Den Haag wil Ned.
Inst. Vormgeving
Matthaus Ex Animo
lust voor het oor
Jan Hoet brengt 'Documenta'terug naar kunst
Nederlandse musicoloog ontrafelt ontstaan Haydns 'Sieben Worte'
Wie zijn de genomineerden
voor AKO-Uteratuurprijs?
Tien ldnderboekenschrijvers
maken kans op Publieksprijs
Reflex met gebakken lucht
Een zwoel briesje in eigen hand
DEN HAAG (ANP) - "Den Haag is
goede vestigingsplaats voor het
op te richten Nederlandse Instituut
voor de Vormgeving omdat zo'n in
stituut prachtig aansluit bij instel-
ilingen als het Museum van het
Boek, het Letterkundig Museum,
het PTT-museum, de Koninklijke
Bibliotheek, opleidingen als de Ko
ninklijke Academie voor de beel
dende kunsten, de MTS voor foto-
igrafie en de aanwezige vormgeving
stimulerende ministeries".
Dat betoogde G. Dumbar, voor-
Izitter van de stichting Goede Vor-
jmen, die zich sterk maakt voor de
vestiging van het Nederlandse In
stituut voor de vormgeving in Den
Haag gisteren tegenover minister
D'Ancona van welzijn, volksge
zondheid en cultuur.
De stichting heeft zich direct na
lat in de concept-beleidsnota
Vormgeving van de minister sprake
j bleek te zijn van een op te richten
Ivormgevingsinstituut, beijverd
r vestiging in Den Haag. Ze
heeft daarbij de steun van de ge
meente Den Haag, die inmiddels de
Nieuwe Kerk, de Volharding en het
stadhuis aan de Groenmarkt als mo
gelijke lokaties heeft aangeboden.
Wat betreft de financiering van
het instituut wil de stichting voor de
exloitatiekosten een beroep doen
op het ministerie van WVC. Voor
het overige deel hoopt de stichting
op bijdragen van bedrijven, waar
mee op dit moment gesprekken
worden gevoerd.
De minister zegde toe de argu
menten van de gemeente Den Haag
serieus te bezien, maar hield de
stichting en aanwezige wethouders
voor dat ook de gemeenten Amster
dam, Rotterdam, Eindhoven en
Breda meedingen naar de vestiging
van het instituut. De ministeries
van economische zaken en WVC on
derzoeken op dit moment welke
plaats het best kan worden geko
zen. De uitslag daarvan zal volgens
D'Ancona begin juni bekend wor
den gemaakt.
\rv.
v'ijr
De AKO-literatuurprgs. Vanavond
is het weer zo ver en zullen de zes
genomineerden bekend worden ge
maakt. Zal de jury schrijvend Ne
derland doen sidderen van veront
waardiging? Welke gerenommeer
de auteur zal zich verhangen of zich
in de eigen kroontjespen storten bg
het horen van de uitslag? Dit alles
blijft nog een paar uur in het duis
ter. De mens wikt en meneer Umtul
Kiekens van de AKO-prijs beschikt.
Maar laten we de winnaar van vorig
jaar, Louis Ferron. niet vergeten.
Ook hij mag aanwijzen wie deze
keer de vijftig rooie ruggen krijgt
De volgende zes auteurs maken vol
gens ons een behoorlijke kans om te
worden genomineerd.
L A.F.Th, van der Heijden: Ad
vocaat van de hanen'.
2. Em. Kummer: Afscheid in Meu-
don (Een Leidse stipnotering!)
3. Patricia de Martelaere: Litte
kens
4. Marcel Möring: Mendels erfenis
5. F.P. Thoméae: Zuldland
6. Wim de Ble: Morgen aal ik mijn
mannetje staan.
This completes the voting of the
Lugdonum jury.
J.D CVH
De zogenaamde 'Porselein waaier', ca. 1780. Het blad van deze waaier doet denken aan Chinees porselein i
is waarschijnlijk in Nederland gemaakt. <f0to gpd>
Waaiertentoonstelling in Amsterdam
'Une Ville peut Mourir' (chor.: Philippe Tre-
het) en 'Choc Fortuit' (chor.: Marjolein El-
sink) bij dansgezelschap Reflex. Plaats:
Leidse Schouwburg.
