li Peng poogt imago op te poetsen
Bescherming getuigen (nog) niet nodig
Lefèbvre overleden
MAANDAG 25 MAART 199(
Chinezen hebben weinig op met Brave Hendrik-premier
PEKING (GPD) Aan de vooravond van de jaarlijkse
zitting van het Chinese nationale volkscongres (het
parlement), die vandaag is begonnen, lijkt de positie van
premier Li Peng sterker dan ooit. De man die in juni 1989
een hoofdrol speelde bij het neerslaan van de
demonstraties op het Tien Anmen-plein in Peking, heeft
zich tot veler verrassing kunnen handhaven.
rijke industrielanden de geldkraan
dicht draaiden. Li heeft inmiddels
naam gemaakt als de politicus die
het tij voor China heeft weten te ke
ren. De geloofwaardigheid van Chi
na is mede door toedoen van de 62-
jarige regeringsleider deels her
steld.
De grootste verdienste van de
premier is ongetwijfeld dat hij de
Chinese economie, die aan het ein
de van de jaren '80 op hol was gesla
gen, in toom heeft weten te krijgen.
Westerse geldschieters blijken in
toenemende mate bereid over de
brug te komen. Het aanzien van
China is een beetje verbeterd omdat
Li Peng de deur naar de rest van de
wereld heeft opengehouden. Er zi jn
nu banden aangeknoopt met Indo
nesië en Singapore.
Buitenlandse ondernemers en di
plomaten in Peking noemen de pre
mier een intelligent en besluitvaar
dig bestuurder. Tijdens de bespre
kingen komt hij goed beslagen ten
ijs en in onderhandelingen is hij
zeer zakelijk.
De beslissing tot het uitroepen van
de staat van beleg tijdens die roeri
ge maanden en het bloedige ingrij
pen van het leger dat daarop volgde,
leek in 1989 voldoende om een ein
de te maken aan de pijlsnelle poli
tieke carriere van de regeringslei
der. De voorstanders van de harde
lijn - waartoe ook Li behoort
hadden echter de overhand in de
machtsstrijd. Li mocht aanblijven.
Het Tien Anmen-bloedbad be
zorgde China een slechte naam.
Voor de Chinezen was het meest
dramatische gevolg dat de meeste
Geen sprake
van echte
verandering
PEKING (GPD) Dc jaar
lijkse zitting van het Nationa
le Volkscongres in China, het
parlement, staat in het teken
van de economische en sociale
ontwikkeling in de komende
tien jaar. liet Volkscongres
moet het aehtste vijf-jaren
plan (1991-1995) goedkeuren
dat de Chinese regering eind
vorig jaar bekendmaakte.
Het kabinet onder leiding
van premier Li Pen wil de her
vorming van de economie
doorzetten, maar handhaaft de
staatsbedrijven als ruggegraat
van het economisch systeem.
Daardoor kan van een eehte
verandering van het econo-
ters model geen sprake zijn.
De nadruk komt in de komen
de jaren te liggen op technolo
gische vernieuwingen. De
deur naar het westen blijft
open. maar er zijn geen radiea-
nisehe hervormingen
chten.
Bureaucraat
In eigen land is de minister-presi
dent niet bepaald populair. Voor
een deel is dat te wijten aan zi.jn rol
bi.j het onderdrukken van het stu
dentenprotest in 1989 en de heksen
jacht op politiek andersdenkenden
in de tijd daarna. Maar afgezien
daarvan is Li voor de Chinees in de
straat de verpersoonlijking van de
zelfgenoegzame bureaucraat die an
deren het leven moeilijk maakt. Zij
zien hem als een Brave Hendrik
zonder eigen ideeën, die anderen
naar de mond praat.
Li. die twee zoons en een dochter
heeft, weet dat hij niet geliefd is en
doet er van alles aan om zijn beeld
op te poetsen. Kort geleden maak
ten de media veel ophef over een
gift van een paar tientjes van Li aan
een arme familie, zodat een tienjarig
jongetje een operatie kon onder
gaan die hem het leven zou redden.
