan nodig om al deze
mensen te eten te geven.
De import van graan zou kunnen
worden verhoogd, maar de Chine
zen vinden dat ze niet van het bui
tenland afhankelijk kunnen zijn
wat betreft hun primaire voedsel
voorziening, zo zegt een westerse
diplomaat die anomiem wenst te
blijven.
Vrije markt
De meeste Chinezen bewerken het
land op dezelfde wijze als hun voor
vaderen: met de hand. Paarden en
tractoren zijn schaars en worden
eerder gebruikt voor vervoer dan
voor werk op het land.
Begin jaren '80, toen China de im
populaire landbouwcommunes
ontmantelde, werd kleinschalig
heid gezien als dé oplossing. Elk ge
zin tekende een contract waarin
werd beloofd een bepaald deel van
de graanproduktie op een eigen per
ceel grond aan de staat te verkopen;
de rest mocht op de vrije markt wor
den verkocht. De graanproduktie
steeg met eenderde en de inkomens
op het platteland verdrievoudig
den. Er werd meer fïuit en groenten
verbouwd, waardoor het voedings
pakket van de Chinezen verbeterde.
De groei van de produktie stagneer
de echter snel.
De regering probeert nu de om
vang van de percelen te vergroten,
nieuwe landbouwtechnieken te in
troduceren en tegelijkertijd de sti
mulerende economische prikkels
voor het individu te laten bestaan.
Er zijn al experimenten gedaan
waarbij de meest vakbekwame boe
ren het land van hun buren moch
ten pachten en percelen konden sa
menvoegen. De buren op hun beurt
mochten in plaatselijke fabrieken
gaan werken.
Een andere oplossing is de op
richting van gezamenlijke ploeg- en
oogstbrigades. In overheidsrappor
ten wordt dit de 'dubbelgelaagde
landbouweconomie' genoemd,
waarbij de boeren gezamenlijk ma
chines, (kunst-)mest, zaad en irriga
tievoorzieningen kunnen gebrui
ken, terwijl de kleine percelen kun
nen blijven bestaan.
Enorme, door de staat geleide
boerderijen, die voorheen werden
gezien als archaïsche overblijfselen
uit de jaren vijftig, worden nu weer
als mogelijke oplossing gezien. Chi
na heeft al 2000 van dergelijke boer
derijen, die zijn georganiseerd als
fabrieken en waarbij de werkne
mers in loondienst zijn.
Harder werken
Managers in een staatsboerderij
even ten noorden van Peking pro
beren het collectivisme te combine
ren met individuele stimulansen. In
de melkerij bijvoorbeeld krijgt ie
dere werknemer een aantal koeien
toegewezen, die hij of zij moet voe
den, melken en verzorgen. Volgens
de plaatsvervangend directeur van
de melkerij. Guo Weizhong, krijgen
de werknemers een bonus als hun
koeien meer melk opleveren, waar
door de arbeiders worden gestimu
leerd harder te werken.
De staatsmedia zeggen dat elke
regio de benadering moet kiezen
die het best bij haar past en dat ver
anderingen alleen met de instem
ming van de boeren moeten worden
doorgevoerd, maar die zijn de ver
anderingen moe.
Volgens Burcroff kunnen de Chi
nese leiders de boeren helpen en sti
muleren door de landbouwprijzen
te verhogen. Decennia lang heeft de
regering de prijzen kunstmatig laag
gehouden om stadsbewoners te be
gunstigen. "De consumerende
stadsbewoner wordt gesubsidieerd
en deze stedelingen willen meer van
de boeren", aldus de econoom. "Om
meer te krijgen moeten ze bereid
zijn meer te geven aan en te doen
voor de boeren".
ADVERTENTIE
Kabelpullovers
van 100% katoen
in 15 verschil
lende voorjaais-
kleuren.
Normaal 69.95
Weinig steun kerkelijke achterban
AMSTERDAM (ANP) - Het
bedrijfspastoraat DISK
wordt geconfronteerd met
een afnemende bereidheid
van bedrijven om de organisa
tie toe te laten en te steunen.
Bedrijven zagen het bedrijfs
pastoraat zich ontwikkelen
van "een geestelijke bezem
wagen" tot "een lastige luis in
de pels".