LEIDEN Wat van ver komt, is
niet noodzakelijk beter. Dat be
wijst Reflex met de premières
van twee stukken. Het ene, 'Une
Ville peut Mourir' van de Frans
man Philippe Trehet, is een dik
half uur gebakken lucht; het an
dere, 'Choc Fruit' van Reflex-dan
seres Marjolein Elsink, is in een
derde van die tijd drie keer zo vin
dingrijk.
Trehet won het vorige Gronin
ger choreografieconcours met
'Une Ville...' en breidde het stuk
voor Reflex nog wat uit in tijd en
bezetting. Zo ontstond een naar
geestig postmodern plaatjesboek,
vol kunstmatige mensbeelden
die je ook voorbij ziet flitsen als je
een blad als Avenue of zo bij de
kapper even tegen je duim aan
houdt. Onder een hemel van tal
rijke, gekleurde peertjes, in zij- en
bovenlicht bovendien, voltrekt
zich een dodelijk vervelend 'gro-
testadsgebeuren' met zes in het
dónker gestoken dansers die er
verder ook niets aan kufïnen
doen. Zelfs hun meest levendige
combinaties lijken nog op de me
lancholieke poses die ze meestal
dienen aan te nemen in het geheel
onttakelde toneelhuis. Het stuk
hangt van bewegings- en beeld
clichés aan elkaar en ook de mo
dieuze geluidsband roept van al
les en nog wat in herinnering uit
de tijd waarin het nog wèl me
nens was. Leegte alom, maar be
paald niet van de confronterende
soort.
In zo'n stuk kan geen enkele
danser zich profileren, zelfs Josje
Manuputty niet die daar even de
gelegenheid voor krijgt. 'Choc
Fortuit' (toevallige schok), het de
buut van Elsink, biedt meer mo
gelijkheden. Het is een duet van
Patrizia Tuerlings en Diana Els-
hout op muziek van Ron Spee. El
sink liet zich inspireren door beel
dende kunst. In haar stuk lijkt
Tuerlings de rol van de schepper,
de magiër te vertolken en de uit
stekende Elshout die van het ob
ject, het wordende. Zij wordt
door Tuerlings als het ware uit de
grond getrokken: zelden zie je se
ries liggend uitgevoerde bewe
gingen die zo inventief zijn. Els-
hout is een levend schilderij en in
haar vervreemdende half-acroba-
tiek eerder eentje van Bacon dan
van Schiele, aan wie Elsink haar
ideeën naar verluidt ontleende.
Vooral doordat de gebruikte
ruimte beperkt blijft, is het stuk
ondanks zijn kwaliteiten echter
minder geschikt voor de grote
zaal.
Het programma wordt geopend
met het al eerder uitgebrachte
'Hangen in Karton' van Hans Tu
erlings, bewegingstheater dat he
laas in het voorstudie-idee is blij
ven steken en dat spanning ont
beert. Afgezien van het hoopge
vende choreografiedebuut is het
dus een mat programma dat Re
flex deze keer presenteert.
MatthSus Passion van J.S. Bach, uitge
voerd door de Chr. Oratorium Vereniging Ex
Animo m.m.v het Jongenskoor Ex Animo
en het Randstedelijk Begeleidingsorkest.
Solisten: Lisette Emmink sopraan, Rita
Dams alt. Chris van Woerkom tenor. (Evan
gelist), Timothy Neill Johnson tenor, Cor
Niessen bas (Christus), Joep Bröcheler bas,
Joop Brons orgel, Freek Borstlap viola da
gamba, Aart Bergwerf) orgel (continuo). Het
geheel onder leiding van Wim de Ru. Ge
hoord in de Stadsgehoorzaal op 26 maart.