Op de avond van het Chinese oud-
MWK :t
aL a*£-m
Het Nationale Volkscongres in de Grote Hal van het Volk in peking. (foto afd
jaar. half februari, trok de premier
in de motregen door arbeiderswij
ken van Peking. Hij ging bij arbei
ders op bezoek, maakte hier en daar
een praatje, nam liefkozend kinde
ren op zijn schoot en luisterde naar
de klachten over bijvoorbeeld de
schamele behuizing. De staatstele
visie zorgde ervoor dat het hele land
getuige kon zijn van dit optreden.
Model echtgenoot
In dezelfde tijd verschenen in ver
schillende Chinese kranten inter
views met de echtgenote van de pre
mier, Zhu Lin, die hem als een mo
del-echtgenoot afschilderde. Li
Peng zou in de 32 jaar dat ze ge
trouwd zijn nog nooit ruzie met haar
gemaakt hebben. "Ongeacht de
functie die hij bekleedde, kaderlid
van de partij, minister of premier,
hij heeft me altijd geholpen in het
huishouden", aldus Zhu Lin.
Li Peng, die oorspronkelijk stamt
uit de zuidwestelijke provincie
Sichuan, is een partijman in hart en
nieren, door de communistische
partij grootgebracht. Zijn vader, die
voor de communisten werkte, is in
1930 geëxecuteerd door de Kwo
Min Tang (nationalistische partij)
van Tsjiang Kai-Sjek; Li was toen
nog geen drie jaar oud.
Terwijl zijn moeder haar krach
ten aan de communistische partij
wijdde, ontfermde de vrouw van de
latere premier Zhou en-Lai zich
over de jonge Li. Zhou zou Li zelfs
officieel geadopteerd hebben. In
die jaren leerde Li Peng de oprich
ters van de communistische partij
persoonlijk kennen. Contacten die
hem in latere jaren goed van pas zijn
gekomen.
Als 17-jarige werd hij in 1945 lid
van de partij, die hem driejaar later
naar Moskou stuurde om energie
techniek te studeren. Hij bezocht
dezelfde hogeschool als Sovjetlei
der Michael Gorbatsjov.
Ingenieur
Na zijn terugkeer werkte ingenieur
Li zich langzaam omhoog in de
energiesector. Hij was betrokken
bij de bouw van stuwdammen en
elektriciteitscentrales. Hij kon
steeds rekenen op de steun van
oude bekenden, die inmiddels
machtige posten bij de overheid en
in de partij bekleedden. Zo werd Li
tijdens de Culturele Revolutie in de
jaren '60 verdacht van spionage
voor de Sovjetunie, maar er werd
hem geen haar gekrenkt omdat pre
mier Zhou en-Lai Li hem in be
scherming nam.
Zijn politieke loopbaan begon
pas in 1979, toen hij plaatsvervan
gend minister voor energievraag
stukken werd; twee jaar later werd
hij als minister de hoogste baas op
dit ministerie. Daarop volgde in
1983 de benoeming tot een van de
vier vice-premiers. Hij was toen al
opgenomen in het centrale comité
van de partij.
Bij de drastische verjonging van
de partijleiding in september 1985
werd Li lid van het politburo. Eind
1987 bereikte Li zijn huidige post.
Hij nam toen het roer over de libera
le Zhao Zhiyang toen deze partijlei
der werd. Li ontsprong in 1989 de
zuiveringsdans, terwijl Zhao
Zhiyang van al zijn functies werd
ontheven.
Waarnemers zeggen dat de tech
nocraat Li zich weet te handhaven
omdat hij een meester is in het ma
nipuleren van de Chinese bureau
cratie, waar hij zelf uit voortkomt.
Bovendien heeft hij de hervor-
mingsgezinden binnen de partij
in ieder geval tijdelijk de wind uit
de zeilen genomen door experimen
ten met economische vernieuwing
door te laten gaan en voorzichtig
aan te koersen op een vrijer econo
misch systeem. Daarbij heeft hij
zich doof gehouden voor de raad
van de orthodoxe marxisten. Ken
nelijk zit hij op dit moment zo stevig
in het zadel dat hij zich dat kan ver
oorloven.
Maar wat als anoniem afleggen verklaringen definitief passé is?
