Sovjet-wapens zijn door de mand gevallen
'We vertrekken niet en daarmee basta'
'Kerkvoogd, blijf
van begroting af
PAGINA 2
REPORTAGEBBHHHMH
WOENSDAG 13 MAART 1991
GEESTELUK LEVEN
Hervormde synodevoorzitter vindt:
Van AP-verslaggever
Michael Putzel
WASHINGTON De Golfoorlog
heeft aangetoond dat wapens van
Sovjet-makelij zwaktes vertonen.
Dat kan niet alleen de binnen
landse veiligheid van de Sovjetu
nie in gevaar brengen, maar ook
de hoge inkomsten uit wapenver
kopen aan het buitenland.
Minister van defensie Dmitri Ja-
zov zei na afloop van de zesweekse
Golfoorlog dat de luchtverdediging
van de Sovjetunie wordt herzien.
De relatief primitieve Iraakse lucht
afweer, van Sovjet-makelij, haalde
23 geallieerde toestellen neer, maar
kon over het algemeen zonder al te
veel problemen worden omzeild.
Na de korte grondoorlog eind fe
bruari lag het slagveld bezaaid met
brandende Sovjet-tanks, waaron
der de moderne T-72. Voor elke
tank die de coalitie verspeelde, ver
loor Irak er 1.100. De moderne MiG-
straaljagers die Irak van de Sovjetu
nie had gekocht konden niet wor
den ingezet, evenmin als de lucht
doelraketten.
De Golfoorlog heeft de technolo
gische kloof tussen wapens van
Sovjet- en westerse makelij op een
voor het Kremlin pijnlijke wijze aan
het licht gebracht. De internationa
le markt voor Sovjet-wapens heeft
een knauw gekregen. Een belangrij
ke bron van inkomsten lijkt daar
mee te worden aangetast. De Sov
jetunie haalde normaal gesproken
jaarlijks 30 tot 32 miljard 'harde'
dollars binnen, voor ongeveer een
kwart uit de internationale wapen
handel.
Nachtmerrie
als supermacht vooral te danken
aan het op de been houden van een
enorm militair apparaat, groten
deels ten koste van de burgerbevol
king, die zich consumptiegoederen,
moderne geneeskundige hulp en
toereikende huisvesting heeft moe
ten ontzeggen. Tussen de 16 en 20
procent van het bruto nationaal pro-
dukt gaat jaarlijks op aan militaire
uitgaven. Nu de centraal geleide
economie ineen dreigt te storten,
lijkt het Kremlin weinig middelen
vrij te kunnen maken voor een dure
heroriëntering van het leger.
Abraham Becker, directeur Sov
jet-studies van het Rand-onder-
zoekscentrum aan de universiteit
van Los Angeles, zegt dat in de Sov
jetunie de vitale schakel ontbreekt
tussen de militaire technologie en
de economische infrastructuur en
de industriële produktiecapaciteit
die die technologie moeten dragen.
Volgens Becker gaat het om een
"fundamenteel obstakel" en is een
totale ommekeer van de Sovjet-eco
nomie nodig als Moskou een mili
taire ingreep als het geallieerde op
treden in de Golf zou willen verrich
ten.
De hervormingen waarmee Sov
jet-president Michail Gorbatsjov tot
nu toe op de proppen is gekomen
pakken zulke fundamentele proble
men niet aan, aldus Becker. Wel zou
het Kremlin inmiddels begonnen
zijn met het herverdelen van de fi
nanciën voor het leger, om de zwak
ke plekken waarop Jazov doelde
aan de pakken. Zo zou de marine al
gekort zijn, terwijl ook de terugtrek
king van de Sovjet-troepen uit Oost-
Europa geld kan opleveren.
Slimme munitie
De les die uit de Golfoorlog getrok
ken kan worden is dat zelfs redelijk
goede tanks en artilleriestukken de
zaak niet kunnen klaren, zegt Ray
mond Garthoff, militair expert aan
de Brookings Institution. Als oud-
onderhandelaar bij het wapenbe-
heersingsoverleg tussen de VS en
de Sovjetunie verwacht hij dat de
Sovjet-generaals druk zullen uitoe
fenen om meer geld vrij te krijgen
voor het ontwikkelen van technolo
gisch hoogwaardige communicatie
systemen, apparatuur voor nacht
gevechten en "slimme" munitie.
