'Albanië staat aan begin van grote krachttoer'
Herstel Versailles vergt lange adem
Natuurgenezer in het nauw
REPORTAGE
Hoofdredacteur van eerste oppositieblad wordt voortdiu'end bedreigd
STANDPLAATS:
LUIER
f
PAGINA 2 ZATERDAG 16 MAART 1991
Van onze correspondent
Frits Schils
TIRANA Het is tien uur in de avond. Angelina Qupi neemt de
rinkelende telefoon op. Na een paar seconden stilte volgt de ano
nieme boodschap: "We hebben hem 'n kopje kleiner gemaakt,
jouw man. 't Is zijn verdiende loon. Hij ligt in de beek naast jullie
huis". Lijkbleek belt ze de krant. Aan de andere kant meldt zich
haar man, Frok Qupi. Hij stelt zijn vrouw gerust. "Ik pas wel op
mezelf. Mij overkomt niets".
Vrienden en medewerkers passen
ook op Frok Qupi (41). hoofdredac
teur van de Rilindja Demokratike,
Gazete e Partise Demokratike te
Shqiperisë, het orgaan van de De
mocratische Parti j. Nu hij sinds drie
maanden aan het hoofd van het eer
ste Albanese oppositieblad staat,
wordt Qupi (41) geregeld en in in
toenemende mate bedreigd.
De daders zijn onbekend. Het
kunnen militante communisten
zijn. voor wie er maar één waarheid
is, die van het orthodox-rode partij
orgaan Zeri i Popullit. Menigeen
vermoedt achter de dreigementen
en de intimidatie ook de hand van
de Sampist. de gevreesde, spijker
harde commandoploeg binnen de
geheime dienst Sigurimi. In deze
dagen van aanhoudende spanning
patrouilleren de commando's in de
straten van Tirana.
Frok Qupi praat niet over het gevaar
waaraan hij zich bloot stelt. Hij
maakt ook niet de indruk gebukt te
gaan onder de onzichtbare dreiging.
Maar Tatjana Luci, een van zijn
naaste medewerksters ziet er conse
quent op toe dat Qupi door iemand
per auto wordt thuisgebracht, als
Tirana weer eens stijf staat van de
spanningen. Zij is ervan overtuigd
dat Qupi zijn leven niet zeker is.
Qupi kent zijn pappenheimers.
En zijn kwaliteiten. Hij pakt groot
heden aan, een Albanees novum.
En hij kwijt zich met zoveel overga
ve van zijn voortrekkersrol dat nu
zowat iedere Albanees hem kent.
Frok beschikt over humor, analy
seert helder, predikt ondanks zijn
kritiek op het regime tolerantie. We
kelijks krijgt hij stapels adhesiebe-
tuigen van lezers op zijn bureau.
De hoofdredacteur ondergaat die
euforie gelaten. Hij weet maar al te
goed dat Albanië nog maar aan het
begin van de 'Grote Krachttoer'
staat. Qupi was zelf ooit lid van de
communistische partij, maar werd
na verloop van tijd vanuit datzelfde
milieu van zijn baan beroofd, mond
dood gemaakt en verbannen. De
moeilijkheden begonnen nadat hij
in 1978 de sprong naar het commu
nistische partijorgaan Zeri Popul
lit had gemaakt. Als lid van de eco
nomische redactie vestigde hij de
aandacht op zich met een reeks uit
het leven gegrepen verhalen die ab
soluut niet strookten met de officië
le, per definitie positieve berichtge
ving over de economie in het land.
De gevolgen bleven niet uit. Qupi
werd eens in het holst van de nacht
uit bed gebeld en gesommeerd naar
de redactie te komen. Daar wachtte
hem een 'rechtbank', bestaande uit
zijn journalistieke chef Arshin Dzje-
zo, diens hechte vriend Sokol
Hoxha. zoon van wijlen de dictator
en directeur van de Albanese PTT.
en Liliane Hoxha, schoondochter
van Enver en plaatsvervangend di
recteur van het Albanese persbu
reau ATA.
Frok werd ervan beschuldigd een
spion te zijn, omdat hij twee achter
namen heeft: Qupi en Gjeta. Gjeta is
de naam van Qupi's in Joegoslavië
wonende grootvader. Net als veel
andere Albanese mannen had hij als
tweede naam die van zijn grootva
der gekregen.