Van onze correspondent Eric Nederkoorn
LEIDEN Lang niet iedere getuige stapt met een blij gemoed de
rechtszaal binnen om de verdachte met zijn ontboezeming eens
onbekommerd de nekslag toe te brengen. Vooral in de Verenigde
Staten is de angst voor wraak dikwijls zeer terecht gebleken. De
Amerikaanse justitie heeft daarom verregaande maatregelen tot haar
beschikking de getuige te beschermen. De 'witness protection' gaat
soms zover, dat bedreigde getuigen een geheel nieuwe identiteit
krijgen aangemeten. Met een nieuwe naam. een nieuw paspoort en
een nieuw kapsel mogen ze in een ander deel van de States een al
even nieuw leven opzetten.
In Nederland is op dit punt niet zo
veel geregeld. Bij het proces tegen
de IRA-verdachten in Roermond is
dit pijnlijk gebleken. In de voorbe
reiding van het proces speelde de
19-jarige studente Ingrid H. een be
langrijke rol. als vriendin dan wel
getuige tegen een der betrokkenen.
Het meisje is 'leeggelopen' en gaat
nu zelf vrijuit. Maar de IRA heeft
een reputatie op te houden in het
ombrengen van 'verraders' en de
vraag is of iemand als Ingrid H. kan
rekenen op hulp.
Persofficier mr. E. van der Bijl
van het parket in Roermond zegt
dat Ingrid H. momenteel geen enke
le bescherming geniet.
Getuigenbescherming is in Ne
derland (nog) niet aan de orde. De
Nederlandse rechtspraktijk is door
de jaren heen, dwars tegen de ge
schreven regels van het strafrecht
in, bol gaan staan van dc anonieme
verklaringen. In een dergelijke cul
tuur hoeft justitie zich over bescher
ming geen zorgen te maken. "Die
anonimiteit komt mijns inziens
voort uit onze aangeboren zuinig
heid. Het is goedkoop, handig en ge
makkelijk. want zo hoefje getuigen
niet te beschermen. Bescherming
van getuigen is een dure klus. En bij
ons moet alles nu eenmaal goed
koop", zegt mr. Jacco Bock, univer
sitair docent strafrechtelijke zaken
aan de universiteit van Leiden.
Het Europese Hof in Straatsburg
heeft de Nederlandse rechtsspraak
gekapitteld over de anonieme getui
genis. Dut getuigen minder vaak
anoniem getuigenissen mogen af
leggen lijkt onvermijdelijk en dat
maakt de getuige in de toekomst
kwetsbaarder. Boek: "Ik denk dat
er dan meer werk moet worden ge
maakt van de bescherming".
Klein landje
De raadsman die Ingrid H. het laatst
bijstond, mr. C.H. Noordhuis uit
Roermond, is zijn cliente allang uit
het oog verloren. "Ik heb geen con
tact meer met Ingrid. Ik weet alleen
dat ze er een tijdje 'uit' is geweest.
Nu zit ze ongetwijfeld ergens bij
vrienden of familie. Ze zal wel weer
gaan studeren. Ach ja. het leven
gaat gewoon verder. Volgens mij
hoeft ze nergens bang voor te zijn.
En bovendien, je kunt iemand als
Ingrid wel een heel nieuwe identi
teit geven, maar Nederland is Ame
rika niet. In zo'n klein landje als het
onze hebben ze je, als ze echt kwaad
willen, toch zo weer te pakken".
Ingrid H. kan hoop putten uit de
traditie. Het uit de weg ruimen van
(ex-getuigen) is in Nederland be
paald geen alledaagse zaak. Als er al
wordt afgerekend gaat het dikwijls
om onderlinge criminele vetes, zon
der dat daarbij een rechtszaak een
rol speelt.
Europees Hof
Tot vreugde van de advocaten ha
mert ook het Europese Hof op het
zogeheten 'onmiddellijkheidsbe-
ginsel', de directe confrontatie van
de getuige a charge met de advo
caat, de officier van justitie, de rech
ter en dus ook met de verdachte op
de zitting.