Don Hicks, voormalig Pentagon-
ambtenaar en nu betrokken bij de
ontwikkeling van wapens, zegt dat
de Sovjetunie zich tientallen jaren
heeft geconcentreerd op de ontwik
keling van defensiesystemen die in
Irak waardeloos zijn gebleken.
Hicks wijst op het succes van de
Stealth-technologie, die Ameri
kaanse vliegtuigen in staat stelde
Iraakse radar- en raketinstallaties
uit te schakelen aan het begin van
de oorlog. Totdat de Sovjetunie in
staat is die technologie te ondervan
gen, maakt het niet veel uit wat het
Kremlin doet, omdat het land in ho
ge mate kwetsbaar zal blijven voor
een eerste aanval door Stealth-
vliegtuigen, zo meent Hicks.
LEIDSCHENDAM (ANP) -
Het vaststellen van de begro
ting door de kerkvoogdij is
voor het hervormd synodebe-
stuur onaanvaardbaar, zo
heeft de voorzitter ds. B. Wal
let laten weten. Mocht de sy
node dat toch willen uitspre
ken, dan zal bestuur het voor
stel tot wijziging van de rege
ling voor het beheer van de
kerkelijke goederen intrek
ken.
Het compromisvoorstel van de
Commissie voor Kerkordelijke
Aangelegenheden (KOA) is vol
gens Wallet de uiterste grens.
De synode bespreekt donder
dag een voorstel voor een be
heersregeling die in de plaats
komt van de huidige drie regelin
gen. Kern van het voorstel is dat
de begroting niet meer door de
kerkvoogdij wordt vastgesteld,
maar door de kerkeraad. Boven
dien moeten alle ruim 1400 ge
meenten voor 1996 de nieuwe re
geling hebben ingevoerd. Vooral
in gemeenten met 'vrij beheer',
waar de kerkvoogdij geheel onaf
hankelijk is van de kerkeraad, en
in gemeenten met 'oud toezicht',
die de oude kerkorde van 1815
volgen, is het verzet tegen het
voorstel groot.
De KOA heeft als compromis
voorgesteld, dat de kerkvoogdij
de mogelijkheid heeft een naar
haar mening ondeskundig vast
gestelde begroting tegen te hou
den. Als de kerkeraad wijzigin
gen in de door de kerkvoogdij op
gestelde begroting wil aanbren
gen, kan dat alleen in overleg met
de kerkvoogdij. Komen beide
partijen er niet uit, dan moet de
provinciale kerkvoogdijcommis-
.sie uitspraak doen.
Volgens Wallet wordt de kerke
raad eindelijk volwassen, als hij
de begroting vaststelt. Hij maakt
een vergelijking met de Tweede
Kamer. Deze zou nauwelijks
Nieuwe prijs van
Hongarije voor
bisschop Tökés
BUDAPEST (ANP) - De bis
schop van de Hongaarstalige Her
vormde Kerk in Roemenië,
Laszló Tökés is als eerste onder
scheiden met de prijs van de Hon
gaarse stichting "voor standvas
tigheid en tegen de dictatuur".
Dit meldt het dagblad Nepsza-
badsag.
Tökes, die door zijn onverzette
lijke houding de katalysator van
de opstand tegen Ceausescu was,
kreeg vanmiddag in Vlaardingen
de Geuzenpenning. De stichting
werd in 1989 opgericht om te stre
ven naar de afschaffing van alle
dictaturen.
'Dit pilt ik niet
van m'n kerk'
UTRECHT (ANP) - De rol van
de bisschoppen in de discussie
over de positie van pastorale wer
kers in de Rooms-Katholieke
Kerk is niet meer van primair be
lang. Er komt een keer een mo
ment waarop de minachting over
hun beleid wordt omgezet in een
revolte: dit pik ik niet langer van
m'n kerk.
Dat zei dr. A.J.M. van den
Hoogen, hoogleraar dogmatische
theologie aan de Universiteit voor
Theologie en Pastoraat te Heer
len, dinsdag te Utrecht bij de pre
sentatie van de brochure 'De pas
toraal werk(st)er in het parochie
pastoraat'. De brochure is samen
gesteld door de Federatie van
Verenigingen van Pastoraal Wer
kenden.
