TAD LEIDEN
Hij deed net iets extra's voor de Duitsers
0® TLUbVH
Apart inzamelen afval van start
Bewoners Mors willen geen
betoncentrale naast de deur
Opknappen Valeiiusstraat 'nu of nooit'
r
BOUWPLANNEN?
s
LEIDSCH DAGBLAD
WOENSDAG 13 MAART 1991
LEIDEN De gemeente len. Vanaf volgend jaar
Leiden begint na de zomer wordt het gft-afval ook ge-
met het gescheiden inzame- scheiden opgehaald in de
len van groente-, fruit- en
tuinafval (gft-afval). Het col
lege van B en W heeft giste
ren besloten in eerste instan
tie aan 20.000 huishoudens
in de buitenwijken speciale
bakken beschikbaar te stel-
binnenstad en bij flats.
Iedereen die nu al over een mini-
container beschikt, krijgt er deze
zomer nog een bak bij. Wethouder
H. de la Mar van milieu vertelde gis
teren dat het de bedoeling is dat de
ene week het gewone huisvuil
wordt opgehaald, en de andere
aanschaffen. De reinigingsrechten
hoeven volgens De la Mar om deze
huis hebt. Maar in andere reden echter niet te worden ver-
gebleken dat dat goed hoogd. De verwerking van gft-afval
namelijk goedkoper dan de t
week het gft-afval. "Het nadeel
datje het gewone huisvuil dan tw
weken
steden
gaat. En als het in Leiden tóch pro-
DEN HAAG/LEIDEN - Een aantal
omwonenden van de betonwaren
fabriek Wernink aan de Amphora-
weg in de Mors wil niet dat de Leid-
se Betoncentrale zich naast dit be
drijf vestigt. Zij vrezen dat met de
komst van de LBC de geluidover-
last verder toeneemt. Gisteren
maakte de buurt haar bezwaren
Kroonberoep kenbaar bij de Raad
Raad van State.
De bewoners menen dat de proce
dures voor de komst van de LBC,
die aan de Zoeterwoudseweg weg
moet, niet in orde zijn. Zo
gesterkt door de adviseur van de
State, die voorstelt goed
keuring aan het plan te onthouden,
vanwege het ontbreken van de zo
nering.
blemen blijkt op te leveren, zullen werking van gewoon huisvuil. Dat
we er een oplossing voor bedenken, kost de gemeente dus minder geld.
Maar ik verwacht niet dat dat nodig Bij de introductie van de gft-bak-
isA ken wordt een grote voorlichtings
in het begin zal het wel vragen en
vuilniswagens problemen opleveren, maar ik heb
er vertrouwen in dat het snel goed
gaat", aldus De la Mar.
In de binnenstad en bij flats wor
den geen speciale gft-bakken ver
strekt. Bij de wijkcontainers wor
den gft-containers neergezet. Het is
de bedoeling dat mensen zelf het af
val gescheiden houden.
Het Leidse gft-afval wordt naar
een compostinstallatie van de VAM
in Drenthe gebracht. In de toe
komst wordt dit afval in de Leidse
regio verwerkt. In Alphen wordt
een installatie gebouwd voor gft-af-
de verwachting is dat
De provincie zegt dat het gebied
Daarom is er sprake van een be
staande situatie en hoeft de geluid-
zonering niet voltooid te zijn voor
het van kracht worden van het plan.
Volgens de provincie is slechts een
klein gedeelte van het plan geen be- beginperiode het afval uit Leiden
bestemmingsplan een zonering vol- al de bestemming industrie met de
gens de wet geluidhinder ontbre- zwaarste categorie hinderwet had
ken. Aan deze zonering wordt nog °P het moment dat de Wet Geluid-
gewerkt. De bewoners voelen zich hinder in 1982 van kracht werd.
staande situatie. Dit zou geen c
sequenties hebben voor de goed
keuring van het overige gedeelte.