LEIDEN - Hoezeer Bachs Matt
haus Passion verankerd ligt in
ons muziekleven werd gister
avond bewezen door de zeer grote
belangstelling voor de jaarlijkse
uitvoering van Ex Animo; de
Stadsgehoorzaal was tot de
laatste plaats bezet. Juist voor een
koor van Christelijke signatuur
betekent 'de Matthaus' meer dan
alleen een muzikaal hoogtepunt
waar lange tijd naar toe geleefd en
gewerkt wordt. De overtuiging
die aan het musiceren ten grond
slag ligt kan zo'n uitvoering een
extra dimensie geven.
Ook ditmaal werd de zang van
Ex Animo gedragen door de over
tuiging die minder ideale aspec
ten van dit grote koor, zoals de
verhouding tussen de stemmen,
meer dan compenseerden.
In veel opzichten werd het een
uitvoering die de moeite waard
was. In het openingskoor werd al
direct een goede middenweg ge
vonden tussen het verende ritme
en de klagende melodische lij
nen. Alleen ging ook dit keer het
koraal waarmee het jongenskoor
de klacht zo veelbetekenend
doorsnijdt, jammerlijk ten onder
in de andere koorstemmen. Diri
gent de Ru verdient alle lof voor
de zeer goed gekozen tempi in het
gehele werk, waardoor bijvoor
beeld de koralen van eerv opge
wekt en doorleefd geloof getuig
den, en de turbae, de scènes waar
in het koor de volksmenigte ver
beeldt, een levendig karakter
hadden.
De solisten waren merendeels
oude bekenden bij Ex Animo:
Chris van Woerkom zong het
evangelieverhaal op de hem eigen
bekende wijze, maar met minder
groot gemak dan anders. Cor
Niessen was een wat kleurloze
Christus, meer doordat zijn stem
de figuur niet echt wist te vullen
dan door een gebrek aan expres
sie. Lisette Emmink's heldere en
toch warme sopraan was als
steeds een lust voor het oor, fraai
aangevuld door Rita Dams in het
duet 'Nun ist mein Jesus nun ge-
fangen'. In de alt-aria's had Rita
Dames fraaie expressieve mo
menten, evenals Joep Bröcheler
in zijn door Freek Borstlap (gam
ba) gesecondeerde aria 'Komm'
susses Kreuz'. Timothy Neill
Johnson, het enige nieuwe ge
zicht in de rij, voegde zich moeite
loos in het geheel. Het Randstede
lijk Begeleidingsorkest, en orga
nisten Joop Brons en Aart Berg-
werff, speeldenzowel in de bege
leidingen als in de solistische bij
dragen aan de aria's met de ge
bruikelijke kwaliteit en alertheid,
waardoor schommelingen tussen
koor, solisten en orkest tot een
minimum beperkt bleven.
MIES ALBARDA
AMSTERDAM (GPD) - Een van
de vaste ingrediënten van het ten
toonstellingsprogramma van het
Amsterdams Historisch Museum
(AHM) is de expositie van belangrij
ke verzamelingen van Amsterdam
mers. Dit keer is de keus gevallen
op de in veertig jaar opgebouwde
collectie van meer dan 900 waaiers
van Isabella van Eeghen, oud-ad
junct gemeente-archivaris van de
hoofdstad. Haar selectie van de
mooiste 90 exemplaren uit de 17e,
18e en 19e eeuw is door het museum
aangevuld met ontwerptekeningen
en afbeeldingen van scenes uit het
dagelijks leven.
Aan het begin van de expositie
hangt een potloodtekening die Jan
Klatter in 1980 van Isabella van Eeg
hen (geb. 1913) maakte. De bezoe
ker krijgt zo een treffende indruk
van de persoonlijkheid van de ver
zamelaarster, die in wetenschappe
lijke kringen een grote naam ver
wierf door haar grondige archief
studies over het verleden van Am
sterdam. Zij is nog dagelijks achter
haar bureau in het Gemeente-ar
chief te vinden. Dat is in het depot
geplaatst omdat zij geen tijd wil ver
liezen door het vervoer van haar stu
diemateriaal.
Haar belangstelling voor waaiers
was kennelijk al vroeg aanwezig. De
tekening die Isabella rond haar tien
de levensjaar op school van een
waaier maakte, is daarvan een aar
dige illustratie. Deze ligt in een vitri
ne waarin ook een waaier van eigen
makelij is neergelegd. Met veel ge
voel voor humor legde zij daarop rij
en keurig wachtende Engelsen af
die een glimp wilden opvangen ter
gelegenheid van het huwelijk van
hun kroonprins met Diana Spencer.
