De Antillen: Neerlands
zonnige zorgenkinderen
Inbraak in de tunnel
SCHOP
Onze taal
ENKWIJZER
ZATERDAG 16 MAART 1991
.nsïinm
PAGINA 29
l Bordewijk. De PvdA .n
Leiden zit een beetje te zitten
met wethouder Bordewijk.
Dat is een publiek geheim.
Omgaan met mensen is nu niet
O direct zijn sterkste kant. van
daar dat hij ook al elf jaar op fi-
Xnancien verblijf houdt. Met cij
fertjes kan hij aardig overweg
en daar zal hij dus weinig
kwaad uitrichten. Dachten de
Leidse sociaal-democraten.
Maar een uitvoerige rapportage heeft
aangetoond dat de financiële admini
stratie van de gemeente eenvoudig in
wanorde verkeert. Sterker nog Borde
wijk had zelfs een interim-manager no
dig om te weten hoezeer de zaken tij
dens zijn elf-jarig bewind uit de hand
waren gelopen.
Als verzachtende omstandigheid
wordt nu aangevoerd dat de wethouder
het zo druk had gehad met al die bezui
nigingsrondes. Zeker, daar mag men
niet licht over denken. Maar hij zit toch
niet dag in dag uit met zijn neus in de
folianten. Hij moet toch af en toe zijn
topmensen hebben geraadpleegd. En
zouden die hem dan nooit eens wat ge
zégd hebben? Het is nauwelijks voor te
stellen.
De PvdA aarzelde niet in een recent
verleden Kuijers wegens tekortkomin
gen de laan uit te sturen. Nu het om de
eigen Bordewijk gaat trillen de handen
en het gemoed. "We zijn als het ware
om hem heen gaan staan", meldde de
PvdA-fractie devoot. Bij die zin snuifje
iets op dat doet denken aan de
Baghwan, aangetast wijwater, de pad
vinderij uit ver vervlogen tijden en de
bloemenkinderen van de jaren zestig.
"We zijn als het ware om hem heen
gaan staan". Een politieke groepering
die de houding van een curieuze secte
aanneemt.
Hoeveel electorale dreunen moet de
PvdA nou nog krijgen alvorens ze echt
eens de klauw in eigen boezem steekt?
RUUD PAAUW
Elfjes. Bijna was ik afgelopen
woensdagavond gratis de Kuip binnen
geslopen voor de interland Nederland -
Malta. Maar ik kreeg mijn naturalisatie
tot Maltees niet snel genoeg rond. An
ders had ik zelfs nog één van de beste
plaatsen in het stadion gehad. Ergens
rond de zestienmeterlijn bij Marco van
Basten, die ik zeker zou hebben aange
raakt in een onbewaakt ogenblik. Des
noods ten koste van een strafschop.
Een gemiste kans in de nadagen van
mijn voetballoopbaan. Een paar voet
balschoenen en een Maltees paspoort
zouden immers hebben volstaan voor
een plaats in het nationale team van
Malta. Bondscoach Heese maakte ruim
voor de wedstrijd bekend dat hij een
speler te kort kwam en die was op het
hele eiland niet te vinden. Een speler
die om vijf voor acht woensdagavond
zou komen aankakken was welkom. Ik
was er, maar zonder het geldige per
soonsbewijs.
Het is die leeuwen op klompen niet
opgevallen, maar de Maltezer dwergjes
waren dus niet met zijn elfjes. Dat
scheelt gauw een doelpuntje.
ROB VAN DER ZANDEN
Ziek. Sinds onze minister-president
vaststelde dat Nederland ziek is, heb
ben heel wat lieden zich beziggehou
den met de vraag of dat zo is. En zo ja,
waar dat van komt. Ik noem er een
paar:
- Geestelijke aandoeningen kosten
bijna 9 miljard gulden per jaar, zo becij
ferde een afdeling van de Erasmus Uni
versiteit. Dat zijn ook veruit de duurste
ziekten. Een meevaller: ziekten die ho
ge kosten veroorzaken zijn geen be
langrijke oorzaak van overlijden.