Vervolgens heette het dat zijn
oom een spion was, omdat die naar
Joegoslavië zou zijn vertrokken en
later stiekem teruggekeerd. De te
genwerping dat die oom al jaren
verlamd te bed lag, mocht niet ba
ten. Frok Qupi werd ontslagen. Hij
weigerde het hem aangeboden
baantje als leraar in het Noordalba-
nese bergstadje Puka en stapte uit
de partij.
Kort nadat ook in Albanië lichte
politieke dooi intrad, hadden pogin
gen van trouwe vrienden tot rehabi
litatie van Qupi succes. Hij werd
chefredacteur van het pr-blad 'Cul
ture and Art'. De echte doorbraak
kwam na invoering van het meer-
partijensysteem. De leiders van de
Democratische Partij vroegen hem
de leiding van het eerste naoorlogse
Albanese oppositieblad op zich te
Rantsoen
Het eerste nummer van de Rilindja
Demokratike (Democratische Ver
nieuwing) rolde in januari van dit
jaar van de persen. Enkele weken
na invoering van het meerpartijen-
systeem in de volksrepubliek we
zen de autoriteiten de redactiestaf
een oud pand toe in Tirana's Rruga
Asim Vokshi. een zijstraatje van de
Stalinboulevard. Daar staat in enke
le ruimten wat aftands meubilair.
Gewerkt wordt op verouderde
schrijfmachines' en met de ball
point.
Vooralsnog komt de Rilindja
tweemaal per week uit, op woens
dag en op zaterdag. De oplage is in
korte tijd gestegen tot 60.000 exem
plaren. Maar de krant kan niet in de
totale behoefte voorzien. Papier is
op rantsoen, transportmiddelen
heeft de krant niet en van een ge
structureerde landelijke versprei
ding is dus geen sprake.
Van de staatsmedia hebben de
naar vrijheid hunkerende Albane
zen in de aanloop op de parlements
verkiezingen intussen niets te ver
wachten. Radio en televisie staan
volledig onder controle van het
communistische bewind. Voor de
oppositie worden slechts luttele se
conden uitgetrokken. De 'Relindja'
tracht in die leemte te voorzien,
maar het is een ongelijke strijd.
- Soldaten beheersen nog steeds het straatbeeld in Albanië.
In Tirana werden vorige maand de boeken verbrand
tij Enver Hoxha.
hun werk. Dat valt onder een chef
architect wiens belangstelling voor
namelijk naar de beroemde bouw-
wenst op te winden over hun kost
bare interieur.
De huidige opperdirecteur heet
Het park van Versailles heeft pasover 18 jaar zijn oude gezicht terug. <rot«
tig doen. want hij is nog maar nau
welijks een jaar op zijn post. Hij er
kent ook dat de restauratie van bij
voorbeeld de koninklijke apparte
menten in het kasteel het geld dat
voor meerdere jaren bestemd was
heeft opgeslokt. Laat staan dat ie
mand daar tussen al dat verguldsel
nog aan de bomen dacht.
Het resultaat van dit alles is som
ber. Overal in het park staan bordjes
die waarschuwen voor gevaar en
die de toegang verbieden. Dat is
geen aangename manier om je vrije
dag in het Park van Versailles door
te brengen. De autoriteiten probe
ren te doen vergeten dat er vijf jaar
geleden al eens een Japanse onder
een plotseling omvallende boom
het leven verloor. Nicolas Mati
meldt dat hij lang voor de storm
overal om zich heen bomen zonder
voorafgaande waarschuwing zag
neerstorten, waaronder een op nog
geen tien meter van een groep toe
risten.
Bijna 3,8 miljoen toeristen per
jaar bezoeken in Versailles het kas
teel, het park met zijn Grote en Klei
ne Trianon en de 'boerderij' van ko
ningin Marie Antoinette. Vooral de
boerderij heeft het tijdens de storm
van vorig jaar februari zwaar te ver
duren gehad. Met veel (Ameri
kaans) geld gerestaureerde daken,
schoorstenen en balkonnetjes vlo
gen tijdens de stom door de lucht.