Dat duidt erop dat er werk aan de
winkel is, zo schrijft voorzitter ir.
W.E.R. van Herwijnen van het
Centraal Interkerkelijk Bureau
voor het Bedrijfsleven (CIBB) in
het jubileumboekje ter gelegen
heid van het 25-jarig bestaan. Sa
men met de rk Stichting Bedrijfs-
apostolaat Nederland (SBN)
vormt het protestantse CIBB de
Dienst in de industriële samenle
ving vanwege de kerken (DISK).
In het bedrijfsleven is de be
langstelling voor de bedrijf
sethiek groeiende. Bedrijfsethiek
als een proces van bezinning op
de achterliggende normen en
waarden, van waaruit men wil
kiezen en handelen, is nodig. Be
drijfsethiek mag echter geen ver
lengstuk van het directiebeleid
worden noch een alibi om, onder
een ethische dekmantel, op de
oude voet door te gaan.
Het is volgens Van Herwijnen
niet vanzelfsprekend dat de ker
kelijke achterban met het werk
van DISK bekend is. Daar ligt
wellicht de oorzaak, dat het veel
moeite kost om financiële steun
te krijgen. De grootste uitdaging
voor de organisatie in de komen-
DEN HAAG (ANP) - Het her
vormd synodebestuur heeft giste
ren de ambassadeur van Zuid-
Afrika, A. Nothnagel, op diens
verzoek ontvangen. Daarmee is
een eind gekomen aan een jaren
lange boycot door de Hervormde
Kerk van blank Zuid-Afrika. Eni
ge jaren geleden nog weigerde de
toenmalige praeses, ds. H. Hu-
ting, een gesprek met prof. Johan
Heyns, voorzitter van de blanke
Nederduits-Gereformeerde Kerk
in Zuid-Afrika.
Nothnagel had om een gesprek
gevraagd om begrip te wekken
voor het huidige beleid van de re
gering-De Klerk. De Klerk hoopt
in een proces van onderhandelin
gen met de zwarte en blanke op
positie tot afschaffing van de
apartheid en tot een democrati
sche staatsvorm te komen.
Er is volgens het synodebe
stuur weliswaar een begin met dit
proces gemaakt maar op grond
van veel informatie uit de Zuid-
afrikaanse kerken twijfelt het aan
de goede voortgang ervan.
Verder wees het synodebe
stuur op de noodzaak voor de re
gering-De Klerk om openlijk
schuld te belijden voor het mo
reel verwerpelijke beleid van
apartheid dat voor zoveel mensen
lijden inhield. Ook is volgens het
moderamen intensieve educatie
in de blanke gemeenschap nodig
"om de blanke ziel te genezen van
de ziekte die racisme heet" als
weg tot verzoening tussen de be
volkingsgroepen.
De Hervormde Kerk zal, zo zeg
de het moderamen toe, in haar
contacten met haar partnerker-
ken in Zuid-Afrika de ontwikke
lingen "kritisch en hoopvol" vol
gen.
NEW YORK (RNS) - Onder de
hoog opgeleide inwoners van de
Sovjetunie komen relatief veel
antisemitische ideeën voor. De
meeste inwoners van het land
hebben een positieve houding te
genover Israël, maar moeten veel
minder hebben van het zionisme.
Velen hebben overigens nooit of
bijna nooit contact met joden, die
één procent van de bevolking van
de Sovjetunie vormen.
Dit blijkt uit een onderzoek van
het 'Sovjetcentrum voor de pu
blieke opinie en marktonderzoek'
met financiële steun van het
Amerikaans Joods Comité. In het
kader van het onderzoek zijn
3.712 inwoners van de Sovjetunie
ondervraagd.
Mensen met een universitaire
opleiding bleken het veel vaker
dan minder opgeleide mensen
eens te zijn met de opvatting dat
joden verantwoordelijk zijn voor
de "rampen van de revolutie", de
onderdrukking onder Stalin en
de economische misère van dit
moment. De academici verwijten
de joden nogal eens dat zij de
Russen en de andere volkeren in
de Sovjetunie dronken voeren.