In de VS ontkomt een gedagvaar
de getuige nimmer aan dit juridisch
toneel. De Amerikaanse justitie
heeft een plan ën geld klaarliggen
voor het geval een getuige lijfelijk
gevaar mocht lopen door zijn bij
drage aan de goede rechtsgang. "Je
ziet dat ook wel in films. Dan ver
huizen ze zo'n man plotseling van
New York naar Los Angeles, om
daar helemaal opnieuw te begin
nen. Ik zie dat in Nederland niet zo
snel gebeuren. Het is hier bij mijn
weten nooit voorgekomen dat een
getuige elders onder een heel ande
re naam verder ging. Zeker niet op
initiatief van de overheid", aldus de
woordvoerder die anoniem wenst te
blijven.
De wildgroei van anonieme getui-
genenissen is voor strafrechtdocent
mr. Jacco Boek van de Leidse uni
versiteit het bewijs voor het 'zware
afglijden' van de Nederlandse
rechtsspraak. "Het is een papieren
gebeuren geworden, met al die
schriftelijke verklaringen. Echt, de
normvervaging begint niet bij de
burger, die begint bij de politiek, bij
de rechterlijke macht. De gang van
zaken is in strijd met de Nederland
se wet. Dat is door de jaren heen zo
gegroeid. Volgens het wetboek van
strafvordering kan het niet wat er in
Nederland gebeurt, maar de Hoge
Raad heeft zich ten onrechte boven
de wet gesteld en handhaaft de be
staande praktijk".
Boek beaamt dat er in de Neder
landse (scheefgegroeide situatie
nauwelijks behoefte is aan getui
genbescherming. "Dat ligt in de VS
heel anders. Daar moet al het be
wijsmateriaal van de getuigen
Mr. Jacco Boek.
openbaar tijdens de terechtzittin
gen worden gepresenteerd. En dus
kan het voor criminelen wel eens
handig zijn om inmiddels bekende
getuigen om zeep te laten helpen".
Mensenrechten
"In Nederland kan een papieren ge
tuigenverklaring, afgelegd bij de
politie, al meewegen tijdens de zit
ting. Dit is in strijd met het Neder
landse rechtssysteem, in strijd met
het Europees Verdrag en als zoda
nig ook in strijd met de mensen
rechten, omdat de verdachte zich
moeilijk tegen een anonieme getui
ge kan verweren", aldus Boek.
De getuige, kortom, wordt in Ne
derland bij voorbaat al te zeer be
schermd. Ten behoeve van zijn ei
gen veiligheid, maar ten koste van
de eerlijke kans van de verdachte,
en dus van de rechtsgang.
Inmiddels heeft de ministerraad
ingestemd met een voorstel om het
gebruik van anonieme getuigenver
klaringen te beperken. Tot nu toe
zijn ze toegestaan als dat het opspo
ringsbelang dient en als er kans be
staat op bedreiging. Boek: "In het
eerste geval gaat het bijvoorbeeld
om een rechercheur die is geïnfil
treerd in een criminele bende. Als
de rechercheur zijn naam zou moe
ten openbaren, is hij verder on
bruikbaar bij opsporingen. Dit 'op
sporingsbelang' zou nu volgens het
voorstel worden geschrapt".
Doch hoe dan ook blijft het in Ne
derland mogelijk, onder verwijzing
naar de kans op bedreiging, om als
getuige de rechtszaal te omzeilen.
Handjeklap
"Een ander groot verschil tussen de
Amerikaanse justitie en de Neder
landse is het openlijke handjeklap
in de VS", aldus Boek. "Criminelen
komen er na een misdaad vaak ge
nadig af als ze bereid zijn tijdens de
openbare zitting te getuigen tegen
andere criminelen. Dat is gewoon
een handeltje. In Nederland mag
dat officieel niet. maar het gebeurt
natuurlijk wel. Neem nou die IRA-
zaak in Roermond. Het heeft er alle
schijn van dat de officier van justitie
foto GPD)
die studente in ruil voor haar getui
genverklaring eerst allerlei beloftes
heeft gedaan. De advocaten van de
IRA-leden eisten dat ook het meisje
zou worden vervolgd, als mede
plichtige, maar ze hebben geen poot
om op te staan. Het Openbaar Mi
nisterie is vrij om al of niet te vervol
gen".