De Federatie wil met de
brochure een aanzet geven tot be
zinning en openingen vinden
voor de problemen rond het func
tioneren van de ongeveer vijfhon
derd pastorale werkers. In de
Rooms-Katholieke Kerk in Ne
derland is al enkele jaren een dis
cussie gaande over de positie van
pastoraal werkers. De bisschop
pen willen pastoraal werkers niet
de bevoegdheden verlenen die
voorbehouden zijn aan de pries
terwijding.
Alle Nederlandse bisdommen
worden geconfronteerd met een
dalend aantal priesters, momen
teel ongeveer 2.200. "Bisschop
pen hebben met het personeels
beleid een machtsmiddel in han
den, waarmee ze de situatie naar
hun hand kunnen zetten. Ze kun
nen echter de toenemende vraag
naar professionele pastoraal wer
kers niet veranderen", aldus Van
den Hoogen.
Het is volgens hem niet meer
van belang dat de discussie wordt
gevoerd tussen leken en pries
ters, maar dat gesproken wordt
over de rolverdeling van mannen
en vrouwen. Volgens de brochure
is de centrale kwestie de vraag
naar de toelatingscriteria van het
gewijde ambt. De Federatie is
voorstander van het toelaten van
vrouwen tot het ambt.
macht kunnen uitoefenen, als hij
niet de bevoegdheid had de be
groting goed te keuren.
Van het dreigement van som
mige kerkvoogdijen opm des
noods uit de hervormde kerk te
stappen, toont Wallet zich niet on
der de indruk. "Dat is zeer onher
vormd taalgebruik. Voor chanta
gepogingen moet je niet bij amb
telijke vergaderingen zijn, daar
moetje met argumenten komen".
De secretaris van de Gerefor
meerde Bond (de rechterflank) in
de Hervormde Kerk, ir. J. van der
Graaf, vindt dat hervormde kerk
voogdijen niet moeten dreigen de
bezittingen van hun gemeente in
een aparte stichting onder te
brengen. Het is onjuist geld als
machtsfactor te gebruiken om sy-
nodevoorstellen te blokkeren, al
dus Van der Graaf.
De Gereformeerde Bond is het
ermee eens dat er een uniforme
beheersregeling komt. Wel vindt
de Bond dat de scheiding tussen
bestuur en beheer moet worden
gehandhaafd en dat de kerkvoog
dij dus de begroting moet blijven
vaststellen. Bovendien pleit de
Bond voor verzachting van de eis
dat de meerderheid van de kerk
voogdij uit ambtsdragers bestaat.
De Bond vindt dat minimaal een
derde van de kerkvoogden ook
ouderling moet zijn.
Ds. Wallet. (archieffoto)
Bisschop Möller. Bisschop dr.
J.B.W.M. Möller van Groningen,
die zaterdag in het Academisch
Ziekenhuis in Groningen een
niertransplantatie heeft onder
gaan, zal zeker drie maanden niet
kunnen werken. Dat heeft vica
ris-generaal C.L.M. Grasveld in
een brief aan de pastores van het
bisdom laten weten.
Grasveld zal de komende tijd
de meeste bestuurlijke functies
waarnemen. De drie bisschoppen
in het aartsbisdom Utrecht zullen
de functies waarnemen die vol
gens het rooms-katholiek wet
boek uitsluitend door een bis
schop mogen worden vervuld,
zoals de oliewijding en de pries
terwijding.
Moker. In de uitzending van
vanmiddag (aanvang half vijf) be
steedt de kerkelijke omroep Mo
ker aandacht aan de Ramadan, de
jaarlijkse vastenmaand van mos
lims, en de rooms-katholieke eer
ste communie. Ontvangst via FM
105.7 of kabel 88.1.
Vesperdienst. In een serie ves
perdiensten in het kader van de
lijdenstijd vindt morgenavond in
de lutherse kerk in Leiden (Hoog-
landsekerkgracht) om half acht
weer een vesper plaats. De dienst
duurt ongeveer een half uur.
Leven in de kerk. Dr. Willem
Ouweneel houdt vrijdagavond in
Leiden de laatste lezing in een se
rie van vier over het bijbelboek
Nehemia. Thema is dit keer Het
leven in de kerk. De avond, die
om acht uur begint, vindt zoals
gebruikelijk plaats in de Streek
school (Lammenschanspark 1).