Grote borden bij de toegangen tot
deze populairste plek in het park ge
ven aan dat de boerderij tot nadere
aankondiging niet mag worden be
treden.
Stormramp
Ambtelijke molens malen lang
zaam. Een jaar na de stormramp is
men nog niet veel verder gekomen
dan het neerzetten van waarschu-
wings- en verbodsborden en met ru
ziemaken over wie het 'gedaan'
heeft en klagen over de kosten.
Want die zijn vergeleken bij de on
schuldige tien miljoen gulden van
meneer Mati nu al tot 80 miljoen ge
stegen.
Hoofdconservator Babelon wil
van de gelegenheid gebruik maken
het park terug te brengen in de staat
waarin de beroemde tuinarchitect
Le Notre het had bedacht. "Het
wordt een heel nieuw decor", aldus
Babelon. Voor 250 miljoen francs.
BRUSSEL - De 1 zit in het jaar
en dus wordt er in België geteld.
Eens in de tien jaar wil de Belgi
sche overheid van haar burgers
weten met z'n hoevelen zij zijn,
wat hun inkomen is, of het toilet
goed werkt, of zij een computer
hebben, hoe zij elke dag naar
hun werk gaan en hoeveel kin
deren elke vrouw van 14 jaar en
ouder levend gebaard heeft.
Want dat zijn enkele van de
vragen op de formulieren die ie
dereen hier de komende dagen
in de bus krijgt. Iedere inwoner
van België is verplicht aan de
volkstelling van 1991 mee te
doen. Op straffe van een boete
van 3300 gulden.
De Belgen zijn niet blij met de
telling. Ze houden niet van De
Staat en zeker niet als die allerlei
persoonlijke gegevens van hen
wil weten. En dat wil hij. Behal
ve vragen over het aantal men
sen op een adres, hun leeftijd,
geslacht of zelfs burgerlijke
staat, bevat het vragenformulier
tekenen van nieuwsgierigheid
naar het privéleven van de Belg.
Zo wil de overheid weten of
een huis een 'toilet met spoe
ling' heeft en of er een badkamer
of telefoon is. Onschuldige vra
gen, hoewel de Belgische PTT
toch feilloos zou moeten kun
nen zeggen hoeveel telefoons er
in dit land zijn. Maar wat heeft
de Belgische staat te maken met
Belgen moeten
zich weer
laten tellen
Van onze correspondent
Hans de Bruijn
wat voor opleiding iemand
heeft.
Ook wordt onbeschaamd naar
nevenbaantjes gevraagd, en
vooral die vraag zit veel mensen
dwars. Net als zijn noorderbuur
klust de Belg er graag op los.
Zwart natuurlijk. Veel mensen
zijn bang dat een eerlijk ant
woord op die vraag hen in pro
blemen met de fiscus zal bren
gen, ook al wordt een volstrekt
vertrouwelijke behandeling van
alle gegevens verzekerd. De for
mulieren bevatten geen naam
en worden na verwerking ver
nietigd.
De fiscus krijgt de gegevens
over beroep, inkomen en bijba
nen niet. Maar veel mensen ver
trouwen dat niet. Ook vragen
naar het aantal levend ter we
reld gebrachte kinderen worden
hinderlijk gevonden. Maar de
burgerlijke standen van de ge
meenten zijn nu eenmaal
meestal een rommeltje. Veel ge
meenten hebben er geen flauw
benul van hoeveel inwoners zij
hebben.
De regering zegt die gegevens
nodig te hebben om de over
heid, instellingen en bedrijven
aan gegevens te helpen waar
mee zij hun beleid kunnen aan
passen. Maar de meeste gege
vens zullen over enkele jaren al
weer sterk verouderd zijn. Een
ander sterk argument is dat van
het resultaat van de telling de sa
menstelling van de Kamer van
Volksvertegenwoordigers en de
Senaat afhangt.
Het Belgische kiesstelsel kent
kiesdistricten en het aantal ze
tels voor elk district in Kamer of
Senaat is afhankelijk van het
aantal inwoners. Maar daar zit
ook een gevoelig politiek aspect
aan. De uitslag in de tweetalige
gemeenten langs de taalgrens
kan namelijk ook van invloed
zijn op de verdeling van het aan
tal zetels over Vlamingen en
Walen.