Dat is niet gebeurd met Ingrid H.
Net zo min als ze bescherming
krijgt omdat ze door haar belasten
de verklaringen gevaar zou kunnen
lopen. En dat terwijl ze ook nog een
speciaal geval is, omdat ze de IRA-
leden goed kende en zelfs bij hen in
huis woonde.
Het 'gebrek' aan afrekeningen en
het bij voorbaat supervoorzichtige
omspringen met getuigen, maakt
bescherming van getuigen in Ne
derland na hun afgelegde verklarin
gen vrijwel overbodig. Boek: "Maar
ik denk wel dat we in de toekomst,
als de anonimiteit van de getuigen
terecht is teruggedrongen, meer
aan bescherming zullen moeten
doen".
Ua&.dlIMIarai
Aartsbisschop roomser dan de paus
GENEVE De aartsconser
vatieve rk aartsbisschop Mar
cel Lefèbvre (85) is vanmor
gen overleden in een zieken
huis in het Zwitserse Martig-
ny. Lefèbvre, die zich in zijn
opstelling roomser dan de
paus toonde, werd drie jaar
geleden door het Vaticaan ge
ëxcommuniceerd.
Al sinds het roemruchte Tweede
Vaticaans Concilie, waarop aller
lei vernieuwingen in de RK Kerk
werden doorgevoerd, lag de Fran
se aartsbisschop dwars. In 1969
richtte hij in Econe (Zwitserland)
de traditionalistische Priester
broederschap Pius X op. De vroe
gere aartsbisschop van de Se
negalese hoofdstad Dakar en Tul
le, werd in 1976 geschorst. Deson
danks heeft hij daarna ruim 200
priesters gewijd.
Op 30 juni 1988 ging hij nog een
stap verder: in Econe wijdde hij
vier bisschoppen. Enkele uren la
ter reageerde het Vaticaan door
hem en de nieuwe bisschoppen te
excommuniceren. Hij had vol
gens het Vaticaan "bewust schis-
matisch opgetreden". Een bis
schop die zonder pauselijk man
daat iemand tot bisschop wijdt en
eveneens degene die deze wijding
ontvangt, worden geëxcommuni
ceerd," aldus het Wetboek van
het Canoniek Recht.
(Excommunicatie houdt in dat
de betrokkene niet langer mag
deelnemen aan de sacramenten,
zoals doop, ecucharistie en pries
terwijding. Bovendien leeft de ge
ëxcommuniceerde volgens de
kerk in een permanente staat van
doodzonde. Alleen de paus kan
een excommunicatie opheffen.)
De Priesterbroederschap heeft
dertig vestigingen in de hele we
reld, ruim 300 priesterstudenten
en meer dan 200 priesters die de
traditionele Tridentijnse mis van
voor het Tweede Vaticaans Con
cilie vieren. De aanhangers van
Lefèbvre wonen vooral in Zwit
serland, Frankrijk, de Bondsre
publiek en de Verenigde Staten.
Hun aanhang wordt op ongeveer
100.000 gelovigen geschat.
Lefebvre was niet alleen theo
logisch maar ook politiek uiterst
rechts. Vorige week nog ver
deelde een Franse rechtbank hem
nog wegens racistische uitlati
gen en aanzetten tot rassenhaat
nadat de Franse liga tegen r;
me en antisemitisme een klacht
tegen hem had ingediend.
Bij herhaling vertolkte hij de
opvattingen van de extreem
rechtse politicus Jean-Marie Le
Pen, die veel aanhangers onder
de Lefèbvre-volgelingen had.
Twee jaren geleden werd de
meest gezochte Franse oorlogs
misdadiger Paul Touvier gearres
teerd in een traditionalistisch
klooster in Nice, dat nauwe ban
den met Lefèbvre onderhield.
Een van zijn bisschoppen,
voormalige anglicaan Richard
Williamson, prees tijdens
priesterwijding in 1988 Lefèbvre
wegens diens 'mooie racisme'.
"Want Lefèbvre heeft een nieuw
ras van priesters gekweekt".
Begin juli 1988, kort na de ex
communicatie, benoemde de
paus een commissie die de terug
keer in de moederschoot moest
bevorderen van de bisschoppen,
priesters, studenten en gelovigen
rond mgr. Lefèbvre. Een klein
deel van de aanhang heeft nader
hand Lefèbvre de rug toegekeerd.
'Continentals'
in Voorschoten
LEIDEN De jongste toernee
(de 36-ste alweer) van de befaam
de Continental Singers and Or
chestra doet donderdag 28 maart
ook Voorschoten aan. Het pro
gramma luidt ditmaal 'Set Them
Free'.
De 'Continental Singers' trek:
ken ook dit seizoen weer in acht
tien verschillende groepen, zoals
gebruikelijk weer 'vers' samenge
steld, de hele wereld over. Ter be
paling van de gedachten: vorig
jaar brachten de groepen 1200
concerten in meer dan 90 landen
voor ruim 550.000 mensen. De
groep die nu naar Voorschoten
komt, heeft een internationale sa
menstelling.
Het concert vindt plaats in de
gereformeerde kerk 'Het Kruis
punt' (schoolstraat 2) en begint
om acht uur. Toegang is vijftien
gulden.
JERUAZALEM - Rooms-katho-
heke pelgrims dragen een Maria
beeld met zich mee tijdens de tra
ditionele processie op Palmzon
dag. in de oude binnenstad van
Jeruzalem. Op Palmzondag
wordt wereldwijd Jezus' intocht
in Jeruzalem herdacht. (foto ad
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Lin-
schoten J. A. van der Velden IJssel-
muiden-Gréfhorst, te Hillegersberg
A. Schipper Driebergen; aangenomen
nj.ir Lekkerkerk N. C. Smit Bever
wijk-Heemskerk (buitengewone wijk-
gemeente), naar St. Maartensdijk
(toez.) J. de Goei Leeuwarden.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Paesens-Moddergat drs. J.
Dijkstra kand. aldaar, naar Schoonho
ven-Willige Langerak A T B. M. van
der Kevie Haarlemmermeer-O.
Gcref. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Meppel J. J. Dronkers Nijkerk.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Oud-Beijerland A, Bac Bode
graven, te Hoogeveen G J. van Aalst
Benthuizen: bedankt voor De Valk-
Wekerom J. Spaans te Norwich (Can
voor Katwijk aan Zee J Mol Werken
dam. voor Nieuwerkerk (Zld.) A B
v.d. Heiden Doetinchem. voor Bos
koop en Lelystad A. Bac Bodegraven
Bisschop weg. De Lutherse
Kerk in Tsjechoslowakije heeft
bisschop Vilem Stonawski en zijn
plaatsvervanger Karei Wojnar
aan de kant gezet. Tijdens een bij
zondere synodevergadering wer
den zij beschuldigd van samen
werking met de voormalige com
munistische overheid. De twee
geestelijken zijn volgens de syno
de mede-verantwoordelijk voor
"de misvorming van het kerkelijk
leven in Tsjechoslowakije en voor
de atheïstische invloed van de
staat op de kerk". Bovendien zou
den zij hun ambt misbruikt heb
ben "voor materiële voordelen".
Zaligverklaring. De Vaticaan
se raad die het contact met andere
godsdiensten onderhoudt, is te
gen zaligverklaring van de Spaan
se koningin Isabella (1451-1504).
Isabella, bijgenaamd La Cattoli-
ca, verdreef in 1492 alle joden en
moslims uit Spanje. Het Joods
Wereldcongres in New York zegt
dat het door de pauselijke raad
voor de eenheid is geïnformeerd
over zijn unanieme afwijzing.
Volgens de raad zou zaligverkla
ring van Isabella in strijd zijn met
de kerkelijke leer over de vrijheid
van geweten.
Bezoek aan Rome. De Roe
meense rk bisschoppen hebben
dit weekeinde voor het eerst
sinds 43 jaar een bezoek aan het
Vaticaan gebracht. De paus riep
de dertien bisschoppen op mee te
werken aan de verzoening in de
Roemeense samenleving. Het Va
ticaan en Roemenie, waar zes pro
cent van de bevolking rooms-ka-
tholiek is, herstelden in mei 1990
hun diplomatieke betrekkingen.