Bijna tweederde van de respon
denten pleitte voor herstel van de
diplomatieke contacten tussen de
Sovjetunie en IsraëL
de jaren is om de goede vorm te
vinden voor de dialoog met zowel
het bedrijfsleven als de kerken.
Oud-vice voorzitter G.C. van
Dam waarschuwt DISK om niet
te veel hooi op de vork te nemen.
"Vragen over het nationale en in
ternationale milieu, de nationale
werkgelegenheid, de Europese
economische eenwording en der
gelijke zijn zaken waarmee onder
meer vakbeweging en werkge
versorganisaties zich moeten be
zighouden". Hij adviseert om
meer nadruk te leggen op de mi
cro- en minder op de macro-pro
blemen.
"Uit het boekje klinkt helder de
oproep aan de kerken: zie het blij
vend belang in van de presentie
van het Evangelie in de wereld
van de arbeid, voor kerk en we
reld beide", aldus directeur dr.
C.H. Koetsier in de inleiding van
'Het Wel en Wee van het CIBB'.
"Het blijkt nodig de kerken die
het CIBB oprichtten, erop te wij
zen dat zij daarmee verantwoor
delijkheid hebben aanvaard voor
betrokkenheid bij de vraagstuk
ken van arbeid en bedrijf'.
Tegenwoordig nemen zes ker
ken in het CIBB deel: Doopsge
zinde Broederschap, Evange-
lisch-Lutherse Kerk, de Gerefor
meerde Kerken, de Nederlandse
Hervormde Kerk, de Oud-Katho
lieke Kerk en de Remonstrantse
Broederschap. De Basisbewe
ging van Kritische Groepen en
Gemeenten in Nederland is als
waarnemer verbonden aan het
CIBB.
Van Herwijnen, oud-werkne
mer van Shell Nederland Chemie,
schrijft dat hij bij DISK in aanra
king is gekomen met onderwer
pen als: de positie van uitkerings
gerechtigden, van vrouwen, van
allochtonen, de kwaliteit van de
arbeid door werkdruk, flexibili
sering en nieuwe technologie, de
tweedeling van de samenleving,
de arme kant van Nederland, de
economische orde en Europa '92.
ROERMOND (ANP) - Bisschop
Gijsen, die in oktober 59 wordt, is
voornemens tot zijn 75e jaar door
te gaan als bisschop van Roer
mond. Ook zal hij vanaf mei zelf
de priesterwijdingen weer ter
hand nemen.
Mgr. Gijsen, die vorige week
door de paus in audiëntie werd
ontvangen, heeft dit via zijn pers
chef bekend gemaakt. "Zolang
God hem de tijd geeft, zal de bis
schop tot zijn 75e bisschop
van Roermond zijn", aldus de
perschef.
Vorig najaar benoemde de bis
schop van Roermond twee vica
rissen aan wie hij een groot deel
van zijn bevoegdheden delegeer
de. In bepaalde kringen werd
toen de verwachting uitgespro
ken dat het aftreden van mgr. Gij
sen niet lang meer op zich zou la
ten wachten. De perschef noem
de deze geruchten 'wishful thin
king'.
"Die delegatie blijft overigens
recht overeind", aldus de pers
chef. Ook de overlegorganen die
toen zijn ingesteld, zullen "onver
kort" blijven functioneren.
Na onregelmatigheden op het
priesterseminarie Rolduc besloot
mgr. Gijsen "wegens een psychi
sche blokkade" vorig jaar voorlo
pig af te zien van het wijden van
priesters en diakens. "Dat 'dalle
tje' is voorbij", aldus de perschef.
"Sterker nog, de bisschop is weer
boven op de berg".
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: aangenomen de
benoeming tot voorganger van de
evangelisatie Hardegarijp E. Baren Al
melo, bedankt voor Wageningen B.J.
van Vreeswijk Ridderkerk.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Berkel en Rodenrijs drs.
R.H. Stutvoet Oostermeer, naar Wou-
brugge mw. drs. A.H. van Oudenallen
kand. Zaandam.
Gcref. Kerken vrijgemaakt: beroe
pen te Lincoln, Can. (Can. Ref. Chur
ches) GA. Snip Langeslag.