Het woord taaltelling is echter
taboe. Dat zou tot grote politie
ke problemen leiden. In Wallo
nië omdat het aantal Vlamingen
sterker groeit dan het aantal
Walen, en in Vlaanderen omdat
juist in die tweetalige randge
meenten de Franstalige over
heersing groter is geworden.
Een taaltelling zou het gevoelige
politieke evenwicht in België
kunnen verstoren.
Van onze correspondent
Rudolph Bakker
PARIJS - Pas over achttien jaar zal
het Park van Versailles er weer net
zo uitzien als vroeger. Langzaam
dringt tot de autoriteiten door wat
de beruchte storm van februari '90
op deze meest bezochte plek van
Frankrijk heeft aangericht. Op een
enkele dag gingen 1.300 bomen te
gen de vlakte. In de weken die erop
volgden storten er nog eens 1.50Ö
ter aarde.
Dat kwam omdat ze de steun van
de anderen misten. Kastanje- en lin
debomen, esdoorns en eiken, om
nog maar te zwijgen over de vele*
zeldzame boomsoorten in het park,
werden tot brandhout gereduceerd.
De hoofdconservator van het Kas
teel van Versailles had de ramp
moeten zien aankomen, zo beweert
men nu. Hij krijgt nog net niet de
schuld van de storm zelf.
Al in '87 was door een expert ver
slag uitgebracht over de toestand in
het park. Hij legde uit dat een keer
per eeuw de aanplant er vrijwel vol
ledig moet worden vernieuwd. Dat
gebeurde ook. De bomen uit de da
gen van Lodewijk XIV werden ge
kapt onder Lodewijk VXI. De nieu
we aanplant uit die tijd werd weer
geveld onder Napoleon III En Na
poleon III leefde al langer dan een
eeuw geleden. Sinsdien gebeurde
er vrijwel niets meer.
De expert kwam tot de conclusie
dat de beplanting rond het Grand
Trianon en het Petit Trianon binnen
de komende tien jaar geheel moest
worden vernieuwd. In het grote
park diende 30 procent van de bo
men te worden gekapt, maar dan
wel meteen. De kosten werden op
tien miljoen gulden geschat.
De expert heet Nicolas Mati, hij is
'ingenieur van bossen en waterwer
ken'. Dat bedrag van tien miljoen
acht hij "belachelijk laag vergele
ken bij de sommen die het Kasteel
zelf opslokt. Het was zelfs zo bela
chelijk weinig dat ik nu wel eens
denk dat ze me toen niet serieus
hebben genomen".
Leiding
Het probleem met het park van Ver
sailles is de structuur van de lei
ding. Sinds de jaren '50 zijn de
houtvesters en de tuin-experts niet
langer zelf verantwoordelijk voor
Een van mijn vriendinnen in Brazi
lië heeft net een baby gekregen.
Voor de grap hebben we een test ge
daan. Wat is de beste luier? De deel
nemerslijst was veelbelovend. Aan
gezien Brazilië niet lang geleden
zijn grenzen voor import opende,
hadden we de keus uit drie merken.
Een Braziliaans,'een Argentijns en
een Amerikaans.
De Amerikaanse wegwerper won
met 'straatlengten. Na 24 uur nog
steeds zacht en stevig. Niks door
lekken. rieken of irritatie. De Ar
gentijnse luier kwam aardig mee.
Hij zat weliswaar keurig, maar
kwam niet verder dan zes uur. De
Braziliaanse deelnemer diskwalifi
ceerde zich meteen bij de start we
gens verregaande vormeloosheid.
Het is daarna niet meer goed geko
men. Na een uur was het een drui
pende, drabbige spons.
De Braziliaanse president zit niet
meer in de luiers. Maar hij heeft de
modernisering van zijn land tot zijn
baby en persoonlijk levensdoel ge
maakt. Brazilië, groot en machtig,
hoort thuis in de club van eerste-we-
reldlanden, vertelt hij zijn landge
noten. Die dachten dat allang, maar
zeiden het nooit hardop.
Brazilië wordt dus nu in razend
tempo gerestyled. Deze week wer
den we verrast met een zoveelste
verworvenheid die past bij de be
geerde status van moderne staat. De
Codigo de Defesa do Consumidor:
de wet ter verdediging van de rech
ten van de consument.