- Eén op de vijf Nederlanders krijgt
gedurende zijn leven (terzijde: weten
schappers zijn vaak overcompleet) een
depressie, zo onderzocht vorige week
een Amsterdamse wetenschapper.
Deze patiënten moeten gaan joggen
luidde de conclusie. Depressieve jog
gers zijn aanzienlijk minder depressief
dan niet-joggende depressievelingen.
Kijk uit waar u loopt.
- NCO V-voorzitter Ten Hoopen be
cijferde deze week dat sporters in de
ziektewet ons een miljard gulden per
jaar kosten. Met als grootste boosdoe
ner onder meer de joggers. Laat ieder
een zichzelf verzekeren tegen sport
blessures, riep hij. Uitgaand van de vi
sie van deze christelijke ondernemer is
sporten een soort aanslag op het bedrijf
van de werkgevers, zo kunnen we door
redeneren.
- De Vrije Universiteit in Amster
dam geeft Ten Hoopen een extra argu
ment. mocht de werkgever de werkne
mer stress bezorgen: regelmatige con
ditietraining helpt daar niet tegen, zo
bleek uit een onderzoek eind vorige
maand. Niet trainen dus: dat bespaart
stress en blessures.
Bij stress moet je dus minder spor
ten. Dan heb je men minder blessures.
En bij minder blessures hoef je je niet
extra te verzekeren, als de ziektewet
niet uitkeert. Daarbij ben je minder
ziek, dus werk je meer. Waardoor je
meer stress kunt oplopen. Waarbij ik
gemakshalve nog even niet vermeld
dat van minder sporten de kans op de
pressies groter wordt. Waardoor je
weer vaker ziek zou kunnen zijn. Waar
voor Ten Hoopen je dan meer wil laten
betalen.
Enzovoorts, enzovoorts.
Daar krijg je nog eens stress van.
RAYMOND PEIL
Bernhard. De Nederlandse rege
ringen hebben zich tot voor kort op een
bewonderenswaardige manier ingezet
voor het beschermen en vooral het ont
lasten van het koningshuis. Het echte
Oranje behoefde zich in de loop der ja
ren steeds minder zorgen te maken
over de besteding van een steeds klei
ner wordend inkomen. Tevens zijn
'Soestdijk' en 'Huis ten Bosch' in de
loop der tijd de nodige taken ontno
men, zodat de bewoners wat meer kun
nen doen wat zij zélf willen.
Haaks op die protectie staat het feit
dat het kabinet prins Bernhard in
voorkomende gevallen" weer toestem
ming heeft gegeven voor het dragen
van het militaire uniform. Zo op het
eerste gezicht lijkt dat een nobel ge
baar. De prins kan afrekenen met 'het
verleden', dat nu vijftien jaar achter ons
en vooral achter Bernhard ligt. In 1976
moest hij zijn militaire taken en zijn
functies in het bedrijfsleven neerleg
gen vanwege zijn betrokkenheid bij de
Lockheed-affaire.
Bij nader inzien wordt de prins hele
maal niet geholpen met zo'n eresaluut.
Zijn verleden wordt juist weer opgera
keld en als dé beschermer van dieren
dreigt hij opnieuw tot aangeschoten
wild te verworden. Als Bernhard zich
op z'n militairs wil verkleden, heeft hij
daar mogelijkheden genoeg toe. Bij
voorbeeld als hij op safari gaat of ge
woon in de huiselijke kring. Een mili
taire parade op straat is dus helemaal
niet nodig.
In het belang van alle partijen leek
die situatie ook te worden gehand
haafd. Dat zou logisch zijn geweest om
dat juist is voorgesteld het leger in te
krimpen. Nu Bernhard terugkeert als
militair, zal elders een plaats extra moe
ten verdwijnen, ervan uitgaande dat hij
weer volledig meetelt. Dat gaat ten kos
te van iemand die de kans wordt ontno
men zijn vaderland te dienen.