Haar eerste aankopen dateren uit
mei 1951. De eerste 'vondst' was nog
een celluloid waaier van een gulden
omdat een bevriende hoogleraar in
de kunstgeschiedenis haar per on
geluk naar een verkeerd adres had
gestuurd. De volgende dag kon zij
echter naar huis terug met de
vroegst bekende bijbelse waaier uit
ons land, een exemplaar uit het be
gin van de 18de eeuw met een af
beelding van David en Abigael. Isa
bella van Eeghen telde er het gerin
ge bedrag van 3,50 gulden voor
Veertig jaar en 900 waaiers later,
vertelt de verzamelaarster met veel
genoegen over het bieden op veilin
gen, een spannende sport die kalme
zenuwen vereist. Zij wijst met trots
op een topstuk uit haar collectie, in
1987 gekocht op een veiling in Am
sterdam. Het is een Frans exem
plaar uit 1783 waarop vrouwenfigu
ren de landen symboliseren die aan
wezig waren bij de Vrede van Ver
sailles. Engeland bevestigt met een
handtekening de onafhankelijk
heid van Amerika tegenover Span
je. Frankrijk omarmt het vrije Ame
rika, terwijl Nederland toekijkt van
achter een muurtje.
Bidden
De rooms-katholieke Anthonie
Boullar uit Parijs vestigde zich in
1682 als eerste waaiermaker in de
Korte Houtstraat in de Amsterdam.
Kort daarna verhuisde hij naar de
Luciensteeg. Boullar werd in 1685
gevolgd door protestanten voor wie
de situatie onleefbaar was gewor
den door het beknotten van de
godsdienstvrijheid in het Edict van
Nantes. Bekende waaiermakers van
protestantse Franse komaf uit de
eerste helft van de 18e eeuw zijn
Bernard Picart en Fabricius Fau
bourg.
De dames die hun winkel bezoch
ten, konden kiezen uit bijbelse, his
torische, mythologische en andere
thema's. De zeden van die tijd
schreven voor dat zij de waaier ook
meenamen naar de kerk om er het
gezicht achter te verschuilen tij
dens het gebed. Het gaf echter in
het geheel niet als op de zondagse
waaier geen bijbels tafereel stond.
Van Eeghen heeft geconstateerd:
"Je kon in de kerk achter alles bid
den. Zelfs een Chinees tafereel was
geen bezwaar".
Het was verder gebruikelijk dat
een bruid op haar huwelijksdag een
fraaie waaier kon tonen. De exposi
tie toont een aantal aardige voor
beelden van de luxe uitvoeringen
die daarvoor in de handel waren.
Ontroerend is een Franse waaier uit
1780, gemaakt als rouwbeklag voor
een gestorven bruidegom. Kleine
amortjes begraven daarop treurend
de huwelijkssymbolen.
Met de komst van de Fransen in
1795 raakte niet alleen het meene
men van een waaier naar de kerk in
onbruik, maar geleidelijk ook het
gebruik van waaiers in het dagelijks
leven.
Openingstijden: dagelijks van
11.00 tot 17.00 uur. Adres: Kalver-
straat 92. De tentoonstelling '40
jaar waaiers verzamelen' duurt
tot en met 23 juni.
AMSTERDAM (ANP) - Voor de Pu
blieksprijs voor het Nederlandse
Boek zijn dit jaar tien auteurs geno
mineerd. Deze keer worden de
schijnwerpers gericht op Neder
landse kinder- en jeugdboeken. Dit
heeft de Stichting Collectieve Pro
paganda van het Nederlandse Boek
(CPNB) bekendgemaakt.
De Publieksprijs bestaat uit een
geldbedrag van 15.000 gulden en
een bronzen beeld van de hand van
Jeroen Henneman. Van 3 septem
ber tot en met 22 oktober kunnen le
zers via een deelnameformulier,
verkrijgbaar in boekhandels en bi
bliotheken, hun keuze kenbaar ma
ken. In 1990 deden ruim 50.000 le
zers mee, aldus de CPNB.
De genomineerde auteurs zijn:
Thea Beekman, Paul Biegel, Dick
Bruna, Miep Diekmann, Evert Hart
man, Guus Kuijer, Joke van Leeu
wen, H. de Roos, Annie M.G.
Schmidt en Jan Terlouw.
De prijs wordt sinds 1987 uitge
reikt. De eerste winnaar was Kees
van Kooten, gevolgd door Annie
Zweeds Jeugdorkest in Oegstgeest
OEGSTGEEST - Het Zweedse
Jeugd Symfonieorkest uit Vasteras
brengt op uitnodiging van het
Jeugd Symfonieorkest Oegstgeest
van 1 tot 5 april een bezoek aan ons
land.
Het Zweedse orkest telt 47 leden,
waarmee een volledige symfoniebe
zetting kan worden gerealiseerd.
Ook heeft het orkest drie zangers
(voor populaire muziek). In de WiUi-
brorduskerk in Oegstgeest zullen
op dinsdag 2 april om 20.00 uur zo
wel het Zweedse als het Oegstgeest-
se Jeugdorkest een uitvoering ge
ven. Op het programma staan stuk
ken uit Bernsteins 'West Side
Story', uit de 'Sound of Music' en
werken van Jean Sibelius. César
Franck. Franz von Suppé, Giaccho-
mo Rossini en Ludwig van Beetho
ven.
Op woensdag 3 april volgt om
13.00 uur een lunchconcert op het
centrale plein van het winkelcen
trum 'Leidsenhage' te Leidschen-
dam. Tot slot speelt het orkest don
derdag 4 april om 20.00 uur in het
kader van de uitwisseling Leiden-
Oxford in de Leidse Pieterskerk.
Kaarten voor het concert op 2
april zijn te verkrijgen bg het Uitbu
reau van K&O te Leiden en foto
Dickhof aan de Lange Voort in
Oegstgeest en aan de zaal op de
avond van het concert.
Negen maal 9 kunstenaars op snijlijn Beuys-Judd
Van onze correspondent
Andreas Oosthoek
KASSEL De Gentse conservator
Jan Hoet, artistiek directeur en keu
zeheer van de negende Documenta
die zomer 1992 in Kassei begint, laat
in zijn opzet van deze manifestatie
het cijfer 9 een grote rol spelen.
Zaterdag 13 juni 1992 presenteert
hij zijn eigenzinnige overzicht van
de actuele kunst in het oude muse
um Fridericianum en de gloednieu
we Documenta-hal. De hal vervangt
de paleisachtige Oranjerie op de
Karlsaue die niet langer beschik
baar is.
Negen maal negen kunstenaars
worden rechtstreeks betrokken bij
deze 'wereldtentoonstelling', die
eens in de vijf jaar de balans van de
hedendaagse kunst opmaakt. In de
aanloopfase zal Hoet steeds groe
pen van negen kunstenaars voor
stellen.
Jan Hoet die sinds 1975 spraak
makende tentoonstellingen in en
rond zijn Museum voor Hedendaag
se Kunst in Gent (Kunst in Europa,
Joseph Beuys, Chambres d'amies,
Fabro/Pasolini, Michael Buthe, Pa-
namarenko, Spaletti) organiseerde,
zal zich niet uitsluitend laten leiden
door wereldbekende namen en be
grippen.
Anekdote
Jan Hoet: "Ik trek een snijlijn tus
sen Jospeh Beuys en Donald Judd,
waarbij Beuys staat voor gevoelige
kwaliteiten als emotie, subjectivi
teit, de humane anekdote en Judd
veel meer de ratio vertegenwoor
digt: het formele, het systemati
sche, het doordachte. Waarom deze
twee? Dat is louter een kwestie van
kwaliteit. Een Documenta erkent
vanuit haar bestaan de kwaliteit als
uitgangspunt. Beuys en Judd staan,
ieder op zijn terrein, voor het ideaal:
de stabiliteit. Dat is heel wat in een
'Herr Generaldirektor' Jan Hoet: logeerkamertje in het eerbiedwaardige Fridericianum.