D-day, schreven de kranten. Een
beetje gelijk hebben ze wel. Fabri
kanten, winkeliers, reclamemakers,
noem ze maar op. zijn nu vogelvrij.
Zij moeten bewijzen dat de rijst niet
naar schoensmeer smaakt en dat er
geen scheermesje in het brood is
meegebakken. Wie faalt, riskeert
een gevangenisstraf tot twee jaar.
De sterke is opeens de zwakke ge
worden.
Ik was er reeds aan gewend dat
een pen hier maar het halve leven
heeft, dat paperclips breken, dat en
veloppen geen plakrandje hebben,
dat een stoelpoot zomaar afbreekt
en dat melk Longa Vida (Lang Le
ven) een aanzienlijk korter leven
heeft dan de fabrikant op het pak
belooft. Maar opeens zijn de rollen
omgedraaid. De rok die ik onlangs
bij de Braziliaanse C&A kocht,
waar spontaan de gaten in vielen, is
nu een 'corpus delicti' dat het leven
van Brenninkmeijer jr. kan verzu-
Ondernemers zien de bui al han
gen. 's Lands grootste farmaceuti
sche fabriek laat zijn bijsluiters her
schrijven. De koffiebrander heeft
zijn reclamecampagne ('De beste
koffie die er is') stopgezet. De wa
renhuizen zijn in conclaaf. Nie
mand wil in de krant komen omdat
zijn produkt niet in de haak is. Dat
is nu precies wat die president wil.
Wie mee wil komen, moet in de eer
ste plaats meeconcurreren. En die
Braziliaanse luier maakt in zijn hui
dige verschijning geen enkele kans
in een Nederlandse, Amerikaanse
of zelfs Argentijnse drogisterij.
Zo net heb ik nog even met mijn
vriendin gebeld. Wat voor luiers ze
nu gebruikt. Gewone, zei ze, van
stof. Ouderwets, en wel zo goed
voor het milieu. Zou de president
daaraan hebben gedacht in zijn race
op weg naar de Eerste Wereld?
Van onze correspondent
Ger Dijkstra
DEN HAAG/ROSMALEN - De
Haagse natuurgenezer Jan Pieter
de Kok zit in het nauw. De handel
en wandel van de uitvinder van de
iatrosofie. een onduidelijke levens
beschouwing, blijkt aanleiding te
geven tot een gerechtelijk vooron
derzoek. Tevens wordt zowel in
Rosmalen als in Den Haag zijn on
derwijsmethode - De Kok heeft
twee scholen opgericht - zeer kri
tisch gevolgd. Ten slotte is Justitie
in Den Bosch een onderzoek begon
nen naar de dood van zijn voormali
ge compagnon, de architect Frans
van Dillen.
De Haagse justitie stelde een on
derzoek in naar twee zaken waarin
De Kok patiënten foutief heeft be
handeld. In het ene geval gaat het
om een vrouw die een behandeling
door de natuurgenezer maar net
overleefde. In het andere geval be
treft het een baby met een abces in
de keel. Het kind verhongerde bij
na, omdat De Kok de ontstekking
kennelijk niet onderkende. De Kok
heeft patiënten uit het gehele land
onder behandeling.
De Haagse officier van justitie mr.
A.C.M. Welschen bevestigt dat bij
de regionale inspectie gezondheids
zorg nog meer klachten zijn inge
diend door voormalige patiënten
van De Kok. Over de aard daarvan
wil hij niets zeggen.
Dat een gerechtelijk vooronder
zoek tegen een natuurgenezer is be
gonnen, is volgens deskundigen al
heel opvallend. Jurisprudentie
wijst uit, dat zij in de meeste geval
len vrijuit gaan. Rechters gaan er
van uit dat patiënten weten welke
risico's zij lopen als ze zich onder
behandeling stellen van genezers
buiten het reguliere circuit. Alleen
in gevallen waarin zeer grove nala
tigheid kan worden verweten tre
den officieren van justitie op.