Bovendien kan de prins in het mili
taire pak de bloemetjes (anjers) niet
meer zo gemakkelijk buiten zetten,
waardoor in elk geval één partij een
prijs moet betalen voor het afrekenen
met het verleden: de kwekers. Mis
schien kan een lid van het kabinet zich
nu als voorvechter van deze groep op
werpen. Zonder uniform, mét anjer.
JAN PREENEN
Het is zaterdagochtend. Ik ben net terug
van een studiogesprek in Hilversum als
de telefoon gaat. Aan de lijn is een
vrouw, die begint met zich uitgebreid te
verontschuldigen voor het feit dat ze ie
mand mijn geheime nummer heeft ont
futseld. Dan vertelt ze me het volgende.
Een tijd geleden werd haar enige zoon,
zestien jaar oud, na een betrekkelijk ern
stige zelfmoordpoging in een ziekenhuis
opgenomen. De schrik bij haar en haar
man was enorm geweest. Bij hem had het
er zelfs toe geleid dat hij bij een bezoek in
het ziekenhuis tegen zijn zoon was uitge
vallen en gevraagd had hoe hij zijn ou-
ders zoiets in hemelsnaam had. kunnen
aandoen.
Op een gvond, een paar weken na het
gebeurde, weken waarin er niet meer
over gepraat was, hadden ze gedrieën
thuis in de kamer gezeten. Omdat haar
was opgevallen hoe stil en in zichzelf ge
keerd haar zoon was, had ze hem ge
vraagd of het soms niet goed met hem
ging. De jongen had geantwoord dat hij
zich niet zo goed voelde, waarop de vader
reageerde met de woorden of hij het in ie
dere geval wel uit zijn hoofd wilde laten
om nog eens een keer die flauwekul uit te
halen.
Een minuut of tien later had de jongen
gezegd dat hij naar het toilet moest en
had de kamer verlaten. Naar later bleek
was hij de achterdeur uit gegaan, naar
de snelweg in de buurt van hun huis gelo
pen en had zich voor een auto gegooid.
Op de keukentafel had hij een haastig ge
krabbeld kort afscheidsbriefje nagela
ten.
schrikkelijk vind is dat ik mijn man ab
soluut niet meer kan verdragen. Iedere
keer als ik naar hem kijk, dan denk ik
hoe heb je ooit zoiets kunnen zeggen'.
Maar het ergste is misschien nog wel dat
hij zelf ook niet meer leven wil, zich ook
ergëns voor wil gooien".
Nog lang na afloop van het telefoonge
sprek bleef de ontzetting bij mij hangen.
Een leven weggegooid, twee levens volsla
gen in puin en dat niet alleen voor van
daag, morgen of volgend jaar maar
waarschijnlijk voorgoed. Een emotionele
hel op aarde.
En waarom? Mag je de vader schuld
geven? Kan hij het helpen dat hij abso
luut niet in staat was hiermee om te
gaan. Kan hij het helpen dat hij niet wist,
niet geleerd had hoe je met anderen over
en via doodswensen en zelfmoordgedach
ten contact maakt en zo mogelijk levens
lijnen, reddingsboeien uitgooit? Als nie
mand het hem ooit heeft uitgelegd, als je
in een cultuur leeft die daar geen bood
schap aan wenst te hebben, draagt die
cultuur dan niet minstens zoveel schuld,
voor zover je daar al van mag spreken?
Ieder jaar maken volgens opgave van
het Centraal Bureau voorde Statistiek in
ons land zo'n 1600 mensen zelf een einde
aan hun leven. Volgens recente onderzoe
ken ligt het werkelijke aantal misschien
wel twee maal zo hoog, omdat een hele
boel zelfmoorden niet als zodanig
den geregistreerd. Hoe het ook zii. zelf
moord eist jaarlijks vele honderden le
vens meer dan het verkeer. Als wt
gaan van de voorzichtige schatting dat
er bij iedere zelfmoord tenminste vijf di
rect betrokken nabestaanden zijn, dan
komen er ieder jaar weer 10.000 tot 15.000
De Nederlandse overheid heeft
over een periode van jaren twaalf
miljoen gulden onttrokken aan de
post ontwikkelingshulp voor de
verbouwing van het Curagao
Plaza Hotel. De Antilliaanse
regering heeft eveneens met
gulle hand gepoogd het hotel
nieuw leven in te blazen. Het
heeft allemaal niet mogen baten.
De enigen die profiteerden van
deze overheidsbemoeienissen
waren de plaatselijke
aannemers. En de Van der Valk-
groep, die de failliete boedel voor
een vriendenprijsje opkocht.
Reden genoeg voor de leden van
de financiële Tweede Kamer
commissie om enkele scherpe
vragen te stellen over de
Nederlandse
ontwikkelingsprojecten op de
Antillen. Er is veel mis met
Neerlands zonnige
zorgenkinderen.
door Elly Wempe
Zijn bezoeken aan de Nederlandse Antil
len en Aruba benut minister Hirsch Bal-
lin om de lokale ambtenaren en bestuur
ders met het air van een professor college
te geven. Uiteraard op beminnelijke wij
ze, maar toch.
Echt houden van Ernst Hirsch Ballin
met zijn strenge streepjesmond doen ze
al lang niet meer in het tropische deel
van het Koninkrijk. En ze waren daar
niet eens zo lang geleden nog zo enthou
siast over hem. Hij wilde de eilanden im
mers geen onafhankelijkheid opdringen:
wat hem betrof hoefden de staatkundige
banden met het moederland niet doorge
sneden te worden. Dat was toen een radi
cale beleidsombuiging, vergeleken met
de opvattingen van voorganger Jan de
Koning. Nu blijkt dat de Nederlandse be
windsman wel degelijk zijn voorwaar
den stelt als de Antillen en Aruba binnen
het Koninkrijk willen blijven.
Garanties
Citaat uit een recent onderzoeksrapport
van de Algemene Rekenkamer, het con
trole-orgaan van 's lands inkomsten en
uitgaven. "Nederland geeft hulp aan pro
jecten op de Nederlandse Antillen zon
der enige garantie dat die ook daadwer
kelijk functioneren en onderhouden
worden".
Het Curasao Plaza Hotel, ooit door de
lokale overheid opgekocht om het drei
gende faillissement te voorkomen, mag
wat dat betreft als schrijnend voorbeeld
dienen. Met de verbouwing van het hotel
hoopte het eilandenbestuur particuliere
exploitanten te lokken. Curasao zelf fi
nancierde de opknapbeurt van de bui
tengevel, terwijl ook de inventaris werd
betaald. Uit gegevens van de eigenaar, de
Curasao Holding Company, over de ja
ren 1984-1988 blijkt dat er voor meer dan
31 miljoen Antilliaanse gulden (een
koers van 1:1 met de Nederlandse gul
den) is besteed aan verbouw, inrichting
en achterstallig onderhoud.
Halverwege de jaren tachtig moesten
de hotelkamers en enkele openbare
ruimten worden verbeterd. In de latere
fasen volgden de bogen van het oude
fort, waarin het winkelcentrum van het
Het Curasao Plaza Hotel, een ontwikkelingshulpproject van vele miljoe
nen. Uiteindelijk wist de Van der Valk-groep het voor een vriendenprijs op de
kop te tikken. (loioorui
hotel was gevestigd, en de hotelinventa-
ris. Totale kosten twaalf miljoen Antilli
aanse guldens, betaald van Nederlandse
ontwikkelingshulp.