De geschillenafdeling doet over
enige tijd uitspraak.
daar kan worden aangeboden. De
bedoeling is dat in de Leidse regio
een installatie komt voor composte-
ring van het afval uit Leiden en de
Bollenstreek.
Twijfel overheerste gisteravond op een bijeenkomst met betvoners over het opknappen van de woningen
(foto Lock Zuvdrrduin»
LEIDEN - De gevelisolatie en het
groot onderhoud van 120 woningen
aan de Valeriusstraat en omgeving
hangen aan een zijden draadje.
De omstreden oorlogsjaren van textielfabrikant Krantz
LEIDEN - Collaboreerden de Leid
se textielfabrikanten Krantz in de
Tweede Wereldoorlog met de bezet
ter? Of was hun samenwerking met
de Duitsers vooral een poging om
de werkgelegenheid van honderden
Leidenaars die bij hen in dienst wa
ren te beschermen?
Dat de firma Krantz tijdens de be
zetting samenwerkte met de Duit
sers is al lange tijd bekend. Dat de
leiding van het bedrijf daarvoor tot
een gevangenisstraf van vier jaar is
veroordeeld ook. Maar hoe een en
ander precies in zijn werk ging, was
tot nu toe onduidelijk. Door onder
zoek in het bedrijfsarchief van
Krantz en in geheime justitiële ar
chieven werpt de historicus H. de
Vries een nieuw licht op de zaak. De
hoogleraar economische en sociale
geschiedenis aan de Leidse univer
siteit presenteerde de uitkomsten
van zijn onderzoek gisteravond tij
dens een lezing in het Leidse ge
meentearchief.
Over de economische samenwer
king in ons land met de Duitsers in
de Tweede Wereldoorlog is niet zo
veel bekend. De politieke collabora
tie met de bezetter heeft altijd meer
tot de verbeelding van historici ge
sproken en werd ook veel negatie
ver beoordeeld in de publieke opi
nie. Een 'foute' burgemeester kon
doorgaans op meer kritiek rekenen
dan een ondernemer die via samen
werking met de vijand zijn zakken
wilde vullen.
Toch hebben de Nederlandse on
dernemers zich niet onbetuigd gela
ten als het gaat om economische
collaboratie met de Duitsers. Ook in
ons land werd tijdens de Duitse be
zetting door de meeste middelgrote
en grote ondernemingen samenge
werkt met de vijand. Die samenwer
king ging al vroeg van start. Reeds vijandelijke bezetting meemaakte.
De wolwasserij en -drogerij van de firma Krantz in vroeger jaren.
r maanden
de be- Toch ging de produktie van textiel
half miljard gewoon door. Alleen veranderden dan strikt noodzakelijk was. Im-
orders kregen ze
gulden aan Duitse orders in Neder- de afnemers van het bedrijf. Het
land geplaatst. Met name de textiel- magazijnboek geeft daarvan een
industrie toonde zich bijzonder
negen om aan de bezetter te leveren.
Al in 1940 was meer dan de helft van
de ruim 70 wollenstoffenfabrieken Rijksmagazijn
van ons land ingeschakeld voor le- kerblauw duffel
veringen aan het Duitse leger.
Omzet
De Leidse wollenstoffenfabriek J.J.
beeld. Zo werden
maart/april 1940 nog 278 stukken
grijsgroen militair geleverd aan het
16 stukken don-
an de gemeente
Amsterdam.
Maar opeens volgden van de ene
op de andere week Duitse klanten:
De Rüstungsinspektion der Nieder-
Krantz en Zoon was hierop geen uit- lande (juli), het National Sozialisti-
zondering. Het oude familiebedrijf, sches Fliegerkorps (juli), de höhere het personeel
dat al sinds 1809 in Leiden w
vestigd, vond zijn oorsprong
lakenhandel van Johannes Krantz
die zich in de tweede helft van de geweven,
achttiende eeuw vanuit Duitsland
s Gravenhage had gevestigd. De
gemakkelijker toewijzingen
grondstoffen en energie.