Stille omgang. In de nacht van
16 op 17 maart wordt weer de Stil
le Omgang in Amsterdam gehou
den. De kaartverkoop van het ge
nootschap in Leiden vindt voor
belangstellenden morgenavond
van zeven tot acht uur in de Ro-
manuszaal, achter de Hartebrug-
kerk.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: benoemd tot scriba
van de prov. kerkvergadering Gronin-
gen-Drenthe I.O. Giethoorn, consu
lent voor gemeentebeleid Groningen;
beroepen te Lekkerkerk N.C. Smit Be
verwijk-Heemskerk, te Zwaagwest-
einde U. Tjallingi kand. Groningen;
aangenomen naar Heteren W. van den
Brink Twijzelerheide.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Ermelo H.J. de Groot Dus-
sen en Meeuwen.
Gcrcf. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Alblasserdam i.c.m. Nieuw-Lek-
kerland M. de Mey Creil en Nagele,
voor De Bilt-Bilthoven H.M. Smit Uit-
huizermeeden.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Rotterdam-C. en Grand Rapids
(USA) (Covell Avenue) A. Moerkerken
Gouda, te Middelburg-Z. en Rijssen
A.B. van der Heiden Doetinchem; be
dankt voor Sprang-Capelle i.c.m.
dovenzorg R. Bogaard Leiderdorp.
Militaire deskundigen en kenners
van de Sovjet-economie zeggen dat
Moskou weinig kan doen om die
technologische achterstand te over
bruggen, omdat de middelen daar
toe ontbreken. De waarschuwingen
die maarschalk Nikolai Ogarkov in
de jaren zeventig en begin jaren
tachtig uitte als voorzitter van de ge
nerale staf lijken in de wind te zijn
geslagen. Ogarkov voorzag dat het
westen een sprong maakte op het
gebied van de wapentechnologie,
terwijl de Sovjetunie zich bleef con
centreren op het in het veld brengen
van gigantische hoeveelheden
grondstrijdkrachten. Voor de ogen
van Ogarkov moet zich in de Golf
een nachtmerrie hebben voltrok
ken.
De Sovjetunie heeft haar status
Na de Golfoorlog lag het slagveld bezaaid met kapotgeschoten Russische tanks, en was de nachtmerrie voor de Sovjet-generaals compleet. (foto ap>
Kleurlingen moeten wijken voor Afrikanerstaat
De zon heeft de tactiek van.de verschroeide aarde toegepast. Het gras
dat ooit groen moet zijn geweest, is verdord tot bleekgeel stro. De
gewassen en schapen op de velden aan weerskanten van de weg die
als een streep door het landschap is getrokken, voeren een wanhopig,
naar het lijkt tot verliezen gedoemd, gevecht tegen de droogte. Een
eenzame boom trotseert als een gedenkteken van betere tijden de
stofwolken die door de autowielen worden opgeworpen. In deze dorre
wildernis in de Kaapprovincie ligt Orania, verlaten een gehucht. Er
wonen nu nog zo'n 400 kleurlingen in Oriana, maar die moeten wijken
voor de Boerenvolkstaat, de droom van een handvol Afrikaners.
Van onze correspondent ooit een goede vriend van dominee
Peter van Nuijsenburg Beyers Naudee, maar hun wegen
scheidden zich toen Beyers de
apartheid verwierp als een zonde en
door zijn volksgenoten verstoten
werd. In zijn werkkamer, een ruime
rondavel op zijn landgoed aan de
noordoost-grens van Pretoria, zet
Boshoff de filosofie achter de Boe
renvolkstaat uiteen.
Hij gelooft in de beginselen zelf
beschikkingsrecht (elk volk heeft
recht op zijn eigen staat), volksar
beid (werk mag niet uitbesteed wor
den aan een vreemde gemeenschap,
dan levert men zich uit aan machten
die de zaak ondergraven) en de
volksstaat, die moet worden gezien
als deel van de oplossing voor het
Zuidafrikaanse probleem.
De Afrikaners voldoen aan de ei
sen waaraan een volk volgens de
gangbare definitie moet voldoen,
zegt Boshoff. "De Afrikaners heb
ben een eigen geschiedenis, gods
dienst, taal en tradities, erkennen
een gemeenschappelijke identiteit
en zijn van het zelfde ras. Ras
belangrijk element. Er heerst tegen
woordig koudwatervrees om dit
woord te gebruiken, maar dat is
ziekte waar we vanaf moeten".
Israël, zo blijkt herhaaldelijk uit
zijn betoog, is een grote bron van in
spiratie en de trek naar het beloofde
Boerenland zou volgens een zelfde
patroon kunnen verlopen. "Eerst
komen de pioniers die de weg ba
nen, dan de werkers die het land op
bouwen en tenslotte de vluchtelin
gen, voor wie de Boerenvolkstaat
de veilige thuishaven zal zijn".
De vergelijking met Israel krijgt
een wrange ondertoon als blijkt dat
de toekomstige Boerenstaat in Ora
nia te kampen heeft met een ge
meenschap, 400 kleurlingen in dit
geval, die niet voor de pioniers van
Boshoff willen wijken. De kleurlin
gen hebben, evenals de oorspronke
lijke blanke inwoners van Orania,
voor de Zuidafrikaanse rijkswater
staat gewerkt. Boshoff heeft Orania
van rijkswaterstaat gekocht in de
veronderstelling dat de kleurlingen
zouden vertrekken. Per 1 april moet
het kleurlingendorp, dat hemels
breed 250 meter van Orania verwij
derd is, zijn ontruimd. Maar de
meeste bewoners willen of kunnen
niet weg.
Zandverstuiving
Het kleurlingendorp bestaat uit het
zelfde type prefab-huizen als in Ora
nia, met dit verschil dat de wonin
gen hier aanmerkelijk kleiner zijn.
De straten zijn niet geplaveid, wie
kucht veroorzaakt een zandverstui
ving. In de tuintjes scharrelen kip
pen, honden en soms biggen. Man
nen en opgeschoten jongens zitten
ORANIA - Thijs Fick, de beheer
der van Orania, heeft het niet op de
buitenlandse pers, die 'toch alles
wat we doen vertekend weergeeft
en ons afschildert als dwazen'. La
ter ontdooit hij en geeft toestem
ming om Orania te verkennen.
Orania beslaat met landbouw
grond ruim 200 hectare en is ge
sticht in 1969 voor de blanken die
toen aan de waterwerken bij de
Oranjerivier kwamen werken. De
laatste werknemer is twee jaar gele
den vertrokken. De meeste van de
83 eenvoudige prefab-huizen waar
uit het gehucht bestaat, verkeren in
tamelijk slechte staat: vensters zon
der glas, afbladderende verf en los
geraakte panelen. De straten zijn
genoemd naar edelstenen. In de
Ametisstraat staat een autowrak,
keurig langs de door onkruid over
woekerde stoeprand geparkeerd. Er
is een school, een zwembad, een
tennisbaan en een kerk. De hitte is
bijna tastbaar, de stilte oorverdo
vend.
Zes families, 26 mensen in totaal,
leven hier nu, zegt Flick. Hij trok in
september verleden jaar van Ficks-
burg in de Oranje Vrijstaat naar
Orania. Een aantal van de pioniers
van het eerste uur is alweer vertrok
ken naar graziger weiden. Niet uit
teleurstelling, aldus Fick, maar om
dat ze elders betere banen konden
krijgen. "Geld", zegt hij, "is altijd
het enige doorslaggevende argu
ment". 1
De Afrikaners staan echter als
we Fick mogen geloven, in de rij om
in Orania te mogen wonen. "Verle
den week zaterdag waren er ruim
300 bezoekers, die serieuze belang
stelling hebben". In het gastenboek
staat een opmerking van een van
die bezoekers die als het devies van
de kleine pioniersgemeenschap
mag gelden: 'Geloof in God, geloof
in jezelf.
De toekomstige burger van de
Boerenvolkstaat zal 33.000 tot
42.000 rand (20.000 tot 28.000 gul
den) moeten neertellen voor een
huis in Orania. Hij zal zelf moeten
werken, en hard, aldus Fick, en
geen zwart personeel mogen heb
ben. Daar staat tegenover dat hij
zijn kinderen naar een 'volkseigen'
school kan sturen, in een 'volksei
gen' ziekenhuis verpleegd kan wor
den en kan luisteren naar een domi
nee, die het voor hem enige 'volksei
gen' woord zal prediken.
Koudwatervrees
De Boerenvolkstaat is ontsproten
aan het brein van de theoloog pro
fessor Carel Boshoff (63). Hij was
Jacob Esau, een man met het ineengeschrompelde lichaam van een mummie, heeft zich twintig jaar lang kapot
gewerkt in Orania. "Nu is hij te ziek om te werken en nu moeten we weg", zegt zijn vrouw. (foto gpd»
of staan in de schaduw van bomen
met elkaar te praten. Er wordt straf
gerookt.