(foto GPD)
tijd die alleen maar schijnt te willen
reageren op de beweging. We zitten
midden in 't groot maneuver...".
Jan Hoet plaatst negen maal ne
gen kunstenaars op de lijn Beuys-
Judd. Dat lijkt een ambitieuze op
zet, zeker als ook minder bekenden
om een bijdrage wordt gevraagd.
Het eerste negental is inmiddels
bekend en heeft een wat Hoet 'infor
matieve oriëntatie' noemt achter de
rug. Het bestaat uit Mario Merz (Ita
lië), David Hammons (VS), Gerhard
Richter en Thomas Schütte (Oos
tenrijk), Pedro Cabrita Reis (Por
tugal), Mariene Dumas (Nederland),
Per Kirkeby (Denemarken) en Ilya
Kabakow (USSR).
Jan Hoet: "Ik heb met hen over
mijn keuze gesproken en mijn over
wegingen meegedeeld. Zo'n con
frontatie tast de mogelijkheden af,
aan twee kanten. Het zal duidelijk
zijn dat mijn keuze te maken heeft
met units. Ik plaats afgeronde en in
zichzelf besloten eenheden op de
lijn Beuys-Judd. Daarmee heb ik
gekozen voor de bijzondere kwali
teiten van de enkeling. Ik ben erg
gericht op dat singulare, meer dan
op bewegingen".
Logeerkamertje
Jan Hoet kiest in de negende Docu
menta duidelijk voor de kunste
naar, de kunst van het individu.
"Zonder utopie, zonder mythologie
en al dat ander gedoe. We laten w-e-
r-k zien. Een benadering vanuit de
kunst".
Hij komt met zgn opvatting dich
ter in de buurt van zijn voorganger
Rudi Fuchs (Documenta 7. 1982)
dan die van de meervoudige erflater
Manfred Schneckenburger (afleve
ringen 5. 1972 en 8. 1987).
Fuchs, toen nog aan het hoofd
van het Van Abbemuseum, keerde
zich tegen het al te nerveuze tikken
van de tijd en de maatschappelgke
verdraaiingen van de kunst H*j
bouwde de discussie in als werk
zaam onderdeel van zgn presenta
tie. Kunstenaars moesten (elkaar)
iets te vertellen hebben.
Schneckenburger vond vooral de
kunsthistorische motivatie van be
lang en bleek driftig op zoek naar
sociaal-historische perspectieven.
Jan Hoet wijst de Documenta de
weg terug naar de kunst. Zgn Gent
se lasten en lusten verlaten hem in
Kassei niet. Hij vertelt licht opge
wonden over de Bruce Nauman-ex-
positie die hij deze maand in huis
heeft. Zijn Museum van Heden
daagse Kunst verlaat over twee jaar
de met het Museum voor Schone
(en wat oudere) Kunsten gedeelde
behuizing aan het Gentse Citadel
park. Hoet en de zijnen steken met
hun drukbeschreven collecties een
drukke straat over en strgken neer
in de Pietersabdij die aan de eisen
van de nieuwe bestemming* wordt
aangepast.
Tgdens de komende Frankfurter
Buchmesse wordt het boek 'Auf
dem Weg' aangeboden. Het gaat
'over Jan Hoet, zgn Gentse Feesten
en zgn opmerkelgke weg door de
kunstwereld. Die heeft hem nu een
logeerkamertje in het eerbiedwaar
dige Fridericianum en de tijdelijke
titel Herr Generaldirektor bezorgd.
HOUTEN (GPD) - De
Utrechtse musicoloog Thie-
mo Wind acht het zeer waar
schijnlijk dat de uitvoering
van de beroemde lijdenscy
clus 'Die sieben letzten Wor
te des Erlösers am Kreuze'
van Haydn op 1 april 1784 in
de voormalige grote concert
zaal aan de Bierstraat in Rot
terdam, de wereldpremière
is geweest
Wind komt tot deze conclusie na
een uitgebreid onderzoek naar
Haydns compositie, waarbij hij con
stateert dat de 'Sieben Worte' eer
der zijn gecomponeerd dan tot nu
toe werd verondersteld. In ieder ge
val vóór 1784 en niet in 1786. Het
spectaculaire slotdeel II Terremoto,
waarin de aarbeving na Christus'
kruisiging wordt uitgebeeld, werd
volgens de musicoloog pas later,
met het oog op uitgave door de
Weense firma Artaria; aan de parti
tuur toegevoegd.
Aanleiding tot de wetenschappe
lijke ontdekking was een onder
zoek dat Wind doet naar de geschie
denis van het Rotterdamse muziek
leven in de 18e eeuw. Rotterdam
was toen een van de belangrijkste
centra van burger-muziekbeoefe
ning in Nederland. Bij het naplui
zen van oude edities van de Rotter-
damsche Courant stuitte Wind op
een advertentie met de aankondi
ging van een 'SPIRITUAL-CON
CERT met daarin de uitvoering van
'verscheiden groote Passie-Sym-
phonién door Haydn gecompo-
neert, met een groot Orchest en Or
gel'. Wind besefte direkt dat {iet hier
moest gaan om de oorspronkelijke
orkestversie van de Sieben Worte,
omdat deze instrumentale ljjdens-
werk uniek in zijn soort is.
Wind: "Haydn schreef de zeven
langzame delen in opdracht van
geestelijken uit de Spaanse stad Cé-
diz, als muzikale meditaties tussen
lezingen op Goede Vrijdag. Hij pu
bliceerde het werk begin 1787 en
daarom hebben Haydn-weten-
schappers tot nu toe aangenomen
dat de muziek kort daarvoor is ont
staan. Het jaartal 1786 leek beves
tigd te worden door het bestaan van
schetsen van het slotdeel in combi
natie met ontwerpen voor de symfo
nie nr.82 ('De beer') die in dat jaar
werd voltooid. Dit laatste bracht
meteen een probleem met zich mee:
hoe kan het werk al in 1784 zgn uit
gevoerd, terwijl Haydn er in 1786
nog aan componeerde?"
"Het probleem is, mijns inziens,
minder moeilijk dan het lgkt. Merk
waardig genoeg heeft niemand, ook
Robbins Landon niet, ooit de vraag
gesteld of die uitbeelding van de
aardbeving wel tot de opdracht uit
Cédiz heeft behoord. Ik meen dus
van niet. Haydn schrijft jaren later
wél over een inleiding en zeven
langzame delen, maar niet over II
Teiremoto. Bovendien is het zeer
onwaarschijnlijk dat de Spaanse
geestelijken hun ingekeerde medi
taties afgesloten wilden zien met
zo'n extraverte finale. Haydn moet
dit slotstuk hebben gecomponeerd
om het vormeloze geheel van een
duidelijk einde te voorzien, vooral
Intrigerend is waar het werk voor
het eerst is uitgevoerd: Cadiz of Rot
terdam?
Thiemo Wind: "Voor een premiè
re in Cadiz zgn er twee mogelgkhe-
den: 1783 of 1784. In het laatste ge
val zou de uitvoering in Rotterdam,
acht dagen voor Goede Vrijdag, de
absolute eerste uitvoering zijn ge
weest. Aangezien er veel mist hangt
over de precieze datum van voltooi
ing van de Sieben Worte. omdat de
correspondentie van Haydn met
zgn Spaanse opdrachtgevers ont
breekt, kan het definitieve ant
woord hierop niet worden gege-
Is het wel heel zeker dat het in 1784
in Rotterdam ginQ om Haydns Sie
ben Worte
Wind. "Ja. Het begnp instrumen
tale passiemuziek was nieuw voor
die tgd. Haydns symfonie La Pas-
sione kan hier niet bedoeld zijn, om
dat die bijnaam pas uit later tijd
stamt. Er is sprake van een 'groot
Orchest' wat correspondeert met de
voorgeschreven bezetting en wat
natuurlgk heel opmerkelgk blijft:
de uitvoering past precies in de pe
riode van zes jaar waann de Sieben
Worte moet zgn ontstaan Geen an
der werk van Haydn of wie dan ook
komt er voor in aanmerking".