Maar belangrijker is dat door sa
menwerking hun arbeiders minder
risico liepen zich te moeten melden
voor tewerkstelling in Duitsland, de cember 1940
zogenoemde 'Arbeidseinsatz'. Ten- geschonken,
slotte liepen bedrijven die geen
ders van de bezetter aanvaardden, matig
grote kans om te worden gesloten
Zorg voor de werkgelegenheid
de werkvloer openlijk met hem ge
discussieerd.
Uit privé-uitgaven van de gebroe
ders Krantz blijkt echter dat zij hun
lidmaatschap van de Nationaal-So-
cialistische Beweging wel degelijk
serieus namen. Zij maakten aan
zienlijke sommen geld over aan de
NSB. Zo werd in november en de-
totaal 10.000 gulden
ge- SS und Polizeifuhrer en de hoofd
aalmoezenier van het Duitse leger,
stuk paars laken werd
Risico
directie werd gevormd door twee In de loop van de oorlog werden
steeds grotere orders door de Duit
broers: dr. L.P. Krantz
Krantz, die beiden al vóór de oorlog
lid waren van de Nationaal-Socialis- verdubbelde hierdoor
tische Beweging (NSB).
bij Krantz geplaatst. De omzet tuigde NSB'e
staan van het bedrijf lijken dus be
langrijke argumenten te zijn ge
weest om toch met de Duitsers sa
men te werken.
Uit interviews met Leidenaars met hoge Duitse"functionarissen,
die in de oorlogsjaren bij Krantz
werkten, blijkt bovendien dat de ge
broeders Krantz weliswaar als
ook als goede werkgevers die
jaren ruimschoots. Zoals gezegd tegenover de Duitsers opkwamen Duitsers leverden, zijn buiten be
was het voor een bedrijf als Krantz voor hun personeel. Binnen de fa- schouwing gelaten. Als zij zich
De firma was al sinds lange tijd normaal dat ten tijde van oorlog de briek maakten ze geen propaganda
gespecialiseerd
ken voor goede kwaliteit herenkle
ding en voor uniformen. Dat in tij
omzet steeg. In de jaren van de Eer- voor het nationaal-socialisme.
ste Wereldoorlog was het gedeelte
de afzet aan leger en/of r
daadwerkelijk hadden gecollabo
reerd; de Leidse firma Krantz had
dat wél gedaan.
Extra
In het proces tegen ir. A. Krantz
werd gesteld dat hij niet alles had
gedaan om Duitse orders te ontwij
ken. De rechter erkende hierbij dat
door de reputatie van het bedrijf
niet aan orders van de Duitsers zou
zijn ontkomen. Bovendien had het
bedrijf geen buitengewone winsten
behaald op de orders van de Wehr-
macht.
De oudste firmant dr. L.P. Krantz
werd meer verweten. Volgens de
rechter had hij niet alleen voorrang
verleend aan Wehrmachtsorders
boven opdrachten ten behoeve van
de Nederlandse burgers, hij had
ook steeds getracht de orders zo
Na de oorlog zijn collaborerende stipt mogelijk af te leveren. Krantz
daartoe bijvoorbeeld een
gensysteem in zijn fabriek inge
de voerd.
Een andere belangrijke
ging in het vonnis waa
hun werk zouden hebben onttrok- Krantz werd veroordeeld
De firma adverteerde ook regel-
het Nationale Dagblad en
Volk en Vaderland, die hun NSB-
sympathieén bepaald niet onder
het voortbe- stoelen of banken staken. Dr. L.P.