Op 18 augustus 1989 werd het Curasao
Plaza Hotel echter verkocht aan de Ne
derlandse Van der Valk-groep. De prijs:
vier miljoen dollar (de koers van een dol
lar was toen twee gulden), maar in ver
band met contante betaling werd een
korting verleend van één miljoen. De
vraagprijs van 8.4 miljoen dollar was ge
baseerd op de gotngconcern-waarde
(wanneer een concern nog in bedrijf is).
Met gevoel voor understatement stelt
de Algemene Rekenkamer dan ook vast
dat het project van de verbouwing van
het Curasao Plaza Hotel te lijden heeft
gehad van het ontbreken van een duide
lijke planning op welke termijn de reno
vatie gereed zou moeten zijn. "Er be
stond een aanzienlijk verschil tussen het
totale bedrag dat aan de renovatie van
het Curasao Plaza Hotel is besteed en de
verkoopprijs van het hotel".
Conclusie
In een officiële reactie heeft Hirsch Bal
lin het rapport van de Rekenkamer ge
heel onderschreven. In het verlengde
daarvan beloofde de bewindsman beter
schap. Zijn belangrijkste conclusie: Ne
derland moet voortaan zeer voorzichtig
zijn met kapitaalsinvesteringen. In de
toekomst zullen de Antillen daarvoor
zelf moeten opdraaien.
In de Tweede Kamer hebben de leden
van de commissie voor de Rijksuitgaven
vragen over de kwestie gesteld. Hoe is
het mogelijk dat het Curasao Plaza Hotel
tegen minder dan de helft van de 'going-
concern' waarde aan Van der Valk is ver
kocht, hebben de Nederlandse volksver
tegenwoordigers gevraagd. En is de Ne
derlandse overheid bij de verkoop be
trokken geweest? Zij heeft immers de re
novatie betaald in het kader van de meer
jarenplannen.
Er zijn meer projecten die kamervra
gen hebben uitgelokt. Zo heeft de aan
koop van vier patrouilleboten ten behoe
ve van de Antilliaanse politie nogal wat
bevreemding gewekt. Het oorspronke
lijk begrote bedrag van vijf miljoen gul
den was, zo bleek, goed voor slechts drie
boten. Later was een aanvullende toela
ge nodig om het vierde vaartuig te bekos
tigen.
De Rekenkamer is bovendien tot de
conclusie gekomen dat de patrouillebo
ten niet optimaal functioneren. Eenvou
dig, omdat ze niet zijn aangepast aan de
omstandigheden ter plaatse. Door hun te
diepe ligging kunnen de boten de baaien
niet in. Ten slotte een niet onbelangrijk
detail: de Antilliaanse minister van Jus
titie beschikt niet over voldoende perso-
nppl om Hp hotpn vollpdiP fp hpmannprt
Opmerkelijk is ook de rioolzuiverings
installatie 'Klein Hofje' op Curasao, een
project van meer dan tien miljoen gul
den. Het gezuiverde water zou gebruikt
worden voor de landbouw, maar deze
plannen zijn nog steeds niet uitgevoerd.
Uit het rapport van de Rekenkamer
blijkt dat het gezuiverde water nu vrij de
Piscadera-baai inloopt, in plaats van
over de akkers.
Minister Hirsch Ballin van Koninkrijks
zaken heeft zijn conclusies getrokken:
"Gebleken is dat het bestuurlijk draag
vlak in de Antillen vaak te smal is voor
goede begeleiding en uitwerking van de
projecten. Vandaar dat we bereid zijn
hulp te bieden bij knelpunten in het be
stuursapparaat."
Blijft het probleem dat de Nederland
se regering zoveel mogelijk garanties wil
inbouwen voor een doelmatige beste
ding van de ontwikkelingsgelden, terwijl
de Antillen vinden dat ontwikkelingsbe
leid hun eigen zaak is. Zegt de Antilliaan
se minister van Ontwikkelingssamen
werking, J. Giskus: "We zijn een auto
noom land, al sinds 1954 bepalen we zelf
ons beleid".
Maar is dat ook zo? Vast staat dat de
meningen daarover verdeeld zijn. Zijn
ambtgenoot Hirsch Ballin houdt er zelfs
een totaal afwijkend standpunt op na.
"In een samenwerkingsrelatie is het niet
zo dat de ontvanger alleen rechten uitoe
fent en de gever alleen maar plichten
heeft te vervullen. De gever heeft ook
rechten, bijvoorbeeld dat er een regelma
tige externe controle is en evaluatie van
de effecten van de hulp".
De eilanden mogen van Hirsch Ballin
dus voor eeuwig tot het Koninkrijk blij
ven behoren, als ze maar niet al te lastig
worden. Voor het moederland zijn zij
stiefkinderen in de zon. Of beter: Neer
lands tropische zorgenkinderen.
i bij, wier leven op ingrijpende en
vaak onherstelbare wijze wordt ont
wricht. Dat betekent dat er in ons land op
dit moment honderdduizenden nabe
staanden van zelfmoord rondlopen. En
dan hebben we het nog niet over de vele
tienduizenden mensen die iedere jaar
een zogenaamde niet-dodelijke zelf
moordpoging doen en daar met zelden
invalide of ernstig beschadigd uit te
voorschijn komen.
Zelfmoord, het woord staat eigenlijk
voor oceaan van ellende en leed. Maar het
staat ook voor datgene waarover we in
het algemeen niet willen spreken, waar
angst, schaamte en niet-beg rij pen, onbe
grip ons gedrag bepaalt. Waar we bang
voor zijn, dat vermijden we. Daarom ver
mijden we te denken en te spreken over de
ramp die zelfmoord heet en die zich ieder
jaar weer onder ons voltrekt. Vermijden
we met medemensen die het niet meer
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
zien zitten, die in emotionele doodsnood
zitten, open en eerlijk over hun gedachten
te praten. Vermijden we te proberen in te
dringen in de tunnel waarin hun gedach
ten zitten. Een tunnel met een fatale of
ontwrichtende uitgang, tenzij iemand of
iets anders met een harde, directe klap
een bres in de wand slaat en een ander
uitzicht, ander perspectief biedt of for
ceert.
Helaas zijn er nog altijd veel mensen
die geloven dat zelfmoord of een zelf
moordpoging een impulsieve daad is,
iets dat in een toevalligeopwelling ge
beurt en dat je toch meestal niet kunt
voorkomen. Dat is inderdaad wel eens zo,
maar veel vaker is degene, jong of oud.
die tot zoiets komt. er al veel langer mee
bezig geweest. Vaak al vele jaren.
Meestal ligt het 'scenario' al langere tijd
in de eigen geest te sluimeren om op een
bepaald moment, als het evenwicht tus
sen beschermende en risico factoren ern
stig verstoord is, als bij impuls in actie te
komen.
In haar dagboek schreef een meisje:
"Vandaag moesten we van de lerares een
opstel schrijven over het onderwerp 'wat
ik het liefst in het leven zou willen'. Ik heb
opgeschreven 'ik zou het liefst dood wil
len'. Mijn lerares kon het niet waarderen
en heeft eronder geschreven: 'Doe niet zo
flauw, je kunt vast wel iets beters verzin
nen'. Maar het meisje kon uiteindelijk
niets beters verzinnen en maakte niet
lang na het gebeuren met het opstel een
einde aan haar leven. Onderzoek van de
dagboeken die ze naliet, liet zien dat ze
het scenario van haar dood al ruim een
jaar eerder had opgeschreven.
Het feit dat zoveel mensen, die een eind
maken aan hun leven of een zelfmoordpo
ging doen, daar al zo lang in gedachten
mee bezig zijn geweest, leert ons twee din
gen. Het eerste is, dat de voornaamste
oorzaken van zelfmoord structureel zijn.
Dat wil zeggen, de oorzaken van zelf
moord moeten we zoeken in al lang be
staande kenmerken van de levenssituatie
en (maar van minder gewichtin de per
soonlijkheid van de betrokkene.
Zelfmoord is in belangrijke mate soci
aal bepaald gedrag. Zoals Erich Fromm,
een van de bekendste psychiaters in onze
eeuw, in zijn boek De Gezonde Samenle
ving terecht schreef: "In een hoog zelf
moordpercentage bij een bepaalde bevol
king komt een gebrek aan geestelijke sta
biliteit en gezondheid tol uitdrukking".
De zelfmoorden en zelfmoordpogingen in
onze samenleving zijn voor een belang
rijk deel ons aller verantwoordelijkheid
De tweede conclusie die we moeten
trekken is deze. Als we contact willen ma
ken met mensen met zelfmoordgedachten
om ze zoveel mogelijk en zo waardig voor
het leven te behouden, zullen we onze
angst en schaamte opzij moeten zetten en
bereid moeten zijn het gesprek aan te
gaan. We zullen over het zelfmoordpro
bleem op een directe en open manier moe
ten gaan spreken. We zullen af moeten
van de angst dat we het probleem juist
oproepen door erover te praten.
Zelfmoord wordt met reroorzaakt door
het gesprek erover. Zelfmoord wordt ver
oorzaakt door de kwaliteit van leven
waartoe bepaalde mensen in onze sa
menleving veroordeeld zijn of denken
veroordeeld te zijn. En door het feit dat ze
bovendien nog eens veroordeeld worden
tot innerlijke eenzaamheid en afsluiting
DOOR JOOP VAN DER HORST
De kat vreet de kanarie op Of de kanarie
wordt door de kat opgevreten. Dat komt
bijna op hetzelfde neer Niet helemaal
hetzelfde Een kattenliefhebber zal de
eerste zin zeggen en een kanarievriend
de tweede Het is maar van welke kant je
de zaak bekijkt. In een Amsterdamse
krant staat 'Ajax verslaat Feyenoord en
in een Rotterdamse krant staat 'Feye
noord door Ajax verslagen' Het verschil
is klein, het gaat om dezelfde wedstrijd,
maar er is een duidelijk verschil in nuan
ce. een verschil in standpunt.
Veel mensen hebben op school ge
leerd hoe ze zo'n zin moeten omzetten in
de lijdende vorm Zo heette dat omzet
ten m de lijdende vorm De zin Frits slaat
Afke werd dan omgezet tot Afke wordt
door Frits geslagen Jammer genoeg
vertejde de leraar meestal niet waar dat
goed voor was. of wat het verschil eigen
lijk inhoudt. En daarom kon bijna ieder
een die het ooit geleerd had. het ook
makkelijk weer vergeten. Gelukkig is dat
geen bezwaar om het al sprekende goed
te doen Rotterdammers en kanarie
vrienden en wij allemaal zeggen het op
de een of andere manier vanzelf zo Je
hebt ook de geleerde woorden niet nodig
om te begrijpen wat het verschil in bete
kenis is tussen een 'gewone' zin en een
zin die 'de lijdende vorm' heeft De gewo
ne zin zet de handelende persoon in het
zonnetje, de lijdende vorm vertelt hetzelf
de verhaal vanuit het standpunt van de
gene die verslagen wordt, opgegeten
wordt.
De omzetting is lastiger bij zinnen als
De kat vreet graag de kanarie op Zou
den we deze op dezelfde manier omzet
ten, dan krijgen we De kanarie wordt
graag door de kat opgevreten, t Is moge
lijk. als de kanarie levensmoe, is maar er
wordt wel ineens iets heel anders ge
zegd. In het eerste geval vindt de kat iets
prettig, in het tweede geval zeggen we
dat de kanarie het prettig zou vinden om
opgegeten te worden. Blijkbaar betrek
ken we een woord als graag automatisch
op het onderwerp van de zin
Ik kwam hierop door een knipsel dat
een van de lezers mij toestuurde Onder
streept had hij de zin dat de geallieer
den het Iraakse leger vernietigend zou
den verslaan Nee. dat stond er met Er
stond dat het Iraakse leger vernieti
gend zou worden verslagen Deze lezer
vroeg zich af of het zo wel juist gezegd
was. en of de eerste zin met feitelijk beter
was Want de tweede zin zegt toch strikt
genomen dat het Iraakse leger aan het
vernietigen was Gezien de rest van het
artikel was de bedoeling om te zeggen
dat de geallieerden vernietigden Een
vergissing van de redacteur?
Inderdaad gedragen woorden als sla
pend. lopend, schrijvend, pratend enz
zich een beetje zoals graag in het geval
van de kat en de kanarie we betrekken
ze liefst op het onderwerp van de zin. Bij
voorbeeld in Fluitend begroette Wim zijn
buurman Hier is Wim degeen die fluit en
niet de buurman Maar in zinnen met de
lijdende vorm is dat niet zo zeker Welis
waar zeggen we Hij werd waggelend
door de politie opgebracht en Niets ver
moedend werd hij door zijn rivaal neerge
stoken. Dan is weer het onverwerp. 'hij',
degeen die waggelt en mets vermoedt
Maar nu We werden juichend door de
kinderen ontvangen. Hier zijn het waar
schijnlijk de kinderen die juichen en met
wij Hetzelfde zien we in andere gevallen
met een lijdende vorm Deze vraag wordt
ontkennend beantwoordVermanend
werden ze toegesproken. De nieuwe
laarzen werden bewonderend door de
hele klas bekeken
Zoals u ziet. is het helemaal met een
voudig om aan te geven wanneer een
woord als fluitend, waggelend, juichend
of bewonderend op het ondeiwerp van
de zm betrokken wordt en wanneer niet
Ik ben er dus nog niet zo zeker van. dat
de zin over het Iraakse leger dat vernie
tigend zou worden verslagen' echt ver
keerd is.
in een samenleving die het denken aan en
spreken over zelfmoord bestempeld als
afwijkend, ziekelijk, verwerpelijk, ge
vaarlijk
Als geen ander heeft de Franse schrij
ver Bayet in zijn monumentale werk 'De
Suïcide en de Moraal' de 'gezond ver
stand'-houding ten aanzien van zelf
moord getroffen: "Zelfmoord verdient
onze bewondering als menselijke daad
wanneer het een offer is, men zijn leven
geeft voor anderen, het vaderland of een
ideaal. Het verdient onze achting wan
neer het gebeurt om de eigen eer of die
van anderen te redden. Het verdient me
delijden wanneer het gebeurt om lijden te
ontvluchten dat de eigen krachten te bo
ven gaat. Het is jammerlijk wanneer het
gebeurt om redenen, die na enig naden
ken of overleg met anderen opgeheven
hadden kunnen worden. Het verdient on
ze afkeuring wat. neer door deze daad on
recht wordt gedaan, wanneer men zich
alleen maar wil wreken of een ander
wroeging tuil bezorgen, terwijl het leven
nog mogelijkheden en vooruitzichten ge
noeg bezit".
Het is irreeel om te geloven dat we alle
zelfmoorden zouden kunnen voorkomen.
Het is ook maar de vraag of we ze wel al
tijd moéten'voorkom en. Maar hel is abso
luut geen vraag of we tot op het laatste
moment in gesprek moeten blijven met de
ander, hoe ver hij of zij ook al heen u. Al
leen door zover mogelijk mee te gaan,
kunnen we ontdekken van hoever we een
ander nog terug kunnen halen.
De huidige omvang van het zelfmoord
probleem en het betrekkelijk geringe suc
ces van preventie programma's, overal
ter wereld, laat zien dat we ons nog lang
niet ver genoeg hebben ingespannen. De
stilte rondom de zelfmoord moet ver bro
ken worden, want om met de tekst van
een tv-spot over verkeersongelukken te
spreken: we doen het elkaar aan en we
doen het ons zelf aan.