De 54-jarige Jeannette Barendse
is de woordvoerster-tegen-wil-en-
dank van de gemeenschap gewor
den. Ze woont sinds 1969, toen het
project bij de Oranjerivier begon, in
het dorp. Haar kleine, met religieu
ze spreuken en prenten volgehan
gen woonkamer is het decor voor
een koor van toegesnelde buurtbe
woners die haar relaas regelmatig
onderbreken met de bijna rituele
uitroep 'dat ze nu niet, nooit niet
weg zullen gaan'. Mevrouw Barend
se vertelt dat ze het nieuws van de
verkoop van Orania uit de krant en
via de televisie hebben moeten ver
nemen. Van Boshoff zelf hebben ze
taal noch teken vernomen en de be
woners van Orania die op nog geen
steenworp afstand wonen, hebben
zich evenmin laten zien, al was het
maar om kennis te maken.
Het dorp is arm, zegt ze, er is veel
werkloosheid, maar de gemeen
schapszin is groot. "We zijn hier een
grote familie, misdaad kennen we
niet, niemand sluit hier zijn huis af.
Als iemand niet te eten heeft, wordt
hij door zijn buren geholpen". Dit
leven willen de bewoners niet opge
ven, ook niet voor betere huizen in
het dorp Luckhof, waar 14 ambte
naren die nog voor het 'waterwezen'
werken, met hun gezinnen kunnen
intrekken. "We gaan niet, en daar
mee basta".
Oud vuil
Jacob Esau zit op de stoep voor zijn
huisje te roken. Hij heeft het ineen
geschrompelde lichaam van een
mummie, maar als zijn vrouw Gee-
truida zijn identiteitsbewijs te voor
schijn haalt, blijkt dat hij net 49 jaar
is geworden. Praten kan hij nauwe
lijks, zijn ademhaling stokt soms als
die van een astma-patiënt. Geertrui-
da: "Twintig jaar heeft hij zich ka
pot gewerkt voor het waterwezen.
Nu is hij te ziek om te werken en nu
moeten we weg. Als oud vuil wor
den we weggegooid". Een groepje
opgeschoten jongens dat is toege
stroomd, balt de rechtervuist en
roept 'Amandla', de strijdkreet van
het ANC.
Het ANC heeft de bewoners gead
viseerd een actiecomité op te rich
ten, zegt Jeannettes dochter Salo
me (21), die zich in een ANC-t-shirt
heeft gehuld. Dit comité heeft in
middels vergaderd, maar de op
komst was te klein om besluiten te
nemen, zo blijkt. Maar iedereen,
verzekert zij, zal zich uit alle macht
tegen de dreigende uitzetting ver
zetten.
Voor professor Boshoff is het pro
test van de kleurlinggemeenschap
geen reden om zijn plannen te wijzi
gen. Hij stelt zich formeel op: vol
gens het koopcontract met Rijks
waterstaat zal het gebied leeg wor
den opgeleverd. Het is dus hun zaak
en daarin wil hij zich niet mengen.
Maar kan hfj het als christen voor
zijn geweten verantwoorden, als de
mensen met geweld uit hun huizen
worden verdreven? "Als mensen
geen eigendomsrechten erkennen,
plegen ze anarchisme".
Testcase
Sommige juristen menen dat de
kleurlingen niet uit hun dorp ver
jaagd kunnen worden, anderen be
weren dat Boshoff Orania zal run
nen als een boerderij en daardoor
naar eigen inzicht 'ongewenste ele
menten' kan verwijderen. Hoe dan
ook, aan de mogelijkheid van een
proces is in het dorp niet gedacht.
Het recht is een blank bolwerk, een
zwarte zal daar niet snel zijn heil
zoeken. Het lot van de kleurlingen
in Orania lijkt een testcase te wor
den voor het 'nieuwe Zuid-Afrika'
van president De Klerk. Zo wordt
het in elk geval door de meeste in
woners ervaren, de 16-jarige Piet
Buda zegt: "Als de regering dit toe
staat, als Boshoff zijn zin krijgt en
onze ouders in krotten op het veld
moeten gaan wonen, dan kunnen
we het nieuwe Zuid-Afrika beter
vergeten".