Krantz en ir. A. Krantz namen ook
in hun vrije tijd in uniform deel aan
activiteiten van de NSB. Zij onder
hielden daarbij geregeld contacten
ondernemingen in het kader
werden gezien, Bijzondere Rechtspleging bekeken
De arbeiders van firma's die
oorlog de omzet steeds ho- ook geklommen tot 50 procent of WllhclmUS
ger was dan normaal zal dan ook
geen verbazing wekken. De Belgi
sche opstand (1830-1839)
de Eer- omzet aan uniformstoffen 1
ste Wereldoorlog (1914-1918) bete
kenden werk aan de winkel
Leidse textielbedrijf.
Ook de Tweede Wereldoorlog
zorgde voor een stijging
de ten, zetten de
het
daarom vooral op de ondernemers.
In het vervolgingsbeleid lag de
nadruk op de vraag of ondernemers nationaal-socialistische
Duitse Wehrmacht en Nederlandse Wilhelmus in. Iedereen zong dan daadwerkelijk moeite hadden ge- ties aangerekend. L.P. Krantz had
het W.A.-afdelingen 96 procent
omzet vormde, geeft wel te denken.
Dat de firma Krantz omvangrijke
orders van het Duitse leger accep-
i Krantz. Het enige verschil teerde, betekent echter niet zonder
3 dat de firma voor het eerst
i de bazen
op. En toen de oudste
Krantz, die stage liep in de fabriek,
in 1941 plannen maakte om aan het
Oostfront tegen het
het sportief daan voor Duitse opdrachten: had duidelijk
de bedrijfsleiding
meege- strikt noodzakelijke als het ging c
werkt met de bezetter dan strikt samenwerking met de Duitse bezet-
r dat de leiding van het bedrijf te gaan vechten, werd daarover op
noodzakelijk was? In het geval
bedrijven als Philips en Hoogov
werd geconcludeerd dat deze niet iets extra'
Tweederde deel van de huurders
moet de plannen steunen om subsi
die te verkrijgen. Ook Ons Doel wil
het werk alleen uitvoeren indien
een ruime meerderheid van de be-
afwijzen, wil Ons Doel zich c
treren op verbetering van andere
woningcomplexen. De Valerius
straat is dan 'exit', zoals een be
stuurder het gisteravond om
schreef.
ren gekomen en sindsdien niet ver
anderd.
Een huis-aan-huis enquête moet
nu duidelijkheid scheppen. Ons
Doel streeft ernaar de formulieren
nog deze week de deur uit te doen,
Tijdens een bewonersavond gis- zodat volgende week de stemmen
teravond in de Rembrandt-scholen- kunnen worden geteld. Indien de
gemeenschap zette C. Vrouwe na- isolatie er door komt. moet de
mens Ons Doel uiteen waarom Ons bouwvereniging hard aan het werk
Doel de gevelisolatie opnieuw in om de plannen voor de zomer op de
discussie heeft gebracht. Hij wees gemeentelijke burelen te hebben
erop dat dit jaar de laatste mogelijk- Indien de bewoners het voorstel
heid bestaat om nog allerlei subsi
dies op groot onderhoud en isolatie
van het rijk te kunnen krijgen. De
regering kondigde onlangs in de
tussenbalans aan dat drastisch
wordt gekort op bijdragen in wo-
ni n gverbeteri n g
Ons Doel meent daarom dat de
huurders een nieuwe kans moeten
krijgen zich uit te spreken over de
gevelisolatie. In juli vorig jaar wa
ren de voor- en tegenstanders gelijk
verdeeld.
De circa zestig aanwezige huur
ders werd gisteravond ondubbel
zinnig duidelijk gemaakt dat een
nee tegen de gevelisoaltie betekent
dat ook het groot onderhoud wordt
afgeblazen. Dit betekent dat de wo
ningen zo blijven als ze nu zijn.
Volgens bouwdeskundigen en de
gemeente verkeren ze in een schier
rampzalige staat. Zo zijn bijvoor
beeld de meeste kozijnen aan de
wind- en zonzijde van de betrokken
fiats en eengezinswoningen totaal
verrot.