Mysterie
De Kok is een mysterie voor de bui
tenwereld en dat wil hij graag zo
houden. Een afspraak maken met
de genezer is onmogelijk, want zijn
volgelingen schermen hem goed af
voor de buitenwereld. Vragen over
zijn praktijk of zijn scholen worden
niet beantwoord. Niet door De Kok;
niet door zijn medewerkers.
De Hagenaar runt aan de Groot
Hertoginnelaan in zijn woonplaats
een opleidingsinstituut, waar hij
zijn iatrosofische beginselen do
ceert. Hij noemt dat instituut Colle
gium Iatrosophicum. Leerlingen
van hem geven les op 'zijn' Mi
chelangelo Academies. Een onder
wijsbevoegdheid bezitten zij niet.
De school is niet erkend; de onder-
wijs-inspectie wordt niet eens toe
gelaten om achter de schermen te
kijken. Ouders van kinderen die de
Michelangelo-academies in Rosma
len en Den Haag bezoeken worden
nu vervolgd wegens het ontduiken
van de leerplichtwet.
De Rotterdamse advocaat mr.
P.J. de Bruin, die een ouderpaar
verdedigt dat ervan wordt beschul
digd de leerplichtwet te hebben
ontdoken, blijft vaag over zijn cliën
ten. De vraag of hijzelf ook tot de
volgelingen van De Kok behoort wil
hij niet beantwoorden. Evenmin wil
hij iets uitleggen over het Collegi
um Iatrosophicum, dan wel de Mi
chelangelo Academie.
"Iedereen die aan zichzelf wil
werken kan zich laten inschrijven.
U ook", zo merkt mr. De Bruin op.
"U kunt ook uw kinderen naar de
school sturen. Wat voor school het
is? Daar laat ik me niet over uit".
In Rosmalen weet men al een jaar
of vijf van het bestaan van een alter
natieve school binnen de gemeente
grenzen. "Maar we konden nooit in
grijpen. omdat het geen leerlingen
uit Rosmalen betrof. Nu het eerste
kind uit onze gemeente er naar toe
gaat, hebben we onmiddellijk een
proces-verbaal laten opmaken. Ik
verwacht dat een tweede overtre
ding binnenkort te verwachten is",
zegt een woordvoerder van de ge
meente. De leerlingen van het
schooltje komen volgens hem uit
"het gehele land". In Rosmalen vat
men de aanhangers van de Mi
chelangelo Academie samen met de
term "wereldverbeteraars".
Bouwkunst
De Michelangelo Academie laat ie
dereen toe, van volwassenen tot
kleuters. Er bestaan geen verplichte
vakken, rnaar wel is bekend dat de
docenten uitgaan van de beginselen
van de bouwkunst. Ook de beeld
houwkunst, de schilderkunst en de
geneeskunst zijn vakken waaraan
aandacht wordt besteed. Maar ver
plicht is niets. "De leer probeert de
hiaten op te vullen die zijn ontstaan
in het Nederlands onderwijssys
teem", zegt een betrokkene. Welke
hiaten? "Dat moet u meneer De
Kok vragen".
In Rosmalen was de plaatselijke
architect F. van Dillen actief betrok
ken bij de Michelangelo Academie.
Van Dillen is op 18 januari op 59-ja-
rige leeftijd overleden. "Na een
langdurig ziekbed", zegt een
woordvoerder van zijn kantoor, dat
sinds 1 februari bekend staat als
Form, Shape and Design Interna
tional. Opmerkelijk detail: sinds die
datum is natuurgenezer Jan Pieter
de Kok directeur van het architec
tenbureau.
De dood van Van Dillen is mo
menteel onderwerp van discussie
bij justitie. De plaatselijke politie
zwijgt als het spreekwoordelijke
graf. Persofficier mr. G.J. Regelink
uit Den Bosch is al evenmin erg
spraakzaam. "Het is niet in het be
lang van het onderzoek om medede
lingen te doen".
Of er een verband is tussen de za
ken in Den Haag en Rosmalen kun
nen of willen Regelink. noch zijn
Haagse collega mr. Welschen zeg
gen. Intussen pendelt De Kok heen
en weer tussen de residentie en het
Brabantse land; op beide kantoren
wordt hij keurig afgeschermd door
(vrouwelijke) medewerkers.
Rio de Janeiro
Jneke Holtwijk