Nu of nooit
Afwijzen van de plannen leidt ertoe
dat de woningbouwvereniging zich
louter beperkt tot het oplappen van
gemelde gebreken. Structurele ver
beteringen behoren dan echter defi
nitief tot het verleden. "Het is bij
wijze van spreken nu of nooit", al
dus Vrouwe.
Tijdens de vergadering werd dui
delijk dat de bewoners nog altijd
zeer verdeeld zijn. Sommigen jui
chen het plan van Ons Doel toe. om
dat ze veel last hebben van de tocht
die door de verouderde kozijnen
komt. Anderen hebben geen goed
woord over voor de isolatie.
De bijeenkomst ontaardde in een
herhaling van zetten. De standpun
ten die werden uitgewisseld zijn
van de zomer al uitgebreid naar vo-
OP NAAR VAN DER PLOEG!
Het vertrouwde adres voor:
RAMEN EN DEUREN.
WAND- EN PLAFONDBEKLEDING
SCHUIFPUIEN
SERRES. ETC.
Voor nieuwbouw en renovatie.
Uitgevoerd in onverwoestbaar
kunststol van het kwaliteitsmerk
Oeceuninck.
Onderhoudsarm, leverbaar in
diverse kleuren, volledig
gegarandeerd en door onze
vakmensen pertect op maat
gemaakt Het geheel voorzien van
Komo-certiticaat.
Kom gewoon eens alles op uw
gemak bekijken. We geven u graag
uitgebreid advies.
KUNSTSTOF OM OP TE BOUWEN.
MBI
Reünie Z.O.S.
LEIDEN - De trimclub 'Zater
dag Ochtend Sport' (Z.O.S.) be
staat deze week 25 jaar. Om die
reden wordt vrijdagavond vanaf
acht uur in restaurant De Haag-
sche Schouw een feest gegeven
voor leden, oud-leden en hun
partners. Bezoekers moeten te
voren hun komst aankondigen
(tel. 764340). Op zaterdagoch
tend 23 maart is er in de Leidse
Hout van negen tot elf uur een
sportochtend.
Occasionshow in
Groenoordhallen
LEIDEN - Een groot aantal auto
bedrijven houdt van donderdag 21
tot en met zaterdag 23 maart de jaar
lijkse occasionshow in de Groen
oordhallen. Er staan ruim 250 auto's
uitgestald van 27 merken.
De autoshow, waaraan louter er
kende dealers meedoen, is donder
dag 21 en vrijdag 22 maart geopend
van 17.00 tot 22 00 uur en zaterdag
23 maart van 10.00 tot 17.00 uur.
ken, zouden zij zeker zijn gedwon- hij de produktiecapaciteit van zijn
gen om in Duitsland voor de vijand bedrijf had overdreven om mei
te werken. De aandacht van de Bij- ders van de Duitsers te krijger,
zondere Rechtspleging richtte zich had er dus duidelijk moeite voor ge
daan. Tenslotte werd hem onder
ook het schenken van geld aan
organisa-
gedaan dan het
ters. In de woorden van H. de Vries:
In tal van opzichten deed hij net
Op donderdag 14 maart a.s. zullen
i.v.m. metingen, uitzendingen via het
kabelnet van stadskabel Leiden (m.u.v.
de Merenwijk) onderbroken kunnen
worden.
De onderbreking zal plaatsvinden
tussen 08.00 en 16.00 uur
De programma's die niet onderbro
ken worden zijn:
Alle radio programma's en de
- Ka\)cllcrant Leidsch Dagblad/
Omroep Rijnland
- BRT 1
-BRT 2
- Nederland 1, 2 en 3.
Excuus voor het eventuele ongemak.
Heeft u nog vragen dan kunt u bellen
naar Stadskabel Leiden. Tel. 25 48 88
of 12 85 12.
Naast mini-container een extra afvalbak
STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN
